Scriptie
Afstudeerproject
Verschillen in de rapportage van de totale energie-inname bij
etnische groepen
Datum: 3 juni 2016 Versie: 1
Periode afstudeerproject: Semester 8
Naam student + studentnummer: Ilona Kenter (500) 662365 & Ilonka Witsen (500) 552766 Docentbegeleider: Martinet Streppel
Examinator: Annemarie Waal Praktijk begeleider: Mary Nicolaou Projectnummer: 2016217
1
Verschillen in de rapportage van de totale energie-inname bij
etnische groepen
Substudie HELIUS
2016217 Ilona Kenter 500662365 Wognum Ilonka Witsen 500552766 SchagenMary Nicolaou Martinet Streppel
Academisch Medisch Centrum (AMC) Hogeschool van Amsterdam
Afdeling Sociale Geneeskunde Faculteit Bewegen, Sport en Voeding
Meibergdreef 9 Dokter Meurerlaan 8
Voorwoord/dankwoord
Voor Mary Nicolaou en Martinet Streppel
Voor u ligt de scriptie ‘Zijn er verschillen in onder- en overrapportage van de energie-inname tussen de vijf verschillende etnische groepen van de HELIUS studie?’ Deze scriptie is uitgevoerd van februari 2016 tot en met juni 2016.
Door het schrijven van dit dankwoord sluiten wij onze scriptie af. Een periode die wij niet zonder hulp konden doorstaan. Daarom bedanken wij op de eerste plaats Mary Nicolaou (AMC Amsterdam) voor haar tijd, feedback en steun gedurende deze periode. Ook bedanken wij onze docentbegeleider Martinet Streppel (docent Hogeschool van Amsterdam faculteit bewegen, sport en voeding) voor haar feedback en de hulp die we hebben gekregen met het programma SPSS.
Heel erg bedankt voor jullie hulp. Ilona Kenter
Ilonka Witsen
Samenvatting
DOEL Het doel van dit onderzoek was om rapportagefouten van energie-inname bij de HELIUS
doelgroep in kaart te brengen. Daarbij worden vier verschillende formules die de energiebehoefte van de doelgroep per dag berekenen met elkaar vergeleken. Uiteindelijk is de volgende
probleemstelling tot stand gekomen: Is er sprake van onder- en overrapportage van de energie- inname bij de vijf verschillende etnische groepen van de HELIUS studie?
METHODEN Voor de uitvoering van deze probleemstelling is gebruik gemaakt van HELIUS
voedselfrequentievragenlijsten (FFQ). Deze vragenlijsten zijn door 5052 deelnemers ingevuld met een leeftijd van 18-70 jaar, woonachtig in Amsterdam die een Nederlandse, Surinaams
Hindoestaanse, Surinaams Creoolse, Turkse of Marokkaanse etniciteit hebben. Dit observationeel onderzoek is cross sectioneel, toetsend en kwantitatief. Om de energiebehoefte in kaart te brengen zijn er in totaal vier formules gebruikt. Met behulp van de Goldberg methode is onder- en
overrapportage vastgesteld. De vijf verschillende etnische groepen zijn met elkaar vergeleken door middel van een meervoudige logistische regressie analyse. Hierdoor zijn de verschillen in onder- en overrapportage van de energie-inname tussen de etnische groepen vastgesteld.
RESULTATEN Uit dit onderzoek blijkt dat 42-64% van de populatie onderrapporteert en 1,5-11%
hun energie-inname overrapporteert. Er werd weinig verschil gevonden in de onderrapportage van de energie-inname bij mannen en vrouwen ten opzichte van de Nederlanders. Onderrapportage van de energie-inname was significant lager bij Turkse vrouwen ten opzichte van de Nederlandse
vrouwen, bij alle vier de energiebehoefte formules, indien er gecorrigeerd werd voor alle
confounders (OR 0,61-0,72). Er was weinig significant verschil in de uitkomst van de energiebehoefte formules tussen de etnische groepen, behalve bij de Surinaams Hindoestaanse populatie. Wel was er een verschil van ruim 200 kilocalorieën (kcal) te zien tussen de vier energiebehoefte berekeningen bij alle etnische groepen.
CONCLUSIE Er is sprake van onder- en overrapportage van de energie-inname bij alle vijf verschillende etnische groepen van de HELIUS studie. Overrapportage ligt bij de Nederlandse populatie significant lager dan bij alle andere groepen uit dit onderzoek. BMI heeft significant lager invloed op de mate van onderrapportage bij de Turkse vrouwen ten opzichte van de Nederlandse vrouwen. De vier energiebehoefte formules gaven andere uitkomsten, die te verklaren zijn door verschillende variabelen die meegenomen zijn in de berekening.
Inhoud
1. Inleiding ... 5 1.1 Doelstelling ... 7 1.2 Probleemstelling en deelproblemen ... 7 1.3 Hypothese ... 7 2. Methoden ... 8 2.1 Doelgroep ... 8 2.2 Data verzameling ... 8 2.3 Statistische analyse ... 10 3. Resultaten ...11 4. Discussie ...18 5. Aanbevelingen en conclusie ...20 5.1 Aanbevelingen ... 20 5.2 Conclusie ... 20 6. Literatuurlijst ...21 Bijlagen ...24 Bijlage I Analyseplan ... 241. Inleiding
Gezondheid wordt door vele factoren beïnvloed. Een belangrijke factor hierbij is voeding. Om een zelf gerapporteerd eetpatroon te onderzoeken moet er met vele variabelen rekening worden gehouden, zoals activiteit, cultuur en de volledigheid van voedselfrequentievragenlijsten (ook wel FFQ’s). Onderzoekers zijn onder andere afhankelijk van datgene wat de deelnemers invullen. Maar vullen de deelnemers dan wel echt alles in wat ze eten en drinken? Vragenlijsten kunnen namelijk sociaal wenselijk worden ingevuld, of de deelnemers weten simpelweg niet meer wat ze gegeten en gedronken hebben. Hierdoor komt er veel onder- en overrapportage voor bij onderzoeken (1-2). Onderrapportage is het niet rapporteren van bepaalde voedingsmiddelen die in werkelijkheid wel gegeten of gedronken zijn. Bij overrapportage wordt er meer gerapporteerd dan dat er werkelijk gegeten wordt. Een onderdeel van dit onderzoek is het eet- en drinkpatroon van de vijf etnische groepen in kaart brengen, die allemaal een eigen eetcultuur hebben (zie BOX 1). Dit kan worden beïnvloed door onder- en overrapportage van de energie-inname, waardoor de betrouwbaarheid van het onderzoek minder kan worden (3).
BOX 1: Achtergrond eetculturen etnische groepen
De etnische groepen verschillen van elkaar, ook met betrekking tot voeding. Iedere cultuur heeft zijn eigen gerechten, ingrediënten en sociale betekenis.
Nederlanders
Het eetpatroon van de gemiddelde Nederlander bestaat uit drie hoofdmaaltijden, waarvan twee maaltijden op brood gebaseerd zijn en één warme maaltijd. De klassieke warme maaltijd van de Nederlander bestaat uit aardappelen, groenten en vlees (4).
Surinamers
De Surinaamse eetcultuur is te herkennen aan het vele gebruik van zetmeelcomponenten, vet en
uitgebreid eten met familie en vrienden. Door de geschiedenis is de Surinaamse cultuur onder te verdelen in onder andere Hindoestaans en Creools. Hindoestanen zijn afkomstig uit Azië en Creolen uit Afrika (5). Over het algemeen eten Surinamers weinig groenten en fruit, waardoor de vezelinname laag is. Daarnaast slaan zij vaak het ontbijt over. Wel eten ze regelmatig vis en is de inname van verzadigd vet laag (6). Zetmeel is het grootste bestanddeel van de warme maaltijd; groenten, vlees en vis worden in kleine mate toegevoegd. De Surinamers hebben een onregelmatig eetpatroon en eten vaak meer dan een maal per dag warm, waarbij er veel gekookt wordt. Voor het ontbijt eten zij vaak restjes van de warme maaltijd van de vorige dag. Op werkdagen eten zij vaak voor de lunch een Nederlandse broodmaaltijd, maar ze vallen in het weekend terug op het Surinaamse eetpatroon (6).
Turken en Marokkanen
Het merendeel van de mensen uit Turkije en Marokko volgen het Islamitisch geloof. Moslims gebruiken geen alcohol, eten geen varkensvlees en het vlees dat ze wel eten moet ‘Halal’ geproduceerd zijn. Over het algemeen ontbijten zij ’s ochtends licht, lunchen ’s middags en dineren pas laat in de avond. Omdat er veel tijd tussen deze maaltijden zit, wordt er tussendoor koffie en thee met grote hoeveelheden suiker gedronken (7). De Turken en Marokkanen in Nederland eten steeds meer Westers, met name de jongere generatie. Eten is nog steeds erg belangrijk voor de familieband. In de zomer wordt er vaak wel
traditioneel gegeten, omdat het eten lichter valt dan het Nederlandse eten. Het traditionele eten bevat veel vet (5).
Uit een review van Livingstone en collega’s blijkt dat redenen voor rapportagefouten complex zijn en afhangen van cultuur, klimaat, kennis van voeding en gezondheid (8). Daarnaast blijkt uit onderzoek dat onderrapportage van energie-inname groter is bij mensen met overgewicht en obesitas (7,9). Overgewicht en obesitas komen meer voor onder de allochtone bevolking van Amsterdam, dan bij de autochtone bevolking (10). Het opleidingsniveau van de allochtone bevolking ligt lager dan van de autochtone bevolking (11-12). Deze twee factoren kunnen aanleiding zijn voor het onder- en overrapporteren van de energie-inname. Ook blijkt dat naarmate de leeftijd toeneemt,
onderrapportage afneemt (10). Daarnaast geven verschillende onderzoeken aan dat leefstijl en geslacht invloed kunnen hebben op het onderrapporteren van de energie-inname. Onder leefstijl vallen onder andere rookgedrag, alcohol consumptie en lichamelijke activiteit (9,13). Als iemand rookt, alcohol consumeert en minder lichamelijk actief is, is de kans op onderrapportage groter. Vrouwen rapporteren over het algemeen meer onder dan mannen (7,9,14). De onderzoeken geven inzicht in mogelijke aspecten die invloed hebben op onder- en overrapportage (7-14). Echter kwamen de onderzochte populaties van bovengenoemde onderzoeken over onder- en overrapportage van de energie-inname niet overeen met de doelgroep van dit onderzoek.
