Internet en globalisering
Zorgt internet voor een nieuwe dimensie in de globalisering?
Aangeboden aan: Dhr. H. Konickx Communicatie en multimedia design
Avans hogeschool Breda
11 juni 2009, Breda Marico Quik CMD
Inhoudsopgave
Inleiding pagina 3
Hoofdstuk 1 Globalisering op zich pagina 4
Hoofdstuk 2 Historie van de media pagina 6
Ontstaan van schrift
De komst van elektriciteit pagina 8
Het venster op de wereld
Het netwerk van de wereld pagina 10
Hoofdstuk 3 Media en globalisering pagina 12
De krant pagina 13
De radio
De televisie pagina 14
Hoofdstuk 4 Internet en de wereld pagina 16
De aanwezigheid De machtsverschuiving pagina 17 De technologie pagina 19 Interactie pagina 21 Conclusie pagina 23 Bronvermelding pagina 24 Noten pagina 26
Inleiding
Er zijn twee dingen rondom media waar ik een bijzondere interesse voor heb. Ten eerste heb ik een soort waarheidsvraag in me en ten tweede ben ik benieuwd naar de rol van media op het gebied van cultuur en globalisering.
In het begin van mijn onderzoek richtte ik mij op de eerste vraag. Maar gaandeweg kwam ik erachter dat die zoektocht naar waarheid misschien niet genoeg op ging leveren. Steeds opnieuw liep ik stuk op het een of het ander of ging mijn onderzoek niet de gewenste richting op. Maar dat onderzoek naar de waarheid bracht me bij het analyseren van beeld en het aanbod ervan. Hieruit kwam ik bij een vraag die eigenlijk weer meer over globalisering ging dan het waarheidsvraagstuk.
We merken namelijk dagelijks hoe klein de wereld is. We drinken Turkse thee bij onze
Mexicaanse maaltijd terwijl we zappen langs Al Jazeera en Rai Uno. We zitten niet meer met de hele familie in de kamer voor ons jaarlijkse telefoontje naar een oom in Canada maar msnen ’s middags met Japan, gamen ’s avonds tegen iemand uit Sevilla en skypen ’s nacht met de oom en vele anderen in Amerika.
Onze wereld is in het laatste deel van twintigste eeuw enorm veranderd en het woord dat al deze veranderingen lijkt te omvatten is globalisering.
De wereld is de afgelopen decennia ‘kleiner’ geworden dan ooit tevoren.
De media om ons heen veranderen en steeds weer nieuwe technologieën hebben een enorme impact de wereld om ons heen.
Ik ging mijzelf afvragen wat voor rol internet speelt in die globaliserende wereld. Het is een van de krachtigste mediavorm die we kennen maar welke rol speelt het internet in de globalisering eigenlijk? Wat voegt het toe ten opzichte van de andere mediavormen? Is er zelfs sprake van een nieuwe dimensie in globalisering door het internet?
In het eerste hoofdstuk staat een kleine inleiding over wat onder globalisering kan worden verstaan. Hierin komen de belangrijke onderdelen terug en de moeilijkheden om een definitie van globalisering te geven. In het daaropvolgende hoofdstuk wordt de historie van de media
beschreven. Dit doe ik omdat het belangrijk is te begrijpen welke impact het internet heeft op alle andere media en hoe dit is ontstaan. In het derde hoofdstuk komt de geglobaliseerde media aan bod. In dit deel wordt uitgelegd hoe de media in de globalisering meegaan en soms zelfs aanstuwen. In het vierde hoofdstuk komt het succes van het internet en het antwoord op de vraag of internet een nieuwe globaliseringsdimensie toevoegt aan bod.
Uiteindelijk zal ik in mijn conclusie de vraag beantwoorden of het internet daadwerkelijk een nieuwe dimensie aan de globalisering heeft toegevoegd.
Hoofdstuk 1
Globalisering op zich
Globalisering is een woord dat graag wordt gebruikt. Of je nu voor of tegen globalisering bent, het is altijd wel ergens de oorzaak van. De één ziet globalisering als het nieuwe kolonialisme en de ander ziet juist de kansen die het bied aan jonge leergierige Indiërs en Chinezen.
Het perspectief bepaald of je kijkt naar de fabrieken waar werknemers onder slechte
omstandigheden voor 30 eurocent per uur, 70 uur per week werken of dat je ziet dat die mensen nu werk hebben en dat door die fabrieken de nationale welvaart stijgt. Die beweringen staan dus niet zo stevig in hun schoenen.
Naast de (objectief) nogal moeilijk te bepalen voor- en nadelen is ook de term globalisering nogal vaag. In het huidige beeld is globalisering een constant integratieproces is van economie, cultuur en politiek. Theodore Levitt gebruikte het begrip in 1983 in het tijdschrift Harvard Business Review1 en wordt vaak gezien als de vader van het woord waarmee hij de veranderingen in sociale gedragspatronen en technologie bedoelde die het voor bedrijven mogelijk maakte hun producten over de hele wereld te verkopen. Toch is deze ontstaansgeschiedenis niet
onomstreden en bestaan er andere theorieën over de oorsprong. Hoewel het fenomeen langer bestaat dan het woord is duidelijk dat globalisering een steeds belangrijker thema is geworden aan het eind van de twintigste eeuw.
Waar en wanneer globalisering begon is moeilijk (of zelfs niet) aan te wijzen en net zo subjectief als de effecten. Sommige mensen zien de industriële revolutie als beginpunt, anderen noemen de expansiedrift van Europa in de 15e, 16e eeuw de start van de geglobaliseerde wereld.
Maar of het nou is begonnen met de opkomst van techniek, de reis rond de wereld van
Ferdinand Magellaan of het vertrek van onze voorouderen uit Afrika de technische vooruitgang van de laatste anderhalve eeuw heeft de globalisering een enorme duw in de rug gegeven door uitvindingen die het leven niet alleen makkelijker maakten maar ook de afstanden flink verkleinden.
De snelle opeenvolging van uitvindingen zorgde voor een daadwerkelijke revolutie eind 18e eeuw
die toch als zeer belangrijk mag worden beschouwd. Deze industriële revolutie bracht veel en snelle vooruitgang. De stoommachines zorgde voor nieuwe aandrijving van machines en vervoer. Het vervangen van man- en dierkracht door machines leverden voordelen op zoals een hogere snelheid en een onvermoeibare motor. Nieuwe vervoersmiddelen ontstonden, reizen werd makkelijker en afstanden konden sneller worden overbrugt.
Deze decennia stonden bol van de ontwikkelingen en uitvindingen, patenten volgden elkaar in razend tempo op. Industrialisering zorgde voor efficiëntere productie die producten goedkoper
maakte. Elektriciteit bracht de gloeilamp waardoor het dagelijks leven drastisch veranderde. Mensen konden langer doorwerken. Verder gaf elektriciteit een impuls aan het bedrijfsleven door de vele voordelen boven stoom.
Omgevingsfactoren hielpen de revolutie. De wereldoorlogen stimuleerden uitvindingen en verbeteringen van industrie en infrastructuur. De wereld werd ‘kleiner’ en de economie wereldwijder. De eerste grote negatieve ervaring die voortkwam uit deze ontwikkeling was de beurskrach van 1929. De crash van de beurs in New York zorgde voor een wereldwijde depressie met enorme gevolgen, in het bijzonder voor het meer dan 5500 kilometer verderop gelegen Europa2.
