Begrote resultaten van een negental landbouwbedrijven in westelijk - Drenthe

(1)

PROEFSTATION VOOR DE AKKER- EN YffilDEBOUW

BEGROTE RESULTATEN YAH EEK NEGENTAL LANDBOUWBEDRIJVEN IN WESTELIJK-DRENTHE

T.R. STEGEMAN g a s t m e d e w e r k e r P.A.W.

N i e t v o o r p u b l i k a t i e b e s t e m d

(2)

INHOUDSOPGAVE

Biz»

Voorwoord 3 D o e l van h e t o n d e r z o e k 4

Y/erkwijze tij h e t o n d e r z o e k 5 Groep I — "bedrijven, k l e i n e r dan 8 h a 6

N r . 1 6 N r . 2 7 K r . 3 8 Groep I I — eenmansbedrijven van c i r c a 15 h a en g r o t e r 10

N r . 4 10 N r . 5 11 N r . 6 12 N r . 7 13 Groep I I I — v a d e r en zoonbedrijven van c i r c a 1 5 h a 15

en g r o t e r

N r . 8 15 Nr. 9 16 Bedrijven met e e n i n t e r e s s a n t b e d r i j f s p l a n 18

N ab e s ch ouwing 1 9

Suggesties voor nader onderzoek 20 Begrotingsformulieren

(3)

3

-VOORWOORD

De h e e r T.R. Stegeman, l e r a a r aan de R . M . L . S . t e Meppel,

bezocht gedurende de zomermaanden een a a n t a l bedrijven met een g r o t e p r o d u k t i e per volwaardige a r b e i d s k r a c h t . Yan een n e g e n t a l bedrijven werd een b e g r o t i n g o p g e s t e l d met een beschrijving van de wijze waarop de r e s u l t a t e n werden verkregen en de. p e r s p e c t i e -ven die de gekozen b e d r i j f s o r g a n i s a t i e b i e d t . Het onderzoek ge-schiedde i n nauwe samenwerking met de rijkslandbouwconsulent voor Westelijk-Drenthe, i r . A. Vedder. De r e s u l t a t e n zijn n i e t voor v e r d e r e p u b l i k a t i e bestemd.

Hoofdafdeling Bedrijfsvraagstukken, I r . C.M. Hupkes

(4)

4

-DOEL Y M HET ONDERZOEK

De stijgende loonvoet doet steeds meer landbouwers "besluiten tot een bedrijf s aanpas sing, een aanpassing die leidt tot meer of

minder ingrijpende veranderingen in de bedrijfsorganisatie en de bedrijfsvoering. De meest rigoureuze (en beste?) verandering is het omschakelen op een nieuw bedrijfssysteem. Lang niet alle bedrijven lenen zich echter voor. een zo totale reorganisatie

i.Voin. ! verkaveling, grondsoort, bestaande gebouwen, pachtvoor-waarden, vermogensvoorziening enz.

Het kwam ons gewenst voor een aantal bedrijven, waar in meer-dere of minmeer-dere mate een aanpassing heeft plaatsgevonden, wat nader te bestuderen, ten einde een indruk te krijgen in hoeverre de aanpassing geslaagd mocht heten. Om tot een enigszins afgerond verslag te komen van de bevindingen gedurende deze zomer zijn ten

slotte slechts negen bedrijven begroot en is niet ingegaan op belangrijke details alsï financiering, groeitempo, stabiliteit van het inkomen e.d. Wel zijn aan het slot een aantal suggesties voor nader onderzoek opgenomen.

(5)

5

-WERKWIJZE BIJ HET ONDERZOEK

Het was n i e t mogelijk f i n a n c i ë l e r e s u l t a t e n t e o n t l e n e n aan de b e d r i j f s e c o n o m i s c h e b o e k h o u d i n g . S l e c h t s twee van de "bij h e t o n d e r z o e k b e t r o k k e n bedrijven hadden een d e r g e l i j k e b o e k h o u d i n g . Daarom b e g r o o t t e n we de bedrijf s u i t k o m s t e n met b e h u l p van p u b l i k a t i e n r . 13 v a n h e t P . A . 7 / . ; "Het o p s t e l l e n van b e d r i j f s b e g r o t i n -gen met b e h u l p v a n s a l d o - t a b e l l e n " » We vrij zen e r o p d a t de normen n i e t s t a r werden g e h a n t e e r d . Deze m a n i e r van b e n a d e r i n g — we s t e l l e n u i t d r u k k e l i j k v a s t d a t een b e g r o t i n g s l e c h t s een b e n ä d e -r i n g ~ v a n ~ d ë b e d -r i j f s -r e s u l t a t e n g e e f t — " h i e f t ' e c h t e -r ëen v o o -r d e e l . Een B e g r o t i n g g e ë f ï d e ~ o n d ë r ~ n ö r m a ï e o m s t a n d i g h e d e n t e v e r v / a c h t e n r e s u l t a t e n . De b o e k h o u d i n g g e e f t de r e s u l t a t e n o n d e r de g e d u r e n d e d a t j a a r h e e r s e n d e o m s t a n d i g h e d e n . Die t o e v a l l i g h e e r s e n d e o m s t a n -d i g h e -d e n wijken nog a l eens af van -de n o r m a l e .

Het i s z e e r moeilijk, zo n i e t onmogelijk, t e v o o r s p e l l e n h o e o v e r e n i g e j a r e n de prijzen z u l l e n zijn. N e d e r l a n d i s nu nog e e n

g o e d k o o p t e - e i l a n d . Dat z a l i n E . E . G . - v e r b a n d n i e t zo kunnen b l i j v e n . 7 / e l l i c h t z u l l e n de o p b r e n g s t p r i j z e n s t i j g e n , maar o o k d e k o s t p r i j z e n . Hoe z a l de v e r h o u d i n g o p b r e n g s t p r i j z e n - k o s t p r i j z e n worden? Deze i s n a a r onze mening v e e l b e l a n g r i j k e r dan de h o o g t e van de p r i j z e n . Omdat we h e t n i e t a a n d u r f d e n een v o o r s p e l l i n g t e doen met b e t r e k -k i n g t o t de t o e -k o m s t i g e v e r h o u d i n g : o p b r e n g s t p r i j z e n - -k o s t p r i j z e n ,

zijn we bij onze b e g r o t i n g e n u i t g e g a a n van de nu g e l d e n d e p r i j z e n . Het maken van de b e g r o t i n g e n en h e t b e s p r e k e n e r v a n g e b e u r d e i n nauwe samenwerking met medewerkers van de R i o . i n Westelijk-D r e n t h e .

N a a s t de b e g r o t i n g v a n de f i n a n c i ë l e r e s u l t a t e n zou een a r -b e i d s -b e g r o t i n g z e k e r op h a a r p l a a t s zijn g e w e e s t . H i e r v o o r o n t -b r a k ons e c h t e r de t i j d . Wel zijn, zij h e t g l o b a a l , de werktijden v e r m e l d .

(6)

GROEP I — BEDRIJVEN, KLEINER D M 6 HA Nr. 1

T o e l i c h t i n g op de "begroting *)

Het i s een rundveefokbedrijf met een u i t s t e k e n d e produktie (16, 17)**). Ook de omzet en aanwas (20) l i g t boven het gemidd e l gemidd e . De opfokkosten van gemidde kalveren (25) zijn hoog. De t o e g e -rekende k o s t e n (30) zijn hoger' dan op de gemiddelde rund veebedrijven ( l i d N . R . 3 . , k e uz e dekkingen e n z . ) .

-De posts overig voer (27) i s vrij hoog. Er wordt v e e l gras ge-droogd en h e t i n k u i l e n gebeurt met toevoeging van melasse.

Elke zomer wordt een p e r c e e l gescheurd. Op h e t gescheurde l a n d worden k n o l l e n gezaaid,, terwijl i n h e t voorjaar weer i n z a a i van gras v o l g t .

Produktie-omstandigheden

De grondsoort i s zand. De v e r k a v e l i n g i s vrij gunstig} h e t i s een s m a l l e , opstrekkende p l a a t s .

De gebouwen zijn goed en de i n d e l i n g ervan i s n i e t ongunstig. Er i s een moderne, doelmatig i n g e r i c h t e v a r k e n s f o k s t a l met u i t -l o o p . De a r b e i d s b e s p a r i n g en - v e r -l i c h t i n g i n verhouding t o t de algemeen i n de omgeving voorkomende v a r k e n s f o k s t a l l e n zijn g r o o t . Het voeren gaat v e e l vlugger en de varkens brengen de mest voor h e t g r o o t s t e deel b u i t e n , bij zomerdag z e l f s g e h e e l .

Arbeid en arbeidsmethoden

Het i s een eenmansbedrijf. De boer werkt voor 100$, zijn vrouw voor 30$ op h e t bedrijf mee.

Werktijden; zomer s 5 u t o t 18 u winters 6 u t o t 18 u

Met u i t z o n d e r i n g van de v e r z o r g i n g van de zeugen wijken de a r -beidsmethoden n i e t af van de algemeen i n de omgeving t o e g e p a s t e .

