Verslag van de WTKG/WG excursie naar de Onrustpolder op 1 november 2008

Bert

_Wetsteyn

*

De werkzaamheden

Het strandvak

_Onrustpolder

is dit

_najaar

tussenkm 1,400

enkm

4,000

met 530.000_m3 zand_opgespoten.

_Bij

deze

suppletie

werd het zand door de

_{splinternieuwe}

sleephop-perzuiger ‘Crestway’

via_een

_{drijvende persleiding}

_{en een}

stalen

_pijpleiding

_{op het strandgespoten}

_(zie

foto’s

hier-onder).

Bulldozers verdeelden het zand daarnaover het

strand

_(zie

_{foto pag. 88}

_onderaan).

Het_opgespotenzand is

afkomstig

vande

_{winplaats Roompot Hompels}

in de

mon-ding

vande Oosterschelde

_{(Noordzeekant),}

zo’ntwee

ki-lometervan de

_Onrustpolder

en zo’n vier kilometervan

Oranjezon

vandaan.

In het weekendvan 18en 19 oktober is Boskalis bv ter

hoogte

vande_grote

_{parkeerplaats bij}

deaanzetvan

deVeer-seGatdam

_begonnen

metde

_{suppletiewerkzaamheden}

_bij

de

_{Onrustpolder. Op}

19oktoberwasernogmaar eenklein

stukje gedaan.

Het is

altijd

een

spectaculair gezicht,

vooral

de tientallenzilvermeeuwen die achter de

_{zandspieringen}

in het afstromendewateraanrennen.Meeraande

vloedlijn

kwamen ook

_regelmatig

doortrekkende

drieteenstrandlo-pers

langs

om eens

kijken

ofernogwat tehalen viel.

_Op

25 oktober 2008was men

gevorderd

totaandeaanzet van

de

_{stormvloedkering.}

Daarna heeftmenvanaf het

begin-punthet laatste stuk

langs

de Veerse Gatdam

_richting

Wal-cheren

_gesuppleerd.

_{De werkzaamheden werden op 3}

no-vember

_beëindigd.

1 november 2008

Nabezoeken

_bij

de

_suppletie

_{op 19}en25 oktober werd

be-sloten_om de

_gezamenlijke

excursie _vande WTKG_ende

Werkgroep Geologie

op 1 novemberdoortelaten

gaan. De weersvooruitzichtenwarenechter niet veelbelovend:8°

_C,

NOSmetzoafentoe wat_{regen. De}

_opkomst

wasdan ook

niet_groot.

_Bij

de

_Banjaardweg

kwam ik alleenFrank Mous Om de Nederlandse

_kustlijn

tehandhaven worden

regelma-tig zandsuppleties uitgevoerd.

Dit

_najaar

washetweerde

beurtaanhet strandvak

_Onrustpolder

_{op Noord-Beveland}

(ook

welbekend als De

_Banjaard).

Laterdit

najaar (6

toten

met 19

_november)

is het strand

_{bij Oranjezon}

_op

Walche-ren

gesuppleerd. Wegens tijdgebrek

heb ik

_bij

deze laatste

suppletie

geen

poolshoogte

kunnennemen.

Boven; Desleephopperzuiger “Crestway" gekoppeldaandedrijvende persleiding. Onder: De spuitmondaanhet eindevande stalenpijpleiding.

tegen.We besloten het laatste stukvande

_suppletie

totaan

deaanzet vande

_{stormvloedkering}

te_{doen. De op 25}

ok-tober

_{aanwezige alikruikbankjes}

warenechter herverdeeld

enop deze

dag

nietmeer

aanwezig.

Naeen uur

vervolgde

Frank

_zijn

_wegenbesloot ik

_{mijn geluk}

maar eensop het

laatste stukvande

_suppletie,

vanaf het

_beginpunt

totaan

deaanzet vande Veerse Gatdamte

_beproeven.

Daar trof

ik

_Harry

Raadaan,die hier aleen

poosje

aanhet zoeken

was. Samen hebbenwehet laatste stuk van de

_suppletie,

althanstotwaarmen

gekomen

was,

afgezocht.

De vondsten

Hetopgespotenzand bevatte vooral veel Holoceen

schel-penmateriaal,

maarook

pliocene, pleistocene

enrecente

schelpen,

veel veenbonken_enmaar

_weinig

botten. Wat

fossiele

_{schelpensoorten betreft,}

werden_{er ca.}18soorten

tweekleppigen,

ca.20soortenhorensen1soortstoottand

gevonden,

zie de

_{voorlopige soortenlijst (pag. 90-91).}

In de laatste kolomvandeze

_lijst

iszo

goed

als

_mogelijk

ge-probeerd

aante_{geven uit welke}

_perioden

desoorten

af-komstig zijn,

maar voorveel soorten is dat niet echtmet

zekerheidte _{zeggen. De}

_genoemde

aantallen in de

_lijst

gevenvooralweerwat _{ik heb meegenomen}en

weerspie-gelen

niet de

_{aantalsverhoudingen}

waarin desoorten

wer-den

_gevonden.

