Die O.B. Jaargang 9, no.49

(1)

ik

voor-P.ochan

an-'

t

daaraan

pers

ver-ersprei. itirmas wat ~evordering Du F onts-lungs deur ering belas lng van die ~ ook

hier-t

met die ~ombomme

L

deur •Pro ~eD bosch, VIr : VOORSLAO f' Kerkgebou ~:Piem, Kaap-1

..

_omhuis

~kiet

MET

IOU

.Permanente) lO. Kupmd. iure wurin u (eale met ee-oenlik.

--=-'

#I '64 <

.;

Gereglstr

eer aan die

Hoofposkantoor as 'n Nuusblad.

Jrg.9 Kaapstad, 25 Oktober 1950 PrJSSd. No.t9

OUDKOMMUNIS

WIL

OOK HELDE

HULDIG:

INDIER OF NATUREL

Hoe gevaarlik

die

benaming ,Heldedag" was -

wat

ten

sp

yte van h

erhaalde

beswaar deur die F.A.K. de

ur

'n deel

van die

Afrikaanse pers a

l

die

jare geh

an

dhaaf is

· totdat dit

hierdie

keer

vervan

g

is deur ,Krugerdag" ooreenkomstig

die aanbeveling

van

die

k

ommissie

insak

e

'n

vakansieregis-t

er -

blyk uit

die vo

l

gende aanhaling

uit

'n rubriek deu

r

rnnr. Sam Kahn

in

die Guardian

va

n 12

Oktob

er

:

Na die Laertrek!

OM NET TOT HALFPAD TE

_.

VEG BETEKEN OM STRYD TE

Se

k

e

t

:e ge

var

e

.-

n

nood

sa

aklikh

e

de wat

v

E R LO

o

R

et

• ns

ti

ge oor

w

eg

in

g

v

e

rdi

e

n word d

e

ur prof

.

H. M.

v

an d

er Wes

thu

yse

n

,

G

e

bi

e

d

s

l

e

i

e

r van

.1.\

oord-T

ra

n

svaa

l

, ge

n

oe

m in

'

n drin

ge

nd

e

opro

e

p

aa

n

0 .

8 .-

l

e

d

e

o

m

di

e Un

iul

e

laert

re

k op 7

e

n

8 N

ovemb

er

in Blo

e

mfont

e

in

by

t

e w

o

n

. ,

On

s

i

s

l

1e

wu

s v

an m

oe

ilikh

e

d

e

in

s

ommi

ge

a

reas

wat in d

ie

weg

s

t

aa

n

,

m

um·

v

e

rtrou d

u

t

e

lk

e a

f d

e

ling to

g regs

tr

ee

k

s o

p die Jaerll

·e

k

v

er-t

ee

n

wo

ordi

g sa

l

wees

. lndi

e

n dit

o

n

s e

rn

s

i

s,

i

s

da

ar

ail

een ee

n w

e

g oop

wa

t

a

b

s

olu.ut

e

erh

aa

r i

s

: m

y

volk i

s

alt

yd

m

eer as e

k

;

in t

ye va

n

s

tr

y

d

weeg

di

e

v

e

rpli

g

tin

g s

waard

e

r op m

y

omd

a

t m

y

hulp

s

o

vee

l n

o

di

ge

r i

s,"

s

kr

y

f di

e Ge

bi

e

d

sge

n

e

raal

, e

n v

e

rklaar v

e

rder:

Laat on'! onthou dat by wat die vraag te antwoord nie. En slegs ge\'eg bet t~t balfpad tog as dit nie sy doel bereik het nog die hele stryd verloor, ten- nie, is dit Jogies, is dit eerbaar 1

e

sy by sy lcwe neergele bet. Die en is dit moontlik en ook nood -wegspring na 'n mikpunt is be- saaklik om voort tc stry vir sy langrik, maar die bereiking van groot ideaal:

daardie docl is veel belangriker.

e

Die samesnoering van a1Ie Is die doel Yan die Ossewa-1 kragte wat byeen hoort in brandwag Yan 1938 reeds Yer- hie~ie land sonder diskri-wesenlik'l Niemand sal so hui- minasie, minagting of ver-gelagtig wees om ,ja" op hier-1 ontagsaming van mekaar, I

e

gerig teen volkskadelike dinge;

die vrymaking van die volk van Suid-Afrika, los van bnnde of selfs die skyn van bande wanrmee enige bui-telandse veroweraar hom eenmaal teen sy keuse en met brute geweld in vasge-wikkel het;

,Die regering se geprokla- , ·

die bevordering van 'n menswaardige bestaan vir clke lid van ons volk en meerde Heldedag het 'n lieflike

sonnige Dinsdag in Kaapstad uitgedraai, baie welkom na ver-lede week se storm. Die Na-sionale pers het Heldedag ~ vier met verwysings na Afri-kaner-historiese figure soos Paul Kruger, president Steyn.

Piet Retief ens.

,Ek nooi my lesers uit om

aan my te skryf en bul Suicl-Atrikaanse helde, blank, Kleur -ling, IndH!r of nature!, te ,noem'

(dit bet niks te doen met die Beredderaar nie) met 'n pa.ar woorde oor elkeen. Jul helde

kan nog lewe of dood wees .•.

Stuur asseblief jul ly'! aan my ••• anders sal ek dit sell moet opstel!'

PARTYSTELSEL HINDER

BL

YWENDE OPLOSSING

VAN

KLEURVRAAGSTUK

Di

e

o

r

ee

nk

o

m

s

t

e

n

au

n

sie

n v

a

n aan

i.

ta

a

nd

e

Kl

e

urlingw

e

t

ge

wing wat

ve

rl

e

d

e wee

k b

ereik is

tu

sse

n dr. D. F

.

M

a

l

a

n

,

di

e

I

e

i

e

r v

a

n d

ie

H

ere

ni

g

d

e

~asionale

P

a

rt

y, en

mn

r. N. C.

H

avenga,

di

e

I

eie

r

va

n di

e Afri

k

a

n

er

p

a

rt

y.

be

t d

ie en

i

gste verklaarde

b

egi

u

se

l

ve

t

·s

kil wat d

aa

r tu

sse

n di

e

t

wee

p

ar

t

ye

bes

t

aan

h

e

t

u

i

t d

i

e weg gc

ru

i

m.

