Werken aan kwaliteitsverbetering bouwputten

Werken

aan

kwaliteitsverbetering

bouwputten

Wie regelmatig de krant leest, zou de indruk kunnen krijgen

dat het maken van een bouwput synoniem is aan lekkages,

verzakkende huizen en verontruste omwonenden. Om dit te

voorkomen is meer aandacht nodig voor het vooraf vaststellen

van de gewenste kwaliteit en voor een systematische analyse en

beheersing van de risico's in ontwerp- en bouwfase.

bij Museuml)ark

'~~d

oorzaak

"BemalU'!>

l!61"",I."e\.eJl

Vooral in stedelijke regio'sis een ondergronds project veelmeer daneenbouwput; vaak wordt een heelge -bied vernieuwd. In een stormachtige initiatiefase wor-den dan haalbaarheidsstudies gedaan, programma's van eisen opgesteld en contracten op hoofdlijnen afgesloten. In deze fase blijken cruciale beslissingen over de uitvoering van het project niet of slechtsi m-pliciet te worden gemaakt.

Hoeveel hinder en overlast wordt nog acceptabel geacht? Wettelijke richtlijnen bieden hier slechts een beperkt kader.In de initiatiefase is de streefkwaliteit al vast teleggen door functionele eisen aan de uitvoe-ring te stellen.

Het is ondenkbaar een bouwput in stedelijk gebied aan te leggen zonder dat iemand daar last van heeft of geen enkele schade zalondervinden. Hoe zorgen we er dan voor dat de projecten financieel haalbaar zijnentegelijkertijd niet eindigen in malaise? Behalve kosten spelen bij deidentificatie van risico's overlast, mogelijke schade aan de omgeving, uitvoerbaarheid, bouwtijd en duurzaamheid een bepalende rol. Een

initieel goedkopere damwand zalleiden tot trillingen en, afhankelijk van de bodemopbouw, ook tot zakking door verdichting van de ondergrond. Dit is te voorko-men door de wand in te drukken, maar dat heeft weer een negatieve invloed op de voortgangssnelheid en

haalbare diepte; tevens neemt de kans op slotopenin -gen toe.Waar het om gaat, is dat alle factoren in ogen-schouw nemend een bewuste keuze wordt gemaakt.

De Fonteyne

Bijparkeergarage De Fonteyne in Vlissingen isin een laat stadium van het ontwerp na een grondige afwe-ging van de risico's voor zowelaannemer als opdracht-gever gekozen om de damwand in een sleuf van

ce-Nieuw centrum

Vlissingen

goed gefundeerd

IS

~-::'=::

·

S

Oorzaak schade aaraiuiïën Bruinisse nog onduidelijk

;'b~~::~;;~;E

Compensatie

voor buren bouwput

dGOrM~lItalon!lr>q """bmclU(!I'bAdOYO!!'!II:hack!-pet!\';Inhel Interd!rtdzou

O'IT,~ ~:nu~~~t:~t::~":t.~

~oË.~1~r~~~~

f:~~:!~~·~n~'

S

bo;;:

