3 O- /<ƒ / y 5 7 o 3 ; 3 ,
OU
Verslag o v e r :
De f y s i o l o g i s c h e s p e c i a l i s a t i e van Cla&osporium fulvum Cooke,
welke schimmel de "bladvlekkenziekte h i j tomaat v e r o o r z a a k t .
f e b r u a r i 1960 I r . G.P. Termohlen.
1 1 2 ' 4 4 4 5
6
8
8
10 1 1 13 13 14 15 15 17 19 2 1 23 25 26 27 I n l e i d i n g F y s i o ' s en r e s i s t e n t i e g e n e nHet t o e t s e n van s c h i m m e l i s o l a t i e s op een t o e t s s o r t i m e n t
l&thodiek
I n o c u l a t i e
I n v l o e d van de uitwendige omstandigheden op de r e a c t i e beelden
Beoordeling van de a a n t a s t i n g
Het voorkomen van f y s i o ' s
Canada Engeland Nederland I n f e c t i e p r o e v e n op afgesneden "blad I n f e c t i e p r o e v e n op entcombinaties De r e a c t i e s van mutanten, i n v i t r o o n t s t a a n R e l a t i e t u s s e n f y s i o ' s en r e s i s t e n t i e f a k t o r e n
Bespreking van symbolen
Canada Engeland Federland I n t r o d u c t i e i n de p r a k t i j k van nieuwe r e s i s t e n t i e g e n e n Samenvatting en c o n c l u s i e s S u g g e s t i e s voor v e r d e r onderzoek L i t e r a t u u r
De f y s i o l o g i s c h e s p e c i a l i s a t i e van Cladosporium fulvum Cooke, welke schimmel de bladvlekkenziekte "bij tomaat v e r o o r z a a k t .
1 . Doel van h e t onderzoek.
1 )
Het d o e l was na t e gaan welke f y s i o l o g i s c h e r a s s e n van de schimmel i n Nederland aanwezig z i j n . 'Tevens i s g e t r a c h t t e bepalen i n welke mate de f y s i -o ' s v-o-ork-omen. D-o-or h e t bekend z i j n met de f y s i -o l -o g i s c h e s p e c i a l i s a t i e kunnen v a t b a a r h e i d s t o e t s e n van s e l e c t i e m a t e r i a a l t e n behoeve van h e t kweken van r e s i s t e n t e r a s s e n "betrouwbaarder worden u i t g e v o e r d .
2 . I n l e i d i n g .
Het onderzoek n a a r h e t voorkomen van f y s i o ' s i n Nederland werd door de s c h r i j v e r u i t g e v o e r d i n h e t laboratorium voor Fytopathologie t e Wageningen i n de jaren 1952, 1953 en 1954» Op h e t P r o e f s t a t i o n voor de Groenten- en F r u i t t e e l t onder Glas t e Naaldwijk z i j n i n de j a r e n daarna aanvullende proeven g e nomen om de r e l a t i e na t e gaan t u s s e n f y s i o ' s en r e s i s t e n t i e f a k t o r e n .
Behalve de r e s u l t a t e n van h e t eigen onderzoek worden een o v e r z i c h t van de t o t i960 verschenen l i t e r a t u u r en een k r i t i s c h e beschouwing h i e r v a n g e g e ven.
de term f y s i o l o g i s c h e r a s s e n wordt i n h e t vervolg a f g e k o r t t o t f y s i o ' s (Oort - 1944).
3 . r y s i o ' s en r e s i s t e n t i e g e n e n .
Voor een goed b e g r i p van de Symbolen, welke i n de t e k s t g e b r u i k t worden, wordt begonnen met een o v e r z i c h t d a t de r e l a t i e weergeeft t u s s e n r e s i s t e n t i e genen en f y s i o ' s . I n d i t o v e r z i c h t z i j n zowel de oude (Langford 1937? B a i l e y 1950) als nieuwe aanduiding ( B u t l e r 1953; Day 1956) voor genen en f y s i o ' s opgenomen.
Het i n de t a b e l gevolgde systeem i s t e v e r g e l i j k e n met d a t van Phytoph-t h o r a i n f e s Phytoph-t a n s b i j de aardappel (Black 1952). HePhytoph-t f y s i o mePhytoph-t een bepaalde cij fercombinatie g e e f t op de overeenkomstige combinatie van de g a s t h e e r een v a t bare r e a c t i e . I n f e i t e i s d a t de gen-om-gen hypothese van F l o r (1954)5 welke w i l zeggen d a t bepaalde genen van de g a s t h e e r en de overeenkomstige genen van de p a r a s i e t de r e a c t i e bepalen. De t a b e l i s gevormd aan de hand van 3 r e s i s t e n t i e g e n e n van de tomaat, waartegenover 8 f y s i o ' s g e s t e l d kunnen worden.
I n de t e k s t en i n de t a b e l l e n z u l l e n i n h e t vervolg u i t s l u i t e n d de n i e u we aanduidingen g e b r u i k t worden.
3 .
Tabel 1 . E e s i s t e n t i e f a k t o r e n i n c u l t u u r - en wilde r a s s e n en hun r e a c t i e t e n o p z i c h t e van de f y s i o ' s . Toetsrassen r e s i s t e n t i e g e n e n f y s i o 1 s en r e a c t i e t y p e oude aanduiding 1 2 5 9 8 ( 1 0 Î1 7
(«P
nieuwe aanduiding 0 1 2 3 1 , 2 ( 1 , 3 ) 2 , 3 : i . 2 , 3 ) P o t e n t a a t c f c f V V V V V V V V S t i r l i n g C a s t l e Leaf Mould E e s i s t e r n o . 1 Cf sc G f1 E V E E V V E V Antimold A Cf sc G f1 H e r t f o r d Cross •y^^bmold W e i b u l l ' s Immuna Cf 1 Pcf
2 0 0 V 0 V 0 V V S i n g l e Cross I V 121 S a p f o r d ' s no. 1 Cf 2 P Cf 3 E E E V E V V V S i n g l e Cross I I Antimold B V 473 Cf Cf 1 s c p C ^ C f g 0 0 E 0 V 0 E V Vulcan C ^ C f g 2) Lyc.pimpinellifolium 59 - E Cf Cf 1 SC p Cf1Cf3 S E E E E V E V — 4) I M | . ü i m p i n e l l i f o l i u m * 5) Lyc.pimpinellifolium Cf 1Cf 2 Cf2Cf3 0 0 E 0 E 0 V V — 4) I M | . ü i m p i n e l l i f o l i u m * 5) Lyc.pimpinellifolium P P Cf2Cf3 Y 101 ° ) Cf Cf 1Cf 2 s e p p C ^ C f g C ^ 0 0 E 0 E 0 E V1 ) f y s i o 1 , 3 i s h y p o t h e t i s c h ; f y s i o 1 , 2 , 3 i s éénmaal i n Canada gevonden, v e r l o r e n gegaan en nog n i e t h e r o n t d e k t .
2) een s e l e c t i e van d i t wilde r a s , afkomstig van h e t I n s t i t u u t voor Verede l i n g van Tuinbouwgewassen, Wageningen.
3) door s e l e c t i e verkregen zuivere l i j n e n u i t de k r u i s i n g L.esculentum x Lyc, p i m p i n e l l i f o l i u m .
4) Vineland s t r a i n , roodvrmchtig.
5) een g e e l v r u c h t i g e s e l e c t i e , aanwezig op h e t P r o e f s t a t i o n voor de Groenten-en F r u i t t e e l t onder Glas t e Naaldwijk.
4 . Het t o e t s e n van s c h i m m e l i s o l a t i e s op een t o e t s s o r t i m e n t .
4 . 1 • Methodiek.
4« 1 . 1 . I n o c u l a t i e .
Langford (1937) maakte r e c h t s t r e e k s s c h i m m e l i s o l a t i e s van een aange t a s t b l a d op c u l t u u r b u i z e n aardappelglucoseagar. Sporensuspensies i n water voor i n o c u l a t i e p r o e v e n waren afkomstig van kunstmatige c u l t u r e n of van a a n g e t a s t b l a d ; i n h e t l a a t s t e geval was de a a n t a s t i n g veroorzaakt door een stam van bekende p a t h o g e n i t e i t . De p r o e f p l a n t e n waren i n de r e g e l 1 - 2 maan den oud en k r a c h t i g g r o e i e n d . Ongeveer een u u r nadat de sporensuspensie met een h a n d v e r s t u i v e r t j e op de planten gebracht was, werden de planten geduren de 24 u u r b i j een r e l a t i e v e l u c h t v o c h t i g h e i d ^ 9 0 $ g e p l a a t s t , daarna onder normale omstandigheden.
B a i l e y (1950) i n o c u l e e r t de p l a n t e n i n h e t 3S- 58 blad-stadium; geduren de 24-48 u u r b l i j v e n de p l a n t e n b i j een l u c h t v o c h t i g h e i d boven 80';â en een temperatuur welke 32°C n i e t t e boven g a a t , daarna onder normale omstandig heden. De i n c u b a t i e t i j d bedraagt 10-20 dagen, a f h a n k e l i j k van temperatuur, l u c h t v o c h t i g h e i d en l i c h t .
Day (1954) kweekte de schimmel, e v e n a l s Bailey op moutagar. H i j g i n g u i t van êên - spore c u l t u r e n en maakte sporensuspensies van v i t r o c u l t u r e n Aanvankelijk werd de gehele p l a n t ( 3 - 4 bladeren) g e i n o c u l e e r d ; l a t e r werkte h i j een methodiek u i t w a a r b i j op e l k van d r i e bladeren (4e> blad) van een p l a n t met behulp van een penseel een suspensie van êên i s o l a t i e werd g e b r a c h t . Door h i e r b i j i n tweevoud t e werken, kwam e l k d e r d r i e i s o l a t i e s i n twee p o s i t i e s op de p l a n t v o o r .