In deze scriptie wordt onderzocht of er sprake is van onder- en overrapportage van energie-inname bij vijf verschillende etnische groepen (Nederlands, Surinaams Hindoestaans, Surinaams Creools, Turks en Marokkaans) met een leeftijd van 18-70 jaar. Ook wordt er onderzocht of er een verschil is in rapportagefouten van de energie-inname tussen de genoemde etnische groepen, dit is nog niet eerder onderzocht in Nederland. Dit is van belang, omdat uit bovengenoemde studies is gebleken dat onder- en overrapportage van de energie-inname over het algemeen een veel voorkomend
probleem is (7-14). Om de correlatie tussen voeding en gezondheid te toetsen is er juiste informatie van de deelnemers nodig met betrekking tot voeding. Hierbij speelt onder- en overrapportage van de energie-inname een grote rol (7,9,14-15).
De dagelijkse energie-inname geeft weer wat iemand op één dag eet en drinkt. Om onder- en overrapportage van de dagelijkse energie-inname in kaart te brengen, moet de energiebehoefte bekend zijn. De energiebehoefte moet worden vergeleken met de aangegeven energie-inname. Om de energiebehoefte van de verschillende etnische groepen te berekenen is een formule nodig. Er zijn verschillende soorten formules die dit kunnen berekenen, zoals de Harris and Benedict formule (16), Schofield formule (17), Henry and Rees formule (18), of de Mifflin-St Joer formule (7). Deze formules nemen verschillende variabelen mee zoals lengte, gewicht, leeftijd en geslacht. Welke formule het beste aansluit bij de doelgroep van dit onderzoek is niet bekend. Daarom wordt er naast
aanwezigheid en verschil van onder- en overrapportage van de energie-inname, ook onderzoek gedaan naar de verschillende formules die de energiebehoefte berekenen. Deze uitkomst is nodig om antwoord te kunnen geven op de onderzoeksvraag met betrekking tot onder- en overrapportage van de energie-inname.
Het afstudeerproject wordt uitgevoerd voor het academisch medisch centrum (AMC) te Amsterdam. In het AMC wordt onder andere het HELIUS onderzoek uitgevoerd. HELIUS staat voor ‘HEalthy LIfe in an Urban Setting’ en is een prospectief cohort onderzoek. Dit is een studie waarbij de doelgroep voor langere tijd gevolgd wordt. Het doel van HELIUS is om erachter te komen of etniciteit en bepaalde mechanismen impact hebben op het krijgen van overdraagbare en niet overdraagbare ziekten, zoals een infectieziekte of diabetes mellitus (1). Deze scriptie is een onderdeel van de HELIUS studie.
1.1 Doelstelling
Het doel van dit onderzoek is om rapportagefouten van energie-inname bij de HELIUS doelgroep in kaart te brengen. Daarnaast worden vier verschillende formules die de energiebehoefte berekenen met elkaar vergeleken. De resultaten worden in een adviesrapport weergegeven, zodat onderzoekers en diëtisten dit advies kunnen gebruiken tijdens de behandeling van hun cliënten. Deze studie geeft voornamelijk inzicht op het gebied van rapportagefouten tijdens het afnemen van het eet- en drinkpatroon van een cliënt door een diëtist. Dit kan een positief effect hebben op de behandeling van patiënten, omdat de diëtist nu rekening kan houden met rapportagefouten.
1.2 Probleemstelling en deelproblemen
Probleemstelling:
- Is er sprake van onder- en overrapportage van de energie-inname bij de vijf verschillende etnische groepen van de HELIUS studie?
Deelproblemen:
- Zijn er verschillen in onder- en overrapportage van de energie-inname tussen vijf verschillende etnische groepen met een leeftijd van 18-70 jaar (HELIUS): Nederlands, Surinaams Hindoestaans, Surinaams Creools, Turks of Marokkaans?
- Is er een verschil in de uitkomst van de vier energiebehoefte berekening formules Harris en Benedict, Schofield formule, Henry and Rees formule en de Mifflin-St Joer formule bij vijf verschillende etnische groepen: Nederlands, Surinaams Hindoestaans, Surinaams Creools, Turks of Marokkaans?
- Hebben leeftijd, BMI, opleidingsniveau, leefstijl en geslacht invloed op de mate van onder- en/of overrapportage van de energie-inname bij vijf verschillende etnische groepen met een leeftijd van 18-70 jaar (HELIUS): Nederlands, Surinaams Hindoestaans, Surinaams Creools, Turks of Marokkaans?
1.3 Hypothese
Er wordt onder- en overrapportage van de energie-inname verwacht bij alle vijf de verschillende etnische groepen. Daarbij wordt er geen groot verschil in onder- en overrapportage tussen de vijf verschillende groepen verwacht. Wel wordt verwacht dat mensen met een hogere BMI meer onderrapporteren dan mensen met een gezonde BMI. Dit is namelijk aangetoond in andere onderzoeken (7,9). Als de leeftijd toeneemt, wordt verwacht dat de onderrapportage
afneemt (15). Qua energiebehoefte berekeningen wordt verwacht dat er een verschil is tussen de vier formules. Dit omdat alle vier de formules verschillende variabelen meenemen in hun berekening. (7,14,16-20).
2. Methoden
2.1 Doelgroep
De HELIUS studie is een grootschalig onderzoek, waar ongeveer 5000 mensen per etnische groep aan deelnemen. Het gaat hier om de volgende vijf etnische groepen: Nederlands, Surinaams
Hindoestaans, Surinaams Creools, Turks en Marokkaans. Dit zijn de grootste etnische groepen in Amsterdam. Door middel van de Gemeentelijke Basis Administratie (GBA) Amsterdam zijn deze deelnemers willekeurig gekozen. De etniciteit is bepaald aan de hand van het geboorteland en land van herkomst van de ouders. Deze gegevens zijn ook verzameld uit de GBA van Amsterdam (1). Er mogen maximaal drie familieleden per familie aan het onderzoek deelnemen. De deelnemers hebben goedkeuring gegeven voor het mogen gebruiken van persoonlijke informatie door de onderzoekers en de huisartsen (1). De deelnemers hebben een leeftijd van 18-70 jaar, wonen in Amsterdam en beschikken over een huisarts.
2.2 Data verzameling
Deze scriptie is een onderdeel van het HELIUS onderzoek. Voor de uitvoering van deze scriptie is gebruik gemaakt van de HELIUS voedselfrequentievragenlijst (FFQ). De FFQ’s van 5052 deelnemers zijn in dit onderzoek gebruikt.
De gegevens voor dit onderzoek zijn verzameld van 5 januari 2011 tot 27 juni 2014 door middel van FFQ’s en lichamelijk onderzoek. Deze gegevens zijn verwerkt in een grote database. Hierdoor hebben de onderzoekers geen contact gehad met de deelnemers aan het onderzoek. Dit observationele onderzoek is cross sectioneel, toetsend en kwantitatief.
FFQ
De FFQ verzamelde informatie aan de hand van vele meerkeuze vragen over het eet- en drinkgedrag van de deelnemers over de afgelopen vier weken. Er zijn uiteindelijk vier verschillende FFQ’s
uitgebracht, waarbij er één is gemaakt voor zowel de Surinaams Hindoestaanse als de Surinaams Creoolse mensen (20-21). De vier verschillende FFQ’s zijn allemaal hetzelfde opgebouwd. Er is gevraagd naar het ontbijt, de lunch, de warme maaltijd en tussendoortjes. De FFQ eindigde met dranken. Bij elk eetmoment is eerst naar de voedingsmiddelen gevraagd die over het algemeen het minst werden geconsumeerd; dit om overrapportage tegen te gaan. De meeste vragen waren opgedeeld om zo het antwoord verder te specificeren. Per productgroep is gevraagd hoe vaak een product werd geconsumeerd en in welke hoeveelheid. Uiteindelijk bestond de FFQ uit 185-238 voedingsmiddelen die >90% van absolute inname dekten (22-23).
Lichamelijk onderzoek
Tijdens het lichamelijk onderzoek zijn de volgende metingen gedaan: 1. gewicht (in kg);
2. lengte (in cm).
Daarnaast is er gewerkt met een aantal variabelen. Zo is de BMI al verwerkt in de database (gewicht (in kilogram) gedeeld door de lengte (in meters) in het kwadraat). Leeftijd, geslacht en
opleidingsniveau zijn voorafgaand aan het onderzoek verzameld aan de hand van een interview en een vragenlijst (schriftelijk of online). Ook deze gegevens zijn verwerkt in de database. Het
opleidingsniveau was door de HELIUS studie opgedeeld in vier categorieën (24): 1. nooit naar school geweest of alleen basisonderwijs;
2. lager beroepsgericht onderwijs of lager middelbaar onderwijs; 3. MBO of hoger middelbaar onderwijs;
Energiebehoefte berekeningen
Er zijn voor de berekening van de energiebehoefte vier formules gebruikt, namelijk de Harris and Benedict formule, de Schofield formule, de Henry and Rees formule en de Mifflin-St Joer formule. Deze vier formules worden veel gebruikt voor het berekenen van de energiebehoefte in onderzoek setting (7,14,18). Alle vier de formules nemen verschillende variabelen mee zoals lengte, gewicht, leeftijd en geslacht. Dit zijn allemaal factoren die invloed kunnen hebben op de totale
energiebehoefte. Omdat er in deze scriptie geen gouden standaard aanwezig is van de
energiebehoefte, die door een indirecte calorimetrie meting gemeten kan worden, kunnen de vier formules afzonderlijk worden toegepast en met elkaar worden vergeleken. Er kan waarschijnlijk niet worden vastgesteld welke formule het beste aansluit bij de vijf verschillende etnische groepen. Om de energiebehoefte in rust te berekenen zijn de volgende vier formules toegepast:
Harris and Benedict (16)
Man: 88.362 + (13,397 * G) + (4,799 * H) – (5,677 * L) Vrouw: 447.593 + (9,247 * G) + (3,098 * H) – (4,33 * L) Schofield (17)
Man: ((0,063 * G) + 2,896) * 238,846 Vrouw: ((0,062 * G) + 2,036) * 238,846 Henry and Rees (18)
Man: ((0,0669 * G) + 2,28) * 238,846 Vrouw: ((0,0546 * G) + 2,33) * 238,846 Mifflin-St Joer (7)
Man: ((10 * G) + (6,25 * H) – (5 * L)) + 5 Vrouw: ((10 * G) + (6,25 * H) – (5 * L)) – 161 G = gewicht in kg, H = lengte in meters, L = leeftijd in jaren.
