ETE-AK-HAVO-2014-1-c

(1)

Correctievoorschrift HAVO

2014

tijdvak 1 maandag 19 mei 07.30 - 10.30 uur

Aardrijkskunde

Inzenden scores

Verwerk de scores van alle kandidaten in het bijgeleverde programma Wolf. Zend de gegevens uiterlijk woensdag 4 juni 2014 elektronisch naar het ETE.

(2)

Het correctievoorschrift bestaat uit: 1 Regels voor de beoordeling 2 Algemene regels

3 Vakspecifieke regels 4 Beoordelingsmodel

1 Regels voor de beoordeling

Het werk van de kandidaten wordt beoordeeld met inachtneming van de artikelen 30, 31 en 32 van het Landsbesluit v.w.o.-h.a.v.o.-v.s.b.o. d.d. 23-06-2008 (PB. 2008, no. 54). Voor de beoordeling zijn de volgende passages van bovenvermelde artikelen van het Landsbesluit van belang:

1 De directeur doet het gemaakte werk met een exemplaar van de opgaven, de beoordelingsnormen en het proces-verbaal van het examen toekomen aan de examinator. Deze kijkt het werk na en zendt het met zijn beoordeling aan de directeur. De examinator past de beoordelingsnormen en de regels voor het toekennen van scorepunten toe die zijn gegeven door het ETE (Examenbureau). 2 De directeur doet de van de examinator ontvangen stukken met een exemplaar van

de opgaven, de beoordelingsnormen, het proces-verbaal en de regels voor het bepalen van de score onverwijld aan de gecommitteerde toekomen.

3 De gecommitteerde beoordeelt het werk zo spoedig mogelijk en past de beoordelingsnormen en de regels voor het bepalen van de score toe die zijn gegeven door het ETE (Examenbureau).

4 De examinator en de gecommitteerde stellen in onderling overleg het aantal scorepunten voor het centraal examen vast.

5 Komen zij daarbij niet tot overeenstemming, dan wordt het aantal scorepunten bepaald op het rekenkundig gemiddelde van het door ieder van hen voorgestelde aantal scorepunten, zo nodig naar boven afgerond.

2 Algemene regels

Voor de beoordeling van het examenwerk zijn de volgende bepalingen van toepassing: 1 De examinator vermeldt op een lijst de namen en/of nummers van de kandidaten,

het aan iedere kandidaat voor iedere vraag toegekende aantal scorepunten en het totaal aantal scorepunten van iedere kandidaat.

2 Voor het antwoord op een vraag worden door de examinator en door de gecommitteerde scorepunten toegekend, in overeenstemming met het beoordelingsmodel. Scorepunten zijn de getallen 0, 1, 2, .., n, waarbij n het

maximaal te behalen aantal scorepunten voor een vraag is. Andere scorepunten die geen gehele getallen zijn, of een score minder dan 0 zijn niet geoorloofd.

3 Scorepunten worden toegekend met inachtneming van de volgende regels: 3.1indien een vraag volledig juist is beantwoord, wordt het maximaal te behalen

aantal scorepunten toegekend;

3.2indien een vraag gedeeltelijk juist is beantwoord, wordt een deel van de te behalen scorepunten toegekend, in overeenstemming met het

beoordelingsmodel;

(3)

toegekend naar analogie of in de geest van het beoordelingsmodel;

3.4indien slechts een voorbeeld, reden, uitwerking, citaat of andersoortig antwoord gevraagd wordt, wordt uitsluitend het eerstgegeven antwoord beoordeeld; 3.5indien meer dan een voorbeeld, reden, uitwerking, citaat of andersoortig

antwoord gevraagd worden, worden uitsluitend de eerstgegeven antwoorden beoordeeld, tot maximaal het gevraagde aantal;

3.6indien in een antwoord een gevraagde verklaring of uitleg of afleiding of

berekening ontbreekt dan wel foutief is, worden 0 scorepunten toegekend tenzij in het beoordelingsmodel anders is aangegeven;

3.7indien in het beoordelingsmodel verschillende mogelijkheden zijn opgenomen, gescheiden door het teken /, gelden deze mogelijkheden als verschillende formuleringen van hetzelfde antwoord of onderdeel van dat antwoord;

3.8indien in het beoordelingsmodel een gedeelte van het antwoord tussen haakjes staat, behoeft dit gedeelte niet in het antwoord van de kandidaat voor te komen.