De p l a n t e n waren op h e t moment van i n o c u l e r e n ongeveer 1 maand oud en b l e ven gedurende de i n c u b a t i e t i j d (14—18 dagen) onder optimale omstandigheden voor ontwikkeling van de schimmel, t e weten een temperatuur van 22°C en een r e l a t i e v e l u c h t v o c h t i g h e i d van 75-£
I n h e t eigen onderzoek werd u i t g e g a a n van méér - spore - c u l t u r e n , wel ke r e c h t s t r e e k s vanaf a a n g e t a s t b l a d gekweekt werden op moutagar, Het g e v a a r b e s t a a t aan, d a t meerdere f y s i o ' s t e g e l i j k g e i s o l e e r d worden. D i t g e v a a r i s e c h t e r n i e t zo g r o o t ; enkele opmerkingen h i e r o v e r worden nog g e maakt op pag.12 onder punt 5-3 .
5.
0 0 .
De p l a n t e n werden g e i n o c u l e e r d i n h e t 2 - 3 blad-stadium ( 2 - 3 weken o u d ) . Gedurende twee dagen na de i n o c u l a t i e -werd een r e l a t i e v e l u c h t v o c h t i g h e i d gehandhaaf d"> 85%, daarna t o t h e t e i n d d e r i n c u b a t i e t i j d 70-80$. De tempera t u u r werd s t e e d s op 20-24°C gehouden. Gedurende de i n c u b a t i e t i j d werden temperatuur en l u c h t v o c h t i g h e i d g e r e g i s t r e e r d . Afhankelijk van h e t handha ven d e r optimale omstandigheden was de i n c u b a t i e t i j d 1120 dagen. De i n o c u -l a t i e s werden u i t g e v o e r d met een h a n d v e r s t u i v e r t j e . De p -l a n t e n stonden o p g e s t e l d i n glazen kooien; p e r kooi kwam éénmaal h e t t o e t s s o r t i m e n t en één stam van de schimmel v o o r . Als c o n t r ô l e n a a s t de i s o l a t i e s u i t de p r a k t i j k
1 ) dienden s t e e d s de bekende f y s i o ' s 0 , 1 , 2 , 3» ( 1s2 ) en ( 2 , 3 ) .
Oudere onderzoekingen melden g e r i n g e afwijkingen van de bovenbeschre ven voorwaarden. Sengbusch en Loschakowa-Hasenbusch (1932) g e b r u i k t e n g e droogd a a n g e t a s t b l a d a l s i n o c u l a t i e m a t e r i a a l . Gedurende de i n c u b a t i e t i j d
(10-15 dagen) a d v i s e r e n z i j een temperatuur van 20-25°C en een l u c h t v o c h t i g h e i d van 100$, Small (1930) s t e l t deze waarden r e s p e c t i e v e l i j k op 20-22°( en 95$ en Makemson (1918) op 20-24°C en 88$.
Bond (1938) vermeldt d a t de i n c u b a t i e t i j d voor v a t b a r e r a s s e n k o r t e r i s dan d i e voor r e s i s t e n t e r a s s e n . Deze waarneming i s nimmer door andere onderzoekers b e v e s t i g d . I n onze proeven hebben w i j n o o i t een v e r s c h i l kun nen c o n s t a t e r e n .
4 . I . 2 . Invloed van de uitwendige omstandigheden op de r e a c t i e b e e l d e n .
Langford (1937) w i j s t r e e d s op de v a r i a b i l i t e i t van de r e a c t i e van Cladosporium fulvum onder i n v l o e d van temperatuur, l u c h t v o c h t i g h e i d en . l i c h t , w a a r b i j de daglengte een g r o t e r e r o l s p e e l t dan de l i c h t i n t e n s i t e i t .
Een temperatuur beneden 20°C remt de ontwikkeling van de schimmel i n de p l a n t , een r e l a t i e v e l u c h t v o c h t i g h e i d < 7 0 $ onderdrukt h e t s p o r u l e r e n , t e r w i j l gebrek aan l i c h t de werkzaamheid van de r e s i s t e n t i e f a c t o r g e d e e l t e l i j k kan t e n i e t doen. Een bekend voorbeeld h i e r v a n i s h e t r a s S t i r l i n g C a s t l e ; i n Canada i s d i t r a s i n de zomer r e s i s t e n t tegen f y s i o 0 ; i n de w i n t e r t r e e d t e c h t e r een v a t b a r e r e a c t i e op, hoewel de vlekken k l e i n e r z i j n dan . d i e van een "normale" v a t b a r e r e a c t i e . Sen andere waarneming i s , d a t een v a t b a a r r a s na i n o c u l a t i e b i j een l a g e l u c h t v o c h t i g h e i d (<60$) , de i n d r u k wekt r e s i s t e n t t e z i j n . Het i s dus' b e l a n g r i j k zorg t e dragen voor c o n s t a n t e uitwendige omstandigheden gedurende v e r s c h i l l e n d e achtereenvolgende p r o e ven, om v e r g e l i j k i n g e n t u s s e n deze proeven mogelijk t e maken.
1 ) De f y s i o ' s 0 , 1 , 2 , ( 1 , 2 ) en ( 2 , 3 ) z i j n i n 195*1 welwillend door B a i l e y a f g e s t a a n en i n 1953 door s c h r i j v e r van Bakker (1951) overgenomen; f y s i o 3 i s i n 1953 i s Nederland gedetermineerd.
B a i l e y (1950) g e e f t een u i t v o e r i g e b e s c h r i j v i n g van v e r s c h i l l e n d e r e a c t i e t y p e n onder i n v l o e d van geringe w i j z i g i n g e n i n de uitwendige omstan digheden. Onafhankelijk van de uitwendige omstandigheden kunnen h i j v a t b a r e r a s s e n e c h t e r v e r s c h i l l e n bestaan i n symptomen t e n o p z i c h t e van h e t z e l f d e f y s i o ; i n s t e r k e r e mate g e l d t d i t voor r e s i s t e n t e r a s s e n . De v a t b a a r h e i d s r e a c t i e van Vetomold (Cf^) t e n o p z i c h t e van f y s i o 7 i s n i e t i d e n t i e k aan d i e van V 121 ( C f ^ ) . I n h e t algemeen z i j n de vlekken op bladeren van Veto mold g r o t e r en i s h e t s p o r u l e r e n h e f t i g e r . Zo b e s t a a t e r ook v e r s c h i l t u s sen de r e s i s t e n t i e r e a c t i e s van V 121 en S t i r l i n g C a s t l e t e n opzichte van f y s i o 5» Op de bladeren van S t i r l i n g C a s t l e b l i j v e n de vlekken k l e i n e r en s c h e r p e r begrensd; h e t s p o r u l e r e n wordt s t e r k onderdrukt; op de bladboven z i j d e z i j n g e l e vlekken e e r d e r z i c h t b a a r dan op blad van V 121.
Het t i j d s t i p van de beoordeling werd door B a i l e y a f h a n k e l i j k g e s t e l d van h e t c o n t r o l e - r a s P o t e n t a a t . Als h i e r o p s t e r k sporulerende vlekken t e z i e n waren, werden a l l e r a s s e n van h e t t o e t s s o r t i m e n t beoordeeld. Hoewel d i t ook i n onze proeven een j u i s t e maatstaf i s gebleken, meenden w i j toch h e t a a n t a l door Bailey gegeven beoordelingsklassen t e moeten u i t b r e i d e n . B a i l e y g e b r u i k t de k l a s s e n S ( s u s c e p t i b l e ) , H ( r e s i s t a n t ) en I (immune). Wij g e b r u i k t e n de volgende k l a s s e n :
t a b e l 2 . Vatbaarheidsklassen van de r e a c t i e van Cladosporium fulvum op een t o e t s s o r t i m e n t . 4 . I . 3 . Beoordeling van de a a n t a s t i n g
Klasse Beoordeling lymptomen
1 z e e r v a t b a a r s t e r k sporulerende vlekken op de bladonder z i j d e ; l i c h t e v e r k l e u r i n g op de bladboven z i j d e , l a t e r h i e r o p ook vorming van sporen; spoedig a f s t e r v e n d e b l a d e r e n .
2 v a t b a a r s t e r k sporulerende vlekken op de bladonder z i j d e ; weinig v e r k l e u r i n g en weinig of geen sporen op de bladbovenzijde.
3 weinig v a t b a a r minder sporevorming op de b l a d è n d e r z i j d e ; op de bladbovenzijde toenemende g e e l k l e u -r i n g d e -r vlekken co-r-responde-rend met d i e op de b l a d o n d e r z i j d e .
7 .
4 matig r e s i s t e n t weinig sporevorming op de b l a d o n d e r z i j d e ; vlekken s c h e r p e r "begrensd, l i c h t e r van k l e u r op de b l a d o n d e r z i j d e , g e e l van k l e u r op de bladbovenzijde; g e r i n g e necrose i n h e t centrum d e r vlekken.
5 r e s i s t e n t geen sporevorming; vlekken a l s Dij 4 j soms toenemende n e c r o s e , beginnend i n h e t c e n trum van de vlekken.
6 onvatbaar geen
Om een v e r g e l i j k i n g mogelijk t e maken met de beoordelingswijze van B a i l e y werden de k l a s s e n 1 , 2 en 3 samengevoegd t o t v a t b a a r , 4 en 5 r e s i s t e n t . I n een a a n t a l g e v a l l e n i s b i j de beoordeling een keuze t u s s e n de ütlassen 3 en 4 z e e r m o e i l i j k geweest. Deze moeilijkheden t r a d e n v o o r a l op b i j de r a s s e n 7 121 ( f y s i o 1 , 2 en ( 1 , 2 ) ) , S t i r l i n g C a s t l e ( f y s i o 2 en ( 2 , 3 ) ) en i n mindere mate b i j de r a s s e n V 473 ( f y s i o 2 e n ( 2 , 3 ) ) en R®d Currant Vine l a n d s t r a i n ( f y s i o 2 ) . Onder omstandigheden van een verminderde lic.hth.oe-v e e l h e i d of d i e lic.hth.oe-van een z e e r hoge l u c h t lic.hth.oe-v o c h t i g h e i d gedurende langere t i j d » was h e t r e a c t i e t y p e voor de genoemde g e v a l l e n e e r d e r weinig v a t b a a r dan ma t i g r e s i s t e n t . I n h e t b i j z o n d e r veroorzaakt de r e a c t i e van Y 121 t . o . v . fy s i o 2 moeilijkheden. Waarnemingen van B a i l e y wijzen i n d e z e l f d e r i c h t i n g . Dat Day i n z i j n proeven meermalen g e b r u i k maakt van h e t r a s S a p f o r d ' s no 1 i n p l a a t s van V 121, w i j s t ook i n deze r i c h t i n g , hoewel h i j geen opmerkingei maakt over de v a r i a b i l i t e i t van de r e a c t i e van d i t r a s .