Onder- en overrapportage
Met behulp van de vier energiebehoefte formules is uiteindelijk onder- en overrapportage berekend door de energie-inname te delen door de Basal Metabolic Rate (BMR, dagelijkse energiebehoefte in rust). Met het getal wat hieruit komt kan er geclassificeerd worden in onder-, goed- en
overrapportage (Goldberg). De Goldberg methode is in 1991 ontwikkeld door Goldberg en wordt veel gebuikt in onderzoekssetting. Deze Goldberg methode gebruikt een afkapwaarde voor
onderrapportage van 1,35, wat gelijk staat aan een PAL (Physical Activity Level) van 1,35. Hetzelfde geldt voor de afkapwaarde van overrapportage, deze is 2,40. In BOX 2 staan deze afkapwaarden weergeven (13,25). De afkapwaarden zijn verouderd, maar omdat deze methode nu nog steeds veel wordt toegepast in onderzoeken naar onder- en overrapportage, wordt voor dit onderzoek voor deze methode gekozen (7).
BOX 2: Afkapwaarden ratio energie-inname/energiebehoefte (13)
Onderrapportage Juiste rapportage Overrapportage
2.3 Statistische analyse
Om de onder- en overrapportage van de energie-inname te toetsen is het programma Statistical Package for the Social Sciences 22 (SPSS 22) gebruikt. Alle gegevens van de deelnemers zijn
gecontroleerd op eventuele ontbrekende waarden. De deelnemers waarbij gegevens ontbraken zijn wel meegenomen in het onderzoek, de aantallen waren namelijk te verwaarlozen. Er waren
uitschieters in de energie-inname, hier is verder niet voor gecorrigeerd, omdat er onderzoek wordt gedaan naar de onder- en overrapportage van deze inname. In bijlage I is het analyseplan van dit onderzoek te vinden die stapsgewijs de statistiek beschrijft. Dit plan is voorafgaand aan de uitvoering van de statistiek gemaakt.
Beschrijvende statistiek
Voor het invullen van de karakteristieken tabel (tabel 1) is voor alle continue variabelen een
standaard deviatie (SD) en een gemiddelde berekend. Alle dichotome variabelen zijn in aantallen en percentages weergegeven. Tevens is onderscheid gemaakt in geslacht en etnische groepen.
Toetsende statistiek
De vier verschillende energiebehoefte berekeningen zijn met elkaar vergeleken door middel van de one-way ANOVA. Dit is uitgevoerd om de verschillen tussen de vier verschillende energiebehoefte berekeningen weer te geven. Om het verschil tussen de etnische groepen te onderzoeken is er een post hoc test (Games-Howell) uitgevoerd. Er is voor de Games-Howell toets gekozen omdat de doelgroepen niet evenredig verdeeld waren.
Nadat de hoeveelheid onder- en overrapportage van de energiebehoefte was vastgesteld, zijn de vijf verschillende etnische groepen met elkaar vergeleken door middel van een meervoudige logistische regressie analyse. Eerst is het effect van etniciteit op onder- en overrapportage getoetst. De
confounders die zijn toegevoegd betreffen de BMI (in kg/m2), leeftijd (in jaren), geslacht,
opleidingsniveau, rookgedrag, alcohol consumptie en lichamelijke activiteit. Deze confounders zijn toegevoegd, omdat uit verschillende onderzoeken bleek dat deze confounders invloed kunnen hebben op de mate van rapportagefouten van de energie-inname (7,9,14). Uiteindelijk zijn alle confounders meegenomen in dit onderzoek, omdat de verandering van de bèta fout bij alle confounders meer dan 10% was. Om de regressie uit te voeren is de onderrapportage van de
energie-inname vergeleken met de ‘goede’ rapportage en de overrapportage van de energie-inname. Hetzelfde geldt voor overrapportage. Ook zijn er drie verschillende modellen ontwikkeld. Model 1 neemt alleen leeftijd mee. Model 2 neemt alle confounders mee, met uitzondering van de BMI. Het laatste model (model 3) neemt alle confounders mee.
3. Resultaten
Aan dit onderzoek deden 5052 deelnemers mee; 2088 mannen en 2964 vrouwen. Tabel 1 laat zien dat de gemiddelde leeftijd rond de 40 jaar ligt. Zowel de lengte als het gewicht is bij de Surinaams Hindoestaanse mannen en vrouwen het laagst. De BMI van de Nederlanders is zowel bij de mannen als de vrouwen het laagst en het hoogst bij de mannelijke Turken en vrouwelijke Creolen(man: T 28,2;M 27,1;SC 26,7;SH 25,7;NL 25,2 kg/m2, vrouw: SC 28,9;T 28,3;M 28,1;SH 27,0;NL 24,4 kg/m2). De Nederlanders zijn het hoogst opgeleid en de Nederlanders voldoen het meest aan de Nederlandse Norm gezond bewegen (man:73,2;vrouw:76,3%). De Marokkanen vormden de grootste groep die nooit heeft gerookt. De alcohol consumptie was bij de Nederlanders het hoogst (man:18,7; vrouw:12 gr) en bij de Marokkanen het laagst (man:0,8; vrouw:0,3 gr). De gemiddelde energie-inname is bij mannen hoger dan bij vrouwen. De gemiddelde energiebehoefte berekening in rust was bij de Surinaams Hindoestaanse mannen en vrouwen het laagst ten opzichte van de andere etnische groepen.
Bij alle energiebehoefte berekeningen was er een statistisch significant verschil in de uitkomst. De Surinaams Hindoestaanse mannen en vrouwen verschilden bij alle vier de energiebehoefte
berekeningen significant lager ten opzichte van de andere etnische groepen. De energiebehoefte bij deze groep lag bij zowel de mannen als de vrouwen ongeveer 100 kcal lager dan bij de andere etnische groepen. Ook verschillen de Creoolse vrouwen significant hoger ten opzichte van de Turken bij alle vier de energiebehoefteformules. Afhankelijk van welke formule er gebruikt werd verschilden sommige groepen statistisch significant van elkaar. Bijvoorbeeld bij de Harris and Benedict formule verschilden de Surinaams Creoolse mannen significant lager ten opzichte van de Nederlandse en Turkse mannen. Bij de Mifflin-St Joer formule verschilden de Nederlandse mannen significant hoger ten opzichte van Creoolse en Marokkaanse mannen. De Nederlandse vrouwen verschilden allemaal significant lager van de Marokkanen bij zowel de Schofield formule als de Henry and Rees formule. Ook was er een verschil te zien tussen de vier energiebehoefte berekeningen van ruim 200 kcal bij alle etnische groepen. De Harris and Benedict formule en de Mifflin-St Joer formule lagen qua uitkomst het dichtst bij elkaar. Hetzelfde gold voor de Schofield formule en de Henry and Rees formule.
Figuur 1 toont aan dat de Mifflin-St Joer formule de minste onderrapportage van de energie-inname bij zowel de mannen als vrouwen berekende (man: 42,7-46,8%; vrouw: 43,8-50,5%) en de Schofield formule de meeste onderrapportage liet zien (man: 56,4-64,1%; vrouw: 55,8-63,7%). Bij alle vier de energiebehoefte berekeningen rapporteerde ongeveer 43-64% van de populatie onder de
betreffende energie-inname. Dit waren 2157 tot 3238 deelnemers (zie tabel 4 in bijlage II). Daarbij was er weinig verschil in onderrapportage van de energie-inname tussen de verschillende etnische groepen.
Figuur 2 toont aan dat bij de Mifflin-St Joer formule de meeste overrapportage plaatsvindt (man: 2,4- 9,6%; vrouw: 2,9-11) en bij de Schofield formule het minst (man: 1,5-6,4%; vrouw: 1,5-6%). Bij alle vier de energiebehoefte berekeningen rapporteerde 1,5-11% van de populatie over betreffende energie-inname. Dit waren 76 tot 556 deelnemers (zie tabel 4 in bijlage II).
Tabel 2 laat zien dat er bij de mannelijke populatie geen statistisch significante verschillen aanwezig waren tussen de etnische groepen. Als er alleen gecorrigeerd wordt voor leeftijd (model 1)
verschillen de Marokkaanse vrouwen significant lager van de Nederlandse groep bij de Harris and Benedict (OR 1,30), Schofield (OR 1,42) en de Henry and Rees formules (OR 1,47). Ook laat tabel 1 zien dat BMI invloed heeft op de mate van onderrapportage van de energie-inname bij Turkse
vrouwen (OR 0,61-0,72, afhankelijk van energiebehoefte berekening), deze ligt namelijk lager dan bij de Nederlanders. Alleen bij de Schofield formule, gecorrigeerd voor alle confounders (model 3), verschillen de Creolen significant lager dan Nederlander s (OR 0,73).
