Onderzoek naar de ontwerpmethodiek ten behoeve van CAAD programmapakketten. Deel 4: ADIS : algemene systeemkenmerken, en de systeeminhoud : IOP - GOM - CAD project GOM 1; fase 1984-1985

Onderzoek naar de ontwerpmethodiek ten behoeve van

CAAD programmapakketten. Deel 4: ADIS : algemene

systeemkenmerken, en de systeeminhoud : IOP - GOM - CAD

project GOM 1; fase 1984-1985

Citation for published version (APA):

Beheshti, M. R., Monroy, M. R., & Botma, E. F. (1986). Onderzoek naar de ontwerpmethodiek ten behoeve van CAAD programmapakketten. Deel 4: ADIS : algemene systeemkenmerken, en de systeeminhoud : IOP GOM -CAD project GOM 1; fase 1984-1985. Technische Hogeschool Eindhoven.

Document status and date: Gepubliceerd: 01/01/1986 Document Version:

Uitgevers PDF, ook bekend als Version of Record Please check the document version of this publication:

• A submitted manuscript is the version of the article upon submission and before peer-review. There can be important differences between the submitted version and the official published version of record. People interested in the research are advised to contact the author for the final version of the publication, or visit the DOI to the publisher's website.

• The final author version and the galley proof are versions of the publication after peer review.

• The final published version features the final layout of the paper including the volume, issue and page numbers.

Link to publication

General rights

Copyright and moral rights for the publications made accessible in the public portal are retained by the authors and/or other copyright owners and it is a condition of accessing publications that users recognise and abide by the legal requirements associated with these rights. • Users may download and print one copy of any publication from the public portal for the purpose of private study or research. • You may not further distribute the material or use it for any profit-making activity or commercial gain

• You may freely distribute the URL identifying the publication in the public portal.

If the publication is distributed under the terms of Article 25fa of the Dutch Copyright Act, indicated by the “Taverne” license above, please follow below link for the End User Agreement:

www.tue.nl/taverne Take down policy

If you believe that this document breaches copyright please contact us at: openaccess@tue.nl

G

Afdeling Bouwkunde

6

· Vakgroep Architectuur en

O

0

Urbanistiek M045228

...

Technische

Hogeschool

--~~-~~

Eindhov

=--:-

e

=

n

~~

Gom deelnemers in 1985

DEEL 4 ADIS:

ALGEMENE SYSTEEMKENMERKEN, EN DE SYSTEEMINHOUD

IOP - GOM - CAD - Project

GOM l~ FASE 1984 -1985 Auteurs: M.R. Beheshti M.R. Monroy E.F. Botma Januari 1986

Prof.dr.ir. ~.F.Th. Bax, Dr.ir. M.R. Beheshti,

Dr.ir.J.Th. Boekholt, F.v.d. Bosch,

P. Coppelmans, Ir. P.J.M. Dinjens,

Ing. J.P.M. van Geest, M.Janneman,

Ir.

w.s.

Schaefer,Ir A.P. Thijssen,

Dr. ir. H.M.G. Trum.

Gast :Ir. M. Monrooy.

Ir. E. Botma, M. van Kempen, arch. H.B.o.,

1 1.1 1 .1 .1 1. 1. 2 1.2 1. 2 .1 i.2.1.1 1.2.1.2 1.2.1.3 1.2.2 1. 2. 3 2 2.1 2.2 2.3 INHOUDSOPGAVE

DE ARCHITECTENPRAKTIJK IN HET KADER VAN ADIS

Ontwerpbeslissingen en ADIS Ontwerpmethoden, - modellen, -technieken en -vereisten

Het systeem voor de ondersteuning van de ontwerpbesluitvorming 3 5 5 8 Het besluitvormingsproces 8

Het steunsysteem voor

ontwerpbesluit-vorming in het kader van ADIS 14

De organisatie van de

architecten-praktijken in het licht van ADIS 17

Administratieve activiteiten van de

architectenpraktijken 18 De bedrijfsadministratie 19 De financiêle administratie 20 Beleidsplanning en marketing 20 De ontwerpactiviteiten vande architecten De coördinatieactiviteiten van de architecten ADIS EN ONTWERPPARTICIPATIE

Zaken die vrband houden met ontwerp-participatie

De rol van de architect in het architectonische optwerpproces Het design coalition team

21 22 24 25 29 31

2.3.1 2.3.2 2. 3. 3 2.3,4 2.3.5 Opdrachtgever/gebruiker-vraagstukken Ontwerpvraagstukken Bouwvraagstukken

Productie van bouwelementen

vraagstukken van bouwmanagement en economische en wettelijke kwesties

33 34 34 34 34

1. De architectenpraktijk in het kader van ADIS

In dit deel wordt de nadruk gelegd op het belang van ADIS voor een architectenpraktijk. Het doel is niet het verklaren van de

organi-satie of het functioneren van de architecten-praktijken. We richten ons op het beschrijven van de organisatie en de functies van archi-tectenpraktijken in het licht van geäutomati-seerde ontwerptechnieken en informatiesyste-men. Lohman stelt dat "data-base producten

niet meer zijn dan electronische archiefkas-ten" (1985, p. 57]. In dit hoofdstuk is de discussie gecentreerd op nieuwe hulpmiddelen die vervolgens worden verondersteld de be-roepsprestatie van de architecten te zullen veranderen. Dit werd eerder genoemd onder 'architecten die een nieuwe uitdaging in hun beroep aannemen en die baat hebben bij ontwik-kelingen in de Computer- en Informatietechno-logieên om hun werk en hun omgeving aan te passen'. Deze argumenten brengen twee belang-rijke punten naar voren:

(a) wat kunnen de Informatie- en

Computer-technologieên de architecten te bieden hebben om hun beroep op een individuele basis in positieve zin aan te

pas-sen( dwz. een onafhanke 1 i jke

ontwerp-data- base voor een architect)?

(b) in welke mate kunnen deze technologieên

het blikveld van het vak verruimen? In beide gevallen houdt de vraagstelling ver-band met de beschikbaarheid van systemen die op gepaste wijze de besluitvorming onder-steunen. De eerste vraag houdt verband met de ontwikkelingen van technologieên die te maken moeten hebben met de informatiebehoeften van de architecten, zaken van organisatorische aard en hun ontwerpactiviteiten. In dit

benodigde informatie op en zal die binnen zijn eigen praktijk regelmatig gebruiken.

De tweede vraag houdt verband met het bieden van meer mogelijkheden. Het duidt het opbouwen van een grotere voorraad ontwerpinformatie aan en/of van een systeem dat de besluitvorming ondersteunt en dat .kan worden gedeeld door allen die het systeem gebruiken. ADIS behoort tot de laatste categorie. Desalniettemin slaat de inhoud van ADIS vooral op alle algemene en specifieke ontwerpinformatie die architecten bij de uitvoering van hun werk nodig hebben.

