Achtergrond studie
De menselijke ingrepen op de Waddeneilanden zijn al in de Middeleeuwen begonnen, toen lokale bewoners maatregelen tegen kusterosie namen, zoals het bouwen van terpen en kleine dijken en het uitvaardigen van een plukverbod voor helmgras. Niettemin is pas in de 18de eeuw de menselijke invloed echt belangrijk geworden door de constructie van dijken en strandhoofden. In de 20e eeuw nam de kustbescherming en het beïnvloeden van het gebied een grote vlucht, met als hoogtepunt het bouwen van de Afsluitdijk in de Zuiderzee tussen 1927 en 1932 en de creatie van de huidige Waddenzee. De dam heeft de oppervlakte van het waddengebied verminderd, maar zo dat de getijslag is toegenomen omdat de gereflecteerde getijgolf de inkomende getijgolf versterkt. Deze grote veranderingen in de waterbewegingen hebben geleid tot een sterke sediment afzetting in de Waddenzee en tot een kleiner worden van de in de Noordzee voor de zeegaten liggende buitendelta’s. Dit veroorzaakte op haar beurt veranderingen in de kustontwikkeling van de eilanden. Een soortgelijk, maar kleiner, project, was de afsluiting van de Lauwerszee in 1969, wat ook leidde tot buitendelta verkleining en sedimentatie in het bekken.
In de laatste decennia werd ook zand gesuppleerd op alle eilanden, behalve Schiermonnikoog. Deltares onderzocht de invloed van verschillende ingrepen op de veiligheid van de kust en op de ruimte voor natuur en recreatie. Verder werden de effecten bestudeerd die gerelateerd zijn aan karakteristieke morfologische kenmerken (zandgolven en getijgeulen).
De ontwikkeling van de kust van de
Waddeneilanden
De Waddeneilanden scheiden de Wadden zee van de Noordzee. De ontwikkeling van de eilanden kusten is inge wikkeld als gevolg van de wisselwerking tussen natuur en mens. De menselijke ingrepen in de kust en zelfs op het achterliggende wad beïn vloeden de natuurlijke ontwikkeling en. Deltares onderzocht hoe onder invloed van die ingrep en, met een focus op de zandsuppleties, de over stromingsveiligheid van de kust en de ruimte voor natuur en recreatie zich ontwikkelen. Daarbij is ook gekeken naar de effecten van verplaatsing van zand golven en getijgeulen op
de kustontwikkelingen. Bathymetrie van de Waddenzee en Noordzeekustzone.De verschillende
eilanden (kustvakken) zijn in geel aan-gegeven, terwijl de namen van de verschillende getijgeulen in zwart zijn gegeven.
Samenvatting van het rapport ‘The state of the coast; case study: Wadden Islands‘ (Alessio Giardino, Kees den Heijer en Giorgio Santinelli - Deltares, 2015).
Helsdeur Molengat Robbengat Vliestroom Borndiep Pinkegat and Holwerderbag Zoutkamperlaag Boschgat Oostgat 6 Texel 5 Vlieland 4 Terschelling 3 Ameland 2 Schiermonnikoog Zuiderstortemelk Aanpak
De onderzoekers bestudeerden de lange termijn kustontwikkeling aan de hand van verschillende kustindicatoren, zoals de gemiddelde laag- en hoogwaterlijn en de duinvoetpositie, die sinds 1843 worden geregistreerd. Ook de faalkans van de eerste duinrij en de MKL werden in kaart gebracht. Bestudeerd werd ook de ontwikkeling van zandgolven, waarbij bijzondere aandacht is besteed aan de interactie tussen zandgolven, zandsuppleties en kustindicatoren. Daarnaast zijn de veranderingen van de grootste getijgeulen ook beschreven in termen van verandering in volume en positie.
September 2015
Resultaten en conclusies
De eigen dynamiek en de, soms grootschalige, menselijke ingrepen hebben de morfologische ontwikkeling van de Waddeneilanden sterk beïnvloed. Hierdoor is het moeilijk om op de grotere schaal de effecten van zandsuppleties te herkennen, maar op meer lokale schaal lukt dat goed. De kustontwikkeling verschilt van eiland tot eiland. Uit de kustindicatoren blijkt dat de grootste veranderingen optreden op de eilandkoppen, vooral op de westkoppen. Deze staan sterk onder invloed van de verplaatsingen van getij-geulen en platen. Een landwaarts verplaatsende getij geul kan leiden tot sterke terugtrekking van de waterlijnen en de duinpositie. Schiermonnikoog vertoont als enige op lange termijn een zeewaartse
uitbreiding sinds de 19e eeuw. Anders dan bij de Hollandse kust, is het moeilijk om de effecten van de suppleties te herkennen, omdat andere menselijke ingrepen in het gebied en natuurlijke veranderingen veel sterkere effecten veroorzaken. Op deze grotere patronen van kustverplaatsingen “lopen” de zand-golven. Daarbij kan een afslaand kust doordat het dalwaartse deel van de zandgolf voorbij trekt en plaats maakt voor het opwaartse deel van de zandgolf in een korte tijd veranderen in een uitbouwende kust. Een beter begrip van het gedrag van zandgolven (ontstaan, amplitudes, migratiesnelheden en manier van uitdoven) geeft de mogelijkheid om optimaler rekening te houden met deze vorm van kustdynamiek in het plannen en plaatsen van suppleties.
Verder lezen: Elias, E.P.L., Van der Spek, A.J.F., Wang, Z.B., De Ronde, J., 2012. Morphodynamic development and sediment budget of the Dutch Wadden Sea over the last century. Netherlands Journal of Geoscience.
Giardino, A., Santinelli, G., Den Heijer, K., 2015. The state of the coast –Toestand van de Kust-. Deltares report, project no. 1209381-006. Delft, The Netherlands.
Ontwikkeling van de duinvoetpositie, gemiddelde laag- en hoogwaterlijn bij Vlieland van west naar oost. De migratie van zandgolven langs de kust is goed te zien. De lijnen in de bovenste figuur geven de lineaire lange termijn trends, terwijl de andere figuren de residuele trend laten zien.
Kaart van Vlieland.
Bathymetrie van het Oostgat bij Ameland.
Verplaatsing van het zwaartepunt van het Oostgat als gevolg van de grootschalige morfologische veranderingen in de buitendelta.