Voorwatbetreft het aantal

_(grotere)

soor-tenis de

_lijst

wel

_{redelijk compleet.}

Er

_{lagen veel,}

heel veel

_bruine,

soms hele_groteKokkels

(Cerastoderma edulé)

enook veel

_Halfgeknotte

strand-De mollusken (foto’sdoor LexKattenwinkel)

1 Platteenbolle klepvanholocene Oesters(Ostrea edulis), afmetingplatte klep115_mm.

2 exemplaar2 B meet 22 mm.

3

Potamidus tricinctus,

Epitonium greenlandicum, exemplaar3 B meet 25_mm. 4 Nucella lapillus(Purperslak),deexemplaren4 Aen4 Bzijn

fossiel, exemplaar4 C is recent enmeet28_mm. 5 Ocenebraerinaceus, exemplaar5B meet32mm.

6 (Gevlochten fuikhoren), exemplaar6 A is recenten meet 27 mm,exemplaren6 Ben6 C_zijnfossiel. Nassarius reticulatus

schelpen (Spisula subtruncatd)

en

Nonnetjes (

Macoma

balthica),

alle

_vermoedelijk

vanholocene herkomst. Heel

opvallend

warenvooral de velezwarte holocene Oesters

(Ostrea edulis) (1),

deels als

_fragmenten,

maarook als

com-plete exemplaren.

Ook

_lagen

er

regelmatig

grote

topffag-menten van de

Noordkromp (

Arctica

_islandica),

die

ove-rigens

op dit strand wel vaker

aanspoelen

en

vermoedelijk

van

pliocene

herkomst

_zijn.

Demeestevondsten_van

_horentjes

werden

_gedaan

niet_ver

van de

_{laagwaterlijn in,}

wat ik hiervoor

_{alikruikbankjes}

heb

_genoemd,

_{vanwege degrote}hoeveelheidrecente Ali-kruiken die daarintevinden

_zijn.

Detwee soortenhorens

waarde aandacht vooralnaar

uitging

waren

natuurlijk

de

pliocene/pleistocene horentjes

Potamidus tricinctus

₍₂₎

en

Epitonium greenlandicum (3).

De

eerstgenoemde

soortwas

iets

_algemener,

in totaal zo’n elf_grote

_fragmenten.

Van de tweede

genoemde

soortvond ik in totaal slechts drie

com-plete exemplaren.

Ook dezesoorten

spoelen

wel vaker_aan

op dit

strand,

maarde kansomzetevinden is_{na een}

sup-pletie

zeker_groter.Na de

suppletie

vandit strandvak in de

periode

februari- maart2000 werdenzehier in ieder

ge-val veel

_gevonden.

Er

_lagen

ook

_redelijk

veel

Purperslak-ken,

vande

pleistocene

vormNucella

lapillus vulgaris

tot

derecentevormNucella

lapillus (4).

Ooktwee

pliocene (cf

Red

_{Crag) exemplaren (slank, dikschalig}

enmet

spiraals-culptuur)

werden

_gevonden.

De fossiele

_{exemplaren zijn}

overhet

algemeen grijs

tot

_grijsblauw,

derecente

exempla-ren vanwittot

oranje-achtig.

Ook de

_pleistocene

Ocenebra erinaceus - Stekelhoren

(5)

wordt hier wel vaker

gevon-den,

maarookvoordezesoort

geldt

dat de trefkansna een

suppletie

groteris. Van de Fuikhorensnoemik de

plioce-neNassarius reticosus envooral de

_{pleistocene/holocene}

Nassarius

_reticulatus,

die massaaltevindenwas

(6).

Ook

derecente vormwasin flinke aantallente

_vinden;