In dit hoofdstuk zal ADIS kort besproken wor-den in zijn hoedanigheid als een systeem ter ondersteuning van de besluitvorming. Tevens zullen we de organisatie, de administratie en het management van de architectenpraktijken en hun verband met ADIS kort behandelen.

verder zullen we de baten en voordelen van

. '

ADIS benadrukken in vergelijking met de meer gebruikelijke, op PC's gebaseerde CAAD-ontwik-kelingen. Wij stellen dat ADIS een groter scala aari moge 1 i jkheden kan bieden in termen van informatie- en ontwe~phulpmiddelen. Dit zal, menen wij, de architecten ontlasten van de verplichting tot het opbouwen van massale hoeveelheden gegevens die alleen door henzelf kunnen worden gebruikt. De kern van dit argu-ment ligt in de factor tijdsbesparing die al direct de efficiency zal doen toenemen. De

voordelen van het op het juiste tijdstip be-schikbaar hebben van alle, voor het ontwerp-proces benodigde, gegevens spreken voor zich-zelf. Hetzelfde geldt voor de ontwerpmethoden en -hulpmiddelen (al dan niet geäutomatiseerd) die de architect ter beschikking staan. ADIS dient in gepaste mate rekening te houden met de ontwerpintu!tie en creativiteit van de architect. De beschikbaarheid van alle door de architect benodigde gegevens en hulpmiddelen zal hen een grote hoeveelheid onderzoekstijd besparen. De aldus bespaarde tijd kan gebruikt worden voor de analyse van de verzamelde data,

hetgeen vervolgens zou kunnen helpen bij een verbetering van de ontwerpkwaliteit.

Tevens kunnen de architecten financieê!l baat hebben bij het gebruik van ADIS. Dit is gro-tendeels het gevolg van besparingen aan onder-zoekstijd, het delen van de data en hulp-middelen en lagere aanschafkosten van appara-tuur. Daarenboven is de beschikbaarheid van up-to-date ontwerphulpmiddelen op zichzelf al een voordeel dat de kwaliteit van de ontwerp-prestatie zal doen toenemen. ADIS zal parti-cipatoire ontwerpmethoden bevorderen door ge-paste middelen voor collectieve bes 1 ui tvorming aan te reiken. Dat laatste zal een belangrijke bijdrage kunnen vormen wat betreft sociale en milieutechnische omstandigheden.

1.1 Ontwerpbeslissingen en ADIS

In dit gedeelte verwijzen we kort naar ont-werpbes 1 i ssingen en systemen voor het onder-steunen van deze beslissingen in het ka~er van ADIS. Tevens wordt er verwezen naar modellen, methoden en vereisten voor de

ontwerpactivi-teit.

1.1.1 Ontwerpmethoden, -modellen, -technieken en -vereisten

De ontwerpactiviteit is zowel een doelgericht

probleem-oplossend proces als een creatieve

activiteit. Archer stelt dat "de handeling van

het beschrijven van een bestaand artefact of

systeem geen ontwerphandeling is ... ; het

ontworpen ding dient op zijn minst een medium

van orginaliteit of aanpassing aan nieuwe

omstandigheden te hebben, als de verkoophande-ling dient te worden beschouwd als ontwerpen eerder dan plagiaat. Daarom is het element van innovatie altijd aanwezig in het ontwerpen. [1965, p.8; accent voor rekening van de

samen-stellers).

rele-vante beschrijvin~ van het systeem of artefact te kunnen aanbieden wordt beschreven als zijn-de een probleem-oplossenzijn-de activiteit. volgens Archer is het ontwerpproces een doelgerichte activiteit en normaliter een doelgerichte probleem-oplossende activiteit.

Klaarblijkelijk zijn er ook andere eigenschap-pen verbonden aan het ontwerpproces behalve de meetbare eigenschappen waarnaar we verwezen hebben a 1 s domeinen (bijvoorbeeld bruikbaar-heid en duurzaambruikbaar-heid). Deze eigenschappen worden bepaald door de ontwerpactiviteit die veranderingen benoemt en richtingen aangeeft binnen welke veranderingen naar alle waar-schijnlijkheid zullen gebeuren. Er bestaan verschillende typen eigenschappen ofwel ont-werpkenmerken ofwel domeinen. Derhalve verei-sen ze verschillende maateenheden die bij het ontwerp in kwestie passen.

Archer probeert deze gevarieerde schalen meer uniform uit te drukken door een afspraak te introducer~n die alle verschillende maat-typen gerelateerd aan de verschillende eigenschappen omvat. In de Domeinen Theorie en vervolgens het Gom-mode 1 proberen we een conventie vast te stellen voor de architectonische ontwerpac-tiviteit als de basis van een geäutomatiseerd ontwerpproces. Toch dienen we waarde-oordelen in het ontwerpproces aan de architect over te laten en hem/haar alleen, d.m.v. ADIS, te voorzien van middelen of artefacten voor me-ting. Eigenschappen als schoonheid zijn moei-1 ijk te vatten omdat ze van een meer subjec-tieve aard zijn. Het besluitvormingsproces zal dus, waar het subjectieve of abstracte waarden betreft, afhangen van de persoonlijke en/of culturele waarde-bepaling van de ontwerper. Deze waarden varieren van persoon tot persoon en kunnen onmogelijk ge-generaliseerd worden. Effectieve modexlen zijn middelen voor het bepalen van de effecten van de ontwerpactivi-teit. Modellen zijn gedefinieêrd als systemen die zich ge 1 ijk de werke 1 i jkheid gedragen en worden bestuurd door bekende wetten. Een model

kan een basis vormen voor d~ besluitvorming inzake toekomstige vormen van de werkelijk-heid. Het gedrag van een model is analoog aan de manier waarop het er in werkelijkheid aan toe gaat. Theorieên leggen de regels vast die dit gedrag besturen. Technieken zijn middelen voor het beschrijven van de werkelijkheid op basis van het gedrag van het model.

Modellen van de ontwerpactiviteit zijn der-halve richtlijnen voor de ontwerper via welke hij zijn/ haar werk kan uitvoeren. Hij/zij kan en zal de meest relevante ontwerpmethoden naar zijn/haar ideeên, intuïtie en creativiteit formuleren.

Er zijn talrijke ontwerptheorieên, -methoden en -technieken. Zij werden ontwikkeld en goed gedocumenteerd vanaf de tijden van Vitruvius tot op heden. Recente stromingen geven de voorkeur aan een meer systematische methode van ontwerpen. Tegelijkertijd zijn we getuigen van een terugkeer naar het classisisme. Wij stellen dat het ADIS een onbevooroordeelde procedure moet volgen voor het opslaan van algemene gegevens. De enige richtlijn voor de manager van ADIS is het aanreiken van gepaste en relevante gegevens aan de architecten. Deze data dienen te worden aangereikt ongeacht de ontwerpmethodologie die door de architect wordt gehanteerd. Deze theorieên, methoden en technieken vormen derhalve de basis voor onze aanname van het datatype en de processen die nodig kunnen zijn. Naast de ontwerpmethodolo-gieên heeft een architect een grote hoeveel-heid technische informatie nodig, varierend

van bouwnormen, -standaards en -regelgevingen tot de technische specificaties van de bouw-materialen, die op de markt zijn.

Processen voor het nemen van ontwerpbeslis-singen vereisen bepaalde gereedschappen om de verzamelde informatie te manipuleren. Deze data en gereedschappen dienen aangereikt te worden door ADIS en wel in die vorm die door

de architect is gespecifi ceerd, welke dan ook.

besluitvor-ming is het verschaffen aan de architect van een redelijke kans op een bevredigende ont-werpprestatie.