De economische globalisering werd met deze gebeurtenis duidelijk en de belangen en
verstrengelingen zijn sindsdien alleen maar toegenomen. Bedrijven zijn op alle markten over de hele wereld actief. Volgens Naomi Klein, anti globalist, leven wij in een merkenwereld geregeerd door bedrijven.3 Of wij werkelijk geregeerd worden door die bedrijven is een vraag waar
nauwelijks een antwoord op te geven is maar duidelijk is wel dat de economie van enorm belang is in onze kapitalistische wereld. Soms lijkt het, of het bestaan van de wereld valt of staat bij de inflatiecijfers, het consumentenvertrouwen en de stand van de euro ten opzichte van de dollar. Maar globalisering is er niet alleen op economisch en industrieel niveau, ook op sociaal-cultureel gebied speelt globalisering een rol. De bewoners van westerse maatschappijen begonnen in de twintigste eeuw steeds meer te merken van die globalisering. De industrialisering begon zijn sporen na te laten onder andere door middel van milieuverontreiniging. Overheden en burgers werden zich bewust van milieuproblematiek en vanaf de jaren zeventig van de vorige eeuw word er al geprobeerd een milieubeleid te formuleren dat het algemene belang dient. De actualiteit laat echter zien dat dit nog niet gelukt is. Mensen thuis ervoeren natuurlijk niet alleen de nadelen. Door de verbeterde vervoersmiddelen en de stijgende welvaart konden steeds meer mensen op vakantie naar het buitenland. Media veranderde van instituut tot onmisbaar onderdeel van ons leven en zelfs meer.
Een vinger leggen op globalisering lukt niet volledig maar duidelijk is dat globalisering het ‘verkleinen’ van de wereld en het vergroten van de omgeving is.
Hoofdstuk 2
Historie van de media
Media begint bij communicatie. Zonder communicatie was er nooit media ontstaan. Onder media verstaan we in dit geval de hulpmiddelen om informatie over te brengen. Communicatie begon natuurlijk niet bij deze hulpmiddelen maar bij de communicatie van mens tot mens door middel van lichaamstaal, geluid en later taal.
De oudste vormen van het overbrengen van informatie die we als medium kunnen zien zijn tekens en verhalen.
Onder tekens verstaan we onder andere de grotschilderingen die onze voorouderen maakten maar bijvoorbeeld ook het merken van bomen met eetbare vruchten. Deze communicatie was veelal essentieel en had minder te maken met vermaak. Deze vorm is ook in onze maatschappij alom aanwezig maar leidt ons niet richting de stelling over de globaliseringsdimensie en is dus minder relevant.
Het vertellen van verhalen daarentegen wel. De van generatie op generatie doorvertelde verhalen vinden we nu nog terug in films, boeken en kunst. De vertel cultuur is begonnen met mythen, sagen en legenden maar bijvoorbeeld ook de verhalen uit de bijbel werden vele generaties lang doorverteld. De vertellers zijn zelf het medium samen met de taal. Maar van een echt medium kunnen we pas spreken als de boodschap door middel van een instrument word overgebracht en dat begon met schilderingen en tekens die zich ontwikkelden tot het schrift.
Ontstaan van schrift
Zo’n 3000 jaar voor Christus ontstond de basis van onze media, het schrift. Soemeriërs in Mesopotamië vonden een manier om hun boekhouding efficiënter te regelen. Ook in Midden Amerika, China en Egypte zijn waarschijnlijk onafhankelijk schriftsystemen ontstaan. Toch werden de meeste schriftsystemen gevormd en beïnvloed door andere systemen. Van begrijpbare tekens die eruitzagen waar ze voor stonden ontwikkelde zich verschillende systemen waarvan wij er nu nog één gebruiken, het alfabet. Het schrift veranderde de wereld en gaf volken die een schriftsysteem kende vele voordelen ten opzichte van anderen.
In de eerste eeuwen was het schrift slechts voor een enkeling weggelegd. Enkel professionele schrijvers, verbonden aan een koning of tempel, beheersten de kunst van het schrift. Er werden boekhoudingen bijgehouden van betaalde goederen en verslagen van voorraden. De
dubbelzinnige systemen waren ook niet geschikt voor andere toepassingen. De problemen bij het hangen van een betekenis aan één teken is misschien handig als je slechts aantallen, graan en kruiken moet beschrijven, voor het weergeven van een werkelijke taal is het vrij lastig. Je ziet dit
tegenwoordig nog terug in het Mandarijn waar men duizenden tekens kent en al zo’n 3000 tekens nodig heeft om een krant te kunnen lezen.
Pas toen schriftsystemen zich hadden ontwikkeld tot ondubbelzinnige vormen kon het schrift voor andere doeleinden worden gebruikt zoals proza en propaganda.
Het voordeel van schrift wordt vooral duidelijk later bij de ontdekkingen van Europese reizigers. Door de geschreven verslagen konden nieuwe ontdekkingsreizigers zich beter voorbereiden op die gebieden en volken en werd het veroveren hiervan een stuk makkelijker.
Het schrift ontwikkelt zich tot een zeer belangrijk communicatiesysteem. Er ontstaan
verschillende gebruiksvormen van het schrift zoals al genoemd de proza en de propaganda maar bijvoorbeeld ook het geschreven nieuws.
Het schrift stelt de mens in staat om de verhalen op te schrijven en zo de overlevering
makkelijker te kunnen maken maar zoals al vermeld kunnen nog maar weinig mensen lezen en schrijven. Ook kost het de mensen die dit wel kunnen veel moeite om de geschriften te
verspreiden omdat zij alles met de hand moeten overschrijven. Pas in 1455 ontstaat de drukpers van Gutenberg die ervoor zorgt dat er een snelle manier komt geschriften, de Gutenbergbijbel, te vermenigvuldigen.4 Naast het overschrijven kende men ook het blokdrukken, waarbij hele
pagina’s worden uitgesneden in hout, maar ook dit was een tijdrovend werk. De boekdrukkunst zorgde voor een enorme vergroting van kennis en het delen daarvan. Dat Johannes Gutenberg niet de eerste was staat vast maar in de Westerse wereld zien wij hem toch als uitvinder van de drukpers.
De drukpers vergrootte de oplagen en verruimde het aanbod waardoor geschriften ook populairder werd. Meer mensen konden leren lezen en schrijven en zorgden voor een grotere vraag naar geschreven media. Het grote aantal staten in Europa zorgde ervoor dat verboden op geschriften weinig nut hadden. Drukkers en schrijvers konden makkelijk uitwijken naar een land met minder strenge regels. Op deze manier werd het monopolie van de staat, dat alle drukken moest goedkeuren, omzeild.
Naast verhalen en liedboeken werden boeken ook gebruikt als wapen. Het prediken van geloof en propaganda zijn hiervan voorbeelden. Het doorgeven van nieuws gebeurde al eeuwen en werd door de drukpers nog makkelijker. Rond 1600 ontstaat een eerste vorm van een krant. De wekelijkse publicaties met nieuws uit binnen- en buitenland worden snel populair en rond 1650 bevatte een krant in Londen gemiddeld 6 advertenties een eeuw later al 50.5 Niks vergeleken met
tegenwoordig maar voor toen een flink aantal en het geeft aan dat de krant zijn weg vond naar de mensen. Uitingen met schrift zoals boeken, pamfletten en kranten zijn in de loop van de tijd veranderd, verdwenen en ontstaan maar nog altijd vinden zij hun weg in de eenentwintigste eeuw al wordt het wel steeds moeilijker met de concurrentie van de andere media.
De komst van elektriciteit
Na de ontwikkeling van het schrift en de boekdrukkunst is de uitvinding van elektriciteit de derde grote stap naar de media zoals wij die vandaag de dag kennen.Telegrafie was de eerste
grootschalige toepassing. Men kende de optische telegraafsystemen al waarmee men via
seinposten elkaar gegevens doorgaf. Deze Franse uitvinding werd ongeveer 50 jaar later door het elektrische systeem vervangen.
De elektrische telegraaf was een simpele maar doeltreffende uitvinding. De elektrische stroom werd ingeschakeld en op een bepaalde manier onderbroken. Deze codes konden dan worden omgezet door de ontvanger. De beroemdste code is natuurlijk de Morsecode. Het belang van de telegraaf is nu moeilijk voor te stellen maar in een land als Australië was het belang van de telegraaf groter dan die van de spoorwegen. Waar berichten op papier er dagen over zouden doen met de trein konden ze via de telegraaf direct worden doorgegeven.