As gevo

l

g v

an hi

e

rdie oor

ee

ukom

s is

di

e gevaa

r yan d

ie ve

rb

re

ki

ng va

n d

ie sa

m

ewe

rkin

g

,

tu

sse

n di

e

tw

ee

pa

r

t

yc

hee

lt

e

m

a

l uit

ges

kak

e

l

; t

r

o

u

ens

di

e I:'!U

nt

es

m

e

ltin

g v

an di

e

tw

ee

p

ar

t

ye

sky

n n

o

u o

nver

m

y

delik

te

w

ees

.

Drie

Nuwe

Ministers

B

owe

nd

ie

u h

e

t di

e t

w

ee

l

e

i

e

r

s se ee

n

s

t

e

mmi

g

heid oor

ge

w

i

u

g vers

k

e

i

e

n

ewe-

p

ro

duk

te

af

ge

w

e

rp w

a

t

o

n

ge

twyf

e

ld

h

ei

d v

an sa

m

es

m

e

ltin

g

v

erg

root.

Kl

e

urlin

gwe

t·

die

moontlik-Drie nuwe ministers is ver-Jede week deur die Eerste Mini-ster aangewys- dr. H. F. Ver-woerd {wat die departement van nature1lesake erf van dr. E. G. Jansen), mnr. J. H. Vil-joen (mynwese, onderwys, wetenskap en kuns) en mnr. Tom Naude (pos- en telegraaf-wese>. Die aan~telling van mnr. Naude, wat die speakers-amp sedert 1948 beklee het, was 'n verrassing, terwyl mnr. Vil-joen se aanstelling 'n bevesti-ging is van die ooreenkoms tussen die Atrikanerparty en die H.N.P.

Die kabinet is nou as volg saamgestel:

(1) Eerste Minister en Min'i-ster van Buitelandse Sake, dr. D. F. Malan.

(2) Minister van Finansies, mnr. N. C. Havenga.

{3) Minister van Lande en Besproeiing, mnr. J. G. Stry-dom.

(4) Minister van Justisie, mnr. C. R. Swart.

Die Vaderland, mondstuk van mnr. Havenga, berig ,.dat die Herenigde Nasionale Party skynbaar aile planne wat dit moontlik kon gehad bet in ver-band met verwydering van illier-die drie Volksraadslede, (nl. illier-die drie Naturc1Ie-verteenwoordi-gers) nou finaal laat vaar het." Dit beteken dat 'n ander moont-like beginselverskil by voorbaat verwyder is.

Dr. D. F. Malan het reeds aangekondig dat hy mnr. J. H. Viljoen, onder-voorsitter van die Afrikanerparty, vertrouens-man van mnr. Havenga en volksraadslid vir Vryburg, in sy kabinet opgencem het. Met hierdie aanstelling het dr. Ma-lan 'n gebaar van vertroue ge-maak teenoor die parlementcre vcrteenwoordigers van die Afri-kanerparty wat ongetwyfeld deur bulle met in8Cnomcndhcid en waardering begroot sal word.

ONGESKREWE

OOREEN-KOl\IS

(5) Minister van Vervoer, Die Engelse pers berig dat dr. mnr. P. 0. Sauer. Malan die inisiatief geneem het (6) Minister van Landbou, om 'n ongeskrewe ver:;tandhou-mnr. S. P. le Roux. ding te bereik wat bepnal dat

(7) Minister van Ekonomiese · mnr. Havenga die Eerste Minis-Sake, mnr. E. H. Louw. ter sal word in g~val hy (dr.

(8) Minister van Gesondheid Malan> aftree. Voorts word be-en Volkswelsyn, dr. A. J. Stals. rig dat die verstandhouding die

(9) Minister van Binnelandse steun gcniet van mnr. J. G. Sake, dr. T. E. Donges. Strydom sowel as van al die (10) Minister van Verdedi- ander lede van die kabinet. In-ging, mnr. F. C. Erasmus. dien hierdie berig korrek is,

<11>

:Minister van Arbeld, van beteken dit dat dr. Malan en Openbare \Verke en van Bos- mnr. Havenga reeds die begin-bou, mnr. B. J. Sehoeman. sel van samesmclting aanvaar

(12) Minister van Nnturelle- het . sake, dr. H. F. Verwoerd.

(13) Minister van Mynwese en van Onderwys, Kuns en \Vetenskap, mnr. J. H. Viljoen. (14) Minister van Pos- en Telegraafwese, mnr. J. F. T. Naude.

V.P.-IIOOP VERl.'DEL Die naderkoms van die Her-enigdc Nasionale Party en die Afrikanerparty is onteenseglik 'n baie groot teleurstelling vir

die Verenigde Party en sy pers. Blykbaar het V.P.-kringe ge-hoop dat mnr. Havenga .,ge-bruik" kon word om 'n nuwe skeuring in die parlementcre front van die nasionaalgesindes te veroorsaak. Noudat hierdie hoop verydel is en die gevaar

...

iPOLITIEK

rN

O£NSK0Ut

iDEUR 'N 1\lEDEWERKER~

••••••••••••••••••••••

van die verbreking van die sa-mewerking tussen die twee par

-tye uitgeskakel is, is mnr. Ha-venga nie meer die .,blou-oog seuntjie" van die V.P.-pers nie. Inteendecl, die V.P.-pers brand-mcrk hom nou as 'n bekeerde Malaniet.

VERWELKOl\1 Die

o ..

.,ewabrandwng Yer wel-kom die nuwe ooret-nkoms waardeur die tn·ee nasionale politieke partye nader uan m e-kaar skuiwe en waardeur parl

e-ment~re eenheid hopelik bereik mag word. Hoewel die O.B. hom nle op die parlementere terrein begeef nie vcrlang die O.B. tog om by verkiesingsge-leenthede sy steun te gee aan 'n po.rlementere eenheidsfront wat aile Afrikaners verwelkom en wat beslis nie vyandiggesind is 'teen mede-Afrikaners nie. Trouens, fdit is die tradisionele beleid van die O.B. ten aansien vo.n die politieke partye se vcr-kiesingstryd.

ty, wat :die bondgenoot van die H.N.P. is, het laasgenoemde party sy vyandskap teen lede van die Ossewabrandwag ge-handhaaf. Hierdie sosiale en politieke diskriminasie teen sy lede het die O.B. nog altyd ver-foei.