U i t h e t bovenstaande b l i j k t d a t h e t b e l a n g r i j k i s i n e l k e proef een " s t a n d a a r d r e e k s " op t e nemen, d a t w i l zeggen de r a s s e n van h e t t o e t s s o r t i -ment en hun r e a c t i e t . o . v . de bekende f y s i o ' s . Het maken van v e r g e l i j k i n g e r
t u s s e n een bekend f y s i o en een t e t o e t s e n i s o l a t i e i s dan binnen êên proef s t e e d s mogelijk.
Onze proeven konden genomen worden i n een k a s , waarin h e t gehele j a a r b i j benadering de gewenste temperatuur'"'luchtvochtigheid konden worden g e handhaafd. Gedurende de maanden oktober-maart werden de p l a n t e n met behulp van 40 Watt TL-daglichtlampen b i j b e l i c h t . De t e verwachten invloed d e r u i t wendige omstandigheden op h e t r e a c t i e t y p e werd h i e r d o o r voldoende u i t g e s c h a k e l d , hetgeen b l e e k u i t de s t a n d a a r d r e e k s .
5 . Het voorkomen van f y s i o ' s .
5 . 1 . Canada
Langford (1937) h e e f t h e t "bestaan van f y s i o l o g i s c h e r a s s e n aangetoond door 22 i s o l a t i e s , afkomstig van 11 v e r s c h i l l e n d e p l a a t s e n i n O n t a r i o , op twee tomaterassen t e t o e t s e n . Op de r a s s e n P o t e n t a a t en S t i r l i n g C a s t l e gaven 7 i s o l a t i e s een v a t b a r h e i d s r e a c t i e , t e r w i j l 15 i s o l a t i e s on Poten t a a t een v a t b a a r h e i d s r e a c t i e en op S t i r l i n g C a s t l e een r e s i s t e n t i e - r e a c t i e veroorzaakten. Deze r e a c t i e - t y p e n worden door Langford toegeschreven aan f y s i o 0 en f y s i o 1 . D^Cratbaarheids r e a c t i e u i t t e z i c h door s t e r k s p o -r u l e -r e n d e , z i c h u i t b -r e i d e n d e vlekken aan de b l a d o n d e -r z i j d e , de -r e s i s t e n t i e ' r e a c t i e door v r i j scherp begrensde g e l i g e vlekken, zonder of met vreinig sporen. Langford onderscheidde nog twee r e a c t i e - t y p e n , veroorzaakt door twee, r e s p e c t i e v e l i j k van f y s i o 0 en f y s i o 1 g e ï s o l e e r d e mutanten d i e i n
1 )
v i t r o optraden . Fysio O'gaf op P o t e n t a a t en S t i r l i n g C a s t l e een v a t b a a r h e i d s r e a c t i e bestaande u i t een z i c h u i t b r e i d e n d e n e c r o s e , f y s i o 1 ' v e r oorzaakte op P o t e n t a a t een v a t b a a r h e i d s r e a c t i e en op S t i r l i n g C a s t l e een r e s i s t e n t i e - r e a c t i e , hetgeen t o t u i t i n g kwam i n een s c h e r p begrensde n e c r o s e . De f y s i o ' s 0 ' en 1 ' veroorzaakten n o o i t sporulerende vlekken. De r e s u l t a t e n van Langford kunnen worden samengevat i n de volgende t a b e l .
2 ) t a b e l 3 . F y s i o ' s door Langford (1937) gedetermineerd .
f y s i o r a s 0 1 0 ' ! 1 « P o t e n t a a t Y Y vn Yn S t i r l i n g C a s t l e H : V Rn : V* 2) V = v a t b a a r , s p o r u l e r e n d . R = r e s i s t e n t , weinig of n i e t s p o r u l e r e n d . Yn = v a t b a a r , n e c r o t i s e r e n d . Bn= r e s i s t e n t , weinig n e c r o t i s e r e n d .
Het i s Langford n i e t g e l u k t u i t de n a t u u r mutanten van h e t bovenbe schreven k a r a k t e r t e i s o l e r e n . I n verband met de f y s i o l o g i s c h e s p e c i a l i s a t i e merkt h i j o p : " c u l t u r e s from o t h e r l o c a l i t i e s may possess d i f f e r e n t p a r a s i t i c c a p a b i l i t i e s and new d i f f e r e n t i a l h o s t s may be found".
pag.14-Op gronci van h e t vinden van enkele mutanten mag men e c h t e r geen onbeperkt a a n t a l f y s i o ' s verwachten, z o a l s Langford d o e t . Bovendien gaven de door hem ge s i g n a l e e r d e mutanten h e t z e l f d e r e a c t i e s p e c t r u m op P o t e n t a a t en S t i r l i n g C a s t l e a l s de f y s i o ' s waaruit ze z i j n voortgekomen. Toch v e r o n d e r s t e l t Langford d a t eventuele nieuwe vormen van ClaAosporium fulvum i n de n a t u u r ook door m u t a t i e o n t s t a a n .
U i t h e t onderzoek van B a i l e y (19S0) i s naar voren gekomen d a t de door v e r e d e l i n g verkregen r e s i s t e n t e tomaterassen h e t mogelijk maakten "nieuwe" f y s i o1 t e determineren. H i j v e r o n d e r s t e l t d a t i n 1940 i n Canada s l e c h t s de door Lang f o r d gevonden f y s i o ' s 0 en 2 aanwezig waren. Doordat i n Canada de 'bladvlekken-z i e k t e v o o r a l i n de h e r f s t t e e l t een b e l a n g r i j k e r o l s p e e l t , werd v e e l werk v e r r i c h t op h e t gebied van de r e s i s t e n t i e - v e r e d e l i n g .
I n 1937 werd h e t voor f y s i o 0 en 1 onvatbare r a s Vetomold g e ï n t r o d u c e e r d ; i n 1940 kon v r i j algemeen h e t nieuwe f y s i o 2 g e ï s o l e e r d worden, n i e t ; s l e c h t s van Vetomold, doch ook van andere r a s s e n . I n de loop van een t i e n t a l j a r e n wer den achtereenvolgens de r e s i s t e n t e r a s s e n Y 121 en V 473 i n de handel gebracht w a a r b i j s t e e d s v r i j k o r t na de i n t r o d u c t i e een nieuw f y s i o kon worden aange
toond en wel f y s i o 2 , 3 na V 121 en f y s i o 1 , 2 n a Y 473« Het nieuwe f y s i o t r a d spoedig s t e r k op de voorgrond, vermoedelijk tengevolge van de algemene v e r b r e i ding van h e t aanvankelijk r e s i s t e n t e r a s , a l d u s B a i l e y . Evenals Langford, i s B a i l e y van mening, d a t nieuwe f y s i o ' s door m u t a t i e o n t s t a a n , evenwel s t e r k o n der i n v l o e d van een i n de p r a k t i j k gebracht r e s i s t e n t r a s . T u s s e n t i j d s werden door B a i l e y nog twee f y s i o ' s g e i s o l e e r d , aangeduid met 1 , 2 , 3 en 3 j r e s p e c t i e v e l i j k van h e t r a s S t i r l i n g C a s t l e i n 1940 en van V 121 i n 1947« Ter v e r d u i d e l i j k i n g v o l g t de d e t e r m i n a t i e t a b e l van B a i l e y . Eed Currant Vineland s t r a i n en S t i r l i n g C a s t l e z i j n h e t uitgangspunt geweest voor de v e r e d e l i n g ; h i e r u i t z i j n Vetomold, V 121 en 7 473 voortgekomen. Sed Currant Vineland s t r a i n en no 160
z i j n vormen van Lyc,pimpinellifolium; H 11-22-15 M i-s e e n vorm van h e t wilde r a s Lyc.hirsutum.
ta"bel 4« De r e a c t i e op een t o e t s s o r t i m e n t van de i n 1950 bekende f y s i o ' s 1) f y s i 0 r a s 0 1 2 1 , 2 , 3 2 , 3 h2 3 P o t e n t a a t Y Y Y Y Y Y Y Yetomold ; 0 0 Y Y Y Y 0 Y 121 ! R R R Y Y R Y S t i r l i n g C a s t l e ; R Y R Y R Y R V 473 l 0 0 R Y R Y 0 Red C u r r a n t , Vineland s t r a i n • 0 0 R Y V H 0 Ko I60 : 0 0 R R R R H 11-22-15 M 0 0 0 0 0 0 L. hirsutum 0 0 0 0 0 0 L. hirsutum v a r . glabratum 0 0 R R 0 0 1) I n de o o r s p r o n k e l i j k e t a b e l van B a i l e y z i j n de symbolen S ( s u s c e p t i b l e ) , E ( r e s i s t a n t ) en I (immune) gebruikt5 i n deze t a b e l z i j n de symbolen r e s p e c t i e v e l i j k V ( v a t b a a r ) , R ( r e s i s t e n t ) en 0 ( o n v a t b a a r ) . *
B a i l e y vermeldt n i e t waarom enkele r e a c t i e - t y p e n t . o . v . f y s i o 1 ontbreken. U i t e i g e n e r v a r i n g i s komen v a s t t e s t a a n d a t no 160 r e s i s t e n t i s tegen f y s i o 1
5 . 2 . Bngeland
Zowel i n Engeland a l s i n Nederland kon h e t onderzoek naar h e t voorkomen van f y s i o ' s worden gebaseerd op de door de bekende r e s i s t e n t i e f a c t o r e n gegeven mogelijkheden ( z i e t a b e l 1 , pag. 3)« Tenbehoeve van h e t t o e t s e n van i s o l a t i e s u i t de p r a k t i j k b r a c h t Day (1954) i n onderstaande t a b e l een vereenvoudiging aan en s t e l d e d a t de t o t nu t o e bekende f y s i o ' s met behulp van d r i e r a s s e n van e l k a a r konden worden onderscheiden. Day v e r v i n g h e t r a s S t i r l i n g C a s t l e door h e t r a s Leaf Mould R é s i s t e r no 1 ( i n h e t vervolg a f g e k o r t t o t L.M.R.), d a t h e t z e l f de r e a c t i e t y p e h e e f t . De t a b e l z i e t e r a l s v o l g t u i t : t a b e l 5 . r a s gen f y s i o1 s r a s gen 0 1 2 3 1 , 2 2 , 3 1 , 3 1 , 2 , 3 L.II.R. Cf R Y R R Y R Y Y Vetomold 0 0 Y 0 Y Y G Y Y 121 C f , R R R Y R Y Y Y Y 121 3
11.