De telefonie, in 1876 door Alexander Graham Bell gepatenteerd als ‘improvement of
telegraphy’6, zorgde uiteindelijk voor de ondergang van de telegraaf. Het telefoonsysteem is in
iets meer dan een eeuw uitgegroeid van bellen via een centrale waar je werd doorverbonden tot een systeem waar je op vrijwel elke plek iemand kan bellen met je zakformaat computer.
Na deze ontwikkeling ontstond de behoefte om van de kabels af te komen. Draadloos informatie verzenden was het toekomstideaal en verschillende pioniers probeerden dit te volbrengen. Guglielmo Marconi was de bekendste en met behulp van uitvindingen van anderen lukte het hem als één van de eerste om signalen draadloos door te zenden. Tot 1906 ging dit met signalen vanuit de telegrafie maar de uitvinding van de elektronenbuis zorgde ervoor dat er vanaf dat moment ook geluiden konden worden verzonden. Een nieuw medium was geboren. De radio werd in het begin vooral gebruikt voor de scheepvaart en het luchtverkeer maar ontwikkelingen zorgden ervoor dat radio ook geschikt werd voor burgers. Radio werd dan ook populairder bij het volk en de oprichting van omroepzenders die muziek en programma’s uitzonden zorgden ervoor dat radio zich tot tweede massamedium, na de krant, kon ontwikkelen.
Het venster op de wereld
Naast het gebruik van taal werd er natuurlijk ook al eeuwen lang gebruik gemaakt van beeld. Bekend zijn de grotschilderingen maar er zijn ook kleine beeldjes gevonden die mensen bij zich droegen waarschijnlijk voor geluk of vruchtbaarheid. In veel culturen word gebruik gemaakt van beeld. Soms met een duidelijke reden maar vaak ook zonder dat we weten waar de schilderingen voor dienden.7
Hieruit is de kunst ontstaan, of zijn wij dat in ieder geval zo gaan waarderen. Schilders werden door de adel of de kerk gevraagd schilderijen te maken van belangrijke personen, gebouwen of belangrijke gebeurtenissen.
Een hulpmiddel bij het maken van beelden door kunstenaars was het begin van de volgende stap. De camera obscura, de voorloper van de camera, werd voor het eerst beschreven rondom het jaar 1000. Abu Ali al-Hasan ibn al-Haytham, beter bekend als Alhazen, was de eerste die dit hulpmiddel juist beschreef.8 De camera obscura, oftewel de donkere kamer, is een verduisterde
ruimte met een gaatje in een van de wanden. Hierdoor werpt het binnenkomende licht een afbeelding van buiten naar binnen. Dit idee werd doorontwikkeld onder andere door een lens te plaatsen in het gat. In eerste instantie word de camera obscura gebruikt om objecten juist na te tekenen.
Tussen het begin van de 16e eeuw en het eind van de 18e eeuw zorgen de ontwikkelingen ervoor
dat beelden nu niet enkel meer worden geprojecteerd en overgetrokken. Er wordt nu ook naar een manier gezocht om het beeld vast te leggen.
Joseph Nicéphore Niépce was één van de mensen die met fotografie experimenteerde en over het algemeen wordt aangenomen dat hij de maker is van de eerste duurzame foto zo rond 1825.9
Vanaf dat moment volgen de verbeteringen elkaar op. Zo ontwikkelt William Henry Fox Talbot het negatiefproces waardoor van een afbeelding meerdere exemplaren kunnen worden gemaakt en is hij de eerste die foto’s op papier drukt.
In 1888 komt de eerste echte consumenten camera op de markt van Kodak10 waardoor fotografie
voor en van iedereen wordt. In die periode is fotografie het middel dat beeld als medium tot ongekende hoogte doet stijgen. Beeld wordt uiteindelijk zelfs belangrijker dan taal zoals de spreuk ‘één beeld zegt meer dan duizend woorden’ bevestigd.
In datzelfde jaar werd de eerste film gemaakt. Louis Le Prince maakt een slechts enkele seconden durende film. Thomas Edison houdt in 1894 zijn eerste filmvoorstelling met zijn uitvinding de kinetoscoop. Dit apparaat geeft mensen individueel de mogelijkheid film te bekijken. Doordat Edison zijn uitvinding niet patenteert kunnen er makkelijk verbetering worden aangebracht. Eén van de verbeteraars wilde film aan meerdere mensen tegelijk laten zien en ontwikkelde een filmprojector die de weg vrijmaakte voor voorstellingen voor een groot publiek.
Vaak bestonden de korte films uit alledaagse gebeurtenissen maar na 1900 werden de films langer en vanaf 1926 is het ook mogelijk geluid aan de film toe te voegen. In die jaren is de bioscoop zeer populair. Mensen krijgen nieuws voorgeschoteld en films. Pas na de tweede wereldoorlog als langzaamaan de televisie zich aandringt verliest de bioscoop aan populariteit. Want hoewel er vanaf de twintiger jaren in de twintigste eeuw televisies waren en er rond 1930 al uitzendingen van de BBC plaatsvonden, was de televisie nog niet op veel plekken te vinden.
In de dertiger jaren van de twintigste eeuw konden mensen die betrokken waren bij radio zich niet voorstellen dat televisie ooit een plaats zou vinden in het mediastelsel en dan ook pas in 1941, toen de Verenigde Staten betrokken raakte bij de Tweede Wereldoorlog, kwamen er regelmatige televisie-uitzendingen. Nog steeds werd het meeste beeld bekeken in bioscopen maar na de oorlog steeg het aantal televisietoestellen drastisch en halverwege de jaren vijftig was het aantal bioscoopbezoeken gehalveerd in vergelijking met midden jaren veertig.11 Bewegend beeld
vond via de televisie zijn weg naar de huizen. Die populariteit ging gepaard met wantrouwen jegens dit ‘monster’ wat door tegenstanders duivelse krachten werd toegedicht. De angst voor het nieuwe zorgde voor onderzoeken naar subliminale boodschappen, invloeden van geweld op de kijker en er zou sprake zijn van culturele verloedering. Ondanks de verdenkingen van televisie was diezelfde televisie in de jaren vijftig een populaire oplossing voor de onderwijsproblematiek. De geboortegolf zorgde voor een tekort aan lesfaciliteiten in de Verenigde Staten en audiovisuele lessen zouden de leraar kunnen vervangen of in ieder geval ondersteunen.12
Ondanks de nog steeds bestaande mening dat televisie een gevaarlijk medium is en dat de televisie als audiovisueel educatie middel beperkt bleef, groeide televisie uit tot het machtigste medium. Tot het internet kwam.
Het netwerk van de wereld
Dat de verschillende media door de historie heen veel betekende voor de globalisering is duidelijk. De laatste reuzenstap in de media lijkt nog meer hand in hand te gaan met de veranderingen in de wereld. Het internet, opgezet als hulpinstrument voor het delen van informatie tussen universiteiten gesteund door de Amerikaanse defensie, groeide vanaf begin jaren 90 uit van een probeersel tot dagelijks leven. Het ARPANET, later DARPA geheten, was een gesloten netwerk waar universiteiten en onderzoekscentra elkaar via ‘pakketjes’ gegevens toezonden. Lange tijd werd het gevaar van het uitlekken van informatie als reden gebruikt om het gesloten systeem te verantwoorden. Toen de stabiliteit in de wereld in de jaren 80 hersteld was en het netwerk de maximale grootte had bereikt moest er, volgens de Amerikaanse gedachte, een commerciële infrastructuur aan worden gelegd om groei te bevorderen.