Het bedrijfsplan en de arbeidsmethoden z u l l e n i n de n a a s t e t o e -komst dezelfde blijven. V/el i s de boer van plan over t e gaan t o t h e t v e n t i l e r e n van het h o o i .

Conclusie

In vele opzichten lijkt dit bedrijf op de bedrijven van ongeveer dezelfde grootte in de omgeving. Er wordt een behoorlijk gezinsin-komen gehaald, dank zij de produktieve veestapel en het relatief grote aantal fokvarkens.

•*) De begroting van elk bedrijf is achterin het rapport opgenomen. **) De tussen haakjes geplaatste cijfers verwijzen naar de regels

(7)

Nr. 2

T o e l i c h t i n g op de "begroting

Evenals 'bedrijf n r . 1 i s h e t een rundveef okbedrijf met een zeer goede p r o d u k t i e ( l 6 , 17) en een vrij hoge omzet en aanwas ( 2 0 ) . Ook h i e r l i g g e n de toegerekende kosten (30) boven het gemiddelde ( l i d N.R.S. , keuzedekkingen enz.) en zijn de opfok-kosten van- de k a l v e r e n (25) vrij hoog.

Behalve over s t a l m e s t kan d i t we id ehe drijf beschikken over v e e l kippemest. De hoeveelheid kunstmest kan daardoor beperkt blijven t o t 100 kg zuiver H per ha (9 ra)•

De a f z e t van e i e r e n op d i t pluimveevermeerderingsbedrijf v e r l o o p t goed. Het was o . i . . verantwoord een saldo van ƒ 6,- per aanwezige leghen (42) t e b e g r o t e n .

Door de degelijk gebouwde en goed i n g e r i c h t e kippenhokken l i g g e n de k o s t e n van de gebouwen (51 ) v e r boven h e t gemiddelde»

De grond l i g t g u n s t i g ten o p z i c h t e van de bedrijfsgebouwen. Alle p e r c e l e n vormen een aaneengesloten g e h e e l . De grondsoort i s zand.

Het hoofdgebouw i s oud en weinig doelmatig i n g e r i c h t . In een a p a r t e schuur i s h e t hooi o p g e t a s t .

De s t a l l i n g voor h e t rundvee l a a t te wensen over.

In de kippenhokken zijn automatische drinkbakjes en droogvoeder-bakken voor z e l f v o e d e r i n g . Het d i k s t r o o i s e l en de mestdroogvoeder-bakken vragen weinig a r b e i d .

Op h e t bedrijf werken de boer (100^), zijn vrouw en haar 70-j a r i g e moeder (samen ^Ofo). Verder i s e r een onvolwaardige arbeids-k r a c h t voor 2-g- dag per weearbeids-k.

Werktijden van de g e z i n s l e d e n ! ' zomer % ^.^0 u t o t 17.JO u w i n t e r : 5-30 u t o t 17-30 u

De arbeidsmethoden zijn over h e t algemeen dezelfde a l s op s o o r t g e -lijke bedrijven i n de omgeving.

Er wordt een groot a a n t a l kippen gehouden i n doelmatige, ruime hokken. Het a a n t a l arbeidsuren per k i p per j a a r s t e e k t g u n s t i g af bij dat van vergelijkbare bedrijven.

(8)

De t o e r i s n i e t voornemens op k o r t e termijn i n h e t "bedrijfsplan en de arbeidsmethoden veranderingen aan' t e "brengen.

Conclusie

Op dit "eenvoudige" bedrijf met produktief rundvee en een groot aantal kippen (vermeerderingsbedrijf) zorgen beide bedrijfs-onderdelen voor een flink netto-overschot.

Nr. 5

T o e l i c h t i n g op de b e g r o t i n g

Ook d i t bedrijf kan beschikken over veel s t a l m e s t en k i p p e -mest. Als kunstmest behoeft vrijwel a l l e e n 'S te v/orden gegeven,

zij h e t i n een vrij g r o t e hoeveelheid (ruim 200 kg zuivere IT per h a ) .

Kooi- en eventueel k u i l g r a s wordt gemaaid door een loom/erker. Al h e t hooi wordt i n h a a l t j e s g e p e r s t (9 m).

Onder de post overig voer (27) v a l l e n s aangekocht erwtenloof en h e t u i t s c h a r e n van de pinken.

Er wordt een fjorden-fokpaard gehouden (33? 55)«

De boer i s n i e t 'verzekerd van een regelmatige a f z e t van de eieren, van zijn vermeerderingsbedrijf. We durfden h e t saldo per leghen n i e t hoger t e begroten dan ƒ 4 . - (42).

Door de kippenhokken zijn de'kosten' van grond en gebouwen (51 ) vrij hoog.

Voor de v e r s p r e i d i n g van s t a l m e s t en kippemest wordt i n h e t v o o r j a a r een loonwerkor ingeschakeld (5?)«

Produkti e-oms t andigheden

De grondsoorten van d i t bedrijf zijn zand en darg.

De v e r k a v e l i n g i s n i e t g u n s t i g : bij de bedrijfsgebouwen l i g t bijna 3 ha; het overige l i g t op een a f s t a n d van ongeveer 7^0 m.

De boerderij i s oud, de rundvee s t a l l en zijn aan vernieuwing t o e . Er i s geen v/at e r l e i d i n g .

De hokken van de zeugen en de mestkalveren zijn goed en behoorlijk i n g e r i c h t .

Er zijn een paar goede kippenhokken met dikstrocisel en mestbakken. droogvoederbakken voor zelfvoedering en automatische drinkbakjes.

(9)

A r b e i d en a r b e i d s m e t h o d e n

De a r b e i d s k r a c h t e n zijn: de b o e r (IOO7&), zijn vrouw en h a a r oude v a d e r (samen 5®i°) en een j o n g e a r b e i d e r .

Werktijden van b o e r en vrouw:

zomer ! 5 -u t o t 19»30 u winters 5.3O u tot 19.30 u

Het afmesten van de stallen voor het rundvee wordt geheel in handwerk uitgevoerd en wordt als een grote last gevoeld. Dit werk vergt gedurende de stalperiode ongeveer twee dagen per week

(tussen het voeren op de morgen en op de middag).

Door de goede inrichting van de kippenhokken valt het werk hier in het algemeen mee. Wel vraagt het brengen van voer en water naar de jonge hennen in de koloniehokjes veel tijd.

Ondanks het grote aantal arbeidsuren denkt de boer nog aan uit-breiding, zowel van de rundvee- als de pluimvee- en de varkens-stapel.

Conclusie

De b e l o n i n g p e r a r b e i d s u u r i s n i e t g r o o t . We v r a g e n ons af of d i t bedrijf n i e t t e v e e l z i j d i g i s .

(10)

GROEF II — EENMANSBEDRIJVEN VAN CIRCA 15 HA EN GROTER Mr. 4

Toelichting op de "begroting

In de zomer krijgt do boer de "beschikking over 1 ha rogge-stoppel voor het uitzaaien van knollen (12).

Onder de post overig voer (27) vallen hier: de aankoop van erw-tenloof en het uitscharen van 6 à 7 pinken.

Op dit "bedrijf worden twee work paar den gehouden. Elk jaar koopt de "boer een jong paard en beleert het. In de herfst verkoopt hij dit paard vre er of één van zijn werkpaarden.

De grondsoort is voor een groot deel zand, een kleiner gedeelte bestaat uit veenachtig zand en madeland. Bij de bedrijfs-gebouwen ligt 12 ha. De rest ligt aan één kavel, 4 km van huis. Hier weiden de pinken en de droogstaande koeien. Ook wordt van dit stuk regelmatig hooi gewonnen.

De bedrijfsgebouwen zijn betrekkelijk nieuw. De stallen zijn ruim en vrij doelmatig ingericht.

Alleen in de drukste perioden wordt de boer terzijde gestaan door zijn vrouw.

Werktijden: zomer : 5 u. tot 19 u winter: 5 u tot 19 u

De arbeidsmethoden zijn dezelfde als op de bedrijven in de omge-ving. De boer maait het gras met een maaimachine. Er wordt grond-hooi en ruitergrond-hooi gewonnen. De bij het grond-hooien gebruikte machines

zijn: een harkkeerder, oen trommelschudder en een hooischuif. Het gras wordt ingekuild volgens de warme methode. De hooitas

en de kuilhopen liggen gunstig ten opzichte van de stal.

De voederwinning vraagt veel arbeidsuren. Tijdens de arbeidstop-pen in de zomer bij het hooien en bij het inkuilen wordt wel het

uiterste van de boer en zijn vrouw gevraagd. Gedurende de stal-periode is de boer bijzonder gebonden. Het voeren, melken (machine met één apparaat) en afmesten vragen veel tijd. De mest wordt in handwerk met een kruiwagen uit de grup verwijderd, Een gierkelder is er niet. Juist door het steeds terugkerende afmesten is de winterperiode niet alleen een drukke, maar ook een zware periode. In de loop van i960 of 196I zal het afmesten van de rundveestal-len daarom worden gemechaniseerd.