Fysio 1 , 3 i s h y p o t h e t i s c h ; op grond van de bekende r e s i s t e n t i e f a c t o r e n kan d i t f y s i o wel i n de t a b e l worden opgenomen.
I n I95I i s o l e e r d e Day van 52 monsters bladvlekkenziekte u i t Engeland en Wales de f y s i o ' s 0 , 1 , 2 en 1 , 2 en i n 1953 van 113 monsters de f y s i o ' s 0 , 1 , 2 ,
( 2 , 3 ) j ( 1 j, 2 ) en 3 . De f r e q u e n t i e van voorkomen d e r f y s i o ' s wordt d u i d e l i j k g e maakt i n de volgende t a b e l : t a b e l 6 . j a a r f y s i o to ~fc3,3.1 0 1 2 1 , 2 2? 3 3 to ~fc3,3.1 1951 27 6 17 2 0 0 52 1953 82 11 24 3 1 3 113
Fysio 1 , 2 , 3 werd gedurende h e t onderzoek n i e t gevonden. Omdat Day verwachtte d a t f y s i o 0 meer zou voorkomen op de v a t b a r e r a s s e n en de overige f y s i o ' s meer op de r e s i s t e n t e r a s s e n , maakte h i j een i n d e l i n g naar de r a s - herkomst, welk o v e r z i c h t e r a l s v o l g t u i t z i e t . t a b e l 7» , j a a r r e s i s t e n t e r a s s e n v a t b a r e r a s s e n onbekende r a s s e n f y s i o 0 andere f y s i o 0 andere f y s i o ' s f y s i o ' s 1951 7 16 16 7 6 1953 8 21 61 16 18 5*3. Nederland
U i t e i g e n onderzoek i s n a a r voren gekomen, d a t i n 1953 en 1954 de f y s i o ' s 0 , 1 , 2 , 3 j (1>2) en ( 2 , 3 ) i n • Nederland voorkwamen. I n deze j a r e n z i j n 300 i s o l a t i e s g e t o e t s t , welke v e r s p r e i d over g e h e e l Nederland z i j n g e i s o l e e r d .
Het voorkomen van f y s i o ' s i n Nederland. t a b e l 8 . f y s i o I 9 5 3 /15 4 0 en 1 2 2 , 3 1 , 2 3 t o t a a l a a n t a l 204 33 30 19 14 300 i s o l a t i e s • H 68 11 10 6 , 3 4 , 7 100
B i j h e t t o e t s e n van 250 i s o l a t i e s wera h e l a a s een f o u t i e f S t i r l i n g C a s t l e -type g e b r u i k t , waardoor geen onderscheid gemaakt kon worden t u s s e n f y s i o 0 en f y s i o 1 . Voor de t o e t s van de overige 50 i s o l a t i e s hadden w i j wel de "beschik k i n g over de j u i s t e S t i r l i n g C a s t l e , waardoor 11 maal f y s i o 1 kon worden aange
toond, tegen 39 maal f y s i o 0 ( i n de t a b e l z i j n a l l e r e a c t i e t y p e n voor f y s i o 0 en 1 samengevat onder 1 + 2 ) . W a a r s c h i j n l i j k s p e e l t f y s i o 0 dan ook een o v e r heersende r o l in- Nederland. D i t i s b e g r i j p e l i j k , omdat s l e c h t s r a s s e n van h e t v o l l e d i g v a t b a r e type worden g e t e e l d .
I n Canada z i j n de door v e r e d e l i n g verkregen r e s i s t e n t e r a s s e n v r i j w e l s t e e d s op g r o t e s c h a a l door de p r a k t i j k geaccepteerd; i n Engeland i s d i t i n v e e l mindere mate h e t g e v a l gev/eest. I n Nederland z i j n s l e c h t s i n c i d e n t e e l vooi
proefnemingen r e s i s t e n t e - c u l t u u r - en wilde r a s s e n i n de p r a k t i j k aanwezig g e w e e s t . (een u i t z o n d e r i n g voor :5én r a s wordt op pag.22 nader t o e g e l i c h t ) .
I n t a b e l 8 wordt de onderlinge verhouding van de f y s i o ' s weergegeven, z o a l s deze i n Nederland i n de j a r e n 1953 en 1954 voorkv/am. De verhouding p e r pro v i n c i e wordt vermeld i n de volgende t a b e l :
Verspreiding van f y s i o ' s over Nederland i n de j a r e n 1953» 1954»
f y s i o ' s
0 en 1 2 2 , 3 1» 2 3
a a n t a l aan i aan • • é P aan
*
aan*
aan*
p r o v i n c i e i s o l a t i e s t a l t a l t a l t a l t a l Noord Holland 13 9 69,2 1 7 , 7 1 7 , 7 2 15,4 Zuid Holland 89 62 69,7 6 6 , 7 12 1 3 , 5 2 2 , 2 7 7 , 5 Zeeland 2 2 10C Noord Brabant 2 2 100 Limburg 43 41 95,3 2 4 , 7 Gelderland 58 28 48,3 12 20,7 10 1 7 , 2 7 1 2 , 1 1 1 , 7 Utrecht 44 42 95,4 2 4 , 6 Overijsel -Drente -Groningen 38 10 26,3 12 31,6 6 1 5 , 8 10 26,3 F r i e s l a n d 11 10 90,9 1 9 , 1 Nederland 300 204 68 33 11 30 10 19 6 , 3 14 4 , 7
Ook p e r provincie i s f y s i o 0 dus i n de meerderheid. S l e c h t s de p r o v i n c i e Groningen maakt hierop een u i t z o n d e r i n g . Snkele malen werd f y s i o 0 samen met êên d e r andere f y s i o ' s g e i s o l e e r d , hetgeen u i t de r e a c t i e op h e t t o e t s s o r t i m e n t b l e e k ; f y s i o 0 werd nimmer onderdrukt.
13.
6 . I n f e c t i e p r o even op afgesneden b l a d .
Bond (1936) kon afgesneden "bladeren na afspoelen met s t e r i e l w a t e r , op v o c h t i g f i l t r e e r p a p i e r ' i n p e t r i s c h a l e n i n h e t l i c h t ongeveer 5 weken goed hou den; de bladeren maakten z e l f s a d v e n t i e f w o r t e l s . De symptomen van a a n t a s t i n g door Cladosporium fulvum kwamen e c h t e r n i e t zo d u i d e l i j k a a a r voren a l s op de bladeren van een i n t a k t e p l a n t .
I n h e t eigen onderzoek werden b l a d e r e n van h e t t o e t s s o r t i m e n t g e s t e k t i n een mengsel zand-turfmolm (1 s 2) en één dag na h e t stekken geinoculeerd ( b i j l a g e 1 , f o t o 1 ) . Het r e a c t i e t y p e kwam toen ook n i e t d u i d e l i j k n a a r voren; voor h e t merendeel ontstonden vlekken van h e t r e s i s t e n t i e - t y p e , of i n h e t geheel geen vlekken. Werd e c h t e r de i n o c u l a t i e v e r r i c h t na voldoende beworteling d e r stekken
lü© "t/
dan kwam b i j n a s t e e d s j u i s t e r e a c t i e t y p e t e v o o r s c h i j n . I n bepaalde g e v a l l e n kan deze methode dus g e b r u i k t worden a l s n a - c o n t r ô l e van s e l e c t i e m a t e r i a a l d e r v e r e d e l i n g , door een proef u i t t e voeren op bewortelde stekken van bladeren of z i j scheuten.
Day (1951) vermeldt d a t afgesneden b l a d e r e n van p l a n t e n met een r e s i s t e n t i e f a c t o r geen symptomen t e z i e n gaven i n d i e n deze^sterk l i c h t gehouden worden; bij v e r l a g i n g van de l i c h t i n t e n s i t e i t verschenen vlekken van h e t r e s i s t e n t i e - t y p e . Daar de schimmel onder v r i j w e l a l l e omstandigheden h e t b l a d binnendringt (van v a t b a r e zowel a l s van r e s i s t e n t e p l a n t e n ) , wordt de u i t b r e i d i n g van de i n f e c t i e b l i j k b a a r bepaald door de hoeveelheid i n h e t b l a d aanwezige a s s i m i l a t e n . Opeen-hoping h i e r v a n g a a t de u i t b r e i d i n g van de i n f e c t i é3; tie werking van de r e s i s t e n t i e f a c t o r i s dan b l i j k b a a r i n h e t minimum. D i t i s i n overeenstemming met de b o venbeschreven proeven met bladstekken. De waarneming i n de p r a k t i j k , d a t na een periode van donker weer een n a a r voren t r e d e n van de ziektesymptomen t e v e r wachten i s , i s hiermee ook i n overeenstemming.
7 . I n f e c t i e p r o e v e n op e n t c o m b i n a t i e s .
