Oude liefde roest niet Denemarken

AFZETTINGEN WTKG 24 (3),2003 50

Oudeliefderoestniet

Denemarken

doorAnton Janse*

Ik

_hoop

dat dekomende

generatie

dit ovemeemt!

Mioceen

Gebaseerd_opde vondsten_van deBrielse

_{Kalkbranderij}

en destrandenvan

Zeeland,

dehavenwerken inhet

Ant-werpse is deonderzoeksdrift al snel

verplaatst

naar een oudere

_periode:

het Mioceen.

Vanaf de

_{jaren ’60, mogelijkheden}

teover:E-3 werken in

Antwerpen, Dingden, Stemerdink, Eibergen, Ticheloven,

Twistringen,

niet te

vergeten

Miste_enGram dedenonze kennisencollecties

groeien.

Paasexcursie 1972

Een vroege Pasen dat

jaar,

eindmaart-

begin april.

Exoti-sche

_bestemming:

noord-Duitslanden

_zuidelijk

Denemar-ken. Het

_vertrekpunt

was

_Winterswijk,

de basisvan

Maar-tenvanden Boschte

Brinkheume,

de

_boerderij

_van Hesse-link.

De eerste

reisdag

over de Duitse Autobahnnaar

Niebüll,

in

Sleeswijk-Holstein,

deauto

opde trein

gereden

enop

pad

naarheteiland

Sylt.

Hiermet_{de hele groep}

gekam-peerd

onder

tamelijk

frisse

_{omstandigheden,}

_{alles op zich} eenverhaalapart,de

_{volgende dag}

het Morsum-klif be-zocht. Een

kustontsluiting

van

_mogelijk

de

_jongste

Mio-ceneklei. Hieruit is

_indertijd

_{materiaal gewonnen}om de

spoorbaan

naarhet vastelandtebouwen.

_Uitgebreid

ver-zameld iserniet die

_dag,

harde

_{noordwesterwind,}

tempe-ratuur netboven nulenwat _motregen.

De

_{volgende dag, gelukkig}

met

_opgeklaard

_{weer, enkele}

strandenbezocht en de

_terugreis

naar het vasteland on-dernomen. Het verdere reisdoelwasimmers de beroemde

kleigoeve

vanGram in Denemarken. Oude

_{ontsluitingen}

vanMaade

_{bij Estbjerg}

bleken nietmeertebestaan of vol

metwaterte staan.

Gekampeerd

hebben_weop de

_camping

van

Oxbol,

een 25 kilometerten noordwestenvan

Estbjerg,

een van de

weinige campings

in dat

_gebied,

die_zo

vroeg in het sei-zoen_{al open}was. De_{faciliteiten op Scandinavische}

kam-peerterreinen

waren

toendertijd

inonze_ogenaluitstekend.

Sanitair-en

_{kookgelegenheid}

voorhanden.Zelfseen lek-kerverwarmd

_{‘praathuis’,}

waar wetotin de kleine

_uurtjes

‘gekloothommeld’

hebben. Daarnawashet echterafzien,

bij

heldere luchtwasde

_temperatuur

tot-14° C onderuit-gegaan. We waren

destijds

nog niet

geheel

voor deze

omstandigheden uitgerust.

’sNachtsom een uur of vier hebbenwehet laatste

_restje

Franse Pemodvan de

vorige

zomervakantie soldaat ge-maakt. Goed ook dater

kookgelegenheid

was,de

volgende

morgen

weigerde

het

campinggas.

Dusin dekantine_maar een

bakje

zetten.Sedertdien hebbenwede klassieke

pri-musweerinere

hersteld,

deze functioneert

_namelijk

tot

-40° C!

Gram

Met mooiweer de

_volgende

morgen

afgereisd

naar de

stenenbakkerij

in Gram. Een klassieke

kleigroeve,

waar

metde

_dragline

de kleitoteen meterof 10

diepte

ontslo-ten was.

