De Problemen Met
Onze Europese
Economische en
Monetaire Unie
Lessen voor de eenentwingste eeuw Prof. Filip Abraham
Eéndracht Maakt Macht?
Greece is a nation of lazy cheats
who should be thrown out of the euro
Ein jeder kehre vor seiner Tür. Und rein ist jedes Stadtquartier
Wolfgang Schäuble citeert Goethe wanneer hij het over hulp
aan Griekenland heeft
Is Angela Merkel
the Daughter of Adolf Hiltler?
https://www.youtube.com/watch?v=kJUjSgNWv2U
“This victory marks the end of humiliation and pain. No more fiscal waterboarding
Our foremost priority is that our country and our people regain their lost dignity.
De Bril van de Economist
•
historische, culturele en ideologische factoren zijnessentieel om de problemen van de euro-zone te begrijpen
•
geen economische analyse zonder theoretisch model: theorie van de optimale muntzonesKernvragen
• Is de euro-zone een optimale muntzone?
o theoretische criteria
o toepassing op de euro-zone
• Wat zijn de bouwstenen van een volwaardige economische en monetaire unie?
o monetaire unie o bankenunie
o fiscale/budgettaire unie
o economische en sociale unie
• Is een economische en monetaire unie een haalbare kaart voor de toekomst?
o coalition of the willing o coalition of the able
Is de Euro-zone een
Optimale Muntzone?
De Theorie van de Optimale Muntzone
•
deze theorie focus op de economische voorwaarden voor een succesvolle muntzone tussen een groep landen•
met een gemeenschappelijke munt geven de landen de mogelijkheid op met een wisselkoersaanpassing en een nationaal monetair beleid de eigen macro-economische problemen (de zogenaamde asymmetrische schokken) aan te pakken•
dit is een probleem als dergelijke asymmetrische schokken veel voorkomen in de groep van landen•
en andere instrumenten van economische aanpassing niet goed functionerenTheoretische Criteria:
Economische Convergentie
economisch convergentie: een muntzone bestaat best uit:
•
landen met een gediversifieerde en gelijkaardige productie- en exportstructuur•
open economieën met een grote verwevenheid van internationale handels- en investeringsrelaties•
landen die qua niveau van inkomen/BNP naar elkaar toegroeienTheoretische Criteria:
Aanpassing aan Asymmetrische Schokken
Een muntzone is gemakkelijker tussen landen met goed
functionerende macro-economische aanpassingsmechanismen
•
flexibiliteit van de arbeidsmarkt: arbeidsmobiliteit•
flexibiliteit van de arbeidsmarkt: loonflexibiliteitTheoretische Criteria:
Een Gemeenschappelijk Project
Een muntzone wordt best gevormd tussen landen met een gemeenschappelijk project
•
een gemeenschappelijke visie op het macro-economisch beleid•
een bereidheid tot leren uit “best practices”•
een balans tussen solidariteit en individuele verantwoordelijkheidToepassing op de Euro-zone
•
de EU28 is geen optimale muntzone•
binnen de EU28 is een muntzone tussen een groep van landen haalbaar•
deze optimale muntzone valt (wellicht) slechts gedeeltelijk samen met de huidige 19 Euro-landen•
de theoretische criteria van de optimale muntzone zijn gedeeltelijk voldaan•
de financiële en economische crisis van 2007-2008 heeft het functioneren van de euro-zone bemoeilijktCriterium Evaluatie Opmerkingen
convergentie
- productie- en exportstructuur redelijk afhankelijk van de landengroep - internationale verwevenheid redelijk afhankelijk van de landengroep
- convergentie van BNP beperkt negatieve impact van economische crisis
aanpassingscapaciteit
- arbeidsmobiliteit gering neemt toe bij stijgende inkomensverschillen