De f y s i o ' s 0 , 2 en 1 , 2 werden geinoculeerd op de volgende combinaties:
f y s i o 0 : f y s i o 2 : f y s i o 1 , 2 : P o t e n t a a t = c f V 121 = Cf^ Vetomold = Cf V 473 = Cf1 Cf L.pimp.160 = ? P o t e n t a a t Vetomold Vetomold V 121 Vetomold V 121 V 473 L. pimp.160 P o t e n t a a t V 121 P o t e n t a a t V 473 V 473 L. pimp.160 P o t e n t a a t L. pimp.160 en beide reciprook ti 11
I n een e e r s t e s e r i e werd de onderstam geinoculeerd; pas na h e t v e r s t r i j k e n van de i n c u b a t i e t i j d werd de e n t g e i n o c u l e e r d . I n een tweede s e r i e werden onder stam en e n t t e g e l i j k g e i n o c u l e e r d . I n a l l e g e v a l l e n werd een normaal r e a c t i e -beeld verkregen van h e t f y s i o op de d e s b e t r e f f e n d e g a s t h e e r . Er gaan dus geen invloeden u i t van e n t of onderstam, welke de r e a c t i e van de component kunnen wij
zigen ( b i j l a g e 1 , f o t o 2 ) .
Bond (1936) e n t t e tomaat op andere Solanaceeën, z o a l s Solanum tuberosum, S,nigrum, Atropa belladonna, Datura stramonium. ïTa i n o c u l a t i e van de e n t (tomaat v i n d t h i j geen invloeden op h e t r e a c t i e b e e l d , welke mogelijk van de onderstam
zouden kunnen uitgaan.- Bond s t e l d e ook v a s t , d a t Cladosporium fulvum wel i n a n dere Solanaceeën dan tomaat kan binnendringen; de u i t b r e i d i n g d e r i n f e c t i e was s t e e d s z e e r g e r i n g , conidiënvorming kwam n i e t v o o r .
Volk (1931) s t e l d e ook r e e d s v a s t d a t Cladosporium fulvum n i e t a g r e s s i e f werd op een a n t a g o n i s t i s c h e g a s t h e e r , wanneer deze geënt was op een v a t b a r e p l a n t . ?.rel was de ontwikkeling van de schimmel op een v a t b a r e e n t a f h a n k e l i j k van de ontwikkeling van de tomaat op een onderstam van een Solanumsoort.
8 . De r e a c t i e s van mutanten, i n v i t r o o n t s t a a n .
De v a r i a b i l i t e i t van de schimmel i n v i t r o i s o n t s t e l l e n d g r o o t ; deze v a r i a b i l i t e i t u i t z i c h i n de k l e u r van h e t mycelium, de vorming van sporen en h e t vormen van mutanten en i s i n b e l a n g r i j k e mate a f h a n k e l i j k van h e t s u b s t r a a t en de temperatuur. De k l e u r van a l l e f y s i o ' s i s op g e b r u i k e l i j k e voedingsbodems a l s mout-, k e r s - , havermout- en aardappelglucoseagar gewoonlijk o l i j f g r o e n . De m u t a t i e s i n v i t r o z i j n gemakkelijk t e herkennen door een afwijkende k l e u r ( w i t , o r a n j e , zeemkleurig) en g r o e i w i j z e ( v e e l luchtmycelium). De mutanten, welke u i t c u l t u r e n i n v i t r o g e i s o l e e r a werden, bleven b i j v e r d e r kweken c o n s t a n t ; de s p o revorming d e r mutanten v a r i e e r t van Ofo t o t ongeveer 5 v e r g e l e k e n met d i e van de o o r s p r o n k e l i j k e c u l t u r e n . I n h e t algemeen neemt b i j r e g e l m a t i g overenten de sporevorming d e r mutanten g e l e i d e l i j k a f .
I n f e c t i e p r o e v e n met n i e t - sporevormende mutanten werden reeds door Lang f o r d (1937) beschreven: " a progessive n e c r o s i s of t h e i n f e c t e d t i s s u e occurred which, on s u s c e p t i b l e v a r i e t i e s , r e s u l t e d i n e n l a r g i n g d r i e d - o u t s p o t s resem b l i n g t h o s e f o l l o w i n g i n o c u l a t i o n w i t h "normal s t r a i n s " of t h e fungus under c o n d i t i o n s of low r e l a t i v e humidity".
I n onze i n f e c t i e p r o e v e n met n i e t sporevormende mutanten van de f y s i o ' s 0 , 1 , 2 , ( 1 , 2 ) en 3 g e i n o c u l e e r d werd met myceliumsuspensies werd op h e t t o e t s -s o r t i m e n t v r i j w e l -s t e e d -s h e t z e l f d e r e a c t i e -s p e c t r u m verkregen a l -s met de f y -s i o ' -s waarvan de mutanten afkomstig waren. Opvallend was h i e r b i j , d a t de i n c u b a t i e t i j d
van een mutant, a f h a n k e l i j k van de omstandigheden, 3-5 dagen k o r t e r was dan d i e van h e t o o r s p r o n k e l i j k e f y s i o . Eén u i t z o n d e r i n g werd gevormd door een mutant van f y s i o 7? welke op a l l e r a s s e n een r e s i s t e n t i e - r e a c t i e v e r o o r z a a k t e ; i n d i t geval was de i n c u b a t i e t i j d normaal. De i n f e c t i e door n i e t sporevormende ( n e c r o -t i s c h e ) mu-tan-ten kom-t -t o -t s -t a n d doorda-t een hyphe- een huidmondje b i n n e n d r i n g -t . De u i t b r e i d i n g i n h e t bladweefsel v e r l o o p t op dezelfde w i j z e a l s b i j de normale f y s i o ' s . Het mycelium s t e r f t n i e t a f ; h e t l u k t e b i j n a s t e e d s de mutant t e h e r i s o l e r e n , i n enkele g e v a l l e n z e l f s t o t v i e r weken na de i n o c u l a t i e , toen h e t blad tengevolge van de z i c h u i t b r e i d e n d e necrose v r i j w e l was afgestorven ( b i j l a g e 2 } f o t o 3 ) . llimrner werd g e c o n s t a t e e r d d a t een n i e t - sporevormende mutant op de p l a n t sporen vormde. Sporevormende mutanten sporuleerdenop de p l a n t ook, maar i n mindere mate dan de normale f y s i o ' s .
Qmàat de r e a c t i e door mutanten veroorzaakt aan een t o x i n e zou kunnen worde toegeschreven, z i j n p l a n t e n g e z e t op een myceliumvrije s u s p e n s i e , verkregen door een mutant op kaasdoek i n moutextract .te'kweken en daarna t e f i l t r e r e n ,
( b i j l a g e 2 , f o t o 4 ) . Op de p l a n t e n kon geen r e a c t i e worden waargenomen, ook n i e t na i n j e c t i e of b e s t u i v i n g van de p l a n t e n met deze s u s p e n s i e .
D e r g e l i j k e i n o c u l a t i e s z i j n ook v e r r i c h t met e x t r a c t van bladeren a a n g e t a s t door een mutant, eveneens zonder r e s u l t a a t . De r e a c t i e van een n i e t - s p o r e v o r mende mutant doet denken aan overgevoeligheid. De mutant zou dus minder p a t h o -geen genoemd mogen worden. De a g r e s s i v i t e i t i s i d e n t i e k aan d i e d e r normale f y s i o ' s . (De begrippen v i r u l e n t en a g r e s s i e f worden door Zadoks (1959) d u i d e l i j k gemaakt. Een f y s i o i s v i r u l e n t wanneer h e t op een t o e t s r a s e r n s t i g e symptomen opwekt; een f y s i o i s a g r e s s i e f wanneer h e t v e e l r a s s e n van een t o e t s s o r t i m e n t a a n t a s t . Voor de term v i r u l e n t zouden w i j l i e v e r de term pathogeen g e b r u i k e n ) . De n i e t sporevormende mutanten vormen i n e l k g e v a l geen gevaar voor de p r a k t i j k , d a a r instandhouding v i a sporen n i e t mogelijk i s .
R e l a t i e t u s s e n f y s i o ' s en r e s i s t e n t i e f a k t o r e n .
Bespreking van symbolen ( z i e t a b e l 1 op pag. 3 ) .
Het wilde r a s Lycopersicum p i m p i n e l l i f o l i u m Yineland S t r a i n i s a l s u i t gangspunt voor de v e r e d e l i n g op r e s i s t e n t i e g e b r u i k t (Langford, 1937)« D i t r a s b e z i t twee dominante, o n a f h a n k e l i j k van e l k a a r s p l i t s e n d e f a k t o r e n voor r e s i s t e n t i e , namelijk Cfp^ en Cfp^s de e e r s t e f a k t o r i s e p i s t a t i s c h over de tweede. Langford had r e e d s een r e s i s t e n t i e f a k t o r i n h e t r a s S t i r l i n g C a s t l e gevonden welke 'faktor h i j Cfsc noemde. De f a k t o r i s eveneens dominant.
(Lycopersi-cum esculentum) x Lycopersi(Lycopersi-cum pimpinellifolium en "bezit de f a k t o r Cfp^. S e t r a s V 121, o n t s t a a n u i t d e z e l f d e k r u i s i n g , b e z i t de f a k t o r Cfp . U i t een k r u i s i n g t u s s e n S t i r l i n g C a s t l e en genoemd wilde r a s i s h e t r a s V 473 voortgekomen, d a t de f a k t o r e n Cfp^ en Cfsc i n z i c h verenigd h e e f t .