overi-gens wordt dezesoortzowiezo

algemener

in het Neder-landse kustwater. Van de levende

_horentjes

vielen vooral de vele

_exemplaren

van derecente

_Epitonium

clathrus

Gewone

wenteltrap

op;ik kan

complete exemplaren altijd

19/10 25/10 01/11 Periode

Tweekleppigen

Mytilus

edulis

_-

Mossel 1 Recent

Ostrea edulis- Oester 19 1 Pleistoceen / Holoceen

Astarte

montagui

-

Driehoekige

astarte 1 Plioceen

Cardites

_{squamulosa ampla}

1 Plioceen

Arctica islandica-

Noordkromp

I

1₎

8 1) 3Plioceen/?Pleistoceen

Corbicula cf fluminalis- Fossiele_korfschelp 2 3 Pleistoceen

Cerastodermaedule-Kokkel 8

2) 12) Holoceen

Cerastodermaglaucumi- Brakwaterkokkel 1 Holoceen

Venerupisdecussata- _{Geruitetapijtschelp 3 Pleistoceen / Holoceen}

Macoma balthica- Nonnetje 5 2 Holoceen

Macomaobliqua 1 Plioceen

Tellina sp-

Platschelp

1 Recent

Donax vittatus! -

Zaagje

2 Holoceen

Scrobicularia

_plana

- _Platte

slijkgaper

1 Recent

Scrobicularia

_plana

- Platte

slijkgaper

1 Holoceen

Ensis americanus- Amerikaansezwaardschede 4

4) _Recent

Mactra stultorum cinerea- Grote_strandschelp 1 Recent

Van het

_weinige

botmateriaal heb ik _{vier stukken}

meege-nomen,drie daarvan

(een

stukvan een

bekken,

eenwervel

en een

gewrichtsvlak

van een

metatarsus)

zienerniet echt oud uiten

zijn

ook niet echtzwaar.Het vierde stuk echter is_zwaar

gefossiliseerd,

is 12 centimeter

_{lang (zie}

foto

hier-boven)

enis niet holvanbinnenwantklinkt overal

_nogal

massief. Aan beide uiteinden is

_sponsachtig

botweefselte zien.Alhoewel de

_{gewrichtsvlakken ontbreken,}

zouheteen

onderdeel

_(ellepijp

of

_spaakbeen)

van een

walvisachtige

kunnen

_zijn,

in ieder

_geval

is bekend dat_{op deze}

winplaats

wel_eens

_{Vroeg-Pleistoceen zeezoogdiermateriaal}

is

opge-vist of_opgezogen

_(mond.

meded. Bram

_Goetheer).

Nader onderzoek zal

nogmoeten

uitwijzen

wat het is.

Besluit

Op

zichwasde kleine

_opkomst

_{nog wel}

_gunstig,

omdater

voor een grotegroepwat aantallen betreft minder

_goede

vondstmogelijkheden

waren voorde

_horentjes

Potamidus

tricinctusen

Epitonium greenlandicum.

Daarstaat

tegen-overdat op dit strand ook in de toekomst door

getijdewer-king

en

herverdeling

nog wel leuke vondsten

mogelijk

zul-len

_zijn.

Een aantalsoortenen

fragmenten

zal nog nader be-keken_en

_{gedetermineerd}

moetenworden. Dan zalerlater

dit

_{jaar/begin volgend jaar}

ookeendefinitief

_{soortenlijstje}

vooreventuele

_{geïnteresseerden}

beschikbaar

_zijn.

Dankwoord

Andries Jumelet

_{(Rijkswaterstaat Zeeland)}

wil ik bedan-ken_vooralle

_geleverde

informatie

voorafgaand

en

tijdens

de

_suppleties

enLex Kattenwinkelvoorhet makenvande

foto’s_vande

_schelpen.

(groot)

*Bert

_{Wetsteyn, Muddy}

Watersstraat58, 4337 WK

Middelburg,

email

_{bert.wetsteyn@rws.nl}

Botvanvermoedelijkeenfossiele walvisachtige,

afmeting

120mm.

19/10 25/10 01/11 Periode

Tweekleppigen

Mytilusedulis - Mossel 1 Recent

Ostrea edulis- Oester 1 9 1 Pleistoceen / Holoceen

Astarte

montagui

-

Driehoekige

astarte 1 Plioceen

Cardites

_{squamulosa ampia}

1 Plioceen

Arctica islandica-

Noordkromp

1

1₎

81) 31) Plioceen / ?Pleistoceen

Corbicula cf fluminalis- Fossiele

korfschelp

2 3 Pleistoceen

Cerastoderma edule-Kokkel 8

2) 12) Holoceen

Cerastoderma

_glaucum

- Brakwaterkokkel 1 Holoceen

Venerupis

decussata- _{Geruitetapijtschelp 3 Pleistoceen / Holoceen}

Macoma balthica-Nonnetje 5 2 Holoceen

Macomaobliqua 1 Plioceen

Tellina sp-

Platschelp

1 Recent

Donax vittatus-

Zaagje

2 Holoceen

Scrobiculariaplana- _Platte

slijkgaper

1 Recent

Scrobicularia

_plana

- Platte

slijkgaper

₁ Holoceen

Ensis americanus-Amerikaanse zwaardschede

44)