En daarom verwelkom die O.B. die naderkoms van die twee politieke partye in die verwagting dat die weldadige invloed van die A.P. die H.N.P. mag oorreed om sy vyandskap teen mcde-Afrikaners te laat vaar waardeur die skepping van 'n parlementere eenheidsfront bewerkstellig mag word.

BEDENKINGE Daar, is egter ook 'n ander kant aan die ooreenkoms wat die twee partyleiers bereik het wat nie sonder bedenkinge be-trag kan word nie. Die kleur-wetgewing wat die regering voornemens is om aanstaande jaar op die wetboek te plans, sal 'n blote part~·maatreel wees en dit sal hand en tnnd deur

die opposisiepartye beveg word. Mnr. N. C. Havenga het die bedenkinge hierteen in sy be-kende Brakpanse toespraak uit-gespreek. Hy het gese:

PARTYMAATRE£LS GEVAARLIK

,.By die verdere oorweging en uitvoering van die beleid van die nasionaalgesindes in hierdie verband (nl. in verband met fundamentelc kleurwetgewing) wil ek graag as my oortuigde en persoonlike mening dit in u midde le dat ons gedurig moet trag om alles wat moontlik is, In die verledc hct die

Her-cnigde Nasionale Party 'n kwaadwillige vyandskap, wat

uitgedruk is in sosiale en poli- te doen . om vir ons optrede tieke diskriminnsie, teen Jede goedkeurmg en steun te erlang van die Osscwabrandwag ge- wat verder strek as die grense stook. Selfs to<' O.B.-lede aan- van ons politieke partye. gcsluit het by die Afrikanerpo.r- (vervolg op bladsy 6 kolom 1)

Prof. Van (lor Westhuysen.

van die ander volkselcmente wat kragtens historiese erf-rcg regmatige aanspraak op die bodem van <Suid-Afrika het;

e

die strewe om as volwaar-dige staat, uit eie selfstan -dige keuse saam te werk met aile ander volkere van die wereld vir die behoud en verspreiding van Chris-telike beginsels, reg en orde, naasteliefde en internasio-nale welwillendheid.

GEVARE

Lnat ons onsself nugter ver -der afvra: ,

e

Loop ons tans nie die ge-vaar as volk om 'n

kritiek-• lose massa van volgelinge te word wat aile verantwoor-delikheid vir staatsake laat vaar nie?

e

Loop ons nie die gevaar nie as volk om die speelbal te bly van 'n allesoordonderen-de partydiktatuur onallesoordonderen-der die vaandel van sogenaamde de-mokrasie?

e

Is dit moontlik om in 'n land soos Suid-Afrika met sy ingewikkelde mensesa-mestelling 'n ongewenste regerende kliekvorming te voorkom binne die Brits· parlementere partystelscl, indien daar geen opposisie van betekenis is wat be-hoorlike kritiek op ver-grype en mistastinge van die regering kan uitoefcn nie?

e

Bestaan daar geen gevaar, dat ons tans in die gevoel

van oorversekerdheid en

met 'n mate van oorskatting van eie krag in 'n nasionnle regering deur onwyse k om-promi'>se, juis dit kan ve r-loor wat die hoogste

waar-des wa'i in ons stryd \lr ons eie in die atgelope eeu -en-'n-half?

WAAR STAAN ONS?

e

\\'at gunn die posisie van blan)( Suid-Afrika word

(2)

BLAD

S

YTWEE

D

I

E

O

.B.,

W

OENSDAG, 25 OKTOB

E

R 1950

ST;;;

~

o

;

N

;

A

;;;;;~';

DE

[

!~~=~

:

~~

'''"

Q;

""'

Oj;

''

£

'

!~

' :

!~~!

:11

1111

Deur Sybrand

!

ontstaan' wat saarnhorigheid

'n Kort beriggie van Sapa-Reute

r

bet verlede week

g

emeld dat die speakers van die Britse Statebond, wat in

L

o

n

den is om die opening van die nuwe Britse

laerhuis-gebou by te woon, vandag byeen sou kom om die vraag te

bespreek

o

f

bull

e

gro

te

r e

e

nvormigheid in di

e

pro

se

dur

e

v

a

n

di

e

ver

s

kill

e

nd

e

p

a

rl

e

m

e

nte t

e

we

e

g kan brin

g. Die Britse

speaker, kol. Douglas Brow

n

, sou a

s v

oorsitter optree,

ter,-wyl mnr. Tom Naude die

U

n

i

e

v

an Su

i

d

-A

frika sou ver

-teenwoordig.

Di

e

b

e

ri

gg

i

e

i

s

kor

t

maar van b

e

sond

e

r groot b

e

lang

omdat dit bi

e

r

gaa

n om

ee

n van di

e

boofpil

a

r

e

waarop di

e

Brit

se E

mpir

e

ru

s.

Toe die eerste ministers van die Statebond verlede jaar

in Londen oor die beginsel van 'n Empire-republiek ten

op-sigte van Indie besluit bet, bet die Cape Times in sy

goed-keurende konunentaar as volg geskryf:

, . . . daar was geen werklike verandering nie en

die dcug van die Br

i

tse genialiteit om dogmas te vermy

by d

i

e aanpassing van konstitusionele liggamc tot

ver-anderde omstandighede is opnuut gedemonstreer.

,,

Di

e

nood

s

aaklike ver

e

i

s

t

es

vir li

d

m

aa

t

s

kap van di

e

Sta

t

e

hood i

s

eendersheid van b

e

lan

g

e

n

'

n

ge

m

e

en

s

kap-lik

e aa

n

vaar

din

g

van vry

e

parl

e

m

e

n

te

r

e

in

s

t

e

llin

~s

.

S

o

-lank

as

wat dit bly

,

kan di

e

w

ese

nlike

ee

nh

e

id

va

n di

e

Sta

t

e

bond ni

e

ver

s

wak word ni

e,

n

e

t

s

oos dit ni

e

ver-ste

rk kan word deur formule

s e

n f

o

rmalit

e

ite ni

e

.