Uit de

_{herinnering geschat:}

_{ongeveer 110}meter

_lang

en 30 meter breed.

Donkerbruine kleimet lichte

bandering.

Deze klei is

ta-melijk fossielrijk

metafentoeronde kalkconcreties.

Bij

het doorhakken hiervan worden vaak in de kem bitu-menhoudendekrabbenresten

aangetroffen.

De fossiel-inhoudvande klei isvan

jong-Miocene

ouderdom_en le-verteenfaunavanruim 100soorten raollusken

op. De op het

gezicht uitgezóchte

brokken

_rijker

materiaalle-veren na verweren en zevenvaakeenverrassend

rijke

oogst

aankleiner

spul

op.

Spannend

materiaalvoor een Mioceen-liefhebber.De daar

_opvolgende

zomervakantie_endiverse

jaren

daarna hebben

_wij

methet

_gezin

de vakantie in De-nemarken

_{doorgebracht. Hierbij}

is_eenbezoekaanGram

niet

_geschuwd

en eenbescheiden

zakje

klei kon

_altijd

_op de bodemvan deauto als thuisvracht worden meegeno-men.

Gedetermineerdwerdermethet standaardwerkvanLeif Banke Rasmussen: The Marine

_Upper

Miocene of South Jutland and its Molluscan Fauna

_(1956).

Tijdens

verdere zwerftochten

_langs

de kusten_van

Lim-fjord,

Noord-en

Oostzee,

stuittenweopdiversekliffen met fossielinhoud. Ook maakten

_wij

kennisin de

zand-groeve van

Endrupskov

metde Heer Niels Vedsted Ha-nsen,

postmeester

teGram. Een Heermet

_hoofdletter,

in

driedelig

kostuum metvlinderdas in degroeve, een

ui-terst

beminnelijk

en

gastvrij

mens.Verzamelaarvan

arte-facten,meteenopen oog voorde veel oudere fossielin-houd. Dit levertweer eenheel ander verhaalop:

Endrup-skov,

met inlaat

glaciaal afgezette smeltwaterzanden,

len-zenfossielenvanmidden-en

_jong

Miocene herkomst.Een In dit

_jubileumjaar

40

_jaar

WTKGmoetde lezer

mij

ver-geven dat ik toch wat

_{retrospectieve gedachten}

koesteren hiervaneen enander op

papier

wil zetten.Maar ook het hedenen

hopelijk

de toekomst komenaanbod.

Wanneer

_je

echter zo’n 40

_jaar

in het veld hebt

_vertoefd,

zijn

er genoeg

ervaringen

en

_vraagstukken

geweest

die hetmemoreren waard

zijn. Sommige puzzelstukjes

val-len op hun

plaats,

andere

_{vraagstukken blijven}

of nieuwe doemen

op. Datisvoor

mij altijd

het interessantevan

geo-logie

en

natuurwetenschappen

geweest,

eenmens raakt nooit

_uitgezocht.

51 AFZETTINGEN WTKG 24(3). 2003

totnutoeonbewerktterrein.

Aarhus

Gedurende

verblijf

opeen

camping

in de buurtvan

Skagen

maakten

wij

kennis meteen Deense familie uit de buurt

vanAarhus. Natuurliefhebberszoals

wij,

ongeveereven oud

_{(of jong), stelletje kinderen,}

eenreuze

_gezellig

con-tact,dat nog steeds voortduurt.

Decommunicatiewas vaak

Babylonisch,

Nederlandsen

gebrekkig

Deens met dekinderen,

schoolengels

of Duits

onderling

enmet eenvan Mauritius

afkomstige

schoon-zusnuen dan Frans als het in de andere talen niet lukte.

Tamelijk

vermoeiend maar

altijd

amusant omelkaar

be-ter teleren kennen.