Recent

Spisula inequilatera

1 Plioceen

Spisula

solida-Stevige strandschelp 2 4 Holoceen

Spisulasubtruncata- _{Halfgeknotte strandschelp} 8 Holoceen

Lutraria lutraria

-Otterschelp

11) Recent

Mya

truncatatruncata -

Afgeknotte

gaper 13) Pleistoceen / Holoceen

Horens

Littorina spp- Alikruik 11 11 Recent

?Littorina sp 1 Holoceen/ Recent

Crepidulafornicata- _{Muiltje 4 1 Recent}

Turritella incrassata incrassata 23) 13) Plioceen

Turritella tricarinata tricarinata 23) Plioceen

Potamides tricinctus 63) 53) Plioceen / Pleistoceen

Epitonium

clathrus- Gewone

wenteltrap

_{3 22 26 Recent}

Epitonium greenlandicum

1 65) Plioceen / Pleistoceen

Aporrhaisscaldensis 1 Plioceen

Petaloconchus

_glomeratus

4 Plioceen

Euspiracatenatai- _{Gewonetepelhoren} 2 Holoceen/Recent

Euspiranitida- Glanzendetepelhoren 1 Holoceen/ Recent

Nucellalapillus-_Purperslak 6 3 Recent

Nucella

_{lapillus vulgaris}

-Purperslak 1 2 Pleistoceen

Nucella

_lapillus

-Purperslak

1 1 Plioceen

_(cf

Red

Crag)

Ocenebra erinaceus- Stekelhoren 6 Pleistoceen

Coluscurtus 1 Plioceen

Neptunea despecta

- Gekielde noordhoren 3

3) _Pleistoceen

Neptunea angulata

2 Plioceen

Buccinum undatum- Wulk 2 3 1 Holoceen

Nassarius reticosus 5 Plioceen

Nassarius consociatus 3 1 Plioceen / Pleistoceen

Nassarius pygmaeus!- Kleine fuikhoren 1 Pleistoceen

Nassarius reticulatus- Gevlochten fuikhoren 6 10 Recent

Nassarius reticulatus- Gevlochten fuikhoren 6 18 Holoceen / Recent

Nassarius reticulatus- _{Gevlochten fuikhoren 19 12 Pleistoceen}

?Nassarius sp 1 Fossiel

Scaphellalamberti 3 Plioceen

Oenopota

turricula- Gewone

trapgevel

4 Plioceen

Stoottanden

Dentalium sp 1 2 ?Plioceen/?Pleistoceen

Zoogdieren

Bot landzoogdier 111 ?Holoceen/?Recent

Bot

_?zeezoogdier

1 Pleistoceen

Spisula inequilatera

1 Plioceen

Spisula

solida-Stevige strandschelp 2 4 Holoceen

Spisulasubtruncata- _{Halfgeknotte strandschelp} 8 Holoceen

Lutraria lutraria- Otterschelp 1

1> Recent

Mya

truncatatruncata -

Afgeknotte

gaper 1

3) _{Pleistoceen / Holoceen}

Horens

Uttorina spp- Alikruik 11 11 Recent

ILittorina sp 1 Holoceen/Recent

Cmpidulafornicata - _Muiltje 4 1 Recent

Turritella incrassata incrassata 23) 13) Plioceen

Turritella tricarinata tricarinata 23) Plioceen

Potamides tricinctus

63)

53)

Plioceen / Pleistoceen

Epitonium

clathrus- _Gewone

wenteltrap

3 22 26 Recent

Epitonium greeniandicum

1 65) Plioceen/ Pleistoceen

Aporrhaisscaldensis 1 Plioceen

Petaloconchus

_glomeratus

4 Plioceen

Euspiracatenata -Gewonetepelhoren 2 Holoceen/ Recent

Euspiranitida- Glanzendetepelhoren 1 Holoceen/ Recent

Nucellalapillus-_Purperslak 6 3 Recent

Nucellalapillus vulgaris -

Purperslak

1 2 Pleistoceen

Nucella

_lapillus

-Purperslak

1 1 Plioceen

_(cf

Red

_Crag)

Ocenebra erinaceus- Stekelhoren 6 Pleistoceen

Coluscurtus 1 Plioceen

Neptunea despecta

- Gekielde noordhoren 3 3) Pleistoceen

Neptunea angulata

2 Plioceen

Buccinum undatum- Wulk 2 3 1 Holoceen

Nassarius mticosus 5 Plioceen

Nassarius consociatus 3 1 Plioceen / Pleistoceen

Nassarius pygmaeus- Kleine fuikhoren 1 Pleistoceen

Nassarius mticulatus- Gevlochten fuikhoren 6 10 Recent

Nassarius mticulatus- Gevlochten fuikhoren 6 18 Holoceen / Recent

Nassarius mticulatus- _{Gevlochten fuikhoren 19 12 Pleistoceen}

7Nassarius sp 1 Fossiel

Scaphellalamberti 3 Plioceen

Oenopota

turricula- Gewonetrapgevel 4 Plioceen

Stoottanden

Dentalium sp 1 2 ?Plioceen / ?Pleistoceen

Zoogdieren

Bot landzoogdier 1 1 1 ?Holoceen / ?Recent