"

EE

R

STE

PILAAR

Die ,eendersbeid van belange" bestaan veral op

ekono-miese en militere gebied. Dit was die doel van die

B

ritse

imperialiste om die kolonies ekonomies so saam te vleg met

die moederland dat bulle soos 'n suigeling aan die moeder

sou vask

l

ee

f l

a

nk

na hul geboorte

-

wat met groot gebaar

geskie

d b

et by wyse van die oorbandiging van ,vrye

kon-st

i

tus

i

es". E

n

so geslaagd

w

as Brittanje se politiek

i

n

bier-d

i

e opsig, vera

l

deur midde

l

van sy Ryksvoorkeurstelsel, dat

die

B

ritse m

i

niste

r

van statebondsbet

r

ekkin

g

e,

Gordon-Walker, vroee

r

vanjaar kon verklaar

:

,

On

s

onlan

gse g

ro

o

t v

e

rb

e

tering in die

dollar-handel

s

balan

s

i

s '

n pr

es

t

as

i

e

van di

e

Statehood a

s ge

-beel."

Hi

erdie stelling is 'n paar maande later

d

eur die Britse

minister van handel ondcrskryf toe hy syfe

r

s genoem het

om aan te toon hoe die ekonomiese vervlegting nie net

ge-bandhaaf is ten spyte van ,vrye konstitusies" nie,

m

aar

self

s

uitg

e

br

e

i h

e

t

:

,Hand

e

l m

et

di

e St

at

e

hood b

e

t di

e

h

oe

k

s

t

ee

n

ge

-vorm vir Bri

tta

nj

e se eko

nomi

ese

b

e

rst

e

l. Britt

a

nj

e

se nitvo

e

rh

a

nd

e

l m

e

t Stat

e

bondsland

e

b

e

t van

43 p

erse

n

t

voor di

e

oorlo

g

t

o

t

5 1 per

se

nt verl

e

d

e

ja

a

r

ve

rm

ee

rd

e

r

,

t

e

rwyl 45 p

e

r

se

nt van Brittanje

s

e in

vo

er v

e

rl

ede jaa.

r

uit di

e S

t

ate

hood a

f

kom

s

tig was ver

ge

l

e

k

e

m

e

t

3 6 p

e

r-sent

'

voor di

e

oorlog,"

aldus

H

a

r

o

ld Wil

son.

Maar die ,eendersheid

v

a

n b

e

lan

ge" word ook

nage-streef op internasionale en

v

e

r

a

l

op

m

ilitere gebied. En

ho

e ges

laa

g

d o

o

k

hierdi

e

b

e

leid

was

,

blyk

uit di

e

felt d

at

Suid-A

f

rik

a.

ni

e

n

et tee

n di

e s

in van s

y

volk in twe

e

w

e

r

e

ld-oorl

oe va

n Brittanj

e

in

ges

leep is nie

,

m

a

ar d

a

t

-

d

a

nks

y

di

e

on

gu

n

s

ti

ge ve

rlo

op

~·an

di

e

Tw

ee

d

e

W

e

reldo

o

rlo

g

-

di

e

S

uid-Afrik

aa

n

se

mini

ste

r van verdedi

g

in

g

in 'n na

s

i

o

n

a.

l

e

kabin

et '

n

p

a

r

w~ke

ge

led

e s

am

es

prekin

gs oo

r k

oo

r

d

in

e

rin

g

van di

e E

m

p

ir

e

-v

e

rd

e

di

g

in

g

in Londen

ge

h

o

u h

et.

Di

e ee

n

g

r

o

ot pilaar van R

y

k

s

e

nb

e

id, naamlik van

,ee

n-d

e

r

s

h

e

i

c

l

v

an b

e

l

a

n

ge"

is dus

t

en

s

pyt

e

v

a

n di

e

v

ee

l

ge

ro

e

md

e

,

kon

st

itu

s

ion

e

l

e

ontwikkeling

"

in di

e eers

t

e

balf

ee

u van

hierdi

e e

eu

v

er

s

t

e

wi

g

.

TWE

E

D

E

PILAAR

Daar bly nog oor die tweede

h

oofpilaar, naamlik van

gemeenskaplike

aanvaardin~

van parlementere inste

lli

ngs"

en in die erkenhing hiervan is die Cape Times

ni

e '

n

een-same stem nie. Die Britse minister van statebondsbet

r

e

k

-kinge bet ook ten opsigte hiervan 'n woordjie kwyt ge

r

aak

toe hy 'n vergadering in Manchester toegespreek bet:

,

Di

e

nuw

e S

tatebond wor

d aa

n

ee

n gehou deur di

e

aan

v

a

rdin

g

van g

e

m

ee

n

s

kaplik

e

d

e

m

o

krati

ese

ide

a

le

,

d

e

ur

'

n liefd

e

en b

eg

rip vir parl

e

m

e

nt

e

r

e

dem

o

kra

s

i

e,

d

e

ur

v

ri

e

nd

s

kap

e

n intim

i

t

e

it

."

In praktyk b

e

tek

e

n die b

a

ndh

a

win

g v

an die parl

e

m

e

n-tere

s

t

e

l

s

el in di

e

Unie da

t '

n Brit

se

v

y

fd

e

k

o

l

o

nne, g

e

or

ga

-ni

see

r

in

'n w

e

tti

g

e party

,

ni

e

n

e

t

ge

re

e

ld die

g

eesdrif vir di

e

Empir

e

aan

s

took nie

,

ma

a

r ind

e

rdaad b

y

tye alleenbe

e

r-s

ka.ppy in orrs land vo

e

r, want wann

ee

r di

e

Empire-p

a

r

ty

aan b

e

wind kom

,

gaan di

e

Afrikan

e

r in die

,

woestyn"

e

n

beland by

s

elfs a.gter dorin

g

draad.

Maar d

i

t is

ni

e

d

ie

ver-naamste bydrae wat die parlementere s

t

e

l

se

l tot R

y

k

seen-he

i

d lewe

r ni

e

. V

e

el b

e

langrik

e

r

nog

is die sielkundige

uit-w

e

rking van die be

s

ef

,

wat r

ee

ds op die

s

koolbanke

ingeplant

word, van e

e

nvormig

e

re

ge

rin

gs

tel

s

el. Di

e

Br

itte ken

d

ie

waa

r

de van sie

l

kundige vcrowe

ri

ng -

d

aa

r

om o

ok

dat die

een Ry

k

skonferensie na die ander gehou wo

r

d s

t

eeds met

'n

B

rit as voorsitter.