4 Het juiste antwoord op een meerkeuzevraag is de hoofdletter die behoort bij de juiste keuzemogelijkheid. Voor een juist antwoord op een meerkeuzevraag wordt het in het beoordelingsmodel vermelde aantal punten toegekend. Voor elk ander antwoord worden geen scorepunten toegekend. Indien meer dan een antwoord gegeven is, worden eveneens geen scorepunten toegekend.

5 Een fout mag in de uitwerking van een vraag maar een keer worden aangerekend, tenzij daardoor de vraag aanzienlijk vereenvoudigd wordt en/of tenzij in het beoordelingsmodel anders is vermeld.

6 Een zelfde fout in de beantwoording van verschillende vragen moet steeds opnieuw worden aangerekend, tenzij in het beoordelingsmodel anders is vermeld.

7 Indien de examinator of de gecommitteerde meent dat in een examen of in het beoordelingsmodel bij dat examen een fout of onvolkomenheid zit, beoordeelt hij het werk van de kandidaten alsof examen en beoordelingsmodel juist zijn. Hij dient de fout of onvolkomenheid wel mede te delen aan het ETE. Het is niet toegestaan zelfstandig af te wijken van het beoordelingsmodel. Met een eventuele fout wordt bij de definitieve normering van het examen door het ETE rekening gehouden.

8 Scorepunten worden toegekend op grond van het door de kandidaat gegeven antwoord op iedere vraag. Er worden geen scorepunten vooraf gegeven. 9 Het cijfer voor het centraal examen wordt als volgt verkregen.

Eerste en tweede corrector stellen de score voor iedere kandidaat vast. Deze score wordt meegedeeld aan de directeur.

De directeur stelt het cijfer voor het centraal examen vast op basis van de regels voor omzetting van score naar cijfer. Dit cijfer kan afgelezen worden uit

omzettingstabellen die beschikbaar worden gesteld door het ETE na de bepaling van de definitieve cesuur.

3 Vakspecifieke regels

Voor dit examen Aardrijkskunde Havo 2014 eerste tijdvak kunnen maximaal 67 scorepunten worden behaald. Het examen bestaat uit 36 vragen.

(4)

Vraag Antwoord Scores

4 Beoordelingsmodel

Opgave 1 Het ontstaan van Saba

1 maximumscore 3

1 Botsing van de Caribische en de Amerikaanse (Atlantische) plaat/,

subductie (van de Amerikaanse plaat) onder de Caribische plaat. 1 2 De zeebodem en het zeewater worden in de aardmantel gedrukt,

waardoor toename van druk / ontstaan van magmastromen. 1 3 De druk loopt zo hoog op dat er een uitbarsting volgt. 1 Opmerking: 3 punten ook toekennen als de nummering anders is maar wel het hele proces wordt gegeven.

Erosie/verwering/massabewegingen/denudatie.

Opmerking: twee krachten moeten genoemd worden om het punt toe te kennen.

• Stratovulkaan, 1

• Ontstaan door explosieve eruptie/Pliniaanse type/eruptie. 1

Diepe circulatie van het grondwater of magma dat opstijgt.

• Ruimtelijk: Er is geen plaats voor grote projecten/pier/vliegveld. 1 • Demografisch: Er zijn niet voldoende Sabanen om grote projecten te

bouwen/te runnen. 1

• Ecologisch: De natuur is kwetsbaar / zou teveel lijden bij grootschalige

projecten. 1

• Omdat zand / troebel water een gezonde koraalgroei / mariene leven

belemmert. 1

• Mariene leven ondervindt schade/gaat achteruit (of in andere

(5)

Als de golven/wind (orkaan) krachtig zijn, wordt het zand weggeslagen.