en werkloosheid groter voor hoogopgeleide werknemers
- loonflexibiliteit moeizaam en
langzaam
treedt vooral op in tijden van significante economische problemen
- fiscale/budgettaire transfers beperkt regionaal beleid en “bail-outs”
gemeenschappelijk project gedeeltelijk visie op macro-economisch beleid: redelijk solidariteit met verantwoordelijkheid: beperkt gemeenschappelijke identiteit: ontbreekt grotendeels
Convergentie in BBP in de EU
en de Euro-zone
Bouwstenen van een
Economische en
Monetaire Unie
• in een monetaire unie is het monetair-en wisselkoersbeleid gemeenschappelijk
• in de Euro-zone ligt de eindverantwoordelijkheid bij de
Europese Centrale Bank (ECB) in Frankfurt olv Mario Draghi
• dit in het kader van een samenwerking met de nationale centrale banken van de euro-lidstaten
• De ECB heeft in de afgelopen jaren een cruciale rol gespeeld:
o expansief monetair beleid (zogenaamde quantitative easing)
om de economische crisis te bestrijden
o essentiële bijdrage tot de redding van de euro-zone in de
Bankenunie
• doelstelling is een gezond bank- en financieel systeem op Europees vlak uit te bouwen om de fouten van het recente verleden te voorkomen
• binnen de Europese Unie neemt de euro-zone meestal het voortouw maar niet-euro leden van de EU kunnen toetreden tot het systeem
• subsidiariteit is het basisprincipe voor de bankenunie
o verdeling van bevoegdheden tussen de ECB en de lidstaten
o toepassing van subsidiariteit: onderscheid tussen systemische en
niet-systemische banken
• belangrijkste realisaties van de bankenunie:
o versterking van de regulering van banken en verzekeringsinstellingen o bankentoezicht
o resolutie en ontmanteling van noodlijdende banken
Budgettaire/Fiscale Unie
• budgettair beleid heeft betrekking op de totale overheidsuitgaven, totale belastinginkomsten en het overheidstekort/overheidsdeficit
• subsidiariteit is het basisprincipe van een fiscale unie
o landen hebben de mogelijkheid om een eigen beleid te voeren
gericht op de eigen situatie
o coördinatie van het fiscaal beleid op Europees vlak realiseert
gemeenschappelijke doelstellingen
• belangrijkste realisatie van de fiscale/budgettaire unie:
o nadruk op budgettaire discipline: structureel moet de begroting van
een lidstaat in evenwicht zijn
o Europees semester e.d.: voorleggen begrotingsvoorstellen aan de
Europese Commissie en aan de Europese Raad
Besparen of de Groei Stimuleren?
besparingsbeleid is nodig• gezonde overheidsfinanciën zijn de basis van een gezonde economie
• Ein jeder kehre vor seiner Tür: ieder land is verantwoordelijk voor zijn eigen
gezonde overheidsfinanciën
• ontsporing in één euro-land belast de hele euro-groep: bv Griekse crisis
besparingsbeleid is een ramp
o besparen in tijden van crisis verergert de recessie
o wanneer de economische activiteit terugloopt wordt het steeds moeilijker
om de overheidsschuld af te betalen
o deze vicieuze cirkel is moeilijk te doorbreken wanneer alle landen
tegelijkertijd besparen
o Europese landen moeten investeren ipv besparen om toekomstige groei
mogelijk te maken
Yanis Varoufakis Paul De Grauwe Paul Krugman
Economische en Sociale Unie:
Europa is Economisch maar meer dan
Economie Alleen
•
realisatie van de interne markt: vrij verkeer van goederen, diensten, kapitaal en personen•
sociale unie: geen economisch paradijs op een sociaal kerkhof•
solidariteit met responsabiliseringIs de Europese
Economische en
Monetaire Unie een
Haalbare Kaart?