Tabel 3 laat zien dat het verschil in overrapportage van de energie-inname bij alle etnische groepen significant hoger lag bij de mannen als er alleen gecorrigeerd werd voor de leeftijd. Ook bij model 2 was bij de mannen de overrapportage van de energie-inname statistisch significant hoger ten opzichte van de Nederlanders, behalve bij de Marokkanen als de Schofield formule werd gebruikt en bij de Surinaams Hindoestanen als de Henry and Rees formule werd gebruikt. Bij model 3 was de overrapportage van de energie-inname van de mannen statistisch significant hoger ten opzichte van de Nederlanders, behalve bij de Surinaams Creolen als de Schofield formule en de Henry and Rees formule werden gebruikt. Het verschil in overrapportage van de energie-inname bij alle etnische groepen lagen significant hoger bij de vrouwen ten opzichte van de Nederlanders, bij alle vier de energiebehoefte berekeningen. Behalve bij de Schofield formule (model 2), waarbij de
overrapportage van de energie-inname van de Marokkaanse vrouwen niet significant waren.
Wanneer alle confounders werden toegevoegd (model 3) bleef de uitkomst bij de vrouwen statistisch significant hoger.
Tabel 1: Populatie karakteristieken Man N = 2088 Vrouw N = 2964 Etniciteit A NL N = 665 SH N= 446 SC N= 349 T N= 316 M N= 312 NL N = 817 SH N= 631 SC N= 711 T N= 337 M N= 468 Gem leeftijd; jr (SD) 49,3 (13,0) 47,4 (12,5) 50,8 (11,3) 42,9 (10,7) 43,2 (11,9) 47,1 (13,8) 47,2 (12,2) 48,9 (11,1) 40,4 (11,2) 39,7 (11,9) Gem lengte; cm (SD) 182,3 (7,2) 171,7 (6,4) 175,9 (6,9) 172,5 (6,4) 174,4 (6,3) 169,4 (6,9) 158 (5,9) 163,8 (6,3) 159,7 (5,7) 160,6 (5,8) Gem gewicht; kg (SD) 83,9 (12,8) 75,8 (12,8) 82,6 (14,9) 83,9 (12,5) 82,4 (13,3) 69,8 (12,6) 67,6 (13,9) 77,4 (16,6) 71,9 (14,5) 72,3 (14,3) Gem BMI; kg/m2 (SD) B 25,2 (3,65) 25,7 (4,0) 26,7 (4,43) 28,2 (4,06) 27,1 (3,94) 24,4 (4,25) 27,0 (5,25) 28,9 (5,91) 28,3 (5,92) 28,1 (5,58) Opleidingsniveau (%) C 16 (2,4) 58 (13,0) 22 (6,3) 66 (20,9) 74 (23,7) 18 (2,2) 97 (15,4) 32 (4,5) 99 (29,4) 141 (30,1) - Nooit - Lager 95 (14,3) 136 (30,5) 141 (40,4) 94 (29,7) 71 (22,8) 123 (15,1) 210 (33,3) 207 (29,1) 62 (18,4) 80 (17,1) - Gemiddeld 151 (22,7) 124 (27,8) 105 (30,1) 89 (28,2) 103 (33,0) 168 (20,6) 176 (27,9) 250 (35,2) 102 (30,3) 158 (33,8) - Hoog 403 (60,6) 127 (28,5) 77 (22,1) 66 (20,9) 63 (20,2) 504 (61,7) 146 (23,1) 221 (31,1) 71 (21,1) 88 (18,8) Lichamelijke activiteit (%) D 487 (73,2) 244 (54,7) 230 (65,9) 170 (53,8) 187 (59,9) 623 (76,3) 318 (50,4) 399 (56,1) 133 (39,5) 192 (41,0) Roken (%) E 158 (23,8) 155 (34,8) 116 (33,2) 97 (30,7) 61 (19,6) 180 (22,0) 102 (16,2) 138 (19,4) 92 (27,3) 25 (5,3) - Huidig - Nooit 229 (34,4) 199 (44,6) 126 (36,1) 115 (36,4) 141 (45,2) 318 (38,9) 460 (72,9) 429 (60,3) 192 (57,0) 424 (90,6) - Vroeger 278 (41,8) 92 (20,6) 105 (30,1) 103 (32,6) 110 (35,3) 315 (38,6) 67 (10,6) 143 (20,1) 53 (15,7) 18 (3,8) Gem Alcohol; gr (SD) 18,7 (18,9) 7,6 (16,0) 7,9 (14,1) 3,1 (8,3) 0,8 (3,7) 12,0 (12,2) 1,9 (6,0) 2,5 (8,5) 1,2 (4,7) 0,3 (2,2)
Gem EI; kcal (SD) F 2466 (755,2) 2376 (985,1) 2585 (1219) 2591 (1300) 2584 (1235) 1955 (566,6) 1943 (944,3) 1996 (918,4) 2137 (989,1) 1929 (785,6)
BMR; kcal (SD) G
1807 (195,1) 1660 (202,1) 1751 (230,5) 1797 (194,3) 1786 (201,7) 1414 (131,6) 1357 (142,8) 1459 (160,0) 1432 (132,7) 1442 (129,7)
- Harris and Benedict
- Schofield 1954 (193,0) 1833 (192,5) 1935 (223,9) 1954 (187,6) 1931 (199,8) 1520 (185,9) 1487 (205,5) 1632 (246,4) 1551 (214,5) 1557 (211,4)
- Henry and Rees 1885 (204,9) 1757 (204,4) 1865 (237,8) 1885 (199,2) 1861 (212,2) 1467 (163,7) 1438 (181,0) 1566 (217,0) 1494 (188,9) 1500 (186,2)
- Mifflin-St Joer 1737 (161,5) 1600 (165,6) 1676 (186,6) 1708 (158,6) 1702 (164,1) 1360 (156,4) 1266 (165,0) 1392 (182,6) 1354 (150,7) 1367 (148,8)
A Etniciteit. NL= Nederlandse populatie, SH = Surinaams Hindoestaanse populatie, SC = Surinaams Creoolse populatie, T = Turkse populatie, M = Marokkaanse populatie.
B BMI = Body Mass Index (gewicht in kg/lengte in meters2).
C Opleidingsniveau: Opleidingsniveau, Nooit = nooit naar school geweest of alleen basisschool, Lager = beroepsgericht onderwijs of lager middelbaar onderwijs, Gemiddeld = MBO
opleiding of hoger middelbaar onderwijs, Hoog = HBO of Universiteit (25).
D Lichamelijke activiteit: voldoen aan de Nederlandse norm gezond bewegen. >=5 dagen/week 30 min matig intensief bewegen (25).
E Roken: Huidig = ja ik rook, Nooit = nooit gerookt, Vroeger = ik rook nu niet, maar vroeger heb ik wel gerookt (25).
F EI = energie-inname.
A
B
A
B
Tabel 2: Invloed van de confounders op de mate van onderrapportage per etnische doelgroep en energieberekeningsformule
Man Vrouw
Model 1 Model 2 Model 3 Model 1 Model 2 Model 3
Odds- ratio (OR) 95% betouwbaar heids- interval per β Odds- ratio (OR) 95% betouwbaar heids- interval per β Odds- ratio (OR) 95% betouwbaar heids- interval per β Odds- ratio (OR) 95% betouwbaar heids- interval per β Odds- ratio (OR) 95% betouwbaar heids- interval per β Odds- ratio (OR) 95% betouwbaa rheids- interval per β
Harris and Benedict
1,09 0,86 – 1,39 1,15 0,89 – 1,49 1,13 0,87 – 1,47 1,11 0,90 – 1,36 1,03 0,82 – 1,30 0,91 0,72 - 1,15 - Surinaams Hindoestaans - Surinaams Creools 0,88 0,68 – 1,14 0,97 0,73 – 1,28 0,87 0,66 – 1,16 1,27 1,04 – 1,55 1,21 0,98 – 1,50 0,93 0,74 – 1,17 - Turks 1,18 0,90 – 1,55 1,20 0,89 – 1,63 0,88 0,64 – 1,21 1,05 0,81 – 1,36 0,94 0,71 – 1,25 0,71 0,53 – 0,96 - Marokkaans Nederlands referentie 1,01 0,77 – 1,32 1,03 0,76 – 1,39 0,86 0,63 – 1,17 1,30 1,03 – 1,64 1,18 0,90 – 1,55 0,93 0,70 – 1,23 Schofield 1,20 0,93 – 1,55 1,29 0,98 – 1,70 1,27 0,96 – 1,68 1,07 0,86 – 1,33 0,99 0,78 – 1,25 1,82 0,64 – 1,05 - Surinaams Hindoestaans - Surinaams Creools 0,93 0,71 – 1,21 1,05 0,79 – 1,04 0,94 0,70 – 1,26 1,12 0,91 – 1,38 1,08 0,86 – 1,35 0,73 0,57 – 0,92 - Turks 1,11 0,84 – 1,47 1,15 0,84 – 1,57 0,81 0,58 – 1,12 1,00 0,77 – 1,30 0,89 0,67 – 1,19 0,61 0,45 – 0,82 - Marokkaans 0,97 0,73 – 1,29 1,00 0,73 – 1,36 0,81 0,59 – 1,12 1,42 1,12 – 1,81 1,26 0,96 – 1,67 0,91 0,68 – 1,22 Nederlands referentie Henry and Rees
1,15 0,89 – 1,47 1,20 0,92 – 1,57 1,18 0,90 – 1,55 1,15 0,93 – 1,42 1,09 0,86 – 1,38 0,92 0,73 – 1,18 - Surinaams Hindoestaans - Surinaams Creools 0,94 0,72 – 1,23 1,04 1,78 – 1,38 0,93 0,69 – 1,24 1,23 1,00 – 1,51 1,20 0,96 – 1,49 0,84 0,67 – 1,06 - Turks 1,17 0,89 – 1,55 1,17 0,86 – 1,60 0,83 0,60 – 1,14 1,10 0,85 – 1,42 1,02 0,76 – 1,36 0,72 0,53 – 0,97 - Marokkaans 1,02 0,78 – 1,35 1,02 0,75 – 1,39 0,84 0,61 – 1,15 1,47 1,16 – 1,87 1,36 1,03 – 1,80 1,01 0,76 – 1,35 Nederlands referentie Mifflin-St Joer 1,06 0,83 – 1,35 1,09 0,84 – 1,41 1,07 0,83 – 1,40 1,00 0,81 – 1,23 0,93 0,74 – 1,18 0,80 0,63 – 1,02 - Surinaams Hindoestaans - Surinaams Creools 0,88 0,68 – 1,15 0,96 0,73 – 1,27 0,89 0,67 – 1,19 1,28 1,05 – 1,57 1,24 1,00 – 1,54 0,92 0,73 – 1,16 - Turks 1,12 0,85 – 1,47 1,13 0,84 – 1,53 0,92 0,67 – 1,25 0,99 0,76 – 1,28 0,90 0,67 – 1,19 0,66 0,49 – 0,89 - Marokkaans 0,99 0,75 – 1,30 1,01 0,75 – 1,37 0,90 0,66 – 1,22 1,26 1,00 – 1,59 1,15 0,88 – 1,51 0,89 0,67 – 1,18 Nederlands referentie Toelichting tabel 2: Model 1 = leeftijd