Toen in 1993 een open netwerk ontstond en er een browser (Mosaic) kwam was de doorbraak daar. Zoals ook bij televisie werd het nieuwe medium gebagatelliseerd. Het ‘venster op
cyberspace’ zou meer een fenomeen zijn dan een feit. Een protocol bedacht door Tim Berners-Lee, het wereldwijde web, maakte het net geschikt voor iedereen. Een derde element dat het internet tot een succes maakte was het idee van de Amerikaanse regering dat het net open moest zijn voor iedereen. Dat dit niet helemaal uitpakte zoals gedacht bleek toen bedrijven gesloten
software maakten voor het open web. Maar het succes was een feit en het internet en het gebruik ervan zou enkel nog groeien.
Volgens het CBS had in 2008 87% van de Nederlanders thuis toegang tot het internet. Jongeren tot 25 jaar blijken zelfs vrijwel allemaal, 98%, toegang tot internet te hebben thuis.13 Zeker de
jeugd stevent dus af op een leven dat onmogelijk lijkt zonder internet.
Radio en televisie bleken al uitstekende middelen die de wereld flink ‘verkleinde’ maar met het internet verdwenen enkele belangrijke obstakels om de mens zelf het heft in handen te geven. Samen met de grotere technische mogelijkheden heeft het internet voor een ommekeer gezorgd in de kijk op de wereld van de volgende generaties.
Hoofdstuk 3
Media en globalisering
Toen op 20 juli 1969 Neil Armstrong zijn legendarische woorden sprak terwijl hij als eerste mens voet op de maan zette keek de wereld mee. De wereld, of het nou dag of nacht was, keek mee naar de wereld.
De televisie liet iets zien wat niemand, op de Apollo-reizigers na, ooit had gezien. Dat beeld is tekenend voor de televisie en de media in zijn geheel en het effect daarvan. Vanaf een plekje op de wereld kijkend naar de hele wereld. Televisie was niet alleen dat venster op de wereld maar bracht de wereld ook thuis en echter dan ooit. “Television enables you to be entertained in your home by
people you wouldn't have in your home” zei Sir David Frost, een Engelse tv-celebrity die onder andere
rondom de uitzending van de landing op de maan op de Engelse televisie presenteerde, al. Televisie heeft de kracht iemand iets thuis te laten beleven.
Globalisering en media liggen in elkaars verlengde en zijn nauwelijks voor te stellen zonder elkaar. Vele vormen van media kwamen, ontstonden en bloeiden op door samenwerking of tegenwerking van volken op de wereld. Denk maar aan het schrift dat gestuwd door succes van de volken met een schriftsysteem ten opzichte van volken zonder schriftsysteem floreerde. Als het schrift niet het voordeel had gehad voedselvoorraden beter te kunnen beheren, wat groei van de stam inhield waardoor grotere gebieden konden worden veroverd, dan had niemand het overgenomen of in stand gehouden. Mocht radio slechts lokaal te gebruiken zijn geweest dan was rock ’n roll misschien nooit tot Europa doorgedrongen en had de muziekgeschiedenis er heel anders uitgezien. Niet alle ontwikkelingen waren voordelig maar media globaliseert en globalisering helpt de media.
Na de omzwervingen komen we dan bij de vragen die wij ons in eerste instantie stelden. ‘Zorgt media voor een nieuwe dimensie in globalisering?’ Na de invulling van het woord globalisering en de historie van media moeten we het mogelijke effect van internet dus vergelijken met andere media. Door de verscheidenheid aan media moeten we een onderverdeling maken. Internet valt onder de noemer massamedia die worden gekenmerkt door onder meer de verzonden informatie die geschikt is voor een breed publiek en de openbaarheid en aanwezigheid. Naast internet zijn ook kranten, radio en televisie massamedia.
Alle vier de vormen van massamedia hebben invloed gehad op de kijk op de wereld en hebben effect op het dagelijks leven. Waarom zou internet dan toch nog zoveel meer effect hebben? Televisie laat toch al ieder moment zien wat er op de wereld gebeurt? Is internet wel zoveel anders?
De krant
Dit medium kan gezien worden al het eerste massamedium. In korte tijd bereiken dag- en weekbladen enorme aantallen mensen met informatie. Dit was niet altijd het geval want tot de helft van de negentiende eeuw was de krant enkel voor de elite. De courant werd veelal doorverteld. Pas na het afschaffen van bijvoorbeeld de dagbladzegel in Nederland en
technologische vooruitgang kon ook de man van de straat zich een krant veroorloven. Het dalen van de prijzen zorgde ervoor dat de krant dan wel betaalbaar werd, veel mensen konden nog niet lezen.
Nog belangrijker is dus de leerplicht die eind negentiende eeuw in Europa word ingevoerd waardoor het analfabetisme afneemt en diezelfde man in de straat de krant niet alleen kan betalen maar ook kan lezen.
Toch kunnen we niet zeggen dat de kranten van toen het nieuws snel verspreiden. Zij werden 1 á 2 keer per week uitgegeven en het nieuws van overzee was sterk afhankelijk van het jaargetijde. Zo werd de aankomst van Willem III van Oranje in Engeland pas in april 1689 in Boston bekend, toen hij al koning van Engeland was.14
De betaalbaarheid, de actualisering en de grotere doelgroep zorgden ervoor dat kranten een belangrijke maatschappelijke functie kregen. De schrijvende pers werd lange tijd gezien als een verheven instituut. Wat in de krant staat is waar. Tot op de dag van vandaag hebben burgers meer vertrouwen in media zoals de krant en de nationale televisie dan in de
volksvertegenwoordigers.15
Ondanks dat nog steeds 51% van de huishoudens in Nederland een abonnement op een krant heeft is de eens zo stevige positie van de krant in de samenleving aan het afbrokkelen. De 51% was in 1997 namelijk nog 62%.16 De concurrentie van de gratis kranten en het lezen van nieuws
op het internet laat zich merken.
De radio
Na de geschreven pers kwam de radio op als instituut. De vele toepassingen van radio geeft het belang aan van het verzenden van informatie door de lucht. Ook de impact is makkelijk te bewijzen door te verwijzen naar het hoorspel ‘The war of the worlds’. Deze bewerking van het gelijknamige boek van H.G.Wells werd in 1938 met halloween door Orson Welles uitgezonden onder de vlag van CBS. Dit uur durende hoorspel beschreef een aanval op aarde door
in respectievelijk 1944 en 1949 vond er een soortgelijk uitzending plaats in Chili en in Ecuador waar ook paniek ontstond. Het is dus niet zo dat die dreiging of de hysterie van Amerikanen de oorzaak was. De grootte van de groep panikerende burgers is in elk onderzoek anders maar het feit dat CBS moest beloven nooit meer een dergelijk hoorspel uit te zenden geeft wel aan dat er sprake was van een behoorlijke impact.17
Als er dan gekeken wordt naar radio in de globalisering is dat verband vooral het bereik. Een zender als de wereldomroep houdt Nederlandse vakantiegangers overal ter wereld op de hoogte. Maar denk ook aan scanners waarmee radioamateurs contact leggen met andere amateurs in binnen- en buitenland.
Radio was niet alleen belangrijk voor de consument, de scannerradio was jarenlang ook belangrijk bij hulpdiensten als politie en ambulance maar vooral in het luchtverkeer speelde radio een grote rol. Het zorgt voor de communicatiemogelijkheid tussen vliegtuig en grondstation.
Een groot verschil tussen de geschreven media en radio nu is de manier waarop zij omgaan met de nieuwe media. Waar kranten worstelen met de nieuwe concurrent lijkt radio juist ten volle te profiteren. Zij bieden hun diensten nu aan via het internet en hebben die diensten op legio manieren uit kunnen breiden.
De televisie
Televisie was een verandering van groot formaat. Het veranderde de wereld bijna volledig van een tekstcultuur in een beeldcultuur. De verkoop van kranten en boeken begon terug te lopen want alles wat je wilde weten kon je zien op televisie. Televisie was het venster op de wereld. Maar de benadering van de televisie was niet enkel positief. Sommigen zagen de TV als een groot gevaar voor onze samenleving. Die weerstand bestaat tot op de dag van vandaag nog omdat er mensen zijn die het medium nog altijd grote krachten toedichten.