(11)

11

Conclusie

Door de grote veestapel van goede kwaliteit kan dit een-mansbedrijf een zeer goed gezinsinkomen opleveren. Het stelt echter wel zware fysieke eisen aan de boer.

Ifr. 3

Toelichting op de begroting

Het overige voer (27) bestaat uit aardappelvezels.

Froduktie-oms tandigheden

De grond (grondsoort zand) ligt voor het grootste deel in een lange kavel achter de boerderij. Het bouwland en ongeveer 5 ha grasland liggen 1 km van huis.

De bedrijfsgebouwen verkeren in een goede staat, maar de inrich-ting is matig.

Het is een typisch gezinsbedrijf. De taken zijn als het ware verdeeld. De vrouw helpt altijd bij het melken (melkmachine met twee apparaten), ze voert de kalveren en de varkens en tijdens het hooien helpt ze zowel op het land als in de schuur.

Werktijden': zomer : 5 u "tot 19.15 u

winter: 5.3O u tot 19.15 u

Tijdens de arbeidstop in de eerste hooiperiode laat de boer circa 3 ha hooi in baaltjes persen. Yoor de hooien kuilvoerwinning beschikt hij over: een -harkkeerder, een trommel schudder en een

transporteur. Het gras wordt ingekuild volgens de -warme methode. Hooi en kuil liggen gunstig ten opzichte van de stal opgeslagen. Wat betreft de voederwinning en de verzorging van het vee op stal verwijzen we naar hetgeen hierover werd meegedeeld bij be-drijf nr. 4»

Voor het probleem afmesten is op dit bedrijf echter op korte ter-mijn nog geen oplossing te vinden.

Conclusie

De boer en zijn vrouw maken lange arbeidsdagen. Het g e z i n s -inkomen l i g t wat l a g e r dan de bedrijfsomvang doet vermoeden.

(12)

12

-Hr. 6

Het hooien icuilgras wordt gemaaid door een loonv/erker (meer dan 100^ van het land wordt gemaaid). Post J a is daardoor vrij hoog.

De "boer koopt de "biggen op een leeftijd van 8 - 1 0 weken. Gedeel-telijk gaat hij ze mesten tot zouter. Een deel ervan verkoopt hij echter als hoogdrachtige opfokzeug.

Een droog jaar is op dit bedrijf gunstiger dan een nat. De grondsoort is nl. gedeeltelijk veenachtig zand en gedeeltelijk laagveen dat "bezand is. De grond ligt aan een kavel van 1-|- km lang en ongeveer 100 m "breed achter de "boerderij.

De toestand van de bedrijfsgebouwen is goeds de indeling is vrij

gunstig.

De wqrktijden van de boer (100$) en zijn vrouw (35^) zijns zomer i 5 u "tot 19 u

winters 5°3° u tot 19 u

Het hooien kuilgras wordt gemaaid door een loonwerker. Het hooi v/ordt als grondhooi gewonnen en gedeeltelijk geventileerd. Er is maar één hooimachine: een hark keerder. In het volgende

seizoen zal de "boer tevens de beschikking hebben over een vork-jes schudder. Het inkuilen gebeurt volgens de warme methode. Voor het melken wordt een melkmachine gebruikt met één apparaat. Binnenkort zal een tweede apparaat worden aangeschaft.

De stalmest (vaste mest en.gier) schuift men vanuit de grup in een mestkelder. Tot dusverre was het leegmaken van deze kelder handwerk. Dit zware en tijdrovende werk zal vanaf de volgende stalperiode gebeuren met een mestpomp.

Verder verwijzen we ook hier naar hetgeen is meegedeeld bij "bedrijf nr. 4 •

De varkens krijgen het voer in de vorm van dikke "brij. Het af mes-ten van de hokken gebeurt in handwerk.

Conclusie

De boer en zijn vrouw maken v e e l a r b e i d s u r e n . Een "bezwaar van d i t bedrijf i s de matig produktieve r u n d v e e s t a p e l .

(13)

Hr. 7

Het v a l t d i r e c t o p / - d a t d i t bedrijf met 30 melkkoeien s l e c h t s een l i c h t e j o n g v e e b e z e t t i n g h e e f t .

Alleen van de b e s t e p r o d u k t i e - d i e r e n houdt de boer k a l v e r e n aan. Op het moment dat een t w e e j a r i g e vaars a f k a l f t , heeft se veel geld en tijd g e k o s t . Voor een d i e rs dat volgens zijn afstamming

waarschijnlijk een "gewone" produktie-koe zal worden, v i n d t de boer dat n i e t verantwoord. Vervanging van zijn melkkoeien h e e f t dan ook s l e c h t s voor een gering deel p l a a t s - door eigen aanfok. De meeste moeten worden aangekocht. Op d i t bedrijf i s h e t wel-l i c h t de meest gewenste handewel-lwijze. De boer h e e f t n wel-l . een com-b i n a t i e van o n d e r n e m e r s c a p a c i t e i t e n ;

- hij i s een uitnemend b e d r i j f s l e i d e r - hij kan oordeelkundig w-erken

- hij s t a a t a l s handelaar zijn mannetje.

Het g r o t e a a n t a l melkkoeien l e v e r t veel mest. Deze mest, aange-vuld met kunstmest (voornamelijk N), h e e f t een zodanige g r a s g r o e i t o t gevolg dat c i r c a 8Qfc van h e t land kan worden gemaaid voor hooiv/inning. Verder wordt 1 50 ton erwtenloof aangekocht (27)«

Tot h e t saldo van de dekbeer (4-0a) kwamen we a l s v o l g t :

Opbrengst s gem. 14O dekkingen à ƒ 1 0 , - ƒ 14OO,-Kosten : stamboek ƒ

140?-voederkosten " 360,af schrijving " 1 0 0 ,

-r i s i c o , -r e n t e , hokkosten e . d . " 100,- _»

7OO,-Saldo ƒ 700, Directe kosten werkpaarden (55)

werkpaard ƒ 550 >-pony " 1 50 ;,-f

500,-Produktie-omstandigheden

De 'grondsoort is zand en madeland. De zandgrond is vrij licht. Er is bijna 2 ha jonge ontginningsgrond-bij.

De bedrijfsgebouwen verkeren in een behoorlijke toestand. I.ïet de ruimte moet worden gewoekerd. Het hoofdgebouw had oorspronkelijk een tasruimte en stallen voor 15 melkkoeien met bijbehorend jongvee, Momenteel is er langs de drie buitenmuren plaats voor J2 stuks

grootvee. De tasruimte en de deel zijn geheel met hooi gevuld. De varkensschuur is vrij goed ingericht. Er is oen uitloop voor alle zeugen.

(14)

14

Voor de kippen zijn goedkope en eenvoudige hokken gebouwd. De in-richting is behoorlijk. Er zijn automatische drinkbakjes en droog-voederbakken voor zelfvoedering. Verder is er in de hokken dik-strooisel en een mestbak.

Dit bedrijf is geplaatst onder groep II — eenmansbedrijven. T/e hebben dit gedaan omdat de boer slechts wordt bijgestaan door zijn vrouw. Bijgestaan is hier echter niet het juiste woord. De vrouw vervangt een arbeider. Bovendien voelt ze evenveel voor het bedrijf als haar man en heeft ze een oordeelkundige kijk op het geheel. In feite is het een bedrijf met een tweehoofdige leiding.

Y/erktijden: zomer : 5 u. tot 20 u winters 5*30 u tot 20 u

De arbeidsmethoden zijn weinig anders dan op de bedrijven in de omgeving.

Het kuilvoer ligt op enige afstand van huis. Meestal neemt de boer één keer. in de twee dagen bij het uitrijden van de mest een retourvracht mee.

Voor het melken gebruikt men een melkmachine met twee apparaten. De zeugen krijgen als voer dunne brij. In de eerste tijd eten de

biggen aan de droogvoederbak, later geeft men ook deze dieren dunne brij.

Ben groot probleem op dit bedrijf is het afmesten van de rundvee-stallen. Alles moet in handwerk worden uitgevoerd. liet is niet eenvoudig hier een doelmatige oplossing voor te vinden. Ondanks deze moeilijkheden denkt de boer nog over uitbreiding van de vee-stapel. In de schuur zal een dubbele Hollandse stal worden ge-bauwd .

Conclusie

De boer r e k e n t v e e l meer dan gemiddeld'door zijn c o l l e g a ' s g e b e u r t . Melken en biggen fokken zijn n a a r zijn mening momenteel de b e s t e en daarom op zijn boerderij de b e l a n g r i j k s t e bedrijfsonder-d e l e n . Mocht bedrijfsonder-de s i t u a t i e t . a . t . anbedrijfsonder-ders -worbedrijfsonder-den, bedrijfsonder-dan gaat hij zo' v e e l mogelijk omschakelen. Wel i s hij van o o r d e e l dat de goede bedrijfsonderdelen, een f l i n k e omvang moeten hebben om een behoor-lijk inkomen t e h a l e n . Als v/e zijn gezinsinkomen (helaas met t e lange' werkdagen verkregen) bekijken, kunnen v/e d i e r e d e n e r i n g moeilijk i n twijfel t r e k k e n .