Model 2 = leeftijd, roken, lichamelijke activiteit, opleidingsniveau en alcohol consumptie Model 3 = leeftijd, roken, lichamelijke activiteit, opleidingsniveau, alcohol consumptie en BMI De geaccentueerde waarden zijn significant
Tabel 3: Invloed van de confounders op de mate van overrapportage per etnische doelgroep en energieberekeningsformule
Man Vrouw
Model 1 Model 2 Model 3 Model 1 Model 2 Model 3
Odds- ratio (OR) 95% betouwbaar heids- interval per β Odds- ratio (OR) 95% betouwbaar heids- interval per β Odds- ratio (OR) 95% betouwbaar heids- interval per β Odds- ratio (OR) 95% betouwbaar heids- interval per β Odds- ratio (OR) 95% betouwbaar heids- interval per β Odds- ratio (OR) 95% betouwbaa rheids- interval per β
Harris and Benedict
3,84 2,08 – 7,10 2,77 1,45 – 5,26 2,81 1,47 – 5,37 4,30 2,38 – 7,77 4,17 2,22 – 7,85 4,67 2,47 – 8,82 - Surinaams Hindoestaans - Surinaams Creools 3,56 1,86 – 6,82 2,38 1,21 – 4,67 2,64 1,34 – 5,22 2,94 1,60 – 5,41 2,87 1,52 – 5,41 3,69 1,94 – 7,04 - Turks 3,03 1,54 – 5,96 2,16 1,05 – 4,44 2,93 1,40 – 6,14 4,62 2,41 – 8,85 3,97 1,96 – 8,01 5,04 2,47 –10,30 - Marokkaans Nederlands referentie 3,69 1,91 – 7,11 2,78 1,37 – 5,63 3,26 1,60 – 6,65 2,61 1,33 – 5,12 2,57 1,23 – 5,42 3,23 1,52 – 6,89 Schofield 3,21 1,50 – 6,87 2,17 0,98 – 4,81 2,26 1,01 – 5,05 4,39 2,27 – 8,48 3,77 1,86 – 7,64 4,42 2,18 – 8,99 - Surinaams Hindoestaans - Surinaams Creools 2,99 1,31 – 6,84 1,87 0,79 – 4,44 2,12 0,09 – 5,06 2,83 1,42 – 5,64 2,42 1,17 – 4,99 3,32 1,60 – 6,91 - Turks 3,06 1,38 – 6,79 1,92 0,81 – 4,54 2,61 1,08 – 6,31 3,29 1,56 – 6,94 2,38 1,07 – 5,32 3,25 1,44 – 7,33 - Marokkaans 3,69 1,69 – 8,02 2,41 1,04 – 5,60 2,85 1,21 – 6,70 2,55 1,23 – 5,29 2,14 0,95 – 4,82 2,88 1,27 – 6,53 Nederlands referentie Henry and Rees
3,33 1,71 – 6,50 2,22 1,10 – 4,48 2,30 1,13 – 4,68 4,50 2,39 – 8,47 4,01 2,09 – 8,08 4,80 2,43 – 9,48 - Surinaams Hindoestaans - Surinaams Creools 2,74 1,31 – 5,72 1,69 0,78 – 3,65 1,94 0,89 – 4,23 2,91 1,50 – 5,63 2,63 1,32 – 5,26 3,60 1,79 – 7,37 - Turks 2,73 1,32 – 5,63 1,73 0,79 – 3,78 2,56 1,14 – 5,73 3,76 1,87 – 7,60 2,94 1,38 – 6,26 3,99 1,85 – 8,60 - Marokkaans 3,09 1,52 – 6,28 2,06 0,95 – 4,44 2,53 1,15 – 5,52 2,48 1,22 – 5,02 2,31 1,06 – 5,06 3,08 1,40 – 6,80 Nederlands referentie Mifflin-St Joer 4,02 2,23 – 7,27 2,83 1,52 – 5,25 2,87 1,54 – 5,35 3,86 2,39 – 6,24 3,74 2,23 – 6,27 4,31 2,56 – 7,27 - Surinaams Hindoestaans - Surinaams Creools 3,90 2,09 – 7,27 2,59 1,35 – 4,94 2,83 1,48 – 5,43 2,53 1,54 – 4,16 2,41 1,44 – 4,05 3,29 1,94 – 5,58 - Turks 3,24 1,69 – 6,19 2,29 1,15 – 4,58 2,99 1,47 – 6,06 4,24 2,47 – 7,25 3,83 2,13 – 6,86 5,20 2,86 – 9,46 - Marokkaans 4,02 2,15 – 7,53 3,00 1,53 – 5,89 3,44 1,74 – 6,81 2,45 1,41 – 4,25 2,43 1,31 – 4,51 3,22 1,71 – 6,05 Nederlands referentie Toelichting tabel 3: Model 1 = leeftijd
Model 2 = leeftijd, roken, lichamelijke activiteit, opleidingsniveau en alcohol consumptie Model 3 = leeftijd, roken, lichamelijke activiteit, opleidingsniveau, alcohol consumptie en BMI De geaccentueerde waarden zijn significant
4. Discussie
Er waren geen statistisch significante verschillen in de onderrapportage van de energie-inname bij de mannelijke Surinaams Hindoestanen, Surinaams Creolen, Turken en Marokkanen ten opzichte van de Nederlandse mannen. De leeftijd zorgt voor een statistische hogere significantie bij zowel mannen als vrouwen betreffende de overrapportage van de energie-inname. De overrapportage van de energie-inname van Surinaams Hindoestanen, Surinaams Creolen, Turken en Marokkanen ligt ten opzichte van de Nederlanders hoger. Als het gaat om de energiebehoefte berekeningen verschillen de Surinaams Hindoestaanse mannen en vrouwen bij alle vier de energiebehoefte berekeningen significant lager ten opzichte van de andere etnische groepen.
Zoals verwacht is er onder- en overrapportage van de energie-inname vastgesteld bij alle vijf de verschillende etnische groepen. Onderrapportage van de energie-inname komt hierbij veel voor bij alle vijf de verschillende etnische groepen. Zoals uit dit onderzoek en andere onderzoeken blijkt, komt onderrapportage van de energie-inname meer voor bij mensen met een hogere BMI (7,9). Overrapportage van de energie-inname komt minder voor. Uit een onderzoek van Shaneshin en collega’s bleken de mensen die overrapporteren een lagere BMR en een lagere BMI te hebben en significant jonger te zijn dan de andere deelnemers in dat onderzoek (26). Aangezien in dit onderzoek de BMI gemiddeld boven de 25 kg/m2 ligt en de leeftijd niet heel jong is (rond de 40 jaar) is het aannemelijk dat er in dit onderzoek meer onderrapportage plaatsvindt dan overrapportage.
Om de onder- en overrapportage van de energie-inname te berekenen is de BMR van de deelnemers nodig. Er is in dit onderzoek geen gebruik gemaakt van een gouden standaard (indirecte calorimetrie) om de energiebehoefte te berekenen, waardoor de berekende energiebehoefte minder nauwkeurig is. Daarom is er voor gekozen verschillende formules mee te nemen in de berekening en niet te volstaan met slechts één formule, omdat geen enkele formule de doelgroep van dit onderzoek volledig dekt (27). Bij de vergelijking van de vier energiebehoefte berekeningen is er verschil te zien in de uitkomst van formules. Dit komt zoals verwacht door de verschillende variabelen die de formules meenemen. De Schofield formule (17) en de Henry and Rees formule (18) lijken, doordat deze formules alleen gewicht gebruiken, het meest op elkaar. Daarnaast blijkt uit onderzoek dat fouten in de formules toe te schrijven zijn aan het gewicht. Gewicht is gemakkelijk te meten, maar de verdeling van vet(vrije) massa wordt niet meegenomen in de berekening (28-29). De
lichaamssamenstelling beïnvloedt namelijk de totale energiebehoefte per dag (BMR) (30). Ook verschilt de BMR tussen etnische groepen, blijkt uit onderzoek van Cole en Henry (27). Dit zouden de verschillen in dit onderzoek tussen de etnische groepen voor een groot deel kunnen verklaren. Er is meer onderzoek nodig naar het effect van etniciteit op de energiebehoefte berekeningen. Omdat er meerdere energiebehoefte berekeningen zijn meegenomen is dit onderzoek meer valide.
Uit onderzoek van Murakami en Livingstone blijkt dat naarmate de leeftijd toeneemt,
onderrapportage afneemt (31). Deze uitkomst werd ook verwacht in de hypothese. De verwachte resultaten kwamen niet overeen met de resultaten in dit onderzoek, waaruit blijkt dat naarmate de leeftijd toeneemt, de onderrapportage ook toeneemt. De oorzaak hiervan kan zijn dat de deelnemers van dit onderzoek maximaal 70 jaar zijn en de gemiddelde leeftijd rond de 40 jaar ligt. In het
onderzoek van Murakami en Livingstone en de genoemde onderzoeken in de hypothese, is er geen maximale leeftijd aangehouden. Waarschijnlijk zit het verschil met dit onderzoek in de
gemaximeerde leeftijd van 70 jaar.