O

p papier staan dit we

i d

at die

do-m

in

i

u

m

s ,gelyke vennote" is, maa

r w

o

rd d

aa

r

'n

k

onferen-si

e

van

eerste min

i

sters, o

f

van ministe

rs

va

n

ve

r

dediging,

of van finan

s

i

es,

o

f

v

an spea

k

ers

g

e

h

o

u

,

dan is

dit altyd 'n

(

V

e

rvolg in volgend

e

kolom

)

Groot Rigtinglyne

vertoon hct en gaandeweg hul-Ek hct nou-die-dag dcur 'n lcsel! die A!rikanervolk of

Boe-paar ou eksempl«re van Wa- wees die Volksbeweging. Dis rcnasle g~nocm bet. ~ulle bet penskou geblaai. Hierdie kwar- verblydcnd dat hierdie saak hulsel! me gcmaak me, maar taalblad is gedurende die oor- stadigaan ingang vind by ons God hct in sy voorsienigheid Jogsjare deur die Afrikaans- volk. Dis nog nie te lank ge- bulle ontstaan as volk beskik, Nasionale Studentebond uitgc- !cdc dat die Volksbeweging nog en dlt ten spyte van geweldige gee. En daarin het die ultgc- bcstry is met die bewering dat teenwerkinge!

lese alumni van ons Afrikaansc dit •n onverstaanbtue iets is of ,En hicrdie Boerevolk het met

Universiteite van tyd tot tyd dat dit ook maar •n soort party sy republieke sy bene gekry om bul weldeurdagtc en koersbepa- is. Nee, die Volksbeweging is sci! te loop en daarna bet ons lende menings uitgesprcck oor 'n tipies Afrikaanse vorm van volk sy taal gekry: hy bet ge-velerlei sake van fundamcntclc politieke optrede. Die bcweging praat.

belang vir on& volk. self moet sy aanvoerder kics en ,Maar nou word beweer: Ja, Wapenskou bet destyds 'n die grondslag moet suiwer en maar daarna bet bale vreemde baie nuttige dicns vcrrlg. Die beslis Cbristelik-republikclns b~oed geko~! Ja, maar dit raak blad bet verskyn in 'n tydpcrk wees. Geen koukus of lcierskap me meer d1e geboorte van ons toe die Afrikancrvolk magtcloos of partybelange of jakkalsstrckc volk nic. Dit kan wei sy op-was in sy eie land omdat 'n nie! groei belnvloed maar nooit sy vyandiggesinde politickc party ,Die vorm sondcr mccr sal ontstaan nie. En daar is sel!s die land regeer het. In daardie ons egter niks baat nie: dis Afrikaners wat beweer dat ons jare van verydcling hct be- maar net die middel. Dis abso- volk nog steeds gebore word en sorgde leiers van die Afrikaner- luut nodig dat die vorm •n In- dus uit ander bloed ook ont-volk bulle bcsig gehou met die houd moet kry en ook die regte staan. Verbeel jou, 'n wese vaslegging van die groot rig- inhoud. Want •n vorm sonder wat al loop en praat word nog tinglyne waarlangs die volk in 'n inboud is soos 'n Jiggaam gcbore!

die toekoms moes beweeg na sy sonder 'n siel: •n Jyk; en •n vorm ,Die uitdrukking ,naslcwor-bestemming. Wapenskou se met 'n verkeerde inhoud is ding' klink mooi maar dis ge-blywende verdlenste was die uiters gevaarlik. Dis soos 'n Jig- vaarlik. Daar kan 'n slang in notulcring van hicrdie groot gaam met 'n verkeerde siel. Dit die gras skuil!

rigtinglyne vir die nageslag stort die Jiggaam die a!grond ,En wat dan van die lnvloed in. Die regte inhoud vir ons deur vreemde bloede op ons volk

Ges

pan

v

ir di

e

To

c

kom

s

ideaal is: die Christelike Boere- se opgroei?

republick! Dlt aileen kan ons ,Sommige bewccr dat die Wat het gcword van hierdie

groot rigtinglyne wat 'n klein klompie jare gelede deur ons voormanne na dicpc oorpeinsing

vasgel~ is en deur ons volk met hoc verwagtinge aanvaar is? Ek vrecs dit is reeds a1 vergeet deur 'n groot dee! van die Afri-kanervolk' -indien dit nie heel-temal verloen is nie. Ek wil eg-ter daaraan herinner dat hierdie rigtlnglyne juis gespan is om die volk te laat koershou op die pad van Suid-Afrika en ek wil waarsku dat as daar nie langs hierdie rigtinglyne geloop word nie dan word daar nie op die pad van Suid-Afrika geloop nie. Daarom is dit noodsaaklik dat die rigtinglyne nie vergeet - en boegenaamd nie verlocn - mag word nie; maar dat dit inteendeel voortdurcnd bekend gemaak moet word.

Ek wil vandag aanhaal uit die genotuleerde woorde van· prof. dr. C. J. H. de Wet, indertyd van Potchefstroom.

'

n

Skoon R

e

publi

e

k

In 1942 bet hy gewaarsku teen die gevaar ,dat baie Afrikaners weer kan terugval na die Par-typolitiek. Dit sal 'n ramp wees want die partypolltlck was en is die groot sondebok wat ons volk verrineweer en ge-rulneer het en ons volk daar-deur magteloos oorgelewer hct in die hande van ons vyande. Ons volk Je vandag verwoes aan die voete van sy vyand! Hicrdie gevaarlike partypolltiek speku-leer met ons volksentiment en sal vir ons nlks anders bring as 'n vervalsde rcpubliek.

,Dit is teen hierdie vervalsde republiek wat ons met alle mag moet waarsku, en ons ideaal moet wecs: 'n skoon republiek.

Die vorm van ons ldeaal moet

(Vervolg van vorige kolom)

Brit w

a

t

vo

orsitt

e

r i

s

o

m s

til-s

w

yge

nd

e

n

s

ubti

e

l t

e

b

e

kl

e

m-toon dat Britt

a

nje nog di

e

b

aas

i

s.

Daarom moet daar dan nou

ook planne beraam wo

r

d om

hierdie sielkundige eenbeid

wat berus op ee

n

vonnige

parlementere bestuur te

ver-stewig deur nog gr

o

te

r

een-v

ormigheid.

'n skoon republiek gee." vreemde clemente nou eenmaal bier is en hulle is ook a! lank bier en hulle het al bale gedoen

vir S.A. Dus ons moet hulle maar opneem in ons volk.

'n Suid-Afrika

a

n

se

V

olk?

Voortgaande wil ek prof. De Wet aan die woord stel oor die begrip: volk.