(15)

15

. GROEP I I I — VADER EH ZOOHBEDRIJVEN VAN CIRCA 1 5 HA EH GROTER N r . 8

De omzet en aanwas (20) i s l a g e r dar. de p r o d u k t i e v e v e e s t a p e l ( 1 63 1 7 ) ' zou doen v e r m o e d e n . Het bedrijf i s n l . ' n i e t a b o r t u s - v r i j .

De o v e r i g e t o e g e r e k e n d e k o s t e n (30) zijn h o g e r dan op de gemid-d e l gemid-d e begemid-drijven ( l i gemid-d N . R . S . , k e u z e gemid-d e k k i n g e n e n z . ) ,

Aan de v o e d e r w i n n i n g wordt v e e l z o r g b e s t e e d . Het gemaaide p e r c e n t a g e l i g t aanmerkelijk boven de 100, Het h o o i wordt g e v e n t i -l e e r d (54) s t e r w i j -l s -l e c h t s wordt i n g e k u i -l d met t o e v o e g i n g , v o o r a -l van m e l a s s e ( 2 7 ) ,

Door bijzondere o m s t a n d i g h e d e n kan de b o e r de e i e r e n v o o r een d e e l s t e e d s a f l e v e r e n t e g e n een p r i j s , d i e boven de m a r k t p r i j s l i g t ( 4 2 ) ,

F r o d u k t i e - o m s t a n d i g h e d e n

De 15 h a g r o n d ( v e e n a c h t i g zand en v e e n ) l i g t aan één k a v e l v a n c i r c a 2200 m x JQ m.

De bedrijf s gebouwen v e r k e r e n i n een goede s t a a t . Ze zijn d o e l m a t i g i n g e r i c h t . Hooi en k u i l l i g g e n g u n s t i g o p g e s l a g e n t e n o p z i c h t e van de s t a l .

A r b e i d en a r b e i d s m e t h o d e n

Op d i t bedrijf werken de b o e r (lOO^o), zijn zoon (lO0^)\ en zijn vrouw ( 3 0 $ ) . De l a a t s t e v e r z o r g t voornamelijk de k i p p e n .

V/erktijdens zomer s 5*30 U- "tot 1 8 . 3 0 u w i n t e r s 5.30 u t o t 1 8 , 3 0 u

Voor de h o o i w i n n i n g h e e f t men de b e s c h i k k i n g o v e r : een m a a i b a l k , een t r o m m e l s c h u d d e r , een h a r k k e e r d e r en een t a k e l v o o r h e t i n s c h u r e n .

Het gras moet in handwerk in de silo's worden gebracht.

De stalmest wordt verspreid net een mestverspreider (mestwagen) en de kunstmest met een kunstmeststrooier. De N wordt met de hand vanaf de wagen gestrooid.

Het uitmesten van de grup gebeurt nog in handwerk. Gedeeltelijk v/ordt de mest direct over het land gebracht; is het land voor het uitrijden niet geschikt dan gaat de mest aan een hoop, die in het voorjaar wordt verspreid.

In het kippenhok zijn automatische drinkbakjes. Meel wordt verstrekt in een droogvoederbak met zelfvoedering, graan strooit men door het hok.

(16)

1b

Het melken gebeurt machinaal met twee apparaten,

Conclusie

Dank zij de behoorlijke m e c h a n i s a t i e blijft h e t a a n t a l arbeids-uren op d i t goed g e l e i d e bedrijf binnen redelijke grenzen. Om

beur-ten kunnen de boer en zijn vrouw en de zoon er eens u i t t r e k k e n . Vooral hierdoor v i n d t men h e t leven wei " l e e f b a a r " .

N r .

Meer dan 100^ van het grasland wordt gemaaid. Dit maaien gebeurt steeds in een jong stadium. Het hooi wordt geventileerd

(54)» Het grondrantsoen in de stalporiode is daardoor vrij goed. Bovendien is de verhouding vnintermelk-zomernelk ongeveer 1 : 2.

Zodoende kan worden volstaan met een geringe krachtvoedergift (22) Knollen worden gezaaid in de roggestoppel en op een in de zomer

gescheurd perceel grasland (12).

De grond (zand en lichte veengrond) ligt voor en achter de boerderij. Doordat de kavel slechts circa 100 m breed is liggen enkele percelen (o.a. het bouwland) nog vrij ver van huis." De bedrijfsgebouwen verkeren in een zeer slechte toestand. Er is echter veel ruimte. De stal voor het melkvee is behoorlijk goed. Hooitassen en kuilvoer liggen dicht bij de stallen.

De varkensmesthokken liggen in een rij. Ze bieden plaats aan onge-veer 60 varkens. Gedurende de zomermaanden lopen in de jongvee-stal een 40-tal biggen. Dit is als het ware het reservoir voor de mestvarkenshokken. Nu en dan worden nieuwe biggen aangekocht.

Vader en zoon werken volledig op het bedrijf« een dochter voor ruim 1/3 deel.

Werktijden: zomer s 5 "u. tot 19 u winter: 5-30 u tot 19 u

Voor het rooien van de aardappelen en het oogsten van het graan (met combine) wordt een loonwerker ingeschakeld. Dat gebeurt ook voor het greppelen en soms voor het uitrijden van mest.

(17)

17

-Hooi- en k u i l g r a s worden gemaaid met de maatbalk. Voor h e t schud-den, keren, en zwelen "beschikt men over prima werktuigen.

Bij h e t inschuren van h e t hooi maakt men gebruik van een t r a n s -p o r t e u r . Het laden van h e t hooi i s nog een -probleem. Hier moet nog een a r b e i d s b e s p a r i n g en vooral - v e r l i c h t i n g komen« Men

zoekt n a a r een o p l o s s i n g .

Dagelijks s c h u i f t men de s t a l m e s t i n een n e s t gat (handwerk). Eén k e e r p e r week wordt d i t g a t door middel van een mestpomp ( t r a n s

-p o r t e u r ) l a . eggen aal d. De mest gaat dan ne t é én over het land met behulp van een k l e i n e c e n t r i f u g a a l - m e s t v e r s p r e i d e r . Afhan-kelijk van de l i g g i n g van h e t t e bemesten p e r c e e l vraagt d i t gehele werk, d a t wordt u i t g e v o e r d door één man, gedurende de s t a l p e r i o d e een halve t o t ongeveer één dag per week.

De kunstmest wordt g e s t r o o i d met een k u n s t m e s t s t r o o i e r .

Het voeren van de varkens v r a a g t n i e t v e e l tijd. .Voor de 40 s t u k s i n de j o n g v e e s t a l p a s t men h e t automatische droogvoedersysteem t o e . De mestvarkens krijgen dikke brij die wordt klaargemaakt i n de t r o g . Boven elke t r o g i s een waterkraan en er voor s t a a t een bak meel.

De varkensïïiest wordt i n een b u i t e n de hokken lopende goot g e schoven. De goot e i n d i g t i n een mestgat, dat nu en dan met b e -hulp van een mestpomp ( t r a n s p o r t e u r ) wordt Lsus ggehaald. Ook de varkensmest wordt d i r e c t na h e t uitrijden over h e t land gebracht met de c e n t r i f u g a a l - m e s t v e r s p r e i d e r .

Het melken gebeurt machinaal met d r i e a p p a r a t e n .

Conclusie

De bedrijfsomvang per a r b e i d s k r a c h t s t e e k t g u n s t i g af bij de gemiddelde D r e n t s e landbouwbedrijven, evenals h e t arbeidsinkomen. Niettemin voelen de boer en zijn zoon zich wel erg gebonden aan

h e t bedrijf. Vooral vinden ze de lange werkdagen bij d i t bedrijfs-systeem voor de toekomst . n i e t meer aanvaardbaar.

(18)

18

BEDRIJVEN MET EEN INTERESSAIT! BEDRIJFSPLAN

Hieronder volgen nog enkele bedrijven met eon interessant bedrii f 3p Ian.