Onderrapportage zou ook het gevolg kunnen zijn van het volgen van een dieet, waardoor de energie- inname al lager ligt dan de energiebehoefte. Bij een regulier energiebeperkt dieet wordt 600 kcal minder geconsumeerd dan de gebruikelijke inname (32). Ook kan het zelfbeeld over het gewicht of
uiterlijk invloed hebben op de mate van onderrapportage van de energie-inname (33). Deze aspecten kunnen de resultaten beïnvloeden. Het kan namelijk zijn dat diegenen nu als onderrapporteerder worden geclassificeerd, terwijl zij wel een juiste rapportage hadden. In dit onderzoek rapporteert 42- 64% van de populatie onder en 1-11% over. Als dit wordt vergeleken met andere onderzoeken, liggen deze percentages in dit onderzoek hoger dan in de andere onderzoeken (7,33). De methoden van deze onderzoeken zijn, gezien de doelgroep en de manier van het bepalen van de
energiebehoefte, niet met elkaar te vergelijken.
Uit onderzoek blijkt dat niet alleen in het rapporteren van de energie-inname, maar ook in het rapporteren van lichamelijke activiteit veel fouten voorkomen. Deelnemers zijn geneigd meer te rapporteren dan zij daadwerkelijk aan lichamelijke activiteit doen (34). Daarnaast verschilt de lichamelijke activiteit per etnische groep (21,35-37). De PAL per deelnemer is hierdoor moeilijk vast te stellen. Daarom zijn in dit onderzoek de PAL afkapwaarden van Goldberg gebruikt voor het bepalen van onder- en overrapportage van de energie-inname. De confounder lichamelijke activiteit is meegenomen door vast te stellen of de deelnemers voldoen aan de Nederlandse Norm Gezond bewegen (24). Deze methode is minder nauwkeurig dan het vaststellen van een PAL waarde, omdat arbeidsomstandigheden of een heel sportieve leefstijl niet meegerekend zijn.
In dit onderzoek is alcohol meegenomen als voorspeller voor onder- of overrapportage van de energie-inname. Alcohol wordt ook in de FFQ nagevraagd en zit daarom automatisch in de
berekening van de energie-inname. Daarnaast vindt er voor alcohol ook veel onderrapportage plaats. Onderrapportage van de alcoholinname vindt, naast het sociaal wenselijk invullen, ook plaats door wisselend drinken. Door op verschillende dagen te drinken of verschillende soorten alcoholische dranken te nuttigen, vindt meer onderrapportage van de alcoholinname plaats (38). Met name de deelnemers die het Islamitisch geloof volgen, verzwijgen hun alcohol inname omdat het drinken van alcohol volgens hun geloof verboden is (39). In hoeverre de gerapporteerde alcoholinname in dit onderzoek volledig is, is dus onduidelijk.
Verschillende factoren kunnen invloed hebben op de mate van onder- of overrapporteren van de energie-inname. Om dit te berekenen is een meervoudige logistische regressie uitgevoerd. Voordat deze regressie werd uitgevoerd is per variabele gekeken of deze variabele invloed had op de mate van onder- of overrapportage van de energie-inname. Gemeten is of de bèta meer dan 10% verschilt van het simpele model. Hieruit is bepaald of deze variabele voldoende invloed had om verder mee te nemen in de analyse. Uiteindelijk zijn alle confounders meegenomen in dit onderzoek, omdat het verschil van de bèta fout meer dan 10% was. Hierdoor blijft de uitkomst volledig en wordt het niet onnodig groot of onoverzichtelijk. Als dit niet gedaan wordt is er een kans dat er confounders onnodig verder worden meegenomen in het onderzoek.
Omdat de energiebehoefte berekeningen vaak uit twee versies bestaan, één voor mannen en één voor vrouwen, is er voor gekozen om alle toetsen te splitsen in man of vrouw. Dit is gedaan, omdat uit verschillende onderzoeken is gebleken dat vrouwen meer onderrapporteren dan mannen als het gaat om de energie-inname (7,9,14). Het is dus niet reëel om de uitkomst van mannen en vrouwen samen te voegen.
5. Aanbevelingen en conclusie
5.1 Aanbevelingen
Deze scriptie zorgt voor extra validatie van de energie-inname bij de vijf verschillende etnische groepen in Nederland. Hierbij gaat het om Nederlanders, Surinaams Hindoestaanse, Surinaams Creoolse, Turkse en Marokkaanse mensen. Deze scriptie kan gebruikt worden door diëtisten in Nederland die cliënten hebben met deze etnische afkomst. Deze scriptie geeft inzicht in het bepalen van de voedingsinname van deze groep mensen.
Aanbevelingen voor de diëtist
- De BMI heeft significant invloed op de onderrapportage van energie-inname. Het is van belang om naast de BMI ook de lichaamssamenstelling vast te stellen. Daarbij is het voor de diëtist belangrijk om tijdens het bepalen van de energie-inname/voedingspatroon rekening te houden met kans op onderrapportage, voornamelijk bij cliënten met een hoge BMI. - Formules die het meest onderrapporteren zijn opeenvolgend de Schofield formule, Henry
and Rees formule, Harris and Benedict formule en de Mifflin-St Joer formule. Voor
overrapportage van de energie-inname geldt opeenvolgend de Mifflin-St Joer formule, Harris and Benedict formule, Henry and Rees formule en de Schofield formule. Aanbevolen wordt om voor het bepalen van de energiebehoefte de Harris and Benedict of de Henry and Rees formule te gebruiken. Deze twee formules liggen namelijk tussen de andere twee formules in. De uitkomsten van de Harris and Benedict en de Henry and Rees formule zijn hierdoor minder extreem.
Aanbevelingen voor onderzoekers
- Formules die het meest onderrapporteren zijn opeenvolgend de Schofield formule, Henry and Rees formule, Harris and Benedict formule en de Mifflin-St Joer formule. Voor
overrapportage van de energie-inname geldt opeenvolgend de Mifflin-St Joer formule, Harris and Benedict formule, Henry and Rees formule en de Schofield formule. Aanbevolen wordt om voor het bepalen van de energiebehoefte de Harris and Benedict of de Henry and Rees formule te gebruiken. Deze twee formules liggen namelijk tussen de andere twee formules in. De uitkomsten van de Harris and Benedict en de Henry and Rees formule zijn hierdoor minder extreem.
- In dit onderzoek is aangetoond dat onder- en overrapportage van de energie-inname
plaatsvindt bij deze doelgroepen. Als iemand in de toekomst onderbouwing nodig heeft voor zijn eigen onderzoek, kan dit onderzoek geraadpleegd worden. Het is echter wel van belang rekening te houden met de resultaten en discussiepunten uit dit onderzoek.
5.2 Conclusie
Er is sprake van onder- en overrapportage van de energie-inname bij alle vijf verschillende etnische groepen van de HELIUS studie. Overrapportage ligt bij de Nederlandse populatie significant lager dan bij alle andere groepen uit dit onderzoek. BMI heeft significant lager invloed op de mate van
onderrapportage bij de Turkse vrouwen ten opzichte van de Nederlandse vrouwen. De vier energiebehoefte formules gaven andere uitkomsten, die te verklaren zijn door verschillende variabelen die meegenomen zijn in de berekening.
6. Literatuurlijst
(1) Stronks K, Snijder MB, Peters RJ, et al. Unravelling the impact of ethnicity on health in Europe: the HELIUS study. BMC Public Health 2013;13(1):1.
(2) Horner NK, Patterson RE, Neuhouser ML, et al. Participant characteristics associated with errors in self-reported energy intake from the Women's Health Initiative food-frequency questionnaire. Am J Clin Nutr 2002 Oct;76(4):766-773.
(3) Orcholski L, Luke A, Plange-Rhule J, et al. Under-reporting of dietary energy intake in five populations of the African diaspora. Br J Nutr 2015;113(03):464-472.
(4) Kreijl Cv, Knaap A, Busch M, et al. Ons eten gemeten. Gezonde voeding en veilig voedsel in Nederland. 2004.
(5) Van den Berg I. Allochtonen en voeding: een literatuurverkenning. 2010.
(6) Nicolaou M, Vlaar E, van Valkengoed I, et al. Development of a diabetes prevention program for Surinamese South Asians in the Netherlands. Health Promot Int 2014 Dec;29(4):680-691.
(7) McWilliams M. Food around the world. New Jersey: Publisher Pearson Prentice Hall 2011. p.206- 10,228-29.
(8) Livingstone MB, Black AE. Markers of the validity of reported energy intake. J Nutr 2003 Mar;133 Suppl 3:895S-920S.
(9) Fereidoun Azizi M. Correlates of under—and over-reporting of energy intake in Tehranians: body mass index and lifestyle-related factors. Asia Pac J Clin Nutr 2005;14(1):54-59.
(10) De Boer E, Brants H, Nicolaou M, et al. Voeding van Marokkaanse, Turkse, Surinaamse en autochtone Nederlanders in Amsterdam. RIVM rapport 2015-0099 2015.
(11) Digitaal G. Marokkaanse en Turkse jongeren in Nederland en Vlaanderen. 2003. (12) Dijkshoorn H. De gezondheid van Surinamers in Amsterdam. : GGD Amsterdam, cluster Epidemiologie, Documentatie en Gezondheidsbevordering (EDG); 2006.
(13) Johansson L, Solvoll K, Bjorneboe GE, Drevon CA. Under- and overreporting of energy intake related to weight status and lifestyle in a nationwide sample. Am J Clin Nutr 1998 Aug;68(2):266-274. (14) De Lorenzo A, Tagliabue A, Andreoli A, et al. Measured and predicted resting metabolic rate in Italian males and females, aged 18-59 y. Eur J Clin Nutr 2001 Mar;55(3):208-214.