• Het is onjuist, omdat er nog steeds enige activiteit is die erop wijst dat de seismische activiteiten nog plaatsvinden. (Het wachten is op de

volgende uitbarsting ooit.) 1

• Gebeurtenissen uit het verleden gebeuren ook zo in het heden/ Volgens het actualiteitsprincipe is een vulkaan lange tijd rustig voordat er weer

een uitbarsting komt. 1

Opgave 2

Mexico: klimaten en uitdagingen

9 maximumscore 2 1 Mexico City 2 Tijuana 3 Acapulco 4 Belize City 4 juist = 2 punten 2/3 juist = 1 punt 0/1 juist = 0 punten 10 maximumscore 2

• De neerslag valt in de warme maanden/zomer. 1 • In deze periode schuift de ITCZ naar het noorden (is het warmer

waardoor er meer verdamping (en condensatie) is). 1

(Koude en warme) zeestromen.

• Reliëf, ligging aan de lijzijde. 1 • Ligging overwegend in hogedrukgebied. 1

• Oorzaak: Er blijven bergen zout die kunnen gaan verwaaien. 1 • Gevolg: Afwenteling naar de toekomst/ andere gebieden. 1

• Verzilting. 1

• Kan voorkomen worden met drainage/doorspoeling om zouten kwijt te

(6)

1

Opgave 3

Re-shoring ─ tegenovergestelde van

offshoring/ uitschuiving

• Offshoring: Het verplaatsen van productie/werk naar het buitenland,

vaak naar lagelonenlanden. (Van centrum naar periferie) 1 • Re-shoring: Industriebedrijven halen hun productie terug naar

centrumlanden/rijke landen. (Van periferie naar centrum) 1

• Economisch: verlaging van transportkosten (schaalvergroting) /

verbetering in transporttechnologie 1 • Politiek: liberalisering / weghalen van handelsbarrières 1

China: hogere loonkosten / hogere energiekosten / wisselvallige energieleverantie

• transferability/transporteerbaarheid 1 omdat transportkosten hoger worden.

EN

• complementariteit 1

omdat China niet meer zo goedkoop is, terwijl bedrijven wel blijven zoeken naar lagere kosten.

• op intercontinentale schaal zal de handel kunnen afnemen. 1 • op regionale schaal zullen de handelsstromen juist toenemen. 1

Opgave 4

Voedselsituatie in Cuba en stedelijke tuinbouw

• Extern: Stijgende voedselprijzen op de wereldmarkt waardoor het voor Cuba moeilijk wordt om genoeg voedsel te kopen. / Stijgende olieprijs maakte dat Cuba minder geld overhield voor voedsel. / Financiële crisis: minder toeristen, minder inkomsten.

• Intern: Natuurlijke factoren: droogte, enz. per juist gegeven factor en uitleg

(7)

1 1

• Voor 1989 waren Cuba en de Sovjet-Unie communistische bondgenoten: de Sovjet-Unie hielp daarom het land Cuba ( met

garantie/afspraken. 1

• Na 1989 bestond het communistisch systeem in de SU niet meer en

verviel ook de steun aan het land Cuba. 1

• Fysisch-geografisch: gevaar van bodemuitputting / grotere kans op

misoogst door plantenziekten 1

• Economisch: prijzen fluctueren of kunnen zelfs dalen 1

• Arbeidintensief: veel arbeiders 1

• Kapitaal: extensief: de mensen hebben niet veel geld om te investeren 1 • Grond: kleine stukjes grond, in de steden niet veel ruimte/ (kleinschalig) 1

Twee van de volgende:

orkanen, tropische stormen, overstromingen, droogte, tropische plagen (“white fly”), bodemuitputting. (of andere waarschijnlijke factoren) per juist gegeven factor

• Staatsbedrijven werken niet efficiënt/ teveel mensen in dienst/, werken niet innovatief (of een soortgelijk antwoord, goed geformuleerd). 1 • Investeringen kunnen stijgen in bijvoorbeeld meer moderne technologie/

specialisatie/schaalvergroting. 1

Opgave 5

Bahama’s: handel en demografie

Twee van de volgende:

• Er is meer import dan export (negatieve handelsbalans).

• Grootste handelspartner is de VS (en andere nabijgelegen landen bijv. de Grote Antillen en Trinidad).