Voorbeelden van de angst van massamedia en in het bijzonder televisie blijkt uit de eerste theorieën over de effecten. De almacht van de media-theorie sprak van de passieve ontvanger die kritiekloos alles van televisie geloofde. Deze theorie staat ook bekend als de injectienaaldtheorie, de transportbandtheorie en de bullettheory.18 Niet echt namen waaruit een actieve rol van de
ontvanger blijkt.
Dat televisie macht heeft staat buiten kijf. Alle media hebben namelijk macht. De media wordt ook wel de vijfde macht genoemd in de machtsverdeling van de Trias politica. Media geeft het volk een stem en journalisten zijn de vliegen op de muur die situatie beschrijven en
wantoestanden aan de kaak stellen. Ook is er sprake van invloed want reclame werkt, zeker ook op tv. Dit blijkt bijvoorbeeld al uit cijfers naar succes van sluikreclame in tv-series. Toch is men zich er nu wel van bewust dat de invloed en macht te overzien zijn maar ondanks de veranderde
houding tegenover dit medium spreekt men nog altijd over de (slechte) invloed van videoclips en games op het gedrag van de jeugd.
Hand in hand met politieke en economische verschuivingen veranderde ook de televisie.
Commerciële televisie deed z’n intrede in 1989 in Nederland.19 De cultuur werd aangetast al voor
RTL veronique door de ‘vertrossing’20 maar commerciële TV zou helemaal zorgen voor een
verloedering van het medialandschap.
Deze discussie is ook een blijvende geworden en word ook op andere media gebieden gevoerd. Bij kranten en tijdschriften spreekt men graag en veel over pluriformiteit. Hoe kunnen kranten en tijdschriften zelfstandig en onafhankelijk opereren als zij onder één groot bedrijf vallen? Hoe kunnen programmamakers onafhankelijk blijven als hun programma’s gesponsord worden door multinationals? Allemaal vragen die mediamakers en –volgers stellen en ze voor dilemma’s stelt.
Hoofdstuk 4
Internet en de wereld
In het vorige hoofdstuk hebben we beschreven dat andere media als krant, radio en televisie veel te maken hebben met globalisering.
Kranten die ervoor zorgden en nog steeds zorgen dat nieuws over de hele wereld gaat en televisie en film die bijvoorbeeld de Amerikaanse cultuur naar Europa brachten. Wat maakt het internet dan zo bijzonder? Zorgt het voor een nieuwe dimensie?
De aanwezigheid
Het eerste wat internet zo bijzonder maakt is de aanwezigheid. Waar andere media op gezette tijden te gebruiken of aanwezig zijn, is het internet, of beter gezegd de informatie via het internet, altijd verkrijgbaar en actueel. Vooral dat laatste is het doorslaggevende voordeel. Ook andere media zijn dan misschien 24 uur per dag aanwezig maar de informatie komt op vaste tijden naar je toe en is niet altijd actueel.
Of je nou om 3 uur ’s middags of 3 uur ’s nachts naar jouw e-mail wilt kijken, het kan. Wil je ’s middags om kwart over vier het laatste nieuws weten dan hoef je niet te wachten tot het nieuws van vijf uur op radio of tv maar surf je naar een nieuws website op het internet en zoek je er nog wat achtergrondinformatie bij.
Het (vrijwel) altijd en overal aanwezig zijn speelt niet alleen een belangrijke rol voor de consument maar ook voor het bedrijfsleven. De economie is wereldwijd geworden. Bedrijven zijn over de hele wereld actief en beurshandelaren kopen en verkopen in Tokio, Frankfurt en New York, wat in New Delhi gebeurt kan binnen minuten van invloed zijn op de beursnotering van een bedrijf in New York. Maar terwijl in Tokio iedereen aan het avondeten begin komen in New York pas de vroege vogels uit bed. Dit is één van de problemen van de 24-uurs economie. Internet bracht een oplossing.
Bijvoorbeeld een softwarebedrijf laat programmeurs in een kantoor in Tokio of zelfs thuis werken aan een project. Aan het eind van hun werkdag wordt het project doorgegeven aan collega’s in Dublin die dat op hun beurt doorgeven aan werknemers in Californië waarvandaan het weer in Tokio belandt. Dit bedrijf kan efficiënter werken en kan opdrachten eerder afleveren bij de klant.
Maar de voordelen voor het bedrijfsleven zitten niet alleen in de continuïteit van arbeid maar ook de mogelijkheden op goedkopere arbeid.
Door een samenloop van omstandigheden is India een belangrijke economie geworden. De ‘internet bubble’ heeft ervoor gezorgd dat ook hier glasvezelkabel ligt, de meeste Indiërs spreken
vloeiend Engels en veel Indiërs vertrokken en vertrekken nog altijd naar onder meer de Verenigde Staten voor een universitaire studie daar. Het vertrek van hoogopgeleide mensen uit India zorgde voor een tekort aan hoogopgeleide mensen in India. De mogelijkheden dankzij het internet zorgde ervoor dat zij hun kwaliteiten vanuit hun eigen land konden gaan benutten. Zij kregen de kans om softwarebedrijven te beginnen in hun eigen land met goedkopere
arbeidskrachten waardoor ze Westerse bedrijven uit de markt kunnen prijzen. Call-centra konden verplaatst worden van locaties in Groot-Brittannië naar India waar mensen net zo goed Engels spreken en dankzij de glasvezelkabels is razendsnel contact mogelijk.21
De mogelijkheden zijn immens en hoewel er kritische noten zijn lijkt iedereen te profiteren van die mogelijkheden. Zoals al eerder gezegd is er niet één waarheid maar de verplaatsing van arbeid brengt meer goede dan slechte ontwikkelingen met zich mee. Johan Norberg, ex-anarchist, laat in zijn boek Leve de globalisering22 verschillende cijfers zien, zoals de daling van kindersterfte23, stijging
van lonen24 en een snellere stijging van de levensstandaard in ontwikkelingslanden25, die dit
bevestigen.
Ook de kritiek op de oneerlijke concurrentie lijkt een zinloze, want hoewel wij in de welvarende wereld misschien niet kunnen concurreren met de lagelonenlanden op het gebied van
arbeidskosten hebben wij een enorme voorsprong op het gebied van educatie, technologie en economie. Daarnaast beschermen wij onszelf op verschillende wijze tegen de goedkopere producten door onder andere invoerrechten en subsidies.26
De aanwezigheid van het internet zorgt er dus voor dat bedrijven makkelijker en goedkoper internationaal kunnen werken en stimuleert de globalisering. Voor consumenten heeft het als voordeel dat de media beheersbaar is geworden en dit brengt het tweede punt met zich mee waarom internet anders is dan andere media.
De machtsverschuiving
Waar je bij televisie dus nog afhankelijk bent van wat de omroepen uitzenden, daar kun je via het internet zelf bepalen wat je kijkt, leest of luistert. Het internet geeft de mogelijkheid je eigen media samen te stellen en te reageren.
Die macht van het internet heeft ervoor gezorgd dat mensen dit ook verlangen in de traditionele media. Dit heeft tot gevolg dat ook andere media zich zullen moeten aanpassen. Waar radio zich vrijwel geruisloos heeft aangepast en geprofiteerd, hebben televisie en kranten hier meer moeite mee. Het medium radio kon vrijwel onaangepast via het net worden gestreamd. De luisteraar heeft zelfs vele extra’s. Zo kan je op de website ook de naam van het nummer en de artiest vaak zien, zijn er webcam beelden uit de studio en vaak nog extra’s als spelletjes en podcasts.
Ook kranten dachten dat het zo simpel was. Waar internet, zeker in het begin, een tekstgericht medium was dachten kranten hun producten enkel te hoeven kopiëren op het net. De opkomst van het internet bracht de taalcultuur weer terug nadat televisie volgens velen tekst had gegijzeld. De jeugd had geen interesse meer in lezen en wilde alles in beeld voorgeschoteld krijgen.