De beschrijving van ontwerptheorieên, -metho-den en -technieken valt buiten het bereik van dit rapport. Er zijn talrijke voorbeelden van dergelijke theorieên, methoden en technieken, zoals de Pattern Language (Alexander), de SAR-methode (Habraken), Generic Grid (Bax) enz.

In dit rapport hebben we geen voorkeur voor een bepaalde theorie, methode of techniek. Ons doel is het beschrijven van ADIS als een ar-chitectonisch ontwerpinformatiesysteem dat van nut kan zijn voor alle architectenpraktijken in Nederland.

1.1.2 Het systeem voor de ondersteuning van de ontwerpbesluitvorming

Tijdens de besprekingen van het ARGOM-model beschreven we de punten van besluitvorming tijdens het ontwerpproces. Gedurende de fasen en stappen dienen de architect en andere leden van het design coalition team beslissingen te nemen teneinde met het ontwerpproces verder te kunnen. De complexiteit van deze beslissingen houdt direct verband met de gecompliceerdheid van het ontwerpprobleem. In dit gedeelte wor-den twee belangrijke zaken besproken:

(a) het besluitvormingsproces

(b) het systeem voor ondersteuning van de

besluitvorming

1.1.2.1 Het bes 1 uit vormingsproces

Alle ontwerpbeslissingen zijn gerelateerd aan het ontwerpprobleem-oplossend proces. Alle ontwerpproblemen kunnen worden beschouwd als zijnde opgebouwd uit drie typen informatie:

(a) informatie betreffende gegeven

eigen-schappen of gegevens over bestaande

situaties en/of problemen

(b) informatie betreffende handelingen die een of meer van de eigenschappen in een of meer nieuwe uitdrukkingen omvormen (c) informatie omtrent doelen. Dat kunnen

omschrijvingen zijn die expliciet in de probleem-opsomming genoemd worden, of zij kunnen worden gedefinieêrd door de architect tijdens het ontwerpproces. Het is makkelijker aan te nemen dat elk

prob-leem uit meerdere sub-problemen bestaat als het meer dan èèn doel bevat. Met betrekking tot elk onafhankelijk doel zal het probleem het onderwerp zijn van een fundamenteel

bes-lissingsproces. Het uiteindelijke

besluit-vormingsproces zal plaatsvinden in samenhang met de totaliteit van de fundamentele

bes-lissingen. Hetzelfde principe geldt voor de besluitvormingsprocessen van het ARGOM-model. De ontwerpactiviteit heeft een complexe struc-tuur. De opsomming van het ontwerpprobleem bevat, in de meeste gevallen, meer dan een doel. In het kader van de Domeinen Theorie kunnen we de ontwerpproblemen in verschillende domeinen analyseren. Elk domein verklaart een eigenschap, aspect of kenmerk van het sub-probleem van het ontwerp. Besluiten worden genomen over de kleinst mogelijke probleem-verklaring (verbonden met de èên domein- èên

nivo- éEn fase-situatie).

Handelingen verwijzen naar de acties waarvan is toegestaan dat ze op de ·probleemstelling worden uitgevoerd. De ontwerpactiviteit is de actie op de ontwerpprobleemstelling met als doel de bestaande omschrijving om te zetten in een nieuwe omschrijving betreffende de ont-werpdoelen. "De ontwerpdoelen zijn de laatste

uitingen van de opdrachtgever die er in de wereld van het ontwerpproces bestaan" [Archer, 1964, p. 35]. In het ARGOM-model ontleden we de ontwerpprocesverklaring in onderdelen zodanig dat ze als het laatste afzonderlijke proces kunnen worden beschouwd. 'Fundamentele beslissingen' worden op dit niveau genomen. 'Belangrijke beslissingen' worden gedurende de synthesestappen van het ontwerpproces genomen. Tijdens deze stappen worden ·alle originele ontwerpprocesproblemen geïntegreerd. Beslis-singen worden genomen door de resultaten van handelingen in aanmerking te nemen. veran-deringen worden verklaard of uitgedrukt door wat voor gepaste communicatie-middelen dan ook, inclusief de geometrie, waarschijnlijk de beste taal voor het uitdrukken van veranderin-gen in het architectonische ontwerpproces. Het ontleden van het ontwerpproces in sub-problemen is in wezen het vervangen van com-plexer problemen door eenvoudiger sub-prob-lemen. Op basis van dit argument zullen we gedurende de analysestappen van elke fase n op te lossen probleemstellingen hebben, n uit te voeren ontwerpactiviteiten en n te nemen be-slissingen. Tijdens de evaluatiestappen moeten we het probleem van de evaluatie van een grote hoeveelheid gegevens aanpakken, die tijdens het ontwerpproces bijeen zijn gebracht. In sommige gevallen ligt de evaluatie van deze gegevens buiten het bereik van de niet-geäu-tomatiseerde evaluatie-methoden.

Met betrekking tot het ARGOM-model kunnen we een s~b-doel definiêren als elk willekeurig domein. Deze methode zal het aantal beslissin-gen voor elke stap terugbrenbeslissin-gen van 'm'n tot m, waarbij m het aantal domeinen is en n het aantal niveau's. Bij deze methode worden ni-veau's als integrale onderdelen van een domein beschouwd.

Het belangrijkste probleem van het besluitvor-mingsproces houdt verband met het formuleren

van duidelijke waarde-oordelen voor elke bes-lissing tijdens elke stap. De eerste stap zal

zijn het defini~ren van een evaluatie-functie

voor verschillende probleemstellingen die ge-relateerd kunnen worden aan het plausibele sub-doel of domein. De evaluatie-functies kunnen in elke willekeurige volgorde of

tege-lijkertijd worden uitgevoerd. De keuze van het logische onderscheid tussen geordende of on-geordende evaluatie-functies of een combinatie van beiden houdt verband met het type ontwerp-probleem, de architect en andere leden van het design coalition team. Nadat dit uitgelegd is, moeten we ons realiseren dat in het ARGOM-model de tot belangrijke beslissingen leidende

logische volgorde parallel loopt aan de logi-sche volgorde der fasen. Binnen de stappen is er geen logische volgorde aangaande domeinen. Besluiten over domeinen kunnen in elke volgor-de genomen worvolgor-den. Vervolgor-der kan het besluitvor-mingsproces tegelijkertijd plaatsvinden binnen alle domeinen.

Er zullen terugkoppelingen plaatsvinden naar voorgaande stappen als de beslissingen op welk niveau dan ook niet bevredigend blijken. Dit zal afhangen van het voorkomen van inconsiste-nties in de ontwerpoplossingen betreffende de

doelen, tegenstrijdige resultaten en de

opvat-ting door de architect van de resultaten. Tevens is het mogelijk dat de architect veran-deringen ten aanzien van de ontwerpdoelstel-lingen overweegt. De aard van het architecto-nische ontwerpproces en de creativiteit van de architect kunnen een overweging van

verande-ringen van de doelen opperen. Soms zijn deze veranderingen onvermijdelijk wanner nieuwe voorwaarden ter tafel komen als resultaat van voorgaande veranderingen.