1 . Ontginningsbedrijf, circa 30 jaar oud 2&TT ha grasland 1-g- ha bouwland Veestapel (196O) JO melkkoeien 22 pinken 15 kalveren 1 paard 80 kippen Arbeidskrachten (i960) man vrouw s c h o o l g a a n d e zoon 14 j a a r a r b e i d e r (2 dagen p e r v/eek, Er wordt v e e l g e b r u i k gemaakt van de d i e n s t e n van een l o o n w e r k e r ,

2 . K l e i n , gemengd bedrijf 2 , 7 0 h a g r a s l a n d 2 , 8 0 h a bouwland Bouwlandgewassen ( i 9 6 0 ) V e e s t a p e l ( i 9 6 0 ) A r b e i d s k r a c h t e n ( i 9 6 0 ) 1 h a r o g g e 0„70 h a a a r d a p p e l e n 0 , 6 5 h a s l a b o n e n 0 , 3 2 h a k r u i d e n 0 , 0 8 h a a a r d b e i e n 0 , 0 5 h a r a b a r b e r v o o r v r u c h t van b o n e n : radijs en s l a 8 m e l k k o e i e n 10 k a l v e r e n ( a l s p i n k v e r k o c h t ) + 40 m e s t s t i e r e n {af t e l e v e r e n in- 1 96O) 1 p a a r d 25OO k i p p e n v a d e r ( n i e t 100$, h a n d e l t v e e l ) 2 zoons ( v o l w a s s e n ) 1 zoon 14 j a a r ( s c h o o l g a a n d ) tijdens a r b e i d s t o p ( a a r d b e i e n , bonen) nog vreemd p e r s » 3 ' Y/eidebedrijf • 27 h a • V e e s t a p e l ( i 9 6 0 ) 30 melkkoeien 10 pinken 12 kalveren Arbeidskrachten man vrouw Het i s een vrij s t e r k g e m e c h a n i s e e r d bedrijf. 4 . We i d eb e drijf 40 h a V e e s t a p e l ( i 9 6 0 ) 40 m e l k k o e i e n 26 p i n k e n 34 k a l v e r e n 7 m e s t s t i e r e n 1 2 p a a r d e n 80 s c h a p e n a r b e i d s k r a c h t e n ( i 9 6 0 ) A: boer vrouw oude vader arbeider

(19)

- 19

NABE SCHOUT/IN G

1. Aan h e t hoofd van de bedrijven, die i n ons onderzoek waren "be-' trokkens staan mensen met "bijzondere k w a l i t e i t e n a l s

bedrijfs-l e i d e r .

2. Ook op bedrijven met een t r a d i t i o n e l e bedrijfsvoering i s een redelijk inkomen t e h a l e n , mits de bedrijfsomvang per a r b e i d s -k r a c h t voldoende groot i s .

3« Het a a n t a l arbeidsuren op de onder punt 2 genoemde bedrijven i s over h e t algemeen g r o o t . Dat i s vooral h e t geval op de eenmans-bedrijven, v/aar de v e r g r o t i n g van de bedrijfsomvang gezocht i s i n de s e c t o r melkveehouderij (Groep I I ) . Met name h e t melken, de voederwinning en h e t afmesten (handwerk) vragen v e e l tijd. Op jonge leeftijd i s d i t v o l t e houden. In h e t algemeen beschou-wen de boeren u i t Groep I I hun huidige bedrijfssysteem dan ook a l s een overgangsfase.

4« I s een g r o t e bedrijfsomvang b e r e i k t door een u i t b r e i d i n g van de pluimvee- en/of v a r k e n s s t a p e l (bedrijf n r . 1 , 2 on ten dele 8 en 9) > ^^n blijft h e t a a n t a l a r b e i d s u r e n binnen redelijke grenzen. In deze s e c t o r e n zijn op n i e t al te ingrijpende vrij ze en zonder v e e l kosten de a r b e i d s u r e n t e beperken.

5. Het i s u i t s o c i a a l oogpunt noodzakelijk bij de melkreeh'ouderij meer aandacht t e besteden aan doelmatige arbeidsmethoden voor h e t melken, voor de voederwinning en met name voor h e t afmesten.

6. Op bedrijven, waar de werktijden lang zijn, kan h e t aanbeveling verdienen een omschakeling n a a r een nieuw bedrijfssysteem t e overwegen, een bedrijfssysteem dat n i e t de gebondenheid aan h e t bedrijf wegneemt, maar wel de arbeidsuren t o t een aanvaardbaar

a a n t a l t e r u g b r e n g t . We verwijzen h i e r v o o r b . v . n a a r i n t e r n r a p -p o r t n r . 66 van h e t P.A.W.

(20)

SUGGESTIES VOOR MDER ONDERZOEK

1 . Het zou gewenst zijn de i n v l o e d van de b e d r i j f s l e i d i n g op de b e

-d r i j f s r e s u l t a t e n n a -d e r t e o n -d e r z o e k e n . B e -d r i j f s p l a n , o p b r e n g s t e n en k o s t e n geven d i t nog o n v o l d o e n d e w e e r . V e r g r o t i n g van h e t a a n t a l

eenheden l e i d d e op deze bedrijven t o t minder a r b e i d s u r e n p e r e e n -h e i d , terwijl de r e s u l t a t e n p e r e e n -h e i d b e s l i s t n i e t o n g u n s t i g e r zijn dan op de meer t r a d i t i o n e l e b e d r i j v e n . G e l d t d i t algemeen of u i t s l u i t e n d v o o r b e p a a l d e b e d r i j f s l e i d e r s ? I n d i e n d i t . l a a t s t e h e t g e v a l i s : o v e r welke k w a l i t e i t e n moeten deze b o e r e n dan b e s c h i k k e n ?

2 . Van g r o o t b e l a n g i s een n a d e r o n d e r z o e k n a a r de i n v l o e d van de a r b e i d s m e t h o d e n en de g r o o t t e van de b e d r i j f s o n d e r d e l e n op de a r b e i d s b e h o e f t e . Daarbij i s met name de ( m a r g i n a l e ) a r b e i d s b e -h o e f t e bij v e r g r o t i n g van de o n d e r d e l e n van b e t e k e n i s .

3« Voor v e e l bedrijven z a l de f i n a n c i e r i n g de g e w e n s t e b e d r i j f s a a n -p a s s i n g b e l e m m e r e n . Nader o n d e r z o e k o m t r e n t h e t rendement van h e t ( m a r g i n a l e ) vermogen zou h e t i n z i c h t kunnen v e r b e t e r e n .

4 . De b e d r i j f s a a n p a s s i n g g a a t vrijwel s t e e d s g e p a a r d met v e r a n d e r i n g e n i n de gebouwen. Wat zijn de m e e s t d o e l m a t i g e v e r b e t e r i n g e n d i e i n de b e s t a a n d e gebouwen kunnen worden a a n g e b r a c h t , i n h e t bijzonder wat b e t r e f t de r u n d v e e s t a l ?

5« Bij ons o n d e r z o e k namen we bedrijven met een b e p a a l d e l e e f t i j d van de b o e r en een b e p a a l d e g e z i n s s a m e n s t e l l i n g . ïïe deden bij ons o n d e r z o e k een a a n t a l s t a t i s t i s c h e waarnemingen.

Zijn de " e x t r e m e " bedrijven gebonden aan de l e e f t i j d - v a n de b o e r en de s a m e n s t e l l i n g van h e t g e z i n ? Een meer dynamische b e s c h o u -wing s T/ij ze kan mogelijk i n t e r e s s a n t e g e g e v e n s o p l e v e r e n .

6« K a a s t de h o o g t e van h e t inkomen i s ook de s t a b i l i t e i t van b e l a n g . Een schommeling van h e t inkomen i s voor de b e t r o k k e n e n i e t a l l e e n

e c o n o m i s c h , maar ook f i s c a a l n a d e l i g , w e l l i c h t i s de mogelijke s p r e i d i n g van h e t inkomen bij e l k b e d r i j f s s y s t e e m aan de hand van b e g r o t i n g s m o d e l l e n n a d e r aan t e g e v e n .

7 . Voor de b e d r i j f s v o o r l i c h t i n g zou h e t van g r o o t b e l a n g zijn de w e e r -s t a n d e n t o t bedrijf -s a a n p a -s -s i n g n a u w k e u r i g e r t e k e n n e n . D i t g e l d t m i s s c h i e n wel i n h e t bijzonder m . b . t . de S a k s i s c h e b o e r , wiens " j a ' wel b e t e k e n t d a t hij h e t b e g r i j p t , maar nog g e e n s z i n s d a t hij ook i e t s g a a t d o e n .

S 1386 200 e x . K o / j 2 9 - 9 - ' 6 0

(21)

A RESULTATEN PER Omschrijving a-e a 0 a <e e a s a te K a « 5 a 19 9 ir B 9 a 3 a 5 3 a 5 5 n

i

>

3

s! 1-4 * 3 û 0 •s a a 1. 2. 3. 4 5. ; 6. .. 7.

S, to taal marktbare genassen

9. Grasland + kunstweide 10. Voederbieten 11. 12. S topp el knoll en 13. Stoppel 14. Totaal voedergewassen 15. Totaal cultuurgrond 33. Werkpaarden 34. Jonge paarden 35. Schapen 36. Kalveren t o t Vi j a a r 37. Jongvee boven ^ j a a r 38. Mestvee 39. Melkkoeien 40. Pokzeugen

41. Mestvarkens (aant af gel. )

42. Leghennen 43 BEDRIJF PLAN I ha b -f

.pa.

JLJlL.

4M

Aantal /

é

^

1 II

xso

44. Totaal saldo

45. Af: n i e t toeger. kosten (58 s / t ) 46. Arbeidsinkomen

47. Af: bet. loon+ S0C. l a s t e n 48. Arbeidsinkomen v . h . g e z i n 49. Af: loon boer en gezinsleden 50. Netto - overschot Saldo c »

ktyl

Ipo

SfL.

.1.101}

MAß

}loo

Jiq

PLAN I I ha d Aantal Saldo e - • • • nftf.llm*

B OPBRENGST EN TOEGEREKENDE _{PER h a EN PER DIER} OPBRENGST kg f 1. 2. 3. 4. 5. „ 6. . 7. ;.„ Kunstmest, zaaizaad, »e* Aderden per ha m 9. Ih ïoi

n.