Ter voorkoming van misverstanden h e e f t B u t l e r (1953) een s t a n d a a r d i s e r i n g van g e n - symbolen v o o r g e s t e l d . De r e s i s t e n t i e f a k t o r e n worden i n volgorde van ontdekking genummerd, waardoor Cfsc, Cfp en Cfp^ r e s p e c t i e v e l i j k worden Cf^, Cf^ en Day s u g g e r e e r t bovendien een andere nomenclatuur voor de f y s i o ' s dan Langford en Bailey g e b r u i k t hebben. Sen f y s i o k r i j g t d i è c i j f e r c o m b i n a t i e , welke de werking d e r b e t r e f f e n d e faktorencombinatie kan t e n i e t doen. Het sym bool Cf voor r e s i s t e n t i e p a s t b e t e r i n h e t genenoverzicht van de tomaat dan he -symbool R; h e t vermijden van h e t -symbool R kan h e t voordeel hebben d a t geen verwarring o p t r e e d t , i n d i e n i n genen- s c h r i f t de r e s i s t e n t i e tegen meerdere z i e k t e n moet v/orden weergegeven. Haar onze mening zou i n overweging genomen kunnen worden h e t symbool R voor r e s i s t e n t i e i n h e t systeem voor Phytophthora i n f e s t a n s door een ander symbool t e vervangen. Voor h e t aangeven Van de r e a c t i e wordt b i j Phytophthora gebruik gemaakt van de symbolen R en-V ( r e s i s t e n t en v a t b a a r ) . B i j Cladosporium i s nog een derde symbool 0 (onvatbaar) g e b r u i k t .
Zowel voor de 0 - a l s voor de R - r e a c t i e s kunnen v e r s c h i l l e n bestaan t u s s e n de t o e t s r a s s e n t e n o p z i c h t e van h e t z e l f d e f y s i o . De f a k t o r Cf^ g e e f t s t e e d s een v o l l e d i g e o n v a t b a a r h e i d s r e a c t i e t e n aanzien van de f y s i o ' s 0 en 1 , ook a l g e s c h i e d t d i t i n combinatie met de f a k t o r e n Cf^ en/of Cf^. De f a k t o r Cf^ oefent b l i j k b a a r een s t e r k e r e werking u i t dan de f a k t o r e n Cf^ en Cf^. Op grond van de ze waarnemingen d i e n t men t e b e s l u i t e n de symbolen 0 en R van e l k a a r t e o n d e r scheiden.
Het r e a c t i e t y p e voor de faktorencombinatie Cf^, Cf^ Cf^ i s o p g e s t e l d door d e ' r e a c t i e s d e r a f z o n d e r l i j k e faüoren t e combineren, w a a r b i j rekening i s gehou den met h e t f e i t d a t 0 en R s t e e d s dominant z i j n over r e s p e c t i e v e l i j k R en V
(genoemde faktorencombinatie was n i e t beschikbaar om kunstmatig t e worden g e t o e t s t ) . De r e a c t i e van de combinatie Cf^ Cf^ i s met deze werkhypothese i n ovej eenstemming, omdat ook i n Nederland b i j h e t t o e t s e n i s waargenomen, d a t s t e e d s met f y s i o 2 een R- en met f y s i o 3 een O - r e a c t i e o p t r e e d t .
Toxopeus (1956) g e b r u i k t de narasietsymbolen p.,, t> , p ^ p0, e n z . om de f y -1 C 1 C.
s i o ' s van Phytophthora i n f e s t a n s aan t e duiden. B i j Cladosporium fulvum wordt d u s , om de r e s i s t e n t i e f a k t o r e n aan t e geven, gebruik gemaakt van de symbolen voor de p a r a s i e t , t e r w i j l de f y s i o ' s worden aangeduid met een c i j f e r c o m b i n a t i e . B i j Phytophthora, i n f e s t a n s wordt R voor de r e s i s t e n t i e f a k t o r en p voor de f y s i -6 ' s g e b r u i k t . Zou n i e t t e overwegen z i j n de genen i n de g a s t h e e r aan t e duiden
17-met h o o f d l e t t e r s en de genen i n de p a r a s i e t d i e daarop a a n s l u i t e n , 17-met k l e i n e l e t t e r s , w a a r b i j de l e t t e r s s t e e d s "betrekking hebben op de p a r a s i e t . Voor C l a -dosporium fulvum zou h e t nieuwe symbolenschrift e r dan a l s v o l g t u i t z i e n :
t a b e l 10. aanduiding aanduiding r e s i s t e n t i e g e n e n f y s i o1 s d i t v e r s l a g v o o r g e s t e l d d i t v e r s l a g v o o r g e s t e l d c f CF0 0 c fo C f1 CF1 1 C f1 Cf 2 CF2 2 c f2 c f3 CF^ 3 C f3 Cf1Cf2 C ?1 , 2 1 , 2 C f1 , 2 Cf., Cf C F1 , 3 1 , 3 C f1 , 3 Cf2Cf3 C F2 , 3 2 , 3 C f2 , 3 Cf1Cf2Cf3 C ] ?1,2,3 1 , 2 , 3 °f1 , 2 , 3 ). 2 Canada
Bailey (1950) vermeldt d a t h e t i n 1937 geïntroduceerde en voor f y s i o 0 en 1 o n v a t b a r e r a s Vetomold i n 1940 v r i j algemeen werd a a n g e t a s t , nadat i n 1939 voor
' t e e r s t een l i c h t e a a n t a s t i n g g e c o n s t a t e e r d was. Van h e t op g r o t e s c h a a l g e t e e l d e r a s werd u i t s l u i t e n d h e t nieuwe f y s i o 2 g e i s o l e e r d . Ook op r a s s e n d i e n i e t onvatbaar waren voor f y s i o 0 en 1 , kon s l e c h t s f y s i o 2 worden aangetoond, met u i t z o n d e r i n g van enkele i s o l a t i e s gemaakt van g e i s o l e e r d staande v a t b a r e r a s s e n . Fysio 0 i s dus v r i j w e l geheel verdrongen door f y s i o 2 . Eet na h e t b e kend worden van f y s i o 2 i n de handel gebrachte r a s V 121 (1941), r e s i s t e n t t e gen d i t f y s i o , werd enkele j a r e n l a t e r v a t b a a r . Het nieuwe f y s i o 2 , 3 b l e e k i n de j a r e n 194-7s 1948 en 1949 v o l l e d i g t e domineren over f y s i o 2 . Kort na de i n t r o d u c t i e van h e t r a s V 473, r e s i s t e n t tegen f y s i o 2 , 3 werd f y s i o 1 , 2 g e i s o l e e i t waarvoor d i t r a s v a t b a a r was. T u s s e n t i j d s werden de f y s i o ' s 1 , 2 , 3 en 3 g e i s o l e e r d , r e s p e c t i e v e l i j k van h e t r a s S t i r l i n g C a s t l e i n 1940 en van h e t r a s V 121 i n 1947' Het chronologisch o v e r z i c h t van h e t ontdekken d e r f y s i o ' s i n Canada
1 1934 1 , 2 1950 1934 o 2 —>< 1931 1940
\
2 , 3 1944De gedachten van Bailey over h e t door m u t a t i e o n t s t a a n van nieuwe f y s i o ' s z i j n eveneens i n h e t o v e r z i c h t weergegeven.
Fysio 2 zou o n t s t a a n z i j n u i t f y s i o 0 en f y s i o 1 , 2 u i t 2 . Omdat f y s i o 2 door h e t algemeen t e l e n van h e t r a s ¥ 121 v r i j w e l werd verdrongen, vermoedde B a i l e y d a t f y s i o 1 , 2 geen s t e r k e u i t b r e i d i n g zou ondergaan. B a i l e y s t e l t dus de u i t b r e i d i n g van een nieuw f y s i o a f h a n k e l i j k van de aanwezigheid van h e t f y s i o v/aar u i t h e t nieuwe f y s i o i s voortgekomen. H i j zegt ook, d a t h e t o n t s t a a n van een nieuw f y s i o i n hoge mate geïnduceerd wordt door h e t i n t r o d u c e r e n van r e s i s t e n t e tomaterassen. Kernen we a l s voorbeeld f y s i o 1 , 2 , dan zou h e t o n t s t a a n ervan dus e n e r z i j d s a f h a n k e l i j k z i j n van de aanwezigheid van f y s i o 2 en a n d e r z i j d s van de i n t r o d u c t i e van h e t r a s V 473 (Cf^Cf^). I s eenmaal f y s i o 1 , 2 aanwezig, dan i s h e t e c h t e r aannemelijker d a t de u i t b r e i d i n g van d i t f y s i o a f h a n k e l i j k i s van h e t t e l e n van h e t r a s Y 473, omdat d i t r a s a l s h e t s p e c i f i e k e selectiemedium voor f y s i o 1 , 2 beschouwd kan Y/orden.
B a i l e y v e r o n d e r s t e l t d a t f y s i o 3 u i t f y s i o 0 kan z i j n o n t s t a a n , of u i t f y s i o 2 , 3 door v e r l i e s van p a t h o g e n i t e i t t e n o p z i c h t e van de f a k t o r Cf . Fysio 3 werd vermoedelijk g e i s o l e e r d van h e t r a s V 121 (Cf ) , i n e l k g e v a l i n een s t r e e k waar Vetomold (Cfg) n i e t aanwezig was.
Ten t i j d e van h e t ontdekken van f y s i o 3 bleek ook f y s i o 2 , 3 v o l l e d i g t e domineren over f y s i o 2 . Over de oorsprong van f y s i o 1 , 2 , 3 wordt geen mededeling gedaan. D i t f y s i o i s n o o i t algemeen v e r s p r e i d . Z e l f s de c u l t u u r van d i t f y s i o i s v e r l o r e n gegaan.