Elke onbevredigende beslissing zal terug-koppeling vereisen naar een of meer van de

voorgaande beslissingspunten. Op hun beurt zullen deze terugkoppelingen op het gehele

systeem, dat ons inziens een ge!ntegreerd

Wickelgren stelt dat "tegenspraken en doelin-consistentie toenemen met de complexiteit van de probleemstelling. Zij tonen vaak aan dat het doel onmogelijk kan worden bereikt met de beschikbare informatie en/of veranderingen" die voortkomen uit de ontwerpaktiviteit [1974, p. 110]. Hij legt uit dat bij dit soort situa-ties een bes 1 issing genomen dient te worden omtren~ sub-doelen die kan voortvloeien uit de doelen of het doel en omtrent het verkrijgen van meer informatie over de doelstellingen, hetgeen op zich al inconsistentie inhoudt [ibid]. Dit resulteert in een roep om meer informatie voor het ontwerpproces, aanpassing van verschillende ontwerpmethodologieên en/of verandering van doelstellingen (indien van toepassing). Een methode om het voorkomen van tegenstellingen en inconsistenties tegen te gaan is hen te classificeren in verschillende

ordes en een nieuwe set sub-doelen te

formu-leren. Het is mogelijk, menen wij, het

ont-werpproces· gedurende elke fase te volbrengen met een verschillende set sub-doelen en onder

gebruikmaking van verscbil~ende

ontwerpmetho-den, omdat het ARGOM-model flexibiliteit in-zake het opnieuw rangschikken van de domeinen, niveau's en fasen, aanreikt.

ADIS is een systeem dat ondersteunt bij de

besluitvorming. Figuur 1 toont de procedures

van een cyclus van een besluitvormingsproces. In dit diagram zijn de acties in een volgorde van generatie, organisatie en selectie ge-plaatst. Elk van deze volgorden opereert op de twee niveau's van primaire en secundaire pro-cessen. Het ARGOM-model is een soortgelijk besluitvormingsmodel. Het ARGOM-model bevat alle stappen die noodzakelijk zijn voor de ontwerpbesli"ssingen. Naar de processen in het ARGOM-model wordt verwezen als respectievelijk de primaire basisprocessen en de basispro-cessen.

The particuler decision making task in the rt111tegy 1. Gathoring informati0rt es needed Generate No

Gat her, in leatt time and at leatt

cost, the m;nimum

information ~ed to generate alternatives Gener at! ideas Organize Gathor. in last time and 1t last

cost, the minimum

information needed to organize idem No Organize 1lternatives No G1ther, in least time and at least

cort, the minimum

lnform1tion needed to make telection Select Yes Select best alternative

---r---• 1 ..-~...l...~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~ --1 1 1 2. Choosing 1 selection 1 criteria 1 1 Gen.-ate altemttivt selection. crittoria Or91nize altemative select ion criteria Select and lex 1 1

1--+---=---j

Weight appropriate 1 select ion criteria ₁ til Q) ü 0 1--1 0.. til tri s:: ·r-1 E 1--1 0 :;. r - i Proceed .µ "1' to next ·r-1 N deciiion _=' r-1 maklng r-1 tnk in the til 0.. rtrategy Q) .0 s:: r-1 Q) Cl)

°'

Q) r-1 ·r-1 .µ ("\') fÓ ~ r-1

e

Q) r-1 0 'd 4-1 fÓ i::

z

H L.J r-1 1--1 =' =' tri ·r-1 fI4

Het steunsysteem voor ontwerpbe-sluitvorming in het kader van ADIS

De systemen die de besluitvorming dienen te ondersteunen zijn ontwikkeld als uitbreidingen van de rol van computers om vooral managers bij hun besluitvorming bij te staan. Deze systemen zijn er op gericht om managers, die verantwoordelijk zijn voor het nemen en uit-voeren van beslissingen, te ondersteunen, niet om hen te vervangen. Dit doel kan op vele manieren bereikt worden, zoals:

(a) de toegang tot de benodigde informatie verbreden

(b) het aanreiken van expliciete modellen die een structuur kunnen verlenen aan bepaalde beslissingen.

Systemen die de besluitvorming dienen te ondersteunen zijn er voornamelijk voor mensen die min of meer in een isolement werken, maar ze kunnen er ook toe dienen de communicatie tussen meerdere indi~id~en of groepen, wier werk gecoördineerd moet worden, te bevorderen. Het laatste oogmerk slaat op de deelname van leden van het design coalition team wanneer ADIS wordt beschouwd als een systeem ter on-dersteuning van de ontwerpbesluitvorming. ADIS dient, naar onze mening, een combinatie van een besluitvormingsondersteunend systeem (DSS; Decision Support System) en electronische data processing (EDP) te zijn. In de volgende tabel worden de verschillen tussen DSS en EDP toege-licht.

PM1ivto u• Cl.,-tal ecriYirl"

Orie"teic:t tow.rd mech"rCll efftcieney Focus on t~ pet

Emphftis ~ consistency

EOP

A.cti<we \IW

lint', n1ff. end m..,~'"' 1etfvitie-s Orientfd' tow1rd 0~•11 effKti~ins

Focus on tM pr...,t 9nd luture Emphetis on fl••ibility tnd ad hoc ut1liution

OSS

TrtMKfion pr~ St9ftdwd teports O.Clliat' "'efil:ing

Rftord \ftP"'I '°' dlctt.iori mM"'1 Dl'Cision implementetion

lusinftl r.portl"9

Figuur 2: verschillen tussen DSS en EDP. [Alter, 1980, p.2]

Besluitvormingondersteunende systemen zijn belangrijke hulpmiddelen voor het management van onze tijd. Archer wijst erop dat het ont-werpproces gezien kan worden als een ontwerp-management-proces [1965]. De architectenprak-tijken zijn dienstverlenende organisaties die hun professionele kennis, het archi

tectoni-sche ontwerpen, verhandelen. De bovengenoemde definities combinerend, kunnen we concluderen dat ADIS beschouwd kan worden als een systeem dat de besluitvorming ondersteunt en waarvan doelgroep de ontwerpers zijn. We hebben al gesteld dat het ondersteunen van besluiten niet de enige dimensie van ADIS is.