12. liÛ 13. 14. Totaal prijs g Opbrengst minus kunstmest zaaizaad, poottped en dlv. h Per melkkoe a r e s n #

-f

' gld P

W

/ /

I.SL

flPRRENGST PER MELKKOE 16.kg melk 17.% v e t 18. Melkprijs 19. Melkgeld 20. Omzet + aanwas 21. Totaal q

Aam.

HM..

âffo

Uli

Af: Werk door derden i KOSTEN (T\ Bü: )pbrengst bijprodukt in gld j Saldo k TOEGEREKENDE KOSTEN" RUNDVEE 22. Krachtvoer makvee 23. " Jong»ee> &jr. 24. " drachtig Jongv. 2 5. Opfok tut % j r . 26.Stro + strcoiséL 27. Overig voer Per d i e r

MM

M

u Ho kg

fJJUL

kg „ k g 28. To ta l e voederkosten Per melkkoe 29. Voederkosten 30. Overige toeger. kosten 31. Totaal toeger. kosten 32. Saldo per koe(21q-31r)

40. Saldo p e r gemiddeld aanwezige fokzeug, 41. Saldo p e r afgeleverd mestvarken

42. Saldo p e r gemiddeld aanwezige leghen

r TotaaJi bedrag ..*£k~LJLékL*.

tLo

Ito

J1A.0...

I£Q.

m4

gLd p e r

J3J...

/3f

4oL

ISJJL.

J2&L

HSO

.J.

9

ßo...

C NIET TOEGEREKENDE KOSTEN GEHELE B E D R I J P

51. Kosten grond en gebouwen (pacht) 52. Kosten werktuigen ( b a s i s - i n v e n t a r i s ) 53. Kosten t r e k k e r

54. Kosten grote werktuigen ( ) 55. D i r e c t e kosten werkpaarden 56. Algemene kosten 57 mm dcti JMMM*^ aJk 58. Totaal ('naar 4 5 c / e l ? PLAN I S

lAoo

... 3$0 tJjOSL /SO

Jlla.

PLAN I I t

(22)

A RESULTATEN PER Omschrijving a-z a a X < a w M BS < M H a! < E «! 3 a a ù > w 3 i>

£

1

< < H J O M a BÎ 39 a a M 1. 2. 3. 4. 5. :. 6. . 7.

8. To taal marktbare genassen

9. Grasland + k u n s t w e i d e 10. V o e d e r b i e t e n 11. 12. Stopp e l k n o l l e n 13. S t o p p e l 14. Totaal voedergewassen 1 5 . Totaal cultuurgrond 33. Werkpaarden 34. Jonge paarden 35. Schapen 36. Kalveren t o t Vi j a a r 37. Jongvee boven & j a a r 38. Mestvee 39. Melkkoeien 40. Pokzeugen 41. Mestvarkens (aantafgsl. ) 42. Leghennen 43 ; 4 4 . Totaal saldo 45. Af: n i e t t o e g e r . k o s t e n ( 46. Arbeidsinkomen 47. Af: b e t . loon + s o c . l a s t e n 48. Arbeidsinkomen v . h . g e z i n 49. Af: loon boer en g e z i n s l 50. N e t t o - o v e r s c h o t natura* • PLAN ha b -1

-. f

f

Aantal /

5"

3 f

IIOQ 58 s / t ) eden BEDRIJP I Saldo c f

Jims

Ahao

I&5Z5 MM 15125 I5SO JA&fS. lOQO

5SJS

PLAN I I ha d : • • -Aantal Saldo e

n OPBRENGST EN TOEGEREKENDE KOSTEN f $ \

B PER h a EN PER D I E R \*y

OPBRENGST kg f 1. 2. 3. 4. 5. 6 7. :... Kunstmest, zaaizaad, ir eik d. derden p e r ha m 9. 110 ïoi 11. 12. 13. 14. Totaal prijs e • • - • - •• Opbrengst minus kunstmest, zaaizaad, pootaoed en d l v . h Per melkkoe ares n

u

_{t •} 1 gld P

4*

W

OPRRENCST PER MELKKOE 1 6 . k g melk 17.% v e t 18. M e l k p r i j s 19. Melkgeld 20. Omzet + aanwas 2 1 . Totaal a 3..0.M.

.J,M..

30,> /635 t-50 JjßF. Af: Werk door derden i B«: Opbrengst bijprodukt in gld j . s' S a l d o k TOEGEREKENDE KOSTEN* RUNDVEE 22. Krachtvoer mekvee 2 3 . " jongvee >&jr. 24. " draditigjongv. 25. Opfok tot £ J r . 26. Stro + strooisel 27. Overig voer Per dier 482...k« J.SG.M _ kg „...kg 28. Totale voederkosten P e r melkkoe 29. Voederkosten 30. Overige t o e g e r . k o s t e n 3 1 . Totaal t o e g e r . k o s t e n

32. Salab per koe ( 2 q - 31r)

40. Saldo p e r gemiddeld aanwezige fokzeug, 41. S a l d o p e r a f g e l e v e r d mestvarken

42. Saldo p e r gemiddeld aanwezige l e g h e n

r To tat' A bedrag

..JijjL

.. JSû

_.../££ „...<2o.ß... 7^ 3QÛ —

JÇA/

gld per dier

UL

ISO

sâê

.IMlp..

J3Z5 £>

C N I E T TOEGEREKENDE KOSTEN GEHELE B E D R I J P

51. Kosten grond en gebouwen ( p a c h t ) 52. Kosten werktuigen ( b a s i s - i n v e n t a r i s ) 53. Kosten t r e k k e r

54. Kosten g r o t e werktuigen ( ) 55. D i r e c t e k o s t e n werkpaarden

56. Algemene k o s t e n

58. Totaal ( naar 45 c/e)

PLAN I s 1.000 ...feü M..Q. 3.S.Q.

HM...

PLAN I I t

(23)

RESULTATEN PER BEDRIJP OPBRENGST EN TOEGEREKENDE KOSTEN /2_{PER ha EN PER DIER k2/}s, Omschrijving PLAN I ha Saldo PLAN II OPBRENGST ha Saldo kg prijs Opbrengst minus kunstmest zaaizaad, pootgped en dlv. Af: Werk door derden Bü: Opbrengst bljprodükt in gld Saldo 1 j

8. totaal marktbare gelassen Kunstmest,

zaaizaad, «reakd. derden per ha 9. 10. 11. 12. 13. 14. Grasland+ kunstweide Voederbieten Stoppelknollen Stopp el

Totaal voeder genassen

po...

9. 10. LI. 12. 13. 14.

315..

Totaal Per melkkoe ares n

p...

gld

AM,

û 15. Totaal cultuurgrond

$Ji

Aantal Aantal OPBRENGST PER MELKKOE 33. Werkpaarden 34. Jonge paarden 35. Schapen

3S. Kalveren tot & jaar 37. Jongvee boven të jaar 38. Mestvee 39. Melkkoeien

.1...

Voo

M. ß

iïfiQ

16 17 18 19 20 21 kg melk % vet Melkprijs Melkgeld , Omzet + aanwas . To taa l 10

8.8$Q

(&L0L

mi.

d/O

lÂp

TOEGEREKENDE K0ST8N RUNDVEE 22. Krachtvoer nakvee 23. " jongvee > i4jr. 24. " drachtig jongv. 25.Opfok totKjr. 26. Stro + strooisel 27. Overig voer Per dier

/;?

k

«

A

u

ISQ kg

fJiSL

kg _....kg Totaal bedrag

XfÜ

—Zxê«

__/££.

é8o

28. To tale voederkosten Per melkkoe 29.Voederkosten 30. Overige toeger.kosten 31. Totaal toeger. kosten 32. Saldo per koe ( 21q- 31r) 39. Saldo minus kosten voedergew.per koe (32r-14p)

gld per dier I/O

ML

40. Fokzeugen 41. Mestvarkens (aantafgel. )

Ä00 40. Saldo per gemiddeld aanwezige fokzeug. 41. Saldo per afgeleverd mestvarken

ZSo

42. Leghennen

loo

.31.00 42. Saldo per gemiddeld aanwezige leghen

—M

43. _{NIET TOEGEREKENDE KOSTEN GEHELE BEDRIJP}

44. Totaal saldo

45. Af: n i e t toeger.kosten (58 s / t ) 46. Arbeidsinkomen

47. Af: bet. loon + soc. 1 asten 48. Arbeidsinkomen v.h. gezin 49. Af: loon boer en gezinsleden 50. Netto - overschot

MM,

3000 8000

UM

Opgesteld door: nn.f-.nm*

51. Kosten grond en gebouwen (pacht) 52. Kosten werktuigen (basis-inventaris) 53. Kosten trekker

54. Kosten grote werktuigen ( ) 55. Directe kosten werkpaarden

56. Algemene kosten 57 58. Totaal ("naar 4 S o / e l

m>

PLAN I S

IMS.

£û0.„.

ISO

àltSL.

èoo...

mo...