(15) Pfrimer K, Vilela M, Resende CM, et al. Under-reporting of food intake and body fatness in independent older people: a doubly labelled water study. Age Ageing 2015 Jan;44(1):103-108. (16) Oncoline. Richtlijnen oncologische zorg. Voedingsbehoefte. Energie. Ruststofwisseling. Harris and Benedict formule. 2012; Beschikbaar via: http://www.oncoline.nl/voedings-en-dieetbehandeling. (17) Thomas B, Bishop J. Manual of dietetic practice. Fourth edition. Oxford: Blackwell Publishing; 2007. p. 73.
(18) Henry C. Basal metabolic rate studies in humans: measurement and development of new equations. Public Health Nutr 2005;8(7a):1133-1152.
(19) Frankenfield DC, Muth ER, Rowe WA. The Harris-Benedict studies of human basal metabolism: history and limitations. J Am Diet Assoc 1998;98(4):439-445.
(20) Palsma A, Nicolau M, Van Dam R, Stronks K. De voeding van Turkse en Marokkaanse
Nederlanders in de leeftijd van 18-30 jaar. Prioriteiten voor voedingsinterventies. Tijdschrift Sociale Geneeskunde 2006;84:415-421.
(21) De Munter JS, Agyemang C, Brewster LM, et al. The association of leisure-time physical activity and active commuting with measures of socioeconomic position in a multiethnic population living in the Netherlands: results from the cross-sectional SUNSET study. BMC Public Health 2012;12(1):1. (22) Dekker LH, Snijder MB, Beukers MH, et al. A prospective cohort study of dietary patterns of non- western migrants in the Netherlands in relation to risk factors for cardiovascular diseases: HELIUS- Dietary Patterns. BMC Public Health 2011 Jun 7;11:441-2458-11-441.
(23) Beukers M, Dekker L, de Boer E, et al. Development of the HELIUS food frequency
questionnaires: ethnic-specific questionnaires to assess the diet of a multiethnic population in the Netherlands. Eur J Clin Nutr 2015;69(5):579-584.
(24) Dekker LH, Nicolaou M, van Dam RM, et al. Socio-economic status and ethnicity are
independently associated with dietary patterns: the HELIUS-Dietary Patterns study. Food Nutr Res 2015 Jun 2;59:26317.
(25) Goldberg GR, Black AE, Jebb SA, et al. Critical evaluation of energy intake data using fundamental principles of energy physiology: 1. Derivation of cut-off limits to identify under- recording. Eur J Clin Nutr 1991 Dec;45(12):569-581.
(26) Shaneshin M, Jessri M, Rashidkhani B. Validity of energy intake reports in relation to dietary patterns. J Health Popul Nutr 2014 Mar;32(1):36-45.
(27) Cole T, Henry C. The Oxford Brookes basal metabolic rate database–a reanalysis. Public Health Nutr 2005;8(7a):1202-1212.
(28) Amirkalali B, Hosseini S, Heshmat R, Larijani B. Comparison of Harris Benedict and Mifflin-ST Jeor equations with indirect calorimetry in evaluating resting energy expenditure. Indian J Med Sci 2008 Jul;62(7):283-290.
(29) Lee SH, Kim EK. Accuracy of Predictive Equations for Resting Metabolic Rates and Daily Energy Expenditures of Police Officials Doing Shift Work by Type of Work. Clinical nutrition research 2012;1(1):66-77.
(30) Illner K, Brinkmann G, Heller M, et al. Metabolically active components of fat free mass and resting energy expenditure in nonobese adults. Am J Physiol Endocrinol Metab 2000
Feb;278(2):E308-15.
(31) Murakami K, Livingstone MBE. Prevalence and characteristics of misreporting of energy intake in US adults: NHANES 2003–2012. Br J Nutr 2015;114(08):1294-1303.
(32) Dieetbehandelingsrichtlijnen. Richtlijnen. Richtlijn 9: Overgewicht en obesitas. Harde Kaart. http://www.dieetbehandelingsrichtlijnen.nl.rps.hva.nl:2048/richtlijnen/09HK_overgewicht_en_obesi tas_1.html.
(33) Bel-Serrat S, Julian-Almarcegui C, Gonzalez-Gross M, et al. Correlates of dietary energy misreporting among European adolescents: the Healthy Lifestyle in Europe by Nutrition in Adolescence (HELENA) study. Br J Nutr 2016 Feb 18:1-14.
(34) Winckers AN, Mackenbach JD, Compernolle S, et al. Educational differences in the validity of self-reported physical activity. BMC Public Health 2015;15(1):1.
(35) Gezondheidsraad. Richtlijnen Goede Voeding 2006; achtergronddocument. Den Haag. 18 dec 2006. p. 15-31
(36) Nicolaou M, Vlaar E, van Valkengoed I, et al. Development of a diabetes prevention program for Surinamese South Asians in the Netherlands. Health Promot Int 2014 Dec;29(4):680-691.
(37) Hosper K, Klazinga NS, Stronks K. Acculturation does not necessarily lead to increased physical activity during leisure time: a cross-sectional study among Turkish young people in the Netherlands. BMC Public Health 2007;7(1):1.
(38) Boniface S, Kneale J, Shelton N. Drinking pattern is more strongly associated with under- reporting of alcohol consumption than socio-demographic factors: evidence from a mixed-methods study. BMC Public Health 2014;14(1):1.
(39) Luczak SE, Prescott CA, Dalais C, et al. Religious factors associated with alcohol involvement: Results from the Mauritian Joint Child Health Project. Drug Alcohol Depend 2014;135:37-44.
Bijlagen
Bijlage I Analyseplan
Probleemstelling
- Is er sprake van onder- en overrapportage van de energie-inname bij de vijf verschillende etnische groepen van de HELIUS studie? Goldberg
Deelproblemen
1. Zijn er verschillen in onder- en overrapportage van de energie-inname tussen vijf verschillende etnische groepen met een leeftijd van 18-70 jaar (HELIUS): Nederlands,
Surinaams Hindoestaans, Surinaams Creools, Turks of Marokkaans? Meervoudige logistische
regressie analyse
2. Is er een verschil in de uitkomst van de vier energiebehoefte berekening formules Harris en Benedict, Schofield formule, Henry and Rees formule en de Mifflin-St Joer formule bij de vijf verschillende etnische groepen: Nederlands, Surinaams Hindoestaans, Surinaams Creools, Turks of Marokkaans? ANOVA met p waarde (<0,05)
3. Hebben leeftijd, BMI, opleidingsniveau, leefstijl en geslacht invloed op de mate van onder- en/of overrapportage van de energie-inname bij de vijf verschillende etnische groepen met een leeftijd van 18-70 jaar (HELIUS): Nederlands, Surinaams Hindoestaans, Surinaams Creools, Turks of Marokkaans? Meervoudige logistische regressie analyse
BMR formules
Formule W H A G
Harris and Benedict Man Vrouw 88.362 + (13.397*W)+(4.799*H)-(5.677*A) 447.593+(9.247*W)+(3.098*H)-(4.33*A) X X X X Schofield Man Vrouw 0.063 * (W) + 2.896 0.062 * (W) + 2.036 X X
Henry and Rees Man
Vrouw
0.0669*(W)+2.28 0.0546*(W)+2.33
X X
Mifflin-St Joer (9.99*(W))+(6.25*(H))-(4.92*(A))-(166*(G)+5) X X X X W= gewicht in kg, H= lengte in cm, A = leeftijd in jaren, G = geslacht
Hypotheses
Hypothese Probleemstelling
H0 = Er is geen sprake van onder- en overrapportage van de energie-inname bij de vijf verschillende etnische groepen met een leeftijd van 18-70 jaar (HELIUS): Nederlands, Surinaams Hindoestaans, Surinaams Creools, Turks of Marokkaans
H1 = Er is sprake van onder- en overrapportage van de energie-inname bij de vijf verschillende etnische groepen met een leeftijd van 18-70 jaar (HELIUS): Nederlands, Surinaams Hindoestaans, Surinaams Creools, Turks of Marokkaans
Hypothese deelvragen 1 en 3
H0 = Er is geen verschil in onder- en overrapportage van de energie-inname tussen de vijf verschillende etnische groepen met een leeftijd van 18-70 jaar (HELIUS): Nederlands, Surinaams Hindoestaans, Surinaams Creools, Turks of Marokkaans
H1 = Er is verschil in onder- en overrapportage van de energie-inname tussen de vijf verschillende etnische groepen met een leeftijd van 18-70 jaar (HELIUS): Nederlands, Surinaams Hindoestaans, Surinaams Creools, Turks of Marokkaans
Hypothese deelvraag 2
H0 = Er is geen verschil in de uitkomst van de vier energiebehoefte berekening formules Harris en Benedict, Schofield, Henry and Rees formule en de Mifflin-St Joer
H1 = Er is een verschil in de uitkomst van de vier energiebehoefte berekening formules Harris en Benedict, Schofield, Henry and Rees formule en de Mifflin-St Joer
Analyses
Stap 1 Data view
Kies de knop File open data Kies indien nodig in de uitklaplijst bij Look in de gewenste locatie Kies ‘open’
Stap 2 Variabelen
Zie variabelen tabel
Variabelen:
Variabelen Meetschaal Type Decimaal Value Role
Leeftijd Continu Ratio Numeric 0 N.v.t. Input
BMI Continu Ratio Numeric 1 N.v.t. Input
Opleiding Discreet Ordinaal
nominaal
Numeric 0 4 + missing Input
Geslacht Discreet Nominaal Numeric 0 2 Input
EI Continu Ratio Numeric 1 N.v.t. Input
BMR Continu Ratio Numeric 1 N.v.t. Input
Activiteit Discreet Nominaal Numeric 0 2 Input
Roken Discreet Nominaal Numeric 0 3 + missing Input
Alcohol Continu Ratio Numeric 2 N.v.t. Input
Etniciteit_EV Discreet Nominaal Numeric 0 5 Input
Stap 3 Controleren variabelen door middel van een boxplot
Voor de continue variabelen.