Internet, met de websites vol tekst, bracht de taal weer terug zo was de gedachte.
Televisie dacht lang weinig met het internet te maken te hebben. Zij dachten dat er voor henzelf niets zou veranderen. Maar de oude media kon werken in een pushomgeving.27 Zij boden aan, de
consument had het maar tot zich nemen. De krant lag elke ochtend om 7 uur op de mat en verder was er geen alternatief, De televisieomroepen bepaalden wanneer het programma dat jij wilt zien op tv komt. Een beetje zoals de injectienaaldtheorie alleen kon de ontvanger zelf bepalen of hij de boodschap wilde horen en wat hij ermee deed. Toen de nieuwe media opkwam kantelde de markt naar de consument die het heft in handen kreeg, een pullomgeving. Nieuwe media stelde de gebruiker in staat zelf het tempo en de tijd te bepalen. De aanbodsgerichte markt is geruisloos over gegaan in een vraaggerichte markt. Het probleem was dat de oude media dit niet erkenden of in ieder geval veel te laat.
Veel oude media boden enkel surrogaatproducten op het web en de kosten van de traditionele producten wentelden ze af op de adverteerders. Dat deze strategie op beide gebieden faalde moge duidelijk zijn. De adverteerders vonden zelf het internet en wilde niet zoveel meer betalen omdat het bereik van de traditionele media terugliep en grilliger werd. Aan de andere kant accepteerden internetters het niet dat je tegen betaling de krant van die morgen kon lezen terwijl je twee klikken vrijwel hetzelfde nieuws gratis kon lezen.
Op het moment dat de ‘internet bubble’ in 2001 klapt hopen de oude media dan ook dat alles weer zou worden zoals vroeger. Niets was minder waar, het enorme netwerk glasvezelkabels lag er nog en innovatieve ondernemers zagen hun kans.28 ‘Pure players’, bedrijven met enkel
webactiviteiten, als Google en Ebay overleefden de depressie en werden alsmaar succesvoller en de consumenten die van de taart hadden gesnoept wilden geen koekjes meer.
Het feit dat de gebruiker niet alleen de afstandsbediening in handen kreeg maar ook de knoppen zorgde ervoor dat oude media sneller met oplossingen moest komen om niet kopje onder te gaan. Ze moesten internet, de ultieme multimedia vorm, als vriend gaan beschouwen in plaats van vijand.
Toen zoekmachines als Google en Yahoo groot groeiden, Hyves en Facebook lid na lid mochten begroeten en Flickr en YouTube de nieuwe mediamaker de ruimte gaven bleek dat internet geen nieuw massamedium was maar eerder een communicatieplatform.
Die andere benadering geeft al aan dat internet geen gewoon medium is. Door de vrijheid en het bereik zijn de mogelijkheden onbeperkt. Dat vind je terug op websites als YouTube, Flickr en Facebook maar ook op vele andere. Pagina’s waar je binnen een aantal klikken de wereld over bent.
De afstandsverkleining hadden we al vastgesteld in het vorige hoofdstuk maar internet heeft de wereld nog klein er gemaakt dan hij al was. Alleen zorgt dit medium er niet alleen voor dat informatie door instanties word verspreid, de machtsverschuiving zorgt er ook voor dat iedereen informatie makkelijk en snel de wereld over kan sturen.
Het is nu zo makkelijk vriendschappen te onderhouden over heel de wereld met Friendster of Facebook. Je deelt de vakantiefoto’s met de mensen die je hebt ontmoet op vakantie. Je zet je filmpjes op YouTube en ontmoet met je virtuele-ik mensen van over heel de wereld in SecondLife.
Dat communicatieplatform is internationaal en in drie klikken kan je de hele wereld rond reizen, als jezelf of in een andere gedaante. Want programma’s als Google Earth en SecondLife brengen je daarheen waar jij wilt. Zoek op Flickr foto’s en zoek op Waarbenjij.nu mensen die op jouw gekozen locatie zijn voor verhalen.
Maar deze websites houden niet op bij het digitale, zij spelen ook een rol in de werkelijke wereld. Informatie die op Facebook of weerloos verschijnt wordt niet alleen door andere gebruiker gelezen maar ook door potentiële werkgevers. Zo zijn er al gevallen bekend van werknemers die zich ziek hadden gemeld maar daarna betrapt werden op foto’s van feestjes.
De technologie
De technologische ontwikkelingen zorgen ervoor dat er meer mogelijkheden zijn gekomen voor het web. Die één-twee tussen het internet en technologische vooruitgang is absoluut één van de belangrijkste redenen waarom internet zo belangrijk is geworden.
De opkomst van de consument als producent had geen succes kunnen worden als de technologie niet mee was gegroeid. In plaats van zware spiegelreflexcamera’s of simpele camera’s met een filmrolletje gebruiken we digitale camera’s in onze telefoon of van het formaat van een
markeerstift. Het altijd op zak hebben van zo’n fotocamera, filmcamera, computer en telefoon in één of los in zakformaat zorgt ervoor dat je ook constant media kan maken. Tel daarbij op dat je op steeds meer plekken met je mobiel zo het internet op kan en publiceert terwijl je produceert. De eerste beelden van rampen zoals 11 september of de vuurwerkramp in Enschede waren dan ook, zoals zo vaak van de hand van een amateur. Een toevallige passant, toerist of omwonende die de mogelijkheid heeft beelden te maken voordat de pers ter plaatse is. Ooggetuigen die niet meer afhankelijk zijn of zij worden geïnterviewd door de omringende cameraploegen maar zelf actie kunnen ondernemen. Zij zien, zij filmen, nemen foto’s en sturen deze met een tekst direct naar hun weblog of twitter waar heel de wereld kan lezen wat zij hebben gezien en meegemaakt. Hieraan zitten ook nadelen. Deze ‘zondagsjournalisten’29 hebben geen verplichtingen ten
Saracevic de spijker op zijn kop met het antwoord op de vraag wat het verschil is tussen die professionals en amateurs. Hij antwoordt:”In Amerika verdwijnen bloggers niet achter de tralies vanwege hun werk. Dat is het verschil tussen professionals en amateurs.”30 Hoewel Saracevic
doelt op een specifiek geval is dit wel een essentieel probleem. De verantwoordelijkheid van de amateur ligt veel lager maar het podium is even groot.
De actualiteit en onafhankelijkheid maken het medium al erg sterk maar dat je met je mobiele telefoon of zakcomputer op het internet kan in de trein, in het café of in de McDonalds maakt internet als medium alleen nog maar sterker. Die directheid zorgt ervoor dat informatie zich sneller verspreid. Waar vroeger landen als China, Cuba en de Sovjet Unie zichzelf volledig konden afsluiten van de buitenwereld is dit nauwelijks meer te doen. Google en Youtube moeten dan op last van de Chinese overheid nog censureren31 toch druppelt informatie China binnen en
binnen afzienbare tijd is dit zelfs door een machtig land als China waarschijnlijk niet meer te voorkomen. De technologie heeft internet overal gebracht.
Technologie boekte niet alleen vooruitgang bij het maken van foto’s en filmpjes. Belangrijke ontwikkelingen waren er ook binnen computers en netwerken zelf. Snellere verbindingen, software ontwikkelingen, hardware ontwikkelingen al die vooruitgang zorgt ervoor dat internet beter en makkelijker te gebruiken wordt en daardoor belangrijker.
Een ander voorbeeld waarbij je de invloed van verbeterde techniek terugziet is in de e-commerce. De fraudegevoelige creditcard was het troetelbetaalmiddel van het kopen via het net.