• Groot deel van de handelswaarde bestaat uit fossiele brandstoffen (aardolie)/ en eindproducten.

• Er is sprake van een open economie. per juist gegeven kernmerk

(8)

De drie landen hebben een nabije ligging t.o.v. de Bahama’s. (Volgens Ullman is er transporteerbaarheid en afwezigheid van intervening opportunities.) /korte afstand

China, door globalisering

• Fase 3/ of fase 4 1

• omdat het geboortecijfer al flink is gedaald maar nog verder kan dalen, er is nog een bevolkingsgroei van 7.1 promille. / dalend geboortecijfer en redelijk stabiel sterftecijfer (licht stijgend sterftecijfer) 1

Demografisch: het sterftecijfer zal stijgen omdat de bevolking komende

jaren zal vergrijzen 1

Sociaal-cultureel: het sterftecijfer kan ook stijgen door een ongezonde

leefstijl (voeding en beweging) 1

Opgave 6

Venezuela: export en investeringen

Kaart 213 D / 186 D. (54e _{245 D/ 205 D}

• Politiek: Onzekerheid over toekomst / bureaucratie en corruptie. 1 • Economisch: Investeerders worden afgeschrikt door bijv. nationalisaties

/ moeilijk aan dollars te komen/ inflatie/devaluatie. 1 (nationalisatie kan ook bij politiek genoemd worden, echter voor beide punten kan nationalisatie maar een keer genoemd worden)

• Politiek: Zowel met Rusland als China heeft Venezuela een goede verstandhouding opgebouwd/ Rusland en China willen hun invloedsfeer uitbreiden

• Fysisch-geografisch: Venezuela heeft veel delfstoffen (die vooral China nodig heeft).

(9)

• Historisch: Van oudsher/koloniale periode zijn de meeste steden aan/dichtbij de kust of in het kustgebergte gesticht/ opkomst van de

aardolie-industrie. 1

• Fysisch-geografisch: In het kustgebergte is het (klimaat) niet zo warm/ en andere factoren, zoals water, landbouwmogelijkheden. 1

• De aardoliesector zorgde voor een (relatief) hoge welvaart in de steden. 1 • Veel mensen gingen naar de stad vanuit het platteland / ook veel

internationale migratie naar de steden. 1

‘Blinde’ kaart Venezuela met vier verschillende gebieden in Venezuela (A,B,C,D). Let op: B kan op meerdere plaatsen geplaatst worden: kijken op bron 11 van boek Venezuela. 4 juist = 2 punten 2/3 juist = 1 punt 0/1 juist = 0 punten A B C D

(10)

5 Bronvermeldingen

bron 1 www. paganga.nl bron 2 www.lifestyle-caribbean.com/sababeaches.html bron 3 www.lifestyle-caribbean.com/sababeaches.html bron 4 www.caribbeanvolcanoes.com/saba/geology.htm bron 5 http://en.climate-data.org/location/1093/ bron 6 http://1.bp.blogspot.com/-7A6s4Jeeftk/TcdkNKSDfHI/AAAAAAAAAIE/ bron 7 vrij naar Antilliaans Dagblad, maandag 20 mei 2013

bron 8 vrij naar

www.tilburguniversity.edu/.../31b0618c-9aaa-47a9-81de-1e1eeaad9760_ lezing%20opening%20academisch%20jaar%202013.pdf

bron 9 vrij naar http://supplychain.mit.edu/

bron 10 vrij naar www.dac.dk/en/city.../havana-feeding-the-city-on-urban-agriculture bron 11 vrij naar de website van World Food Programme (onderdeel van de

VN)/www.wfp.org

bron 12 website van de FAO afdeling statistieken/ www.fao/statistics.org bron 13 statistics.bahamas.gov.bs/

bron 14 statistics.bahamas.gov.bs/ bron 15 statistics.bahamas.gov.bs/ bron 16 statistics.bahamas.gov.bs/ bron 17 CIA world factbook

bron 18 vrij naar artikel op HLN.be-nieuws op 26/9/08 bron 19 marketupdate.nl/nieuws op 23/7/2013