Onze

fossielenhobby

sprak

totde

_verbeelding

van onze Deense vrienden. Gedurendeeen later bezoek aanhun thuisbasis introduceerdede

Mauritius-schoonzus,

die werkzaamwas op de bibliotheekvan de universiteitvan Aarhus

_mij

_opde

_geologische

faculteit. Ik was

nieuws-gierig

naar de ouderdomvan de fossielen uit de diverse kustlocaties. Hetwas nog

zomervakantie,

dus er was slechtswat

_personeel

_opdeadministratie

aanwezig.

Deze kon

_mij

echterverder

verwijzen

naar eenamateur in Ran-ders metveel kennisvan deze zaken:

_Ingemann

Schnet-ler,

een nual

jaren gewaardeerd

medelidvan onze

vereni-

ging-Wij

warentoen op de

terugreis

naar

huis,

duseen

kennis-making

moest nog

uitgesteld

worden.

Toeval of

_{niet, bij}

een

volgend

determinatiebezoekaan hetmuseum inLeidenvertelde Arie Janssen dater een Deenseliefhebbervantertiaire fossielencontact methem opgenomen had. Hetbleek dezelfdeSchnetlerte

zijn

waar ik in Aarhusnaarverwezenwas.Het heefteenvruchtbare

samenwerking opgeleverd.

Revisie

Vorig jaar

meldde

_{Ingemann mij}

dat

_hij

samen meteen ander lidvan onze

vereniging,

dr. Karl Gürs uit

Duits-land,

was

begonnen

aande revisievande

_stratigrafie

en faunavanGram;of ik daar nogwat vanhad?

Mijn soortenlijstje

van deze

vindplaats doorgemaild,

ui-terst

handig

deze maniervan

_{berichtgeving!}

Er bleken enkele nog onbekendenameninvoorte komen. Een

goede

redenomdeze stukkeninte

_pakken

enweereens een

ge-zellig

bezoekaan de Denente_gaan

_brengen.

Dat is dit

voorjaar gelukt,

op de

valreep

vanhet afwerken

vanhet

manuscript.

Oude

vriendschapsbanden

weer

aan-gehaald,

met

_prachtig

weernogeen

verzameluitstap

naar

Mogenstrup

ondernomen. Weliswaar geen Mioceen

ont-sluiting,

maar eenandereoude liefdevan

mij:

het Chattien. Vooreenbezoek aande groevevan Gramwas heteen

beetje

te

heet,

daarom destrandenvanBlèvand_enHenne aan de westkust maarbezocht.

Nostalgisch gekampeerd

inOxbol,de

_beplanting

wassedert ’72 flink

gegroeid.

Ook de

temperatuur

deedmeertoeristisch aan,

overdag bijna

30°!

De steenfabriek in Gram is al

_{jaren gesloten,}

maar de

groeve is nogsteeds openvoor verzamelaars.

Tegen

een

geringe

vergoeding

van Dkr. 15 kan er nog

altijd

een verzamelbezoek

gebracht

worden. De inmiddels gepen-sioneerde

groeve-opzichter Back,

diezelfookeenmooie

verzameling heeft,

houdt hier toezicht op.

Ik heb

_begrepen

dat de revisievan Gram,eenwerk van ruim 150

_pagina’s

binnenkort in druk uit zalkomen, U wordt

_ongetwijfeld

middelseen

aankondiging

in dit

ma-gazine

hiervan op de

hoogte gesteld.

Dit verhaal bestaat uiteenaantal korte hoofdstukken. Elk hiervan bevat

_{mogelijkheden}

tothet uitweidenin anekdo-tesenbelevenissen.

Wellicht,

wanneerik daar

_inspiratie

toe

voel,

zal iku

daarop

in het

_vervolg

kunnen trakteren.

Brielle, juni

2003.

AntonJanse, G. van Voomestraat

165,

3232 BE

Brielle,

tel.

_0181-416238,

e-mail:

acjanse@hetnet.nl

Marginellidae

Gl

obigerina

Wardia near

Wardijo

Point, Goza, Malta sp. 2

Lovver

L 'mestone

Formation,