TQ~~

e

~;:::!~;

~~~~~=~:

~r

l\

~

:

:;

:

t

d

~N,41.

e

tot.

."/~.t.,k._

III

d

e Wi id

~~, d./ 'J

e

:::-~ .... ;:'''''~ "'~ 0", ~.ifie.'l·:

'

" CJI. .;.--~~- ",*,.,. "''''t~;,:'''~ ~' t"/Jg

Geen hoog water

,~~~~,:;;

.

door parkeerkelders

G«x!el((hedewkctNkf.

",~KM~Mt·~ bolIwnup,u. J:OChcofdc.oomull!l<'h..,mln ~~~k.Id.,!. IM he!:.!..I~fUJ;e-hc:.~~cd ... n IrlVl~klOPlin

Eenbouwput met problemen heeft een grote impactals deze zich in een stedelijke omgevingbevindt.Isde berichtgevingvooral gericht op'probleemgevallen'of gaat er inderdaadte vaak iets mis bij het makenvaneenbouwput?

[Bron: GeoDe 1ft)

ment-bentoniet te plaatsen. Bijzonder hierbij was dat - om vervormingen door het maken van de sleuf te voorkomen - de wand als een diepwand in panelen met een beperkte breedte is gemaakt.

De toepassing van panelen was niet voorzien tijdens de prijsvorming. De duur van de uitvoering neemt hierbij toe, maar de invloed op de omgeving wordt minder, zonder dat de duurdere diepwand wordt toe-gepast. Als deze afweging eerderin het proces was ge-maakt, hadden opdrachtgever en aannemer op basis van het hogere kwaliteitsniveau van de nu gekozen methode tot overeenstemming kunnen komen.

Palenwand

Bij de parkeergarage voor het A-theater in Middel-burg is in het ontwerp gekozen voor een palenwand.

Nederl

r

A 1\ I f""\

Deze heeft een aantal voordelen die een diepwand ook heeft, maar is in aanleg aanzienlijk voordeliger. In de praktijk blijkt de kans dat dit type wand geheel

waterdicht is klein te zijn. Bij het identificeren van de risico's voor deze palenwand is achteraf vastgesteld datde ongunstige combinatie van eengrote kerende

hoogte in eenbijna uitsluitend zandige bodem, een

hoge grondwaterstand en funderingen op staalop korte afstand, moeilijk beheersbaar is. Dezelfde wand kan in een andere, minder ongunstige situatie tot veel kleinere risico'sleiden enis ook vaak,maar niet altijd, met succes toegepast. Zoudeze uitvoeringsmethode ook zijn gekozen alsin een vroeg stadium expliciet duidelijk was geworden wat de risico's van de versch il-lende wandtypen waren?

Het is aan de opdrachtgever om, na een zorgvuldige afweging, aan te geven wat het kwaliteitsniveau van de bouwput en de uitvoeringswijze moet zijn. Een technische risicoanalyse kan hier als een communi ca-tiemiddel tussen opdrachtgever en adviseurs worden

82

Bouwen in stedelijkgebied Rotterdam.

Foto:AeroCamera Hofmeester, Rotterdam

gebruikt, waarmee een duidelijke afweging vande ge

-wenste kwaliteit iste maken. Kwaliteit is tenslotte'kri j-genwat je hebt gevraagd'.Vraagt men een zo goed-koop mogelijke oplossing en worden enige hinder en mogelijk wat cosmetische herstelmaatregelen geac-cepteerd, of wilmen een robuuste oplossing bereiken, of juist iets er tussenin? Aan elk kwaliteitsniveau hangt een prijskaartje dat op basis van de technische en ove-rige risico'snaar waarde is te schatten.

Uitvoeringsfase

Om tijdens de uitvoering de afgesproken kwaliteit te bereiken is een uitgekiende monitoringstrategie een goed hulpmiddel. Het meten van vervormingen van wanden en belendingen geeft inzicht in de vraag of het gemaakte ontwerp voldoende of misschien te vei

-ligis.Veel vaker dan nu het gevalis, kan daarmee een

directe terugkoppeling plaatsvinden van uitvoering naar ontwerp.

ONGEWENSTE GEBEURTENISSEN

echnische oorzaak

~trmmmmïjlhll~

Overzicht [niet compleet) van oorzakenvan ongewenste gebeurtenissen bij diverse bouwputten;onderscheid is te maken naar

technische oorzakenvan problemen en meer procesmatige.

tunnel Pannerdens Kanaal zijn door het Centrum Ondergronds Bouwen (COB) geïnstrumenteerd en geanalyseerd om dezekoppeling te maken. Bij de

50-phiaspoortunnel bleek dat vervormingen vande di e-pe ondergrond door hetontgraven (zwel) relatief snel verlopen. Daarmee wordt sindsdien rekening geh ou-denbijdebouwfasering en het ontwerp vanvloeren. Bij het Pannerdens Kanaal is gebleken dat eenogen

-schijnlijk symmetrische bouwput door natuurlijke

variaties, bouwverkeer en opslag behoorlijk asym -metrisch kanvervormen. Verder was de gemeten ver-vorming circa 20 procent groter dan was berekend op basis van gemiddelde grondparameters, hoewel de nauwkeurigheid en de locatie vande metingen hier ookaan bijdroegen. Anders dan verwacht bleek dat de gestempelde combiwand na het ontgraven al 90 procent vande totale vervorming hadondergaan. De extra verplaatsing door hetdroogzetten bleefbeperkt

tot enkelemillimeters. Dedoorbuiging van de

onder-waterbetonvloer was redelijk goed te voorspellen met CUR-richtlijn 77 enbleektijdens het droogzetten ge-middeld 5tot 10millimeter te zijn.

Richtlijn Ook bij bouwputten zonder COB-onderzoek wordt monitoring toegepast als risicobeheersing, maar de mate waarin en de relatie met het ontwerp- en uit -voeringsproces is in veel gevallen nog beperkt. Dat isjammer, want monitoring kannog veel uitvoeriger worden ingezet als onderdeel vanhet risicobeheer en de controle vande kwaliteit van deuitvoering.

Vaak hebben opdrachtgevers en adviseurs moeite de monitoring goed te benutten, terwijl aannemers al -leen voor hun eigen proces meten. Bovendien zijnde monitoringtechnieken voorhetbeheersen van enkele

belangrijke ongewenste gebeurtenissen, zoals voor het constateren vanlekkagesvan wanden en vloeren of de kwaliteit vaninjecties in de bodem, nog niet op -timaal.

Lopende onderzoeken naar bouwputten van COB, Delft Cluster en CURBouw&lnfra besteden hier aan-dacht aan.De monitoring van de bouwputten voor de Noord/Zuidlijn wordt geïnterpreteerd en leidt tot een evaluatie van de rolvan monitoring in de kwalitei ts-beheersing. Ook wordt een richtlijn opgesteld met daarin hoeveel enwelke monitoring zinvol is, afhan-kelijk van de specifieke risico's en omstandigheden en de wijze waarop dit ineenformeel kader kanworden geplaatst.

Helder

Vaakkunnen de technische oorzaken alleenontstaan in combinatie met éénof meer oorzaken in de meer procesmatige sfeer. Door in elk van de genoemde ontwikkelingsfasen de risico's teinventariseren, kwan-tificeren enbeheersmaatregelen voorte stellen,zoals genoemd in het GeoQ-proces (het risicogestuurde proces omde kwaliteit vaneen project vanuit de geo-techniek te waarborgen), kanhelder met de opdrach t-geverworden gecommuniceerd en afgewogen. Alleenop deze wijze komen we vanrisico'stot de ge-wenste kwaliteit vanbouwputten, ondergrondse pr o-jecten en dus ook van het uiteindelijke doel, de ver -hoging vande kwaliteit van binnensteden en andere

projectlocaties.

c

Mandy Korffissenior adviseurfunderingstechniek en ondergrondse werken bij GeoDe1ftin Delft.

Nederl~rAJiI\

I D