Alternatieven waren er niet en veel mensen zagen meer risico’s dan voordelen en lieten het webwinkelen voor wat het was. Nieuwe betalingsmethoden zorgen nu voor groeiende verkoop op het web. In 2006 steeg de verkoop via het internet in Nederland onder andere door de invoering van iDeal, een betalingswijze ondersteund door Nederlandse banken, met 25% over het eerste half jaar ten opzichte van het eerste half jaar van 2005. Ook daalde het aantal mensen dat het veiligheidsrisico als drempel zag voor internetaankopen van 57% naar 45%. Dit was ook terug te zien in het gestegen aantal kopers.32
Maar niet alleen de consument profiteerde ook het bedrijfsleven had voordeel bij de
ontwikkelingen. Niet alleen zorgt internet ervoor dat door de aanwezigheid bedrijven makkelijker op wereldniveau kunnen werken, jarenlange technologische ontwikkelingen, zoals onder andere de streepjescode en creditcards, konden door het netwerksysteem ten volle worden benut. Door al deze innovaties is een nieuwe markt ontstaan die Chris Anderson beschrijft in zijn boek The
long tail.33
Volgens Anderson zijn wij na jarenlang te zijn regeert door bedrijven weer terug in een natuurlijke consumenten omgeving, de nichemarkt. De laatste decennia moesten wij het doen met de ‘hits’, de middenweg. Producten die zoveel mogelijk mensen leuk vinden zodat er veel van wordt verkocht want de opslagruimte kost geld. Veel geld als je met je winkel op belangrijke plaatsen wilt zitten. De komst van het internet en de aanwezigheid van de andere technologieën
maakte de fysieke winkel overbodig en brengt de opslagkosten drastisch omlaag. In het geval dat de producten zelf digitaal zijn gaan de opslagkosten zelfs richting de nul.
Deze ontwikkelingen zorgen ervoor dat bedrijven ons via het internet een oneindig groot aanbod kunnen voorschotelen. En nu blijken wij zelfs geïnteresseerd te zijn in die diversiteit. Er wordt minder verkocht van meer dankzij het internet.
Technologie is altijd al een motor geweest voor de maatschappij maar in samenwerking met het internet bleek het ijzersterk. Zij stuwden elkaar tot ongekende hoogte en veranderde onze maatschappij volledig.
Interactie
Het laatste wat internet zoveel anders maakt dan traditionele media is de interactie die mogelijk is. Waar interactie bij andere media beperkt blijft bij het bellen of een brief schrijven is er op het internet zoveel meer mogelijk.
Het eerste voorbeeld hiervan ligt bij software ontwikkeling. Zoals in hoofdstuk twee al vermeld wilde de Amerikaanse regering dat het internet open zou zijn voor iedereen. Ondanks deze wens kwamen er toch bedrijven met eigen belangen op de markt die deze wens onderdrukten. Toch bleef er een levendige ‘open-source’ cultuur op het internet bestaan. Een besturingssysteem als Linux wordt nog steeds door gebruikers verbeterd. Dit idee komt nu ook terug in andere gebieden zoals de al eerder aangehaalde Chris Anderson die internetgebruikers mee liet denken over zijn boek The long tail en verschillende bands die hun muziek aanbieden tegen een zelf te bepalen prijs.
Dit soort initiatieven sluiten aan bij de vergrote macht van de consument maar het is meer dan macht alleen. De mogelijkheid jouw wensen te laten horen aan de anders zo onbereikbare bedrijven.
Opnieuw een voorbeeld van Chris Anderson waaruit de kracht van interactie blijkt. Touching the
void, een boek over bergbeklimmen uit 1988, nauwelijks verkocht, is in de vergetelheid geraakt.
Hoewel boekverkopers en lezers enthousiast waren kregen ze dit boek niet aan de man. Toen tien jaar later Into thin air, ook een boek over bergbeklimmen, uitkwam en mensen via het internet enthousiast doorverwezen naar het ‘betere’ Touching the void kwam er vraag naar het boek en werd het alsnog een bestseller.34
De interactie op het web met reacties over producten zorgen ervoor dat andere consumenten een betere keuze kunnen maken. Dit kan er dan weer voor zorgen dat niet alleen de grote merken doordringen tot de consument maar ook de kleine spelers met als gevolg dat de grote merken meer en beter moeten luisteren naar de wensen van de consument.
dat je constant in contact kan staan met je vrienden voor (bijna) niets. De jeugd die nauwelijks anders kent dan het tweerichtingsverkeer wil niet anders meer en in de toekomst lijkt het niet meer anders te hoeven. De toepassingen blijven niet bij het chatten met je vrienden. Ook andere sectoren kunnen profiteren van de interactie mogelijkheden. Een voorbeeld hiervan is de thuiszorg via TV. Met behulp van een webcam kan de zorgverlener met de zorgbehoevende contact op nemen en andersom. Dit zorgt ervoor dat mensen constant in de gaten kunnen worden gehouden en de patiënt kan hulp inschakelen wanneer het nodig is. Op deze manier kan een hulpverlener meer mensen helpen. In Groningen wordt hier nu een proef mee gedaan.35
Interactie, technologie, machtsverschuiving en de aanwezigheid van het internet zijn belangrijke kernwaarden die het internet wezenlijk doet verschillen van de traditionele media. Zij geven het internet een andere plaats in de wereld. Internet is misschien zelfs niet te vergelijken met andere media omdat het internet meer een platform is dan een daadwerkelijk medium.
Conclusie
Internet heeft ons leven drastisch veranderd. Het heeft de structuren van onze samenleving danig veranderd. Duidelijk is geworden dat internet anders is dan alle andere media tot nu toe en meer een platform is dan een daadwerkelijk medium. Omdat het internet op zoveel gebieden een belangrijke functie heeft gekregen is het te groot en te belangrijk om het enkel als een medium te zien. De vergelijking tussen internet en andere media loopt dus mank omdat internet op zoveel meer gebieden van waarde is. Dit geeft ook aan dat de impact van internet een stuk groter is. Het netwerk heeft ervoor gezorgd dat afstanden nog kleiner zijn dan ooit tevoren en dat het makkelijker is jezelf (virtueel) over de wereld te begeven. Dit zorgt ervoor dat wij ook anders omgaan met onze omgeving.
De verkleining van afstand door het internet en de aanwezigheid van datzelfde netwerk heeft de wereld en de eigen leefomgeving veranderd.
Voor het bedrijfsleven, dat werk makkelijk kan verplaatsen en delen en zo kosten kan besparen, alsook voor de consumenten. Voor hen zijn er zoveel nieuwe mogelijkheden bij gekomen op allerlei gebieden. Van contact met vrienden via messenger services tot het online boodschappen doen over de hele wereld.
Dit geeft aan dat internet een deel uit maakt van de globalisering maar dit doen andere media ook. Het grote verschil is die platform functie. Internet zorgt ervoor dat allerlei andere technieken beter en samen kunnen worden toegepast. Daarom is internet niet alleen een onderdeel van globalisering zoals andere media, maar heeft het een nieuwe dimensie aan de globalisering toegevoegd. Het gaat verder dan informatie verspreiden en heeft de maatschappij veranderd.