Hy verklaar dat ,daar van vroeg af twee opvattings in Suld-A!rlka (was> oor wat 'n volk is en oor watter volk in S.A. bestaan. Die cen rigting was die van die Afrikanervolk en die ander rigting was die van 'n Suid-Afrikaanse Yolk.

,Die gevaarlikste verkeerde opvatting is presies die ,Suid-Afrlkaanse volk'. Hier is die ge-dagtc tog dat 'n volk 'n mengel-moes-wesc is. Dit is. 'n groep wcsens wat saamgeflans is on-der dieselfde gesag en vlag en val blnne dieselfde ekonomiesc stclscl en sosiale organlsasic-stelsel. Hier is inderdaad geen saamborigheid nie maar 'n saamgcdrongenheid. Dit is 'n bloot meganiese mensemassa wat nie die naam volk werd is nie. Dit is die eg imperialis-tiesc volksbegrip: 'n vergryping aan die skeppingsordinansies van die Skepper van volke.

,Orals en altyd waar die im-perialisme en sy handlanger die k,apitalisme verskyn daar vind hierdie skending van God se skeppingsgedagte oor volkC' plaas. Ons Afrikaners wcet genoeg daarvan in S.A. Hlcr-die rigting het ontstaan uit Hlcr-die valse demokrasie as 'n soort bloei-doekie oor die verwondlng.

Di

e A

frikan

e

n

•o

lk

,Wie en wat is die Afrlkaner-volk? Die geskiedenis se ons dit duidelik. Die 18de eeu was die eerste stadium van ons volk se geboorte. Toe het daar uit Nederlandse, Franse en Duitse families daardie groep mense

,Ons weet hier is clemente uit aile geslagte, talc en volke onder die son. Maar ons het bulle nie hler gcbring nle en bulle het ook nle bale vir ons gedoen nic (inteendcel, bale teen

ons gedoen). En dus is ons nie verplig om hulle op te neem nie. Maar die van hulle wat deur handel en wandel getoon het en nog toon dat hulle wil opgaan in die Boerevolk en dat S.A. hulle tuiste is - hulle sal ons opneem."

Versekering

Roes

Teen

Die Sentralc Raad vir Ko ope-ratiewe Versekering bet vedede week besluit om boere se ko-rlngoeste teen roes te verseker. Die raad is op 20 September in

die !ewe geroep om versekerlngs teen boerderyvraagstukke te waarborg. Die eerste stap wat gedoen is, was om oeste teen hael te verseker.

Wil

Hertzog

Huldig

Die Suid-Afrikaanse Akade-mie vir Kuns en Wetenskap bet 'n fonds gestig ter nagedag

-tenis aan die dienste wat genl. Hertzog aan die Akademlc en die Afrikaanse taal gelewer hct. Die doel is om 'n borsbeeld van die Generaal te maak en met die oorblywende geld geskied-kundige dokumente van sy !ewe en werk in verband met die Afrikaanse taal en kultuur te publiseer.

O.B.

JAARGA.NGE

JAARGANGE 1947-48

-

JAARGANGE 1

94 8-49

N

o

u v

e

rkry

g

b

a

ar t

ee

n £1 5

s

.

e

lk.

Po

sge

ld

ing

es

luit.

VOORRAAD B

E

P

E

RK

B

E

ST

E

L D

U

S DADELIK BY

:

VOORSLAG

(EDMS.)

BPK.

So gro

e

i die Empir

e

tot

'

n

st

ee

ds hegt

e

r

e

enbei<l t

e

n •

s

pyte v

a

n

-

of juis as gevol

g

v

a

n

-

,konstitusion

e

le

ont-wlkk

e

ling".

Daarom

verkie

s

di

e

O

.

B. die pad van

bervor-ming

bo die

van

,konstitu-sionele ontwikkeling

"

~

Gro

o

te K

e

rk-

ge

bou 703

-

K

aa

p

s

tad

•••• •••

•·•••••

-

• ~

•·

-

+:on·•••••

+•!•

n

•:

r-,li~~~~.m

-

_Di~

kaan

s

taan

Staat

s

l

ag

oor

s

l

out

jui

s

OU

S

1

Teen

:

::

~~·

Die as ba ontwi.k heersel behoefl die b~ gebou Wa idee v Afrik&.~ word

I

kry m1 vormi~ ontwi~ skou IJ eintli, lank kry. nader Indl~ staatsh

ona

c

<

grond\1 bllek o dellk kaanse dus 'n mad Volksn tweede met teenw raad). seker ( raal dl vang \1 word. Die • bestaall kabinel moct b die kab Twee Ossewal (1) 0 Jede is brein, Hendri in die 44 jaar 1 sy wo to ria. drie kl! Andrll gings, wabran altyd geslaan Hy het die Oss My Vol tenvolle (2) N drle da nes du jcugdig op 12 burgse oorlede 4 kind

(3)

~

nhorlgheid leweg hul-lk of Boe-Hulle bet nie, maar rsienigheid ilk besklk, geweldige lk hct met gekry om bet ons IY hct ge-~weer: Ja, ~ vreemde Lr dit raak

e

van ons cl sy op-nooit sy ~r is selfs tr dat ons

e

word en ook ont-'n wese word nog _, : nasicwor-~r dis ge-t slang in c invloed pons volk dat die 1 cenmaal ~ al lank

f

lc

gedoen loet bulle volk. clemente en volke 1 ons bet g nie en e vir ons lbaie teen Is ons nie I te neem bulle wat ' el getoon bulle wil lk en dat hulle sal

Teen

ir Koopc-Ft verlede sc ko-verseker. fember in ~ekerings ukke te stap wat este teen

:

og

Akadc-rctcnskap ~agedag ~at genl. ~cmlc en (lwer bet. lecld van en met geskied-~ sy lewe met die 1ltuur te §o·~

49 I

"'

luit.

DIE O.B., WOENSDAG, 25 OKTOBER 1950

BLADSY DRIE

Die Parlement: Van waar en Waarheen

?

STAATSHERVORMING OF

KONSTIT

-

USIONELE

ONTWIKKELING?

In

die vorige reeks artikels

b

et

ons aangedui wat

'

n

eie

Suid-Afri-kaanse

s

taatstelsel

presies behels, en walter

h

e

rvorming

s

alles aan

die

he-staande

staat

st

elsel

aangehring

mo

et

word om

dit

Suid-Afrikaans

te

maak.