Graphs chart builder ok boxplot (meest rechts) variabelen toevoegen Voor de discrete variabelen
Analyze descriptive statistics descriptives invoeren discrete variabelen options aanvinken mean, standaarddeviatie, minimum en maximum.
Wanneer er afwijkingen zijn wordt hier grondig naar gekeken.
Stap 4 Beschrijvende analyses
Aantal deelnemers per etniciteit (analyze descriptive statistics frequencies)
Geslacht verdeling over etnische groepen (analyze descriptive statistics frequencies)
Gemiddelde leeftijd (analyze descriptive statistics descriptives)
Gemiddelde BMI (analyze descriptive statistics descriptives)
Gemiddelde totale EI per dag (analyze descriptive statistics descriptives)
Aantal rokers (analyze descriptive statistics frequencies)
Aantal alcohol gebruikers (analyze descriptive statistics frequencies)
Opleidingsverderling over etnische groepen (analyze descriptive statistics frequencies) Stap 5 Probleemstelling (Goldberg)
In SPSS worden de energie-inname (in kcal), energiebehoefte (in kcal) en etnische achtergrond gebruikt als variabelen. Om uiteindelijk de onder- en overrapportage van de energie-inname bij de vijf verschillende etnische groepen vast te stellen wordt er gebruik gemaakt van de Goldberg methode. De methode maakt gebruik van een ratio, dat wordt berekend door de energie-inname te delen door de BMR. Aangezien we gebruik maken van de Goldgberg methode zijn de afkapwaarde al vastgesteld. De afkapwaarde voor onderrapportage is namelijk 1,35, wat gelijk staat aan een PAL van 1,35. Hetzelfde geldt voor de afkapwaarde van overrapportage, deze is 2,40. Deze waarden zijn in SPSS gebruikt om onder- en overrapportage in te delen.
Stap 6: Deelvraag 2 (one-way ANOVA)
Is er een verschil in de uitkomst van de vier energiebehoefte berekening (afhankelijk) formules Harris en Benedict, Schofield, Henry and Rees formule en de Mifflin-St Joer formule bij de vijf verschillende etnische groepen (onafhankelijk): Nederlands, Surinaams Hindoestaans, Surinaams Creools, Turks of Marokkaans? ANOVA met p ( p<0,05)
- Analyze compare means one-way ANOVA en geef de afhankelijke(vier energiebehoefte berekeningen) en onafhankelijke (etnische groepen).
Assumpties ANOVA:
- Outliers verwijderen:
o Explore dependent: etnische groepen, factor list: vier energiebehoefte berekeningen plots: boxplot (factor levels together)
o Vervolgens bij uitbijters (met *) kritisch bekijken of het daadwerkelijk een uitbijter is of dat het toch een aannemelijke waarde is
- Normaliteit controleren van de etniciteit met de vier energiebehoefte berekeningen o Explore dependent: vier energiebehoefte berekeningen, factor list: etnische
groepen plots: stem and leaf, histogram, normality plots aanvinken - Homogeniteit van varianties controleren
o SD van de etniciteit bij de vier energiebehoefte berekeningen controleren via
(analyse descriptive statistics descriptives)
o Hierbij geldt: de kleinste SD mag niet meer dan twee keer zo klein zijn als de grootste SD
- Eventueel normaliteit/homogeniteit controleren via: descriptive statistics descriptives
homogneity of variance test uitvoeren (aan de hand van de Levene’s test)
- Uitkomstvariabele is continu check! - Onafhankelijkheid van observaties check! - 0 hypothese verwerpen als de significantie < 0,05
- Post-hoc. Kan alleen wanneer de 0 hypothese is verworpen
- Om te kijken of er een homogeniteit is tussen de verschillende groepen wordt er een Levene’s toets uitgevoerd
- Nu we weten of er een homogeniteit is kunnen we een post hoc toets uitvoeren. Er zijn drie verschillende toetsen: Tukey, Bonferroni en de Games-Howell. Welke methode uiteindelijk gebruikt wordt hangt af van de uitkomst van de Levene’s toets.
Wanneer er niet voldaan wordt aan normaliteit of homogeniteit van de variabelen logtransformatie uitvoeren: Transform compute variable Ln (variabele) paste
En dan kijken of transformatie is geslaagd door opnieuw de normaliteit en/of de homogeniteit te controleren
Stap 7 Deelprobleem 1 en 3 (Meervoudige logistische regressie)
Meervoudige logistische regressie, omdat de uitkomstmaten (afhankelijke variabelen) dichotoom zijn; wel of niet onder- of overrapportage.
- Etniciteit als onafhankelijke variabelen (X);
- Onder- en overrapportage als afhankelijke variabele (Y).
Eerst worden de gegevens kritisch bekeken door te kijken of de variabelen een outlier is of niet. Wanneer dit zo is wordt er besloten om deze variabelen wel of niet mee te nemen.
Assumpties meervoudige logistische regressie analyse - Outliers verwijderen:
o Explore dependent: over of onderrapportage, factor list: etniciteit plots: boxplot (factor levels together)
o Vervolgens bij uitbijters (met *) kritisch bekijken of het daadwerkelijk een uitbijter is of dat het toch een aannemelijke waarde is
- Homogeniteit varianties en lineairiteit controleren
o Scatterplot maken van standardized predicted values (y-as) en standardized residuals (x-as) via analyse regression lineair dependent: over of onderrapportage, independent: etniciteit plots: y-as: zpred en x-as: zresid save: bij predicted values en bij residuals beide standardized aanklikken en dan runnen.
o Wanneer er de puntjes random verdeeld zijn en er zit geen patroon in de vorm is er voldaan aan deze assumpties van homogeniteit van varianties en lineairteit
- Normaliteit controleren:
o Analyze regression linear dependent: over of onderrapportage,
independent: etniciteit plots: y-as: zpred en x-as zresid en histogram en normal probability plots aanklikken save: bij predicted values en bij residuals beide standardized aanklikken en dan runnen
- Uitkomstvariabele is continu check! - Onafhankelijkheid van observaties check!
Als er niet wordt voldaan aan normaliteit of homogeniteit logtransformatie uitvoeren
Transform compute variable Ln (variabele) paste
Indien hier niet aan voldaan wordt: opdelen in kwartielen.
Zodra er voldaan is aan alle assumpties kunnen de logistische regressie analyses worden uitgevoerd. Stappen SPSS(simpel model):
Analyze regression binary logistic kies categorical invullen bij dependent: onder- of overrapportage en bij covariates: etniciteit kies bij method optie enter Bevestig ok
Interpretatie regressie coëfficiënten dummies: - Geslacht (1=man, 2=vrouw)
- Opleidingsniveau (-1= unknown, 1=never been to school or elementary school only, 2=lower vocational schooling or lower secondary schooling, 3=intermediate vocational schooling or intermediate/higher secondary schooling(general), 4=higher vocational schooling or university)
- Roken (-1=not completed 1=current smoker 2=never smoker 3= former smoker) - Etniciteit (1=NL, 2=H, 3=C, 4=T, 5=M)
Cofounder: een voor een toevoegen aan model (via optie next bij independent) controleer of B >10% verandering heeft na toevoegen van cofounder
- Zo ja: later voor corrigeren
- Geldt voor de variabelen: geslacht, opleidingsniveau, BMI, roken, alcohol, leeftijd, en fysieke activiteit.
Stappen SPSS (meervoudig model)
Regression models instaleren Analyze regression binary logistic kies categorical invullen bij dependent onder- of overrapportage en bij covariates etniciteit geef variabelen aan method kies optie enter bevestig ok
Bijlage II Onder- en overrapportage per energiebehoefte berekening
Tabel 4: Onder- en overrapportage per energiebehoefte berekening van de vijf verschillende etnische groepen Man
N = 2088 Vrouw N = 2964
Etniciteit A NL
N=665 SH N=446 SC N=349 T N=316 M N=312 NL N=817 SH N=631 SC N=711 T N=337 M N=468
Onderrapportage N % N % N % N % N % N % N % N % N % N %
Harris and Benedict 333 (50,1) 231 (51,8) 165 (47,3) 166 (52,5) 152 (48,7) 400 (49) 325 (51,5) 392 (55,1) 166 (49,3) 255 (54,5) Schofield 407 (61,2) 286 (64,1) 211 (60,5) 188 (59,5) 176 (56,4) 487 (59,6) 387 (61,3) 450 (63,3) 188 (55,8) 298 (63,7) Henry and Rees 378 (56,8) 262 (58,7) 197 (56,4) 178 (56,3) 166 (53,2) 448 (54,8) 368 (58,3) 432 (60,8) 180 (53,4) 281 (60) Mifflin-St Joer 302 (45,4) 207 (46,4) 149 (42,7) 148 (46,8) 137 (43,9) 361 (44,2) 278 (44,1) 359 (50,5) 147 (43,8) 232 (49,6)
Overrapportage N % N % N % N % N % N % N % N % N % N %
Harris and Benedict 15 (2,3) 37 (8,3) 26 (7,4) 22 (7) 26 (8,3) 15 (1,8) 47 (7,4) 37 (5,2) 27 (8) 22 (4,7) Schofield 10 (1,5) 22 (4,9) 14 (4) 17 (5,4) 20 (6,4) 12 (1,5) 38 (6) 27 (3,8) 18 (5,3) 20 (4,3) Henry and Rees 13 (2) 29 (6,5) 17 (4,9) 19 (6) 21 (6,7) 13 (1,6) 42 (6,7) 30 (4,2) 22 (6,5) 21 (4,5) Mifflin-St Joer 16 (2,4) 41 (9,2) 30 (8,6) 25 (7,9) 30 (9,6) 24 (2,9) 66 (10,5) 51 (7,2) 37 (11) 31 (6,6)
Toelichting tabel 4:
A Etniciteit: NL = Nederlandse populatie, SH = Surinaams Hindoestaanse populatie, SC = Surinaams Creoolse populatie, T = Turkse populatie, M = Marokkaanse populatie.