The Coalition of the Unwilling
•
de Economische en Monetaire Unie is een vergissing•
de Europese Unie moet een “Country Club” worden:o het beste model voor de EU is een club of countries
o doelstelling van de EU is een Europese vrijhandelszone met vrij
verkeer van goederen, diensten, kapitaal en (in zekere mate) personen
o de euro moet ophouden te bestaan
o geen monetaire, fiscale, economische en sociale unie
•
“Brussel” moet minder macht krijgeno de niet-verkozen bureaucraten in Brussel hebben te veel
bevoegdheden
o vele bevoegdheden moeten worden teruggegeven aan de lidstaten o indien dit niet gebeurt moeten landen zelfs uit de EU stappen
Monetaire Unie Bankenunie Budgettaire/ Fiscale Unie Economische en Sociale Unie Coalition of the Unwilling: EU= Country Club iedere EU lidstaat heeft zijn eigen munt en eigen monetair beleid regulering van financiële sector wanneer noodzakelijk ieder land zijn eigen budgettair beleid EU= economische unie: realisatie van de interne markt
The Coalition of the Able
•
Europese Unie is geen optimale muntzone•
Europa met twee snelheden•
Euro-zone is een groep van kernlanden die eenvolwaardige Economische en Monetaire Unie willen en
kunnen uitbouwen
•
die groep landen beantwoordt aan de criteria van een optimale muntzone•
de andere landen verlaten best de euro-zone•
het aantal leden van de euro-zone zal kleiner zijn dan nu het geval is•
Een kleinere groep van kernlanden is geloofwaardiger dan de huidige situatieMonetaire Unie Bankenunie Budgettaire/ Fiscale Unie Economische en Sociale Unie Coalition of the Unwilling: EU= Country Club iedere EU lidstaat heeft zijn eigen munt en eigen monetair beleid regulering van financiële sector wanneer noodzakelijk ieder land zijn eigen budgettair beleid EU= economische unie: realisatie van de interne markt Coalition of the Able: Euro-zone van de Kernlanden kernlanden hebben één munt en één monetair beleidi volwaardige bankenunie tussen de kernlanden gemeen-schappelijk budgettair beleid van de kernlanden gericht op discipline EU= economische unie Eurozone= sociale unie + solidariteit mits responsabilisering
The Coalition of the Willing
•
Europese Unie is geen optimale muntzone net zomin als de VS of China•
Euro-zone is een groep van landen die een volwaardige Economische en Monetaire Unie willen uitbouwen•
Europa met twee snelheden is gedoemd te mislukken•
Eurozone als groep van kernlanden zal bestaan uit“Duitsland, Duitsland en Duitsland” zoals Guy Verhofstadt het ooit formuleerde.
•
Euro-zone moet openstaan voor nieuwe leden zodat op termijn het onderscheid tussen EU en euro-zone verdwijnt•
geloofwaardigheid van de euro-zone gaat verloren als een land de euro-zone moet verlaten: het domino-effectMonetaire Unie Bankenunie Budgettaire/ Fiscale Unie Economische en Sociale Unie Coalition of the Unwilling: EU= Country Club iedere EU lidstaat heeft zijn eigen munt en eigen monetair beleid regulering van financiële sector wanneer noodzakelijk
ieder land zijn eigen
budgettair beleid
EU= economische unie: realisatie van de interne markt Coalition of the Able: Euro-zone van de Kernlanden kernlanden hebben één munt en één monetair beleidi volwaardige bankenunie tussen de kernlanden gemeen-schappelijk budgettair beleid van de kernlanden gericht op discipline EU= economische unie Eurozone= sociale unie + solidariteit mits responsabilisering Coalition of the Willing: EU~Euro-zone
een grote groep van EU hebben één munt en één monetair beleid volwaardige bankenunie in de hele EU gemeen-schappelijk budgettair beleid in de EU EU= economische en sociale unie met solidariteit en responsabilisering Euro-zone neemt het voortouw
Wat Brengt de Toekomst?
Pessimisme Troef?
Our European Union is not in a good state.
There is not enough Europe in this Union.
And there is not enough union in this Union.
President of the European Commission
Jean-Claude Juncker gives his State of the Union Address on September 8, 2015
Wat Brengt de Toekomst?
De Europese en Monetaire Unie
als een Bouwwerf
Wat Brengt de Toekomst?
Chinese Wijsheid
lange mars of
grote sprong voorwaarts?
Chairman Mao