ADIS zou, in zijn rol van een besluitonder-steuningssysteem, niet alleen besluiten moeten ondersteunen die normaliter informatie verei-sen, maar het zou ook in staat moeten zijn de architect ter zijde te staan bij het vervullen van taken als het beoordelen van normaal nau-welijks vast te leggen waarden. Deze taken

zullen normaliter criteria vereisen die niet gemakkelijk verschaft kunnen worden. Daarom dient ADIS de architect in staat te stellen zijn/haar eigen waarde-oordelen vast te stel-len. Bij deze gevallen kan een systeem dat de besluitvoming ondersteunt van waarde blijken te zijn. Deze argumenten kunnen worden

onder-bouwd door de volgende definities van een besluitvormingsondersteunend sys.teem [Keen en Scott Morton, 1978, p. 2]:

(a) "de invloed van het DSS is op beslissin-gen waarin voldoende structuur her-kenbaar is voor de computer en de analy-tische hulpmiddelen om van waarde te kunnen zijn, maar waar de

waarde-oorde-len van de architect de belangrijkste rol spelen

(b) het effect van het DSS is een vergroting van het bereik en het vermogen van de besluitvormingsprocessen van de archi-tect en de hem te ver 1 enen hu lp bij het verbeteren van zijn effectiviteit

(c) de relevantie van het DSS voor architec-ten is het verschaffen van een

onder-steuningsmiddel dat zij kunnen beheersen

en dat niet poogt het proces te automa-tiseren, doelen van te voren vast te

leggen of oplossingen op te dringen". Er kan gesteld worden dat ADIS als een DSS eerder een dienst dan een produkt is [Alter, 19817 Keen en Scott Morton, 1978] en dat het dus zijn belangrijkste taak is de besluitvaar-digheid van de architect te verbeteren. Zijn rol is het verbeteren van de ontwerpprestatie door middel van verbreding van het bereik van zijn/haar activiteiten en het maken van een keus van de optimale ontwerpoplossing uit een groter aantal ontwerpoplossingen. De optimale ontwerpoplossing ligt, onder deze omstandighe-den, dichter bij de ontwerpdoelen, omdat het mogelijk is geweest elke bepalende factor in de ontwerpactiviteit mee te nemen, inclusief de invloeden van het design coalition team.

1.2. De organisatie van de architectenprak-tijken in het licht van ADIS

De architectenpraktijken tonen verschillen in de mate waarin zij hun doelen schijnen te bereiken, evenals elke andere organisatie. Het is duidelijk dat de organisatiestructuur van de architectenpraktijk, in de door ADIS veran-derende werkomgeving, serieus bekeken dient te worden. De omvang van de organisatie zal de mate van noodzaak hiertoe en tot mogelijke veranderingen van organisatorische strategie~n

bepalen. De architectenpraktijken binnen het bereik van ADIS, of het nu een èèn

be-drijf of een grote organisatie betreft, dienen in staatgesteld te worden het best gebruik te maken van de nieuwe hen ten dienste staande

hulpmiddelen~ Training van de betrokkenen

dient niet alleen ertoe om met de nieuwe

ont-werpm~ddelen overweg te kunnen, maar ook om

begrip te verkrijgen van het doel, de rollen, functies en mogelijkheden die door ADIS worden aangereikt. Zo'n begrip zal zorg dragen voor een juist gebru_ik van ADIS en het doelmatige gebruik ervan en laat de ruimte voor de ont-wikkeling van de creativiteit en ontwerp-prestatie van de architect. Dat laatste is een belangrijk punt in de discussie.

Automatisering van de architectenpraktijk, beschikbaarheid van informatie voor het archi-tectonisch ontwerpen en beschikbaarheid van systemen voor het ondersteunen van ontwerp-beslissingen zijn slechts verbeteringsmiddelen

voor de architectenpraktijk. Zij moeten geen afdwalingen veroorzaken van de werkelijke aard van dit vak. Dit argument leidt tot de overwe-ging van twee belangrijke punten:

(a) voor de implementatie van ADIS en de maximale doelmatigheid van het systeem dient de architectenpraktijk een wel-doordachte organisatiestructuur aan te nemen die overeenkomt met de specifieke omstandigheden van de praktijk, de aard

en het type van de projecten, de ont-werpfilosofie en/of -methodologie van de architect, enz.

(b) zowel ADIS als de organisatiestructuur van de praktijk dienen te voorzien in een maximale flexibiliteit in termen van veranderende taken, ontwerpmethodolo-gieên, -criteria, en -prestaties

Dit ldatste punt dient benadrukt te worden gedurende de ontwikkelingsperiode van ADIS. Het ARGOM-model zal, tot op zekere hoogte, implementatie van deze flexibiliteit, die van vitaal belang is in termen van participatie van het design coalition team, mogelijk maken. De discussië aangaande de organisatiestructuur van de architectenpraktijken (ongeacht hun gekozen of aangenomen struktuur) wijst op drie verschi 11 ende hoofdactiviteiten:

(a} administratieve activiteiten (b} ontwerpactiviteiten

(c} coördinatieactiviteiten.

ADIS dient voor deze activiteiten op alle niveau's alle noodzakelijke middelen aan te dragen. Nu volgt een korte uitleg van deze activiteiten. Ook geeft deze uitleg de ver-wachtingen van de architecten omtrent ADIS weer, althans een projectie ervan.

i.2.1 Administratieve activiteiten van de architectenpraktijken

De aard van de architectenpraktijk vraagt om een doelmatige administratie, onafhankelijk van zijn omvang of complexiteit. Deze taak wordt meestal vervuld door de architect zelf bij kleinere bedrijven en door de administra-tieve staf bij grotere praktijken. Als

onder-deel van zijn dienstverlening dient ADIS de architectenpraktijken de noodzakelijke

midde-len aan te reiken om hun administratieve taken doelmatiger te kunnen volbrengen. Admini-stratie is een aanvullende activiteit bij de ontwerpactiviteiten.

Er kan gesteld worden dat een doelmatige admi-nistratieve dienstverlening de architecten-praktijken zal helpen hun doelen -als een dienstverlenende organisatie- effectiever te bereiken. De omvang van de administratieve activiteiten wordt bepaald door de grootte van de organisatie. Deze activiteiten varieren in hun oogmerk en de mate van importantie die men aan ze toekent. De belangrijkste administra-tieve activiteiten zijn:

(ar bedrijfsadministratie

(b) financiele administratie

(c) beleidsplanning en marketing.

1.2.1.1 De bedrijfsadministratie

De belangrijkste functies van de bedrijfsadmi-nistrátieve activiteiten zijn moeilijk expli-ciet te definieren. Zij houden het afsluiten van contracten in, verzekeringen, het beheer van middelen, gebouwen en diensten: admini-stratie van de medewerkers inclusief finan-ciele regelingen, verzekeringen, taakverdelin-gen, opleiding, kwaliteitscontrole, enz. als-mede de gebruikelijke administratieve werk-zaamheden à la klerken, secretaresses, etc. De bedrijfsadministratie verleent doorlopend

diensten aan de architect aangaande de

doel-stellingen. De organisatie van al deze activi-teiten zal profiteren van de mogelijkheden die door ADIS aangereikt (zouden moeten) worden. Dit zal geschieden door het opnemen binnen ADIS van een administratief gerichte data-base.

De financi~le administratie

De administratie van de financiêle activitei-ten van een architecactivitei-tenpraktijk is een zeer belangrijke functie voor de levensvatbaarheid van de praktijk als een dienstverlenende orga-nisatie. Deze activiteiten behelzen de finan-ciele planning van de praktijk, voorbereiding van het economische beleid van de praktijk, administratie van de contracten, financieel beheer, boekhouding, etc. Deze diensten dienen ook door ADIS aan de architectenpraktijken te worden geboden in de vorm van een financiêel-administratieve data-base.