Staatshervorming hestaan uit

die op

stel

an 'n nuwe grondwet op

'

n

grond-s

lag

waarop voorheen

ooreenge

kom

is

en

die geleidelike of plotselinge

oorskakeling van die hestaande na die nuwe. Behalwe

in tye

van groot

outwri

gting

is

dit altyd heter om die oorgang geleidelik te laat geskied,

jui

s

om ontwrigting te voorkom.

Stuk

vir

stu

k

moet die mure van

di

e

ou

staatsgehou

gesloop en

nuwe

s

in die plek

da

arvan gestel

word.

Teenoor die idee vun

staats-hervorming staan die idee van

konstltusionele ontwikkeling. Die bestaande grondwet word

as basis a.anvaar, en dan verder

ontwikkel om aan te pas by

heersende omstandigbede en

behoeftes. Daar word dus op die bestaande grondslag ,·oort-gebou en uitgebrei.

Wanneer ons nou kom by die idee van 'n rcpublick in

Suid-Afrika, kan die vraag gestel word of hierdie rcpubllek ver-kry moet word dcur &taatsber·

vorming of deur konstitusionele ontwikkeling. Oppcrvlakkig be-skou lyk dit of dit alles nou nie eintlik vee! saak maak nie, so-lank ons maar net 'n rcpubliek kry. Maar laat ons die saak nader ondersoek.

EERSTE STAP

lndien ons 'n rcpubliek deur staatsbervorming wil verkry, sal ons eerste stap wees om 'n grondwet vir die beoogde

repu-bliek op te stel. Ons besluit da-delik dat dlt 'n eie

Suid-Afri-kaanse karakter moet he en

dus 'n president, 'n uitvoerende raad (onafbanklik van die Volksraad), 'n volksraad en 'n tweede wetgewende liggaam met beroeps- en

belange-ver-teenwoordiging

(gemeenskaps-raad). Die eerste stap is dan seker om die

goewerneur-gene-raal deur 'n president te

ver-vang wat deur die volk gekie!l

word.

EEN OF DIE ANDER

Die tweede stap is dat aile bestaande kabinetslede Of hulle kabinctspos

of

volksraadsetel moct bedank om te verseker dat die kabinet of uitvoerende raad

onafhanklik is van die Volks-raad.

Die dcrde stap is die afskaf-fing van die scnaat en die daar-stelling van 'n gemeenskaps-raad. As deel van die proses sal die poste van eerste minister

en Ieier van die opposisie verval.

Deur

A.

J. van

Rooy

Daarna sal die nodige hervor-mings aangebring word in die plaaslike bcsture, en sal party-skap ontmoedig word om · so-doendc 'n stcrk eenbeidsstaat op tc bou.

SAI\lEWERKING

Dit sprcek vanself dat sover moontlik die samewerking van alle vroeere partyleiers vcrkry sal word en dat van bulle dicn-stc gebruikgemaak en bulle aansprake op crkenning ecrbie-dig sal word. Daar sal gcdurig gcstrcef word om die staats-instcllings so suiwer Suid-Afri-kaans moontlik te maak en om die staat nie op 'n vrccmde lees

te skoei nie. lndien hicrdle

hcr-vorming binne die Statcbond plaasvind en die Statebondskon-neksic dwarsdeur hicrdie proses ongeskonde gehandhaaf bly -dan Is dit ten minste 'n presta-sie van die Statebond waarvoor ons nie verantwoordclik is nie, en kan mens vir bulle die no-dige krediet daarvoor gee. Dit is egter meer waarskynlik dat die Statebondskonneksie, wat

grotendeels gebaseer is op die

eenvormige staatstelsel van aile

ledelande, die proses nie sal

oor-leef nie en dat Suid-Afrika

so-wei blnnelands as buitelands

Sold-Afrika sal wees en niks ander11 nle. Trouens, 'n bervor-ming van staa.tstelsel binne die Statebond is van veel meer

waarde as 'n verbreking van die

Britse konneksie met bt'houd

van die .Britse parlement~re

I

stel'lel. 1\laar in elk geval moet

albei plaasvind.

Dlt dan wat betref staatsber-vorming.

Konstitusionele ontwikkeling

aan die ander kant is lltaats-ewolusie, en wei sonder die

oor-skryding van soortgrense. D.w.s.

deur konstitusionele ontwik-keling kan mens wei 'n beter

sta.at kry, maar die soort staat

bly altyd dieselfde. lndien ons dus ons ideaal wil bcreik deur die proses van cwolusie op die bestaande stelsel toe te pas, moet ons eers nagaan watter soort staat ons nou hct en waar dit vandaan kom. Wanncer ons

onsself goed daarvan rckenskap gegee bet, sal ons nader kan

bepaal waar die konstitusionele weg ons gaan bring en of dit ons ideaal is.

In die volgende paar artikels sal ons die parlement van

Kaapstad nader betrag.

· Medici Keur

Genadedood Af

Die Medicsc Vereniging van die Wereld het na 'n lewendige debat beslult om genadedood af

te keur.

Twee Staatmakers

Oorlede

Dr. S. G. Sen, van lndie en dr. E. A. Gregg, van Brittanje,

het gcs~ dat baie geneeshere

ecn of ander tyd verdowings-middels gebruik het om die pyn van ongencesbare pasH~nte tc verdof en bulle dood te verbaas. Dr. Marcel Poumailloux, van Frankryk, bet verklaar: ,Ek het my clc moeder deur verskrikllke kanker vcrloor. Week na week

het haar lyding aangehou, maar

gcen cen van my kollegas bet eens daaraan gedink om haar !ewe en lyding te beeindig deur

haar !ewe te verkort nie." Hy

het bygevocg dat genadedood die deur is tot alle moontlike misdade en misdadige praktyke. Twee sterfgevalle het die

Ossewabrandwag swaar getref.

(1) Op 30 September, jongs-lcde Is aan bloedlng op die brein, mnr. Andrj()s Francois

Hendrik du Toit (oud-gencraal), In die jeugdige oudcrdom van

44 jaar, plotseling oorlede aan sy woning te Brooklyn, Pre-toria. Hy laat 'n weduwee en drie kinders na.