Bronvermelding Boeken
Anderson, Chris, The long tail. Amsterdam, Nieuw Amsterdam, 2006
Bayly, C.A., The birth of the modern world. 1780-1914. Oxford, Blackwell Publishing, 2004 Bhagwati, Jagdish, In defense of globalization. New York, Oxford UNiversity Press, 2004
Blanken, Henk en Deuze, Mark, PopUp, De botsing tussen oude en nieuwe media. Antwerpen, Atlas, 2007
Blok, Cor, Beeldvertalen. Amsterdam, Amsterdam University Press, 2003
De Boer, Connie & Brennecke, Swantje, Media en publiek. Amsterdam,Boom,2003
Boschma, Jeroen & Groen, Inez, Generatie Einstein. Amsterdam, Pearson Education Benelux, 2007
Briggs, Asa & Burke, Peter, Sociale geschiedenis van de media, van boekdrukkunst tot internet. Amsterdam, Uitgeverij SUN, 2003
Castells, Manuel, De melkweg van het internet. Amsterdam, Van Gennep, 2003 Diamond, Jared, Zwaarden, paarden & ziektekiemen. Utrecht, Spectrum, 2006 Friedman, Thomas L., De aarde is plat. Amsterdam, Nieuw Amsterdam, 2006 Hermes, Joke & Reesink, Maarten, Inleiding televisiestudies. Amsterdam, Boom, 2003 Heuvelman, Ard & Fennis, Bob, Mediapsychologie. Amsterdam, Boom, 2006
Drs. Holzhauer, F.F.O., Communicatie, theorie en praktijk. Amsterdam, Academic Servie, 2002 Keen, Andrew, De @-cultuur, Hoe internet onze beschaving ondermijnt. Amsterdam, Meulenhoff, 2008 Klein, Naomi, No Logo, Rotterdam. Lemniscaat 2002
Lyon, David, The information society. Cambridge, Polity press, 1988 McLuhan, Marshall, Media Begrijpen. Amsterdam, Nieuwezijds, 2002 Negroponte, Nicholas, Digitaal Leven. Amsterdam, Ooievaar, 1999 Norberg, Johan, Leve de globalisering. Antwerpen, Houtekiet, 2002 Slaughter, Anne-Marie, A new world order. New Jersey, Princeton, 2004 Stiglitz, Joseph, Eerlijke globalisering. Utrecht, Spectrum, 2006
DVD
BBC-documentaireserie, How Art made the world. Londen, BBC, 2005
Websites
Voor basisinformatie en doorverwijzingen: http://www.globalisering.com http://www.wikipedia.com http://www.vandale.nl http://www.cbs.nl http://www.elsevier.nl http://www.nrc.nl http://www.volkskrant.nl http://www.webwereld.nl http://www.undp.org http://www.w3.org http://www.globalpolicy.org
Noten
1 Te vinden op de website:
http://harvardbusinessonline.hbsp.harvard.edu/b01/en/common/item_detail.jhtml?id=83308, 2009 of www.vuw.ac.nz/~caplabtb/m302w07/Levitt.pdf, 2009
2 Informatie over de beurskrach en de depressie is te vinden op
http://eh.net/encyclopedia/article/parker.depression, 2009 en http://eh.net/encyclopedia/article/Bierman.Crash, 2009
3 Klein, Naomi. No Logo. Rotterdam: Lemniscaat, 2001
4 Briggs, Asa & Burke, Peter, Sociale geschiedenis van de media, van boekdrukkunst tot internet. Amsterdam,
Uitgeverij SUN, 2003: pagina 21
5 Briggs, Asa & Burke, Peter, Sociale geschiedenis van de media, van boekdrukkunst tot internet. Amsterdam,
Uitgeverij SUN, 2003: pagina 59
6 Briggs, Asa & Burke, Peter, Sociale geschiedenis van de media, van boekdrukkunst tot internet. Amsterdam,
Uitgeverij SUN, 2003: pagina 140-141.
& op de website http://www2.iath.virginia.edu/albell/bpat.1.html, 2009
7 BBC-documentaireserie, How art made the world, aflevering 1, 2005
8 Informatie hierover via http://www.geog.ucsb.edu/~jeff/115a/history/alhazen.html, 2009,
http://www.fotografiegeschiedenis.nl/Fotografie_Geschiedenis_965_1039.html, 2009 en http://www-history.mcs.st-andrews.ac.uk/Biographies/Al-Haytham.html, 2009
9 Briggs, Asa & Burke, Peter, Sociale geschiedenis van de media, van boekdrukkunst tot internet. Amsterdam,
Uitgeverij SUN, 2003: pagina 160, via http://www.niepce.com/home-us.html, 2009 en via http://www.hrc.utexas.edu/exhibitions/permanent/wfp/, 2009
10
http://www.kodak.com/global/en/corp/historyOfKodak/historyIntro.jhtml?pq-path=2/8/2217/2687, 2009
11 Briggs, Asa & Burke, Peter, Sociale geschiedenis van de media, van boekdrukkunst tot internet. Amsterdam,
Uitgeverij SUN, 2003: pagina 226
12 Heuvelman, Ard & Fennis, Bob, Mediapsychologie. Amsteerdam, Boom onderwijs, 2006: pagina 18 13 Informatie van
http://www.cbs.nl/nl-NL/menu/themas/vrije-tijd-cultuur/publicaties/artikelen/archief/2008/2008-2641-wm.htm, 2009
14 Briggs, Asa & Burke, Peter, Sociale geschiedenis van de media, van boekdrukkunst tot internet. Amsterdam,
Uitgeverij SUN, 2003: pagina 94
15 http://www.emarketer.com/Article.aspx?id=1003964, 2009
16
http://www.cbs.nl/nl-NL/menu/themas/vrije-tijd-cultuur/publicaties/artikelen/archief/2007/2007-2233-wm.htm, 2009
17 De Boer, Connie & Brennecke, Swantje, Media en publiek, theorieën over media-impact. Amsterdam,
Uitgeverij Boom, 2004: 2.3.3 pagina 25-27
18 De Boer, Connie & Brennecke, Swantje, Media en publiek, theorieën over media-impact. Amsterdam,
19 Hermes, Joke & Reesink, Maarten, Inleiding televisiestudies. Amsterdam, Uitgeverij Boom, 2003: 12.3
Pagina 260-266
20 De term ‘vertrossing’ slaat op de in 1964 opgerichte omroep TROS die verstoken van politieke of
religieuze achtergrond (populaire) amusementsprogramma’s kon maken voor een breed publiek. Ook te vinden in Hermes, Joke & Reesink, Maarten, Inleiding televisiestudies. Amsterdam, Uitgeverij Boom, 2003:pagina 256
21 Friedman, Thomas L., De aarde is plat. Amsterdam, Nieuw Amsterdam, 2005. Hierin wordt dit proces
uitgebreid uiteengezet.
22 Norberg, Johan, Leve de globalisering. Antwerpen, Houtekiet, 2002
23 Norberg, Johan, Leve de globalisering. Antwerpen, Houtekiet, 2002, pagina 28 24 Norberg, Johan, Leve de globalisering. Antwerpen, Houtekiet, 2002, pagina 190 25 Norberg, Johan, Leve de globalisering. Antwerpen, Houtekiet, 2002, pagina 52
26 Meer hierover in het boek van Stiglitz, Joseph, Eerlijke Globalisering. Utrecht, het Spectrum, 2006 27 Blanken, Henk & Deuze, Mark, PopUp, de botsing tussen oude en nieuwe media. Amsterdam, Atlas, 2007,
pagina 16
28 Meer over de ‘bubble’ in Friedman, Thomas L., De aarde is plat. Amsterdam, Nieuw Amsterdam, 2005,
pagina63 t/m 78 en Castells, Manuel, De melkweg van het internet. Amsterdam, Uitgeverij van Gennep, 2003
29 Keen, Andrew, De @-cultuur. Hoe internet onze beschaving ondermijnt, Amsterdam, Meulenhoff, 2008, pagina
64 tot 74
30 Keen, Andrew, De @-cultuur. Hoe internet onze beschaving ondermijnt. Amsterdam, Meulenhoff, 2008, pagina
670
31 Informatie te vinden op
http://www.elsevier.nl/web/1064944/Nieuws/Internet-Gadgets/Google-censureert-zichzelf-in-China.htm, 2009
32 Informatie te vinden op
http://www.cbs.nl/nl-NL/menu/themas/bedrijven/publicaties/artikelen/archief/2008/2008-2426-wm.htm, 2009 en op http://webwereld.nl/articles/43042/-betaalmethode-ideal-is-goed-voor-groei-e-commerce-.html, 2009
33 Anderson, Chris, The long tail. Amsterdam, Nieuw Amsterdam, 2006
34 Anderson, Chris, The long tail. Amsterdam, Nieuw Amsterdam, 2006, pagina 23
35 Informatie te vinden op