Beleidsplanning en marketing

De beleidsadministratie en de korte- en lange-terrni jnplanning van de activiteiten van een architectenpraktijk in het kader van ziJn doelen speelt een belangrijke rol in het

suc-ces van de organisatie. Teneinde hun bestaan

te garanderen, vergelijkbaar met elke andere bedrijfsvorm, dienen de architecten hun

acti-viteiten te plannen en geschikte ma~keting­

strategi~n op te stellen. Met andere woorden,

hoewel de ontwerpactiviteit de belangrijkste functie is, spelen de marketing-strategieên een belangrijke rol bij hun 'survival'. Dit hangt namelijk niet alleen af van hun ontwerp-prestatie, maar ook van de nauwkeurige tijds-planning en het binnenhalen van nieuwe con-tracten. Er dienen contracten te liggen om te

kunnen ontwerpen. ADIS dient derhalve de

architect ook bij te staan in bes 1 uit vorming

inzake beleidsbepaling. Een doelmatige

marketing-strategie hangt in hoge mate af van correcte marktinformatie op het gebied van de bouw.

1. 2. 2 De ontwerpactiviteiten van de ar-chitecten

In di~ gehele rapport hebben we grote nadruk

gelegd op de beschrijving van het architecto-nische ontwerpproces en de behoeften ervan. In dit gedeelte proberen we de managementaspecten

van de architectonische ontwerpactiviteit~n

toe te lichten. Deze taak is voornamelijk gericht op het aanreiken van gepaste en doel-matige plannen voor het optimale gebruik van beschikbare middelen van de praktijk om zijn doelstellingen te bereiken door het op juiste wijze bepalen van functies, taken, verwachtin-gen, tijdsplanninverwachtin-gen, etc.

De belangrijke onderwerpen in deze bespreking hebben te maken -afgezien van de

ontwerpacti-viteit zelf- met een duidelijk begrip van alle aspecten van de organisatie van de architecto-nische ontwerpactiviteit en zijn verhouding tot de doelstellingen van de praktijk. Daaren-boven dient er een duidelijke definitie van de te vervullen taken te zijn evenals een nauw-keurige definitie van de verdeling van verant-woordelijkheden en voldoende middelen tot het evalueren van de gevolgen van de beslissingen. Dit zal een grote hoeveelheid management-vaardigheid, kennis van menselijke gedragin-gen, bedrijfspsychologie etc. vereisen. De rol van ADIS is het verschaffen van een veelheid aan managementmodellen en -technieken aan de architect en hem te ondersteunen in zijn mana-gementbeslissingen. Een groot aantal van deze is gebaseerd op de intuïtie van de architect en dient te worden ondersteund door het DDSS als dat door de architect verlangd wordt. Het kan worden gesteld dat zijn/haar oordeelkun-digheid en prestatie zullen verbeteren wanneer zij/hij wordt bijgestaan en/of ondersteund door het relevante DDSS van ADIS. Dit zal het aantal te vermijden beoordelingsfouten vermin-deren.

1.2.3. De coördinatieactiviteiten van de architecten

De coördinatie van verschillende activiteiten gerelateerd aan het architectonische ontwerp-proces speelt een belangrijke rol in het beter functioneren van de architectenpraktijken. Coördinatie verwijst naar het terugbrengen van redundanties binnen verschillende activitei-ten, hetgeen dient te geschieden door het aanreiken van gepaste communicatiekanalen tus-sen de betrokken partijen. Dit is gedefinie~rd

door Howard als de project-coördinatie. In

dez~ kanalen dient te worden voorzien voor

zowel interne als externe activiteiten en zowel interne als externe niveau's van commu-nicatie.

De activiteiten binnen de architectenpraktijk moeten worden gecoördineerd teneinde de doel-matigheid en de gunstige ontwikkeling van de praktijk te bevorderen. Tevens dient de prak-tijk zijn activiteiten te coördineren met die van andere leden van het design coalition team betreffende zaken van wederzijds belang. ADIS

.

dient gepaste middelen aan te reiken voor ·

beide typen van coördinatie-activiteiten. Deze zullen o.a. hulpmiddelen bevatten voor de evaluatie gedurende het proces van ontwerp-participatie. Dit houdt verband met het con-cept van het netwerk van verspreide data-bases dat in een systeem wil voorzien voor de onder-steuning van de beslissingen door het design coalition team. Het DSS zou in dit geval de gevolgen van de beslissingen tijdens elk sta-dium van de cyclus van de ontwerpactiviteit moeten uitbeelden.

exeoutior. of next most prOClising

project transfon:iation

extraction project requirement

provision perf~rmance data

construction or updating pr~blem

requirement/provision model

execution of next most pranising problem transformation

extraction proble:tl requirement/ provision problem data

onstruction or updating project raquirement/provision model

ext~action 1esign requirement/

provision perfor.iiance data

execution of next ?:tost promising :iesign

transformation

construction or updating design requirement/ provision model

2. ADIS EN ONTWERPPARTICIPATIE

In dit hoofdstuk bespreken we zaken die ver-band houden met participatie in het architec-tonische ontwerp in het kader van ADIS. Het architectonische ontwerp is een participatoir proces dat rekening dient te houden met een effectieve betrokkenheid van de leden van het design coalition team (actors). Dit proces dient ook alle beïnvloedende factoren mede in aanmerking te nemen. Deze factoren varieren van fysieke elementen van de gebouwde omgeving tot gedrags-, wettelijke, sociaal-economische, politieke en culturele zaken.

De gevolgen van de participatie in het archi-tectonische ontwerp reiken verder dan de pure verwezenlijking van de gebouwde omgeving. Par-ticipatie kan in dit verband gezien worden als een werktuig voor culturele ontwikkeling en verandering. Participatie verwijst niet allen naar het architectonische ontwerpproces, maar ook naar economisch, sociaal en politiek ge-drag. Daarnaast heeft het te maken met een

vorm van beleidvoering waarbij ontwerpen wordt gezien als een instrument voor het plaatsen van waarden in een ingewikkeld proces van betrokkenheid van vele verschillende belangen. In dit hoofdstuk bespreken wij de rol van de architectenpraktijk als een lid van het design coalition team. Leden van het design coalition team zijn gedefinie~rd als allen die betrokken zijn bij, geraakt worden door en invloed kun-nen uitoefekun-nen op het bouwkundig ontwerpproces (zie 3.3).

De rol van de architect is derhalve het cre~­

ren van voorwaarden voor participatie van het design coalition team. Zijn/haar

verantwoorde-lijkheid is het uitdrukking geven aan gezamen-lijk bepaalde waarden dGor zijn ontwerp en de ontwerpkwaliteit te verzekeren door zijn/haar ontwerpprestatie. Alle voor de verwezelijking van deze taak noodzakelijke middelen dienen door ADIS aangereikt te worden.

2.1 Zaken die verband houden met ontwerp-participatie

Eerder werd gesteld dat de hoeksteen van de architectonische ontwerpactiviteit het teweeg-brengen van verandering in de gebouwde omge-ving is. verandering wordt geacht een funda-mentele noodzaak te zijn in het leven van de mensen omdat er zonder verandering 'stasis' (Grieks: stagnatie) ontstaat en er derhalve geen groei, geen ontwikkeling en geen r i j

-pingsproces zou zijn (H. Selye, 1970; A.