3en r e s i s t e n t r a s i s s t e e d s p l o t s e l i n g v o l l e d i g v a t b a a r geworden; i n t e r m e d i a i r e r e a c t i e s , welke op aanpassing zouden kunnen w i j z e n , z i j n n o o i t waargeno men. Het i s o n w a a r s c h i j n l i j k d a t een nieuw f y s i o vôôr h e t s i g n a l e r e n ervan
19.
reeds aanwezig geweest i s , omdat dan h e t r e s i s t e n t e genenmateriaal voor de v e r e d e l i n g h i e r o p had moeten r e a g e r e n , a l d u s B a i l e y . H i j toonde e c h t e r wel aan, d a t een f y s i o op de kiemlobben van een n i e t - passende g a s t h e e r i n leven gehou den kon worden; f y s i o 0 kon 8 g e n e r a t i e s l a n g op c o t y l e n van Vetomold (Cf ) i n s t a n d gehouden worden, t e r w i j l d i t op c o t y l e n van Lycopersicum p i m p i n e l l i f o l i -um Vineland (Cf^Cf^) gedurende 18 g e n e r a t i e s l u k t e . Van aanpassing was geen s p r a k e . De h e r i s o l a t i e van binnengedrongen mycelium slaagde ook nog na enkele weken. I n t e r a c t i e t u s s e n p a r a s i e t en g a s t h e e r i s dan m o g e l i j k . Deze i n t e r a c t i e g e e f t volgens B a i l e y a a n l e i d i n g t o t de vorming van mutanten. Nimmer konden e -venwel i n i n t e r a c t i e - p r o e v e n mutanten worden aangetoond. Het i s e c h t e r mogelijk d a t b i j deze proeven de frequentie-drempel d e r n a t u u r l i j k e m u t a t i e n i e t b e r e i k t werd. Z e l f s i s h e t mogelijk d a t de n a t u u r l i j k e m u t a t i e een l a g e f r e q u e n t i e h e e f t , gegeven h e t f e i t d a t de wilde r a s s e n b l i j k b a a r geen i n d i c a t o r kunnen
z i j n voor nieuw- optredende f y s i o ' s . Een pathogene of a g r e s s i e v e mutant h e e f t op een voor deze mutant v a t b a r e g a s t h e e r z e e r goede kansen i n de c o n c u r r e n t i e , s t r i j d met minder pathogene of n i e t - a g r e s s i e v e mutanten. Ben nieuw f y s i o zou g e l i j k t i j d i g op v e r s c h i l l e n d e p l a a t s e n kunnen o n t s t a a n .
9 . 3 . Engeland
I n t e g e n s t e l l i n g t o t B a i l e y ging Day (1954) b i j h e t onderzoek n a a r de f y s i o l o g i s c h e s p e c i a l i s a t i e u i t van de door de bekende r e s i s t e n t i e f a k t o r e n g e g e ven mogelijkheden.
I n I95I kwam i n Engeland f y s i o 2 meer voor dan f y s i o 1 ( z i e t a b e l l e n 6 en 7 op pag. 11 ) . Day v e r o n d e r s t e l t nu, d a t f y s i o 1 , 2 u i t f y s i o 2 o n t s t a a n i s . U i t de s i t u a t i e van 1953 l e i d t h i j a f d a t f y s i o 2 , 3 vermoedelijk u i t f y s i o 3 i s o n t s t a a n . Op grond van h e t b e t r e k k e l i j k geringe a a n t a l waarnemingen moet de
j u i s t h e i d dezer v e r o n d e r s t e l l i n g worden b e t w i j f e l d . Hierover s t a a n geen waarne mingen vôôr I95I t e r beschikking. Het moet e c h t e r o n w a a r s c h i j n l i j k geacht wor den, a l d u s Day, d a t toen andere f y s i o ' s dan f y s i o 0 gedomineerd hebben.
Volgens B a i l e y i s f y s i o 3 o n t s t a a n u i t f y s i o 0 of f y s i o 2 , 3 ; volgens Day i s f y s i o 2 , 3 u i t f y s i o 3 o n t s t a a n . Vermoedelijk v e r o n d e r s t e l t Day dus d a t f y s i o 3 o n t s t a a n i s u i t f y s i o 0 .
1953 1953
Day vermeldt, d a t h e t a a n t a l f y s i o ' s i n een g a s t h e e r p o p u l a t i e voor een g r o o t d e e l a f h a n k e l i j k i s van h e t a a n t a l en de mate van voorkomen van r e s i s t e n t i e g e nen i n d i e p o p u l a t i e ; f e i t e l i j k zegt B a i l e y h e t z e l f d e a l s h i j h e t o n t s t a a n van nieuwe f y s i o ' s a f h a n k e l i j k s t e l t van de i n t r o d u c t i e van nieuwe r e s i s t e n t i e f a k -t o r e n . De volgorde van on-ts-taai/v-an f y s i o ' s kan i n d a -t geval s l e c h -t s worden v a s t g e s t e l d , i n d i e n p r e c i e s "bekend i s welke r a s s e n van de g a s t h e e r i n de loop d e r j a r e n g e t e e l d z i j n . D i t kan i n e l k l a n d en i n e l k e s t r e e k v e r s c h i l l e n d zijn.
Het p e r f e c t e stadium van Cladosporium fulvum i s n o o i t gevonden. I n d i e n d i t toch b e s t a a t , zouden veranderingen i n h e t f y s i o - s o r t i m e n t door k r u i s i n g aannemelijk z i j n . Day ( t h e s i s , 1954» n i e t gepubliceerd) h e e f t door proefneming en g e t r a c h t aan t e tonen of de begrippen m u t a t i e en heterokaryose a l s bronnen van v a r i a t i e i n aanmerking' zouden kunnen komen.
De conidiën van Cladosporium fulvum z i j n 1 - , 2 - , 3 - of m e e r c e l l i g ( b i j l a ge 3 , f o t o 5 ) . Tussen de f y s i o ' s bestaan geen v e r s c h i l l e n wat b e t r e f t h e t a a n t a l c e l l e n per c o n i d i e . Alleen i n z e e r jonge c u l t u r e n z i j n 2-kernige c o n i diën g e c o n s t a t e e r d , voordat een dwarswand gevormd wordt. Tussen conidiën en t u s s e n hyfen van kiemende sporen kunnen anastomosen o p t r e d e n . De mogelijkheid t o t h e t vormen van heterokaryons i s dus aanwezig. De mogelijkheid t o t h e t o n t s t a a n van nieuwe f y s i o ' s i s dus ook aanwezig, m i t s een t o t nu t o e n i e t bekende combinatie van a g r e s s i e - f a k t o r e n o p t r e e d t .
Noch proeven van Day, noch eigen proeven hebben h e t o n t s t a a n van nieuwe f y s i o ' s door heterokaryose kunnen aantonen. Day i n o c u l e e r d e een g a s t h e e r , welke de g e n e t i s c h e s a m e n s t e l l i n g C f ^ C f ^ h a d , m e t e e n m e n g s u s p e n s i e v a n d e f y s i o ' s 1 e n 2 , Zou nu h e t heterokaryon 1 + 2 gevormd worden en bovendien i n pathogeen o p z i c h t
21.
a e q u i v a l e n t z i j n met f y s i o 1 , 2 , dan moesten op Cf^Cf^ vatoaarheidssymptomen waargenomen worden. D i t was n i e t h e t g e v a l , noch na i n o c u l a t i e gevolgd op g e ruime t i j d samengroeien van f y s i o 1 en 2 , noch na menging van deze f y s i o ' s d i r e c t voor de i n o c u l a t i e . I n eigen proeven hebben f y s i o - c o m b i n a t i e s , gebaseerd op de i n c u l t u u r en wilde r a s s e n aanwezige combinaties van r e s i s t e n t i e f a k t o .ren, evenmin r e s u l t a t e n opgeleverd. Hoewel h e t o n w a a r s c h i j n l i j k i s d a t h e t e r o -karyose een r o l s p e e l t b i j h e t o n t s t a a n van nieuwe f y s i o ' s , mogen bovenbeschre ven n e g a t i e v e proeven n i e t a l s bewijs h i e r v o o r g e l d e n . Day neemt u i t e i n d e l i j k m u t a t i e a l s bron van v a r i a t i e aan. B i j eon i n t e r a c t i e t u s s e n een f y s i o en een r e s i s t e n t e g a s t h e e r o n t s t a a t een mutant met een s p e c i f i e k a g r s s i v i t ë i t s g e n t e n o p z i c h t e van deze g a s t h e e r . H i j toonde i n proeven aan, d a t f y s i o4s met een nauw spectrum (dus met een beperkt a g r e s s i v i t e i t s p a t r o o n ) f y s i o ' s met een w i j d e r spectrum onderdrukken op de c o t y l e n van een v a t b a a r r a s , t e r w i j l op de c o -t y l e n van een r e s i s -t e n -t r a s de pa-thogene componen-t werd g e s e l e c -t e e r d . I n deze proeven werd gewerkt met "pigment"-mutanten, welke t . o . v . de o o r s p r o n k e l i j k e c u l t u u r d e z e l f d e p a t h o g e n i t e i t hadden, doch o n m i d d e l l i j k op k l e u r t e herkennen waren i n mengsels met andere f y s i o ' s . Ook werd aangetoond d a t f y s i o ' s met h e t w i j d s t e spectrum h e t minst v i r u l e n t waren op o o r s p r o n k e l i j k e v a t b a r e r a s s e n . Wanneer i n de p r a k t i j k een d e r g e l i j k e s t r i j d t u s s e n de f y s i o ' s p l a a t s h e e f t , mag verwacht worden d a t de s a m e n s t e l l i n g van h e t f y s i o - s o r t i m e n t a f h a n k e l i j k i s van de a a r d en de f r e q u e n t i e van voorkomen d e r gastheer-genotypen.
E n e r z i j d s z a l h e t gebruik van r e s i s t e n t i e r a s s e n l e i d e n t o t een hoger p e r c e n t a g e g e s p e c i a l i c e e r d e f y s i o ' s , a n d e r z i j d s z a l de v i r u l e n t i e dezer f y s i o ' s op voorheen r e e d s v a t b a r e r a s s e n e e r d e r a f - dan toenemen.
B a i l e y vermeldt ( z i e pag.9 ) d a t een nieuw f y s i o spoedig domineerde over h e t a a n v a n k e l i j k overheersende f y s i o , ook op voor h e t o o r s p r o n k e l i j k e f y s i o v a t b a r e r a s s e n . De wisselwerking t u s s e n beide f y s i o ' s was b l i j k b a a r n i e t t e n gunste u i t g e v a l l e n van h e t o o r s p r o n k e l i j k e f y s i o (nauw spectrum). Zou j a a r i n
j a a r u i t op dezelfde p l a a t s h e t z e l f d e v a t b a r e r a s g e t e e l d worden, dan zou waar s c h i j n l i j k h e t o o r s p r o n k e l i j k e f y s i o wel (opnieuw) de overhand k r i j g e n .