PLAN II t

(24)

A RESULTATEN PER Omschrijving a SE Ed CO < Cd co H fcrf es < s «• a 9 ai a 3 G ü > 3 3 S n § > f % • < H 3 0 •5 ü 0 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8.1 9. 10. 12. 13. 14. 15. 33. 34. 35. 36. 37. 38. 39. 40. .41. 42. 43. 44. 45. 46. 47. 48. 49. 50.

fbtaal marktbare gevat s en

Grasland+ kunstweide Voederbieten

Stoppelknollen Stoppel

Totaal voeder genassen

To taal cal tuur grond

We rkp aarden Jonge paarden Schapen Kalveren t o t të j a a r Jongvee b o v e n \ j a a r Mestvee Melkkoeien Pokzeugen Mestvarkens (aantafgel. ) Leghennen Totaal saldo

Af: n i e t toeger. kosten ( Arbeidsinkomen

Af: bet. loon+ SOC. l a s t e n Arbeidsinkomen v.h. gezin Af: loon boer en gezinsl Netto - overschot Datum: >.'. :..•..• > PLAN ha b *

Jä,5A.

1 MM

Aantal II :/

tl

/Û

IL

£.:..

58 s / t ) eden BEDRIJP I Saldo c • X50

JM4

lioo

AOMéf

Wo

ISMf

ffû/f

yopo

loi}

PLAN I I ha d Aantal Saldo e

B OPBRENGST EN TOEGEREKENDE _{PER h a EN PER DIER} OPBRENGST kg f 1. 2. 3. 4. .. 5 6 „... 7 :.. Kunstmest, zaaizaad, per ha m

9. IM

10* 11.

i2. lia

13. 14. Totaal prijs g Opbrengst minus kunstmest zaaizaad, poot goed en div. h Per melkkoe a r e s n

JfjL-s

' gld P

6 mL

OPRRENGST PER MELKKOE 16. kg melk 17. % vet 18. Melkprijs 19. Melkgeld 20. Omzet + aanwas 21. To taal o. M40.Q.

Ip5

IUI...

dfo

J$p

Af: Werk door derden i KOSTEN / T [ \ BU: )pbr engst bijprodukt in gld J v Saldo k i. TOEGEREKENDE KOSTEN" RUNDVEE 22. Krachtvoer makvee 23. " jongvee >£jr. 24. " drachtig jongv. 25.Opfok tot 14 j r . 26. Stro + strooisel 27. Overig voer Per d i e r JM.M fJ&L kg ...kg 28. Totale voederkosten Per melkkoe 29. Voederkosten

30. Overige toeger. kosten 31. Totaal toeger. kosten 32. Saldo per koe ( 21q- 31r)

40. Saldo p e r gemiddeld aanwezige fokzeug 41. Saldo per afgeleverd mestvarken

42. Saldo per gemiddeld aanwezige leghen

r Totaal beding

...SâlM:.

JÎÛ1L

_Mû...

JMâ...

jfUL

gld p e r d i e r _..M.6o_ 1 IQ -JLJUL

MJ..

- 3-0<L

51. Kosten grond en gebouwen (pacht) 52. Kosten werktuigen ( b a s i s - i n v e n t a r i s ) 53. Kosten t r e k k e r

54. Kosten grote werktuigen ( ) 55. D i r e c t e kosten werkpaarden 56. Algemene kosten 58. Totaal ( naar 45 c/ e) PLAN I s

A/IS.

h'Od.

jso

Jö.0

?!£..

um.

PLAN I I t

(25)

A R E S U L T A T E N P E R O m s c h r i j v i n g a 'as Ed CQ W < ca OS < e d Q 0 r E S Ö a a 5 3 3 3 3 » Q

1 i

> S 3 3 5 a 3 h î 3 a Q i. <La/ui,.., 2. -iLam/u 3. 4. ... . 5. .-. 6. ,

8. totaal marktbare gewassen

9. G r a s l a n d + k u n s t w e i d e 10. Voederbieten 11. 12. S topp e l k n o l l en 13. Stoppel 14. Totaal voedergewassen 15. Totaal cultuurgrond 33. Werkpaarden 34. Jonge paarden 35. Schapen 36. Kalveren t o t % j a a r 37. Jongvee boven Vi j a a r 38. Mestvee 39. Melkkoeien 40. Pokzeugen

41. Mestvarkens (aant af gel. )'

42. Leghennen

43

44. Totaal saldo

45. Af: n i e t t o e g e r . k o s t e n ( 46. Arbeidsinkomen

47. Af: b e t . loon + so c l as ten 48. A r b e i d s i n k o n e n v . h . g e z i n 49. Af: loon boer en g e z i n s l 50. N e t t o - o v e r s c h o t Datum? PLAN ha b „,..0,3.3..

Mf

-i

1 IS

14

Aantal . / /

f

lu

# . : . 58 s / t ) . eden B E D R I J P I Saldo c

3M

é¥3

•

Mb

iScfM

fOOA.

I8qk

lip

Jôoêl

lidl

poe

JStiL

PLAN I I ha d Aantal Saldo e

n OPBRENGST EN TOEGEREKENDE KOSTEN ( c \

B PER h a EN PER D I E R \ÜJ OPBRENGST kg f i. X^ooo 2 U0.Û0... 3. 4. . 5 6. 7. Kunstmest, zaaizaad, p e r ha m 9. .._/#? 1 0 . j l l . 1 2 . 1 3 . L4. Totaal p r i j s g

>f

Opbrengst minus kun statest, zaaizaad, pootaoed en d l v . h

liSo

âp.

P e r melkkoe a r e s n

P

1 g l d P - &

JU

OPBRENGST PER MELKKOE 16. kg melk 17.% v e t 18. M e l k p r i j s 19. Melkgeld 20. Omzet + aanwas 2 1 . Totaal q %SJL 1 'T

3f£.

ml

Af: Werk door derden i

110 lp

Bij: Opbrengst bijprodukt i n g l d j

litiL

v -S a l d o k

L03Ô.

<J6Q TOEGEREKENDE KOSTEN" RUNDVEE 22. Krachtvoer meinee 2 3 . " jongvee >&jr. 24. " drachtig Jongv. 25.Opfok tot54 j r . 26. Stro + strooisel 27. Overig voer Per d i e r /I0..M fJ$L kg kg 28. Totale voederkosten P e r melkkoe 29. Voederkosten 30. Overige t o e g e r . k o s t e n 3 1 . Totaal t o e g e r . k o s t e n 32. Saldo per koe ( 21q- 31r)

40. Saldo p e r gemiddeld aanwezige f o k z e u g 41. Saldo p e r a f g e l e v e r d mestvarken

r T o t a a l bedrag

mêo

, Y f ? P

Ifylß,

£.m.

S.M.,

(F/,53'

gld p e r d i e r

&?JL

110 JjULÜJL.

8H*

Xfó

51. Kosten grond en gebouwen ( p a c h t ) 52. Kosten werktuigen ( b a s i s - i n v e n t a r i s ) 53. Kosten t r e k k e r

54. Kosten g r o t e werktuigen ( ) 55. D i r e c t e k o s t e n werkpaarden

56. Algemene k o s t e n

57. vtvJi dûitL cÙAjdu^.al^^

£Q TV» +*— 7 / n o o t « A G. s*/a.\ PLAN I s 310.Û iqo.,Q„.

../pi.

ÇJ.I..Q.

$u

Zoo

â&Q5 PLAN I I t

(26)

A RESULTATEN PER B E D R I J P Omschrijving a z: Ed CO < H DS DO H Ml < g; d Q rj c E a 5 a a a

ä

3 3 5 > n l i < >

f

% < j 0 d 0 •s H a a 0 1. 2. 3. 4. 5. :. 6. .

8. To taal marktbare gewassen

9 . Graal and + kunstweide 10. V o e d e r b l e t e n I L 12. S t o p p e l k n o l l e n 13. S t o p p e l 14. Totaal voedergewassen 15. Tb taal. cu l t u u rg r on d 33. Werkpaarden 34. Jonge paarden 3 5 . Schapen 38. Kalveren t o t % j a a r 37. Jongvee boven të j a a r 38. Mestvee 39. Melkkoeien 40. Vokzeugenj cbkrK!LeLu}e*%s 41. Mestvarkens (aant afgel. )

42. Leghennen 43 PLAN I ha b •i

1$

15

Aantal /

1.0

10

19 3£

44. Totaal saldo 45. Af: n i e t t o e g e r . k o s t e n (58 s / t ) 46. Arbeidsinkomen

47. Af: b e t . loon + s o c l as ten 48. Arbeidsinkomen v . h . g e z i n 49. Af: loon boer en g e z i n s l e d e n

50. N e t t o - o v e r s c h o t Saldo c •

mu

rf

4&8I

SMS.

JiùsL

Mod

mi

PLAN I I ha d Aantal Saldo e _ n f t f n n i

-„ OPBRENGST EN TOEGEREKENDE KOSTEN /T)

B PER h a EN PER D I E R v £ y OPBRENGST kg f 1. 2. 4. 5. 6. 7. ;.„ K u n s t n e s t , zaaizaad, we* d. derden p e r ha m

9. na

IÙ. LI. 12. J3. 14. Totaal p r i j s g Opbrengst minus kunstmest zaaizaad, pootgped en d l v . h ~ •-P e r melkkoe a r e s n fa g l d P

'od*

Ml...