Andries du Toit, 'n vriend en

kameraad, bet altyd sy plek volgestaan: In boerevcrenigings, skoolkommissies, skietvcreni-gings, kerkrade en die Osse

-wabrandwag. Ja, oral, het hy altyd die hand aan die ploeg

geslaan, sonder om om tc kyk. Hy het inderdaad die leuse van die Ossewabrandwag, ,.My God,

My Volk, My Land Suid-Afrika", tenvolle uit,gcleef.

(2) Na 'n smartlike !yding van drie dac is mnr. Jacobus

Johan-nes du To it (generaal), in die

jeugdige ouderdom van 44 jaar,

op 12 Oktobcr In die Rusten-burgse Hospitaal na 'n ongeluk oorlede. Hy laat 'n weduwee en

4 kinders na.

Hy was bcslg om 'n masjien aanbrand te draai toe die slinger losgly en hom tussen die oe slaan. So erg was die skok dat ontsteking in die rug-murg ingetree hct, wat ook sy dood vcroorsaak het.

Generaal Koos du Toit, net soos sy ncef Andries bet altyd en ten aile tyc sy plek vol ge-staan, trouens Koos en Andries

du Toit het altyd voortou ge-neem. In boereverenigings, skietvcrcnlgings, skoolkommis-sies, die Osscwabrandwag, ens.

Namens die Ossewabrandwag

in die algemeen, maar in be-sonder namens die generaal-skap, waarin bulle tot die dood

Die mosie wat aangenccm is bcskryf genadedood as ,in

tccnstelllng tot die openbare be-lang en mediese beginsels asook natuurllke en burgerregte."

Dit beveel aan dat die

plaas-llke mediese vereniglngs In elke opsig te velde moet trek teen genadedood.

toe aktief en getrou gestaan Van begin aan'ltaan<le jaar

het, bring ons respekvollc hulde sal tnotoriste weer die soort

aan die nagedagtenis van twee petrol uit 'n pomp tap wat op

vriende en kamerade. die pomp geadverteer word.

Aan bul eggenotes en kin- Vroeg in die oorlog het die

pe-ders, ons innige en oprcgte trolmaatskappye hul voorrade mecgevoel. Mag u in hierdie en stoorgeriewe met mekaar

ge-donker dae wat voorle, steeds dee! sodat daar geen onderskeid die nabyheid van die Here In ten opsigte van handelsmerke 'n ruimer mate ondervind. gehandhaaf is nie, en eers nou

<Genl.) P. W. Buys, Stafhoof, Is besluit dat elke bobbejaan Pretoria. onder sy eie krans moet wees.

Wat Sowjet Se

Vredesveldtog

Alles Inhou

Die demokratiese regerings la.at

t~e

dat

die

Sowjet

in

hul Iande

sogena.amde vredesversoekskrifte rondneem

vir

ondertekenlng.

Ook in Brittanje b

et

bonderdduisende

Britte,

en

veral

skoolkinders, hierdie

propagand

a

-dokumente

onderteken,

terwyl

die Russies

e

propagandi

s

Ehrenberg

s

eHs

toegela.at

is om byeenkomst

e

in

Londen to

e

te

spreek.

Die Russiese koerant Pravda ,---,

-verduidelik in sy uitgawe van

25 Julie wat van ondertekcnaars VERLORE POLIS

van die versoekskriftc verwag

1

SUID-AFRIKAA.NSE ONDERLINGJII

word:

*

Hulle moet treine wat am- ~SVERZE~=G GENOOT-munisie vervoer, tot stllstanQ

bring. Mutual-gebou, Darllnptraat, Kaapstad.

*

Hulle moet wcier om skepe Polla No. 396899 Ylr £300 gedateer wat ammunisie vervocr te Iaai. H/9/1939 op die lewens v&n en die

*

Hulle moet die voorsiening

1U" ~~n Jt~: mJ:::.f~Uft:

van brandstof aan vliegtuie be- HUISAMEN.

let. _{Polls No.} 3:11071 vir £200 gedateer

*

Hulle moet wapens uit die 8/7/1937 en Polls No. 672933 vir £200 . . . gedateer 1713/1~•~ op die lewe van

hande ruk van dte kapitahstJese en die elendom van JACOB WYBRAND

Iande se ,huurtroepe' indien sui- HUISAMEN.

ke troepe gebruik word om teen Kennlagewlnc • geakled hlermee dat Sowjet-Rusland te vcg. bewya van die verlles of vernletlg•nc

van die poll"e aan die GenootakAp

*

Hulle moet hul mans en gelewer Ia, en enlge persoon wat die seuns verbied om deel te neem pollsae bealt of op entre belang dMrtn , . . aanapraak maak, moet asaebllef

dade-san n oorlog teen dte Sow)et Ilk per gereglstreerde pos die Genoot· en sodoende frikkadel vir die skap daarvan meedeel. Indlen geen . " , sodanlge medcdellng ontvang word nle, Cbtcago-magnate te word. sat geserlltlaeerde afskrltte vam die

*

Hulle moet vervocr en tele- pollase (wet die enlgste bewys van . . dle kontrakte sal wees) aan die ele-foon- en voorraadverbmdmgs naar ultcerellt word. • ontwrig in die gcval van oorlog

teen die Sowjct. •

I

T. A. lllURRAY,

Hoofbestuurder.

TEYERCEEFS HET BULLE CEWAC •••

,

Pappi@ h@t

• ftl@

W@@r

g@kODI

Dl@

•

I

aerceld het bulle smiddags Jaat vir Pappie ingewag en hom by die

hek gaan haal-'n 6u gewoontetjie van hulle.

Die noodlottige dag het hulle weer soos op ander dae gewag . . . maar tevergeefs. Jemand het naderhand met die treurige tyding gekom-.,'n ongeluk .... hospitaal-toe ... te laat !"

Nou was dit net hulle-die weduwee en haar vaderlose kinders.

Pappie se liefde en sorgsaamheid sou egter nou nog 'n troos vir bulle wees: die Weduwees-Pensioenpolis

wat hy 'n paar jaar tevore by Saniam uitgeneem het, sou voortaan vir hulle sorg ....

e

Sou U ook nog kan sorg, al

is u self nie moor daar nie?

or

is bulle nog blootgestel aan die

gevaar Yan bcboefte as u sou wegval? Vra VANDAG

boe-dat Sanlam vir u en bulle kan

bcskerm.

•

Suid-AfrikaanSA Nasionale Lewensassuransie-Mpy. Bpk. lloofkantoor: Waalstraat 28, Kaapstad. Takke en Agentskappe