9 . 4 . Nederland
Bezien we nu opnieuw de i n Nederland voorkomende f y s i o p o p u l a t i e ( z i e tabe] 9 op pag.12 ) . Tot I955 i s h e t n i e t ' m o g e l i j k gebleken de herkomst van de gener na t e gaan van de i n ' p r a k t i j k g e t e e l d e c u l t u u r r a s s e n . De meest gangbare r a s s e n
z i j n g e t o e t s t op hun v a t b a a r h e i d ; d a a r b i j bleek d a t deze r a s s e n door a l l e i n Nederland voorkomende f y s i o ' s konden worden a a n g e t a s t . Ervaringen u i t de p r a k t i j k l e r e n d a t enkele v a t b a r e r a s s e n minder s t e r k a a n g e t a s t worden door de b l a d v l e k k e n z i e k t e . Zeer w a a r s c h i j n l i j k b e r u s t d i t meer op physiologische f a k t o
-ren ( b . v . ruimere "bladstand, i e t s k r a c h t i g e r g r o e i ) dan op h e t "bezit van r e s i s t en t i e f ak t o r e n .
Als hypothese zou kunnen worden aangenomen d a t de f y s i o ' s 1 , 2 , 3 j (1 »2) en ( 2 , 3 ) t o e v a l l i g o n t s t a a n z i j n . Het i s z e e r o n w a a r s c h i j n l i j k d a t voor 1940 r e s i s t e n t i e f a k t o r e n i n Nederland geïntroduceerd z i j n . Na 1940 is he"t r a s Veto-mold (Cf^) gedurende enkele j a r e n op z e e r "beperkte s c h a a l g e t e e l d en dan nog s l e c h t s i n h e t Westen des l a n d s . D i t kan mogelijk g e l e i d hebben t o t h e t o n t s t a a n van f y s i o 2 . Het i s dan e c h t e r w a a r s c h i j n l i j k e r d a t d i t f y s i o o n t s t a a n i s na de meer algemene i n t r o d u c t i e van h e t r a s S i n g l e Cross, een t u s s e n Vetomold en een v a t b a a r c u l t u u r r a s . D i t r a s i s door de kweker Bruinsma t e Naaldwijk i n de handel g e b r a c h t . Na enkele j a r e n werd deze S i n g l e Cross op grond van een toenemende v a t b a a r h e i d (nimmer werd aangetoond of d i t r a s t e n t i j d e van de i n t r o d u c t i e v o l l e d i g onvatbaar was) vervangen door Single Cross I I . I n p l a a t s van Vetomold, werd h e t r a s V 121 (Cf ) a l s een d e r ouders voor de F^ g e b r u i k t . Volgens de gedachtengang van Bailey zouden hierdoor de f y s i o1 s 2 , 3 en 3 o n t s t a a n kunnen z i j n . De r a s s e n S i n g l e Cross I en I I waren i n Neder l a n d i n h e t begin d e r v i j f t i g e r j a r e n e c h t e r p r a k t i s c h weer verdwenen.
Het waarnemen van de f y s i o ' s 2 , 3> ( 1 , 2 ) en ( 2 , 3 ) i n Nederland i s mogelijk geweest doordat de verzamelde i s o l a t i e s g e t o e t s t z i j n op een t o e t s s o r t i m e n t , waarin de s e l e c t i e m e d i a voor deze f y s i o ' s aanwezig waren. Het overheersen van f y s i o 0 i n Nederland moet een gevolg z i j n van h e t f e i t , d a t r a s s e n van h e t vat' bare type ( c f ) v e r r e i n de meerderheid z i j n . Eet t o e v a l l i g o n t s t a a n d e r f y s i o ' s h o e f t n i e t i n tegenspraak t e z i j n met de argumenten van B a i l e y en Day, m i t s men aanneemt d a t de f r e q u e n t i e van h e t o n t s t a a n toeneemt met de i n t r o d u c t i e van r e s i s t e n t i e g e n e n .
Eet i s w a a r s c h i j n l i j k ook n i e t zo, d a t h e t s e l e c t i e - s p e c i f i e k e medium voor een bepaald f y s i o aanwezig moét z i j n , om aan d i t f y s i o de g r o o t s t e kans op v e r s p r e i d i n g t e b i e d e n . B a i l e y vond namelijk f y s i o 2 , 3 h e t e e r s t op h e t r a s V 121 ( C f ^ ) , waarna d i t f y s i o z i c h v i a d i t r a s s t e r k h e e f t v e r b r e i d . Voor de t o e v a l s f a k t o r moet b l i j k b a a r een g r o t e r e p l a a t s worden ingeruimd dan Bailey en Day v e r o n d e r s t e l l e n . Als dus maar een r a s aanwezig i s d a t v a t b a a r i s voor een nieuw f y s i o , k r i j g t d i t f y s i o een v e r s p r e i d i n g s k a n s . Eet i s e c h t e r w a a r s c h i j n l i j k d a t i n aanwezigheid van een r a s d a t i n g e n e t i s c h o p z i c h t v o l l e d i g overeen stemt met h e t a g r e s s i v i t e i t s p a t r o o n van de p a r a s i e t , h e t f y s i o een optimale v e r s p r e i d i n g s k a n s k r i j g t . D i t b l i j k t wel u i t h e t f e i t d a t i n Nederland f y s i o 0 een overheersende r o l s p e e l t . D i t i s i n overeenstemming met de waarneming van Day ( z i e pag.21 ) d a t een f y s i o met een nauw spectrum, f y s i o ' s met een w i j d e r spectrum kan onderdrukken.
23.
De f y s i o ' s ( 1 , 3 ) en ( 1 , 2 , 3 ) z i j n i n .Federland n o o i t gevonden. Cf "beide f y s i o ' s komen z e e r weinig v o o r , of ze z i j n i n h e t geheel n i e t aanwezig. De v e r k l a r i n g kan i n twee r i c h t i n g e n gezocht worden. E n e r z i j d s i s h e t mogelijk d a t de
ze f y s i o ' s z e e r s t e r k onderdrukt worden door de andere f y s i o ' s , a n d e r z i j d s
kun-/ . -, , hebben
nen beide f y s i o ' s voor hun o n t s t a a n e n / o f v e r s p r e i d i n g een g r o t e r e behoefte aan de aanwezigheid van de s p e c i f i e k e s e l e c t i e m e d i a Cf^Cf^ en Cf^Cf^Cf^. I n Neder l a n d z i j n deze combinaties n i e t i n de p r a k t i j k aanwezig. De combinatie Cf^Cf^ Cf^ i s a l s "breeding l i n e " i n Canada aanwezig (Kerr, 1958). Het i s n i e t bekend of h i e r o p f y s i o 1 , 2 , 3 i s a a n g e t r o f f e n .
B a i l e y h e e f t éénmaal f y s i o 1 , 2 , 3 kunnen i s o l e r e n van h e t r a s S t i r l i n g C a s t l e • ( C f ^ ) . I n d i e t i j d Waren i n de p r a k t i j k s l e c h t s de r e s i s t e n t i e f a k t o r e n Cf^ en
Cf^ aanwezig. D i t w i j s t e r op, d a t f y s i o 1 , 2 , 3 t o e v a l l i g o n t s t a a n i s en z e e r weinig voorkomt. D i t f y s i o i s n i e t i n Engeland gevonden.
De combinatie Cf^ Cf^ z a l i n de komende j a r e n op beperkte s c h a a l i n Nederland i n de p r a k t i j k worden beproefd. Het moet worden afgewacht of van d i t r a s f y s i o 1 , 3 g e i s o l e e r d kan worden. Fysio 1 , 3 i s evenmin i n Canada of Bngeland gevonden.
Day (1954) merkt nog op, d a t h e t proces van de a g r e s s i v i t e i t s v e r a n d e r i n g e n i n Engeland langzamer verlopen i s dan i n Canada. Het i s w e l l i c h t b e t e r t e z e g gen "minder opvallend v e r l o p e n " , door h e t minder voorkomen van r e s i s t e n t i e g e n e n i n de g e t e e l d e c u l t u u r r a s s e n . Voor Nederland i s d i t i n nog s t e r k e r e mate h e t g e v a l .
9 . 5 . I n t r o d u c t i e i n de p r a k t i j k van nieuwe r e s i s t e n t i e g e n e n .
Het ontdekken van 3 r e s i s t e n t i e f a k t o r e n (Cf^, Cf^ en Cf ) gaf de m o g e l i j k h e i d t h e o r e t i s c h 8 typen van r e s i s t e n t i e op t e s t e l l e n . Hiertegenover konden t h e o r e t i s c h 8 f y s i o ' s voor mogelijk \vorden gehouden. A l l e typen van r e s i s t e n t i e z i j n i n cultuurvormen van de tomaat g e r e a l i s e e r d ; van de f y s i o ' s z i j n 1 , 3 en 1 , 2 , 3 nog n i e t gevonden.
Z i j n behalve de genoemde f a k t o r e n nog andere r e s i s t e n t i e g e n e n i n wilde vormen van de tomaat aanwezig? I n Canada i s h e t wilde r a s Lycopersicum hirsutum betrokken i n de v e r e d e l i n g op b l a d v l e k k e n r e s i s t e n t i e . Tabel4 op pag.10 l e e r t d a t bepaalde vormen van Lyc. hirsutum onvatbaar z i j n voor de f y s i o ' s , welke op grond van de 3 f a k t o r e n Cf^, Cf^ en Cf^ verv/acht kunnen worden. Het l i j k t a a n nemelijk t e v e r o n d e r s t e l l e n d a t Lyc. hirsutum b e s c h i k t over een r e s i s t e n t i e f a k -t o r (of f a k -t o r e n ) waarvan de werking anders g e r i c h -t i s aan d i e van de r e e d s g e noemde f a k t o r e n . Indien deze v e r o n d e r s t e l l i n g j u i s t i s , mag i n de toekomst h e t ontdekken van nieuwe f y s i o ' s voor mogelijk gehouden worden. E n e r z i j d s z a l d i t a f h a n k e l i j k z i j n van de wijze waarop Lyc. hirsutum i n h e t veredelingswerk wordt