OPRRRNRST PER MELKKOE 1 6 . k g melk 17.% v e t 18. M e l k p r i j s 19. Melkgeld 20. Omzet + aanwas 2 1 . Totaal 0.

Afaa.

Jatf...

UL.

M%1..

Af: Werk door derden i Bij: 3pbr e n g s t bijprodukt i n g l d j " S a l d o k TOEGEREKENDE KOSTEN" RUNDVEE 22. Krachtvoer malwee 23. " Jongvee? &jr. 24. " drachtig jcn«v. 25. Opfok tot % j r . 26. Stro + strooisel 27. Overig voer Per d i e r

M

U

.MM

fJSl...

k g kg 28. Totale voederkosten Per melkkoe 29. Voederkosten 30. O v e r i g e t o e g e r . k o s t e n 3 1 . Totaal t o e g e r . k o s t e n 32. Saldo per koe (21q-31r)

„„,., „ « . . L - a / "30^-1 ^ r , \

4 0 . Saldo p e r gemiddeld aanwezige fokzeug 41. Saldo p e r a f g e l e v e r d mestvarken

r T o t a a l bedrftp 3H-IS

HL

...A%f.

JfAQ...

loo...

• " • —

.Jfll.

gld p e r d i e r

J1A__

I'to

-JUL-J..Q.MO.

-ÂZL

1*

>R

51. Kosten grond en gebouwen ( p a c h t ) 52. Kosten werktuigen ( b a s i s - i n v e n t a r i s ) 53. Kosten t r e k k e r 54. Kosten g r o t e werktuigen ( - ) 55. D i r e c t e k o s t e n werkpaarden 56. Algemene k o s t e n 57. MIÄA do<n,..d&d^ PLAN I s

nso

(10Q

U.f.5..

110..

.'. f£û

/oo...

..51.15...

PLAN I I t J .

(27)

RESULTATEN PER BEDRIJF OPBRENGST EN TOEGEREKENDE KOSTEN_{PER ha EN PER DIER}_KtJ f^f\ Omschrijving PLAN I ha Saldo PLAN I I OPBRENGST ha Saldo kg p r i j s Opbrengst minus kunstmest zaaizaad, pootaoed en a l v . Af: Werk door derden Bij: Opbrengst bijprodukt in g l d S a l d o j

8. to taal marktbare gewassen. Kunstmest, zaaizaad, »eik d. derden p e r ha m 9. G r a s l a n d * kunstweide 10. Voederbieten 11. 12. S t o p p e l k n o l l e n 13. Stoppel

JA.

...Ï1S... 14. Totaal voedergevassen 9. 10.' 11. 12. 13. 14. Totaal j 15. Totaal cultuurgrond Aantal 33. Werkpaarden 34. Jonge paarden 35. Schapen 36. Kalveren t o t % j a a r 37. Jongvee boven tt Jaar 38. Mestvee 39. Melkkoeien ₃₀ Aantal 1 6 . k g melk 17.% v e t 18. M e l k p r i j s 19. Melkgeld 20. Omzet + aanwas 2 1 . Totaal 150 29. Voederkosten 30. O v e r i g e t o e g e r . k o s t e n 3 1 . Totaal t o e g e r . k o s t e n 32. Saldo per koe ( 21q- 31r) 39. Saldo minus k o s t e n voedergew.per koe ( 3 2 r - 1 4 p )

P e r melkkoe a r e s 33... g l d - # OPBRENGST PER MELKKOE 3,.q.Q.

MM

TOEGEREKENDE KOSTEN" RUNDVEE 22. Krachtvoer nekvee 23. " jongvee >&jr. 24. " dradilig jcngv. 25. Opfok tot % j r . 26. Stro + strooisel 27. Overig voer Per d i e r

Mo.

k

«

IEL

kg J.IP..M

Ute...

kg kg 28. To ta le voederkosten P e r melkkoe T o t a a l bed rüg

IpL.

la...

ApL.

W... gld p e r d i e r I/O „..Q.3.3., 40. Pokzeugen ïoa.. Sekbeer 41. Wéstvarkens (aant / IJ>

yïoo 40. Saldo p e r gemiddeld aanwezige fokzeug foa.. Dekbeer

41. Saldo p e r a f g e l e v e r d mestvarken

AOJD.

42. Leghennen

w

42. Saldo p e r gemiddeld aanwezige l e g h e n ..J.fS.0

43. NIET TOEGEREKENDE KOSTEN GEHELE BEDRIJP

44. Totaal saldo 45. Af: n i e t t o e g e r . k o s t e n (58 s / t ) 46. Arbeidsinkomen 47. Af: b e t . l o o n + SOC. l a s t e n 48. Arbeidsinkomen v . h . g e z i n 49. Af: l o o n boer en g e z i n s l e d e n 50. N e t t o - o v e r s c h o t

uêlL

%Q15 ..(IMP..

51. Kosten grond en gebouwen (pacht) 52. Kosten werktuigen ( b a s i s - i n v e n t a r i s ) 53. Kosten t r e k k e r <xuto 54. Kosten g r o t e werktuigen ( ) 55. D i r e c t e k o s t e n werkpaarden O p g e s t e l d door: Datum: 56. Algemene k o s t e n 58. Totaal fnaar « r > 7 e l 57 PLAN I s

zip...

/LOA. IAOO /..LOA

SM

iSû

¥0.0... ÏOXS PLAN I I t

(28)

A R E S U L T A T E N PER Omschrijving a z Ed CO < ta o na os < co t l < e Q 0 ä S 3 5 I«-5 ) J I I

i

; l 1. 2. 3. 4. 5. 6.

8. To taal marktbare gewassen

9. Grasland+kunstweide 10. Voederbieten 11. 12. S topp e l k n o l l en 13. Stoppel 14. Totaal voedergewassen 15. Totaal, cultuurgrond 33. Werkpaarden 34. J o n g e p a a r d e n 35. Schapen 36. Kalveren t o t % j a a r 37. J o n g v e e boven % j a a r 38. M e s t v e e 39. Melkkoeien 40. Pokzeugen 41. M e s t v a r k e n s ( a a n t a f g e l . ) 42. Leghennen 43 4 4 . Totaal saldo

45- Af: n i e t toeger. kosten (

46. A r b e i d s i n k o m e n 47. Af: be t . loon + so c. 1 a s t e n 48. A r b e i d s i n k o m e n v . h . g e z i n 49. Af: l o o n b o e r en g e z i n s l 50. Netto - overschot Datum: PLAN ha b -•<

. il

IS

A a n t a l

s

M

5ûo

58 s / 1 ) eden B E D R I J F I S a l d o c •

ikûl

30Û0 ÂfXol fjffû 2/132 Lûù

Xùku

13100

m

1 PLAN I I ha d • » • • - • Aantal ._ Saldo e

o OPBRENGST EN TOEGEREKENDE KOSTEN (7î\

B PER h a EN PER D I E R ^QJ OPBRENGST kg f 1. 2. 4. 5. .. . _ 6. 7. Kunstnest, zaaizaad, went d. derden p e r ha m 9. Xoo. io! 11. 12. 13. 14. Totaal prijs g O p b r e n g s t minus kunstmest, z a a i z a a d , pootfloed en d l v . h • - -• -Per melkkoe a r e s n (sa 1 gld P /té ../ZÉ OPBRENGST PER MELKKOE 1 6 . k g melk 17.% v e t 18. Melkprijs 19. Melkgeld 2 0 . Omzet + aanwas 21. To taal 0. 5..0.QQ

MIS...

X8o

J.SO.5...

Af: Werk door derden i BU: 3pbr engst bijprodukt in gld J Saldo k TOEGEREKENDE KOSTBHT RUNDVEE 22. Krachtvoer nelnee 23. » Jong»ee>JiJr. 24. " drachtig Jcngv. 25.Opfok tot54 J r . 26. Stro + strooisd 27. Overig voer Per d i e r ML kg /ûûu fJ&L kg kg 28. To ta l e voederkos ten P e r melkkoe 2 9 . V o e d e r k o s t e n

30. Overige toeger. kosten 31. Totaal toeger. kosten 32. Sfllcb per koe ( 21a- 31r)

40. S a l d o p e r gemiddeld a a n w e z i g e f o k z e u g

41. Saldo per afgeleverd mestvarken

42. Saldo per gemiddeld aanwezige leghen

r Totaal bedrag

6rt8

Zi>if

-JLft

JUUL ..:...3Â.û... ÜJOJL

â$6o

gld p e r d i e r

no

-Alf,

JUL

J.aç.L

. é

5 1 . K o s t e n g r o n d en gebouwen ( p a c h t ) 52. Kosten werktuigen ( b a s i s - i n v e n t a r i s ) 53. Kosten t r e k k e r 55. D i r e c t e kosten werkpaarden 56. Algemene kosten 58. Totaal fnaar « n / s \ PLAN I / IS.S..Q. IS.0..O,.. .../Aft.