Toff-1 er, 1970: en B. Evans e.a., 1982). "Onze

belangstelling voor het begrip verandering komt voort uit het feit dat de ontwerpers van vandaag tot de belangrijkste agenten bij de beheersing van verandering in de wereld beho-ren; zij zijn daarom verantwoordelijk voor de totstandkoming van voldoende verandering om het leven te· stimuleren zonder de mensheid ermee te overbelasten." (Evans e.a., ibid). veranderingen omtrent ideeên en artefacten hebben zonder twijfel de maatschappij tot voordeel gestrekt, maar men dient serieus rekening te houden met wat Toff ler de mate van

verandering noemt, d.w.z. de mate waarin

ie-mand overweg kan met verandering zonder er psychologisch aan onderdoor te gaan. De archi-tect die, naar onze mening, een bewerkstelli-ger van verandering is kan onvoldoende of onnodige veranderingen voorkomen door de pro-ducten van zijn/haar architectonische ontwerp-activiteit. Dit doel kan alleen bereikt worden via participatie.

Al leen door het aanwenden van participatie-technieken kunnen zowel leken als vaklui de mogelijkheden voor samenwerking aangrijpen. Dit is ons inziens een gepaste reden voor het beheersen van de mate van verandering in de gebouwde omgeving. "Er dient een grote mate van flexibiliteit in de toepassing van parti-cipatoire methoden te zijn daar er ontelbare problemen kunnen voortkomen uit de betrokken-heid van een verscbetrokken-heidenbetrokken-heid aan

gezichtspun-ten, meningen, belangen, enz." [Beheshti,

1985].

Participatie is een kwestie van het beheersen van veranderingen die voortvloeien uit het besluitvormingsproces. "Participatie betekent het bereiken van consensus inzake het

formule-ren van beleid en voorstellen hiervan. Archi-tecten moeten proberen ervoor te zorgen dat, in het geval van een participatoir ontwerp-proces, alle betrokken patijen in de gelegen-heid gebracht worden om de meest doelmatige

beslissingen te nemen. Dit wordt het

ontwerp-participatieproces genoemd. Het is hier waar de architect, dankzij zijn/haar beroepsdeskun-digheid en -kennis, het best is uitgerust met de middelen om de ma te van verandering in de gebouwde omgeving onder controle te brengen, terwi j 1 hij/zij er zich van verzekert dat de betrokkenheid van het design coalition team doelmatig is geweest" [Beheshti en Bax, 1984]. Dat is de introductie van ontwerpparticipatie-technieken die licht zullen werpen op de nood-zaak de daaruit volgende problemen aangaande de ontwerp- en besluitvormingsprocessen

duide-lijk te begrijpen. De ontwerpbesluitvorming is

een ingewikkeld proces. Deze complexiteit zal

toenemen wanneer de besluitvormingsprocedure

op het niveau van een enkele persoon verandert in dat van het design coalition team. De inge-wikkeldheid van de zaak hangt van het ontwerp-probleem, besluitvormingsmodellen en de ont-werpinformatie-behoeften af. In dit opzicht is ADIS een DSS voor participatie van het design coalition team. ADIS zal in deze hoedanigheid het design coalition team in staat stellen inzicht te krijgen in de gevolgen van hun alternatieve beslissingen. Zij dienen in staat te zijn vergelijkingen te maken, te evalueren en de optimale ontwerpoplossing te kiezen. In principe dient ADIS alle noodzakelijke middelen (i.e. ontwerpinformatie, ontwerp-hulpmiddelen en systemen voor de ondersteuning

van de besluitvorming) te bevatten die nodig zijn voor de participatie van het design

coa-lition team. Figuur 4 toont een algemeen model dat het milieu van de

ontwerpparticipa-tie met betrekking tot zijn behoeften be-schrijft. ADIS dient dit model te ondersteu-nen, evenals elk ander model van ontwerpparti-cipatie.

PROCESS DATA COLLECT ION Figuur 4:

'

Ot.SIGNlNS, PlAllNERS, EXPERTS

Een algemeen model

PROPOSALS

voor de omgeving van het ontwerpparticipatieproces [Beheshti, 1981].

2.2 De rol van de architect in het architec-tonische ontwerpproces

Eerder hebben we kort verwezen naar de archi-tect als een bewerkstelliger van verandering in de gebouwde omgeving. Hij/zij moet de ver-antwoordelijkheid op zich nemen voor de toe-komstige veranderingen in de gebouwde omgeving

en hun gevolgen op alle technische, sociale, economische, politieke en culturele niveau's. "Zijn/haar verantwoordelijkheid is het uit-drukking geven aan gedeelde waarden door mid-del van het ontwerp en veranderingen in de gebouwde omgeving te beheersen door zijn/haar ontwerpprestatie" [Beheshti en Bax, 1984]. Het moge duidelijk zijn dat een dergelijke verant-woordelijkheid niet als eenling te dragen is,

zonder rekening te houden met de gevolgen van beslissingen voor diegenen die hierdoor ge-raakt worden. Bijgevolg is participatie van het design coalition team in het ontwerpproces voor de architect een must. Dit zal onvermij-delijk het imago van zijn/haar beroep verande-ren.

De bedoeling van participatie is niet het niveau van de verantwoordelijkheid van de architect te verlagen, noch het ondermijnen van het belang van het vakgebied van de archi-tectuur binnen de gemeenschap. Participatie heeft te maken met een verdeling van de ver-antwoordelijkheden. Het niveau van verantwoor-delijkheid van de architect dient zelfs nog toe te nemen. Dat komt doordat hij ook ver-antwoordelijk is voor de coördinatie en inte-gratie van de gezamenlijk genomen beslissingen - uiteraard naast zijn verantwoordelijkheid voor de ontwerpactiviteit, die beroepshalve uitsluitend aan hem/haar toevalt.

Waarschijnlijk is dat ontwerpparticipatie het niveau van geloofwaardigheid· van het archi-tectenvak zal doen toenemen. De ontwerppresta-tie van de architecten zal lastiger worden door de invoering van participatoire besluit-vormingsprocedures. Dit zal zonder twijfel het

toch al gecompliceerde ontwerpproces nog inge-wikkelder maken.

Deze argumenten doen vermoeden dat de toekom-stige karakteristieken van het. beroep anders dan de huidige zullen zijn. Zij vragen

derhal-ve om een herformulering van de rollen, derhal- ver-antwoordelijkheden, ontwerptechnieken, -proce-dures, -hulpmiddelen en -behoeften [Carp, 1985]. In het kader van dit nieuwe imago dient de architect zijn rol doeltreffend en effi-cient te spelen en tegelijkertijd in staat zijn de sociale en economische uitvoerbaarheid van zijn/haar beroep te blijven waarmaken. ADIS zal een belangrijk attribuut voor de architectenpraktijken zijn. In dit opzicht speelt ADIS een dubbele rol bij de verandering van het vakmilieu:

(a) het zal de architect bijstaan in het organiseren van de datatoename, hem/haar hulpmiddelen aanreiken en te

zijner/ha-rer behoeve gepaste communicatie- en coördinatiemiddelen cre~ren

(b) het zal de architect helpen met de orga-nisatorische en bestuurlijke aspecten van een effectieve betrokkenheid van leden van het design coalition team. Wij geloven dat de architect binnen het acti-viteitsveld van ADIS een centrale plaats in-neemt als de coördinator van het ontwerpparti-cipatieproces.

Tenslotte dient ADIS een hulpbron te zijn voor de toekomst van de architectenpraktijken. Het zou zeer wel kunnen dat het architectenvak een groot aantal dimensies erbij krijgt, met name die in de sfeer van onderwijs, ~nformatie en communicatie.

'

r---

--~-oo-1ÏÖQ8- ---~ 1 1 1 1 1 1 1 1 Eclucotion r---~ 1 1 1 1 1

Computer-! 1 lnformatoon IE:<t----1__..-~ assisted

1 1 1 ~~ 1 1 1

1 L---'-

_{1 1} 1 1 1 1 1 camvtlCOlion 1 1 1 1 L _ - -~~~ .!!~ - - - _ .J Clne-'IKl/ ~ic informolion ~tems IC

Figuur 5: De geäutomatiseerde dienstverlening ten behoeve van participatie (Si-mons, T., 1980).

2.3. Het design coalition team

"Deelnemers aan de architectonische ontwerpac-tiviteit worden leden van het design coalition team genoemd. Zij worden gedefinieerd als al diegenen die worden geraakt door, betrokken zijn bij danwel direct of indirect invloed kunnen uitoefenen op het architectonische ontwerpproces. Alle leden van het design

coa-lition team dienen in staat te zijn actief deel te nemen aan het architectonische ont-werpproces en daadwerkelijk invloed uit te oefenen op a l l e beslissingen" [Beheshti, 1985].

Er kan aangetekend worden dat het aantal par-ticipanten in een ontwerpparticipatieproces of -besluitvorming zal afhangen van het soort project en de mate van participatie, wat

vol-J

"

gens Arnstein' s Participatieladder kan variê-ren van geen tot volledige participatie

[1969].

,

8

-7

6

5

,

T

ZELFBESTUUR

VERANTWOORDELIJK-HEID GEDELEGEERD

GEDEELDE

VERAT-WOORDELIJKHEID

EVREDENSTELLEN

MATE VAN

ZELFBESTUUR

4

R

AADPLEGEN

NOMINALE

BELEIDS-Bç:ÏNVLOEDING

-3

I

NFORMEREN

2

TH ERAP IE (SELECTIEF

FORMEREN

IN

1

MA

NIPULEREN

NON-PARTICIPATIE

j

Figuur 6: Arnstein's Participatieladder

De leden van het design coalition team kunnen worden gerelateerd aan een vijftal hoofdcatè-gorieên van onderwerpen. Een zesde categorie, die verband houdt met opleidingsaspecten van ontwerpparticipatie, kan toegevoegd worden daar hij indirecte invloed heeft. Tot de laat-ste categorie behoren de leden (zowel staf als studenten) van alle ontwerpopleidings en -onderzoeksinstituten.

2. 3 .1

( a)

(b)

2.3.2

De leden van het design coalition team die rechtstreeks gerelateerd zijn aan

opdrachtgever/gebruiker-vraagstukken.

Er dient een duidelijk onderscheid gemaakt te worden tussen de op-drachtgever en de gebruiker. Zij worden gedefinieêrd als resp. de-gene die een architectonisch ont-werpprojekt initi~rt en degene die baat heeft bij het uiteindelijke ontwerpprodukt (de gebruiker van het gebouw dus). De gebruikers kunnen onderverdeeld worden in ver-schil lende categori~n, afhankelijk van de niveau's van gebruik en verantwoorde 1 i jkheid (bv. h1.liseige-na ren, huurders, enz.). De op-drachtgevers kunnen onderverdeeld worden in twee hoofdgroepen:

ziJ, wier verantwoordelijkheid zich zal uitstrekken tot het onderhoud van het gebouw gedurende zijn

ge-.he 1 e 1evenscyc1 us (bv. de sociale woningbouwsector);

een individu of organisatie wiens verantwoordelijkheid ophoudt bij het einde van de realisatie van het ontwerpproduct (dwz. de voltooifng van het gebouw) door het over te dragen aan de toekomstige gebruiker

(bv. een projectontwikkelaar).·

De leden van het design coalition team die rechtstreeks gerelateerd zijn aan ontwerpvraagstukken (advi-seurs) .

De partijen die tot deze categorie behoren zijn experts, w.o. archi

be-2.3.3

2.3.4

2.3.5

roepsdeskundigheid onontbeerlijk zal zijn tijdens verschillende stappen van de architectonische ontwerpactiviteit.

De leden van het design coalition team die rechtstreeks gerelateerd zijn aan bouwvraagstukken.

Hierorider vallen allen die betrok-ken zijn bij de realisering van het gebouw (aannemers, etc.).

De leden van het design coalition team die rechtstreeks gerelateerd zijn aan de vraagstukken aangaande de productie van bouwelementen. De bouwindustrie zal invloed

uitoe-fenen op en beïnvloed worden door het ontwerpparticipatieproces. Dit kan de bouwindustrie tot voordeel strekken bij de produktie van ge-paste, goed doordachte en doel-matige b6uwmaterialen. Een voor-beeld hiervan kan gezien worden in de invloed van de

ontwerpparticipa-tiemethoden bij de. produktie van bouwmaterialen die een bepaalde mate van f l e x i b i l i t e i t in zich bergen betreffende gebruik en con-structietechnieken [ Bax, 1984 en Thij ssen, 1985].

De leden van het design coalition team die rechtstreeks gerelateerd zijn aan vraagstukken van bouwmana-gement en economische en wettelijke kwesties.

De invloed van de participatie van de leden van het design coalition team die behoren tot deze categorie zal resulteren in de invoering van

1 1 1 1 1 1 \ 1 \ 1 1 1 1

meer realistische regelgevingen, normen en beleidslijnen t.a.v. de bouw!' .". _{br1.ok woft} ooncrei •.-on ro~ ··~~::::=:~~~~:!."~~~~~~=======::root/Tloar•on ,,. •t"l •O" rtn1.uac· eto.

.".

\ 8Ul~OING \ IUNAQUIOfT 1 1 11ec-.. \ 1 DUIGHl BUll.OIHG Figuur 7 ercNt9C1ur• bwlJdlfte c:OftetrvctiOft ~~~~~~:;:==~...,,,,..,j,.. , •te.

De leden van het design coalition

Naar onze mening zou ADIS gepaste communi-catiemiddel en dienen aan te reiken voor de leden van het design coalition team alsmede hun collectieve en individuele besluitvor-mingsprocessen moeten ondersteunen. Elders bespreken we de term '"verspreide data-bases". Deze behoren aan de verschillende leden van het design coalition team toe. Elk lid van het design coalition team zal uitgebreid gebruik maken van de data-base die betrekking heeft op zijn/ haar vakgebied. Daarnaast zullen de architecten in staat zijn de hand te leggen op gegevens die in verband staan met andere leden van het design coa 1 i tion team via de respec-tievelijke data-base binnen het netwerk.

BUILDING MANAGEMENT DATA BASE Figuur 8: ETC.

q

CIV[L ENGINEERING DATA BASE ~ECHANICAL ENG!rlEER!rlG DATA BASE BUILDING !NDUSTRY DATA BASE t.;RBAN PLANNING DATA BASE

Een netwerk van verspreide data-bases, behorend bij de verschillen-de leverschillen-den van het DCT.