De invloed van VAM - compost op de pH - KCI van zand - en veenkoloniale grond

C 7018

INSTITUUT VOOR BODEMVRUCHTBAARHEID, HAREN-GRONINGEN

R A P P O R T 8 1969

De invloed van VAMcompost op de pHKCl van z a n d en v e e n -koloniale grond

(Influence of town refuse on pH-KCl of sandy and r e c l a i m e d peat soil) d o o r F . R i e m Vis x xx x x x x xx x x x X X X Inhoud Inleiding 2 Invloed van compost i n de j a r e n 1948-1967 3

E e n m a l i g e en p e r i o d i e k h e r h a a l d e b e m e s t i n g 7 Vergelijking van het effect van c o m p o s t en o v e r e e n k o m s t i g e

h o e v e e l h e d e n k a l k m e s t s t o f 11 Same nvatting , 13

S u m m a r y 15 L i t e r a t u u r \ ^

2

-INLEIDING

In de h e r f s t van 1948 werd in i n t e r p r o v i n c i a a l verband een a a n t a l m e e r j a r i g e v e l d p r o e v e n aangelegd om de betekenis van V A M c o m p o s t voor de b o d e m v r u c h t b a a r h e i d na te gaan. V e r schillende van deze p r o e v e n m o e s t e n door onvoorziene o m s t a n d i g -h e d e n in de loop d e r j a r e n w o r d e n opge-heven, -het m e r e n d e e l bleef e c h t e r tot 1967 b e s t a a n .

De p r o e v e n omvatten de objecten 0, 10, 20 en 40 t c o m p o s t / h a en 250, 500 en 1000 kg C a O / h a , om het a n d e r e j a a r toegediend, voor het e e r s t i n de h e r f s t v a n 1948. De kalkgiften k o m e n o v e r -e -e n m -e t d -e i n d-e c o m p o s t t r a p p -e n a a n w -e z i g -e h o -e v -e -e l h -e d -e n CaO. A l s k a l k m e s t s t o f werd in d e e e r s t e j a r e n h y d r a a t k r i j t g e b r u i k t , m e t ingang van 1958 e c h t e r k o o l z u r e landbouwkalk E m k a l . In

1958 en in 1964 werd de k a l k b e m e s t i n g a c h t e r w e g e g e l a t e n en uitsluitend compost t o e g e d i e n d . Tot d e z e afwijking w e r d b e s l o t e n op grond van aanwijzingen dat de pH van de grond door kalk in s t e r k e r e m a t e w e r d verhoogd dan d o o r c o m p o s t . A l s gevolg van d e z e i n g r e e p kunnen voor d e k a l k t r a p p e n z u i v e r e t i j d s e r i e s w o r d e n opgesteld tot 1958, voor de compostgiften e c h t e r voor de gehele p e r i o d e tot 1967.

Bij d r i e p r o e v e n w e r d e n , n a a s t de g e n o e m d e , de objecten 40, 80 en 160 t compost / h a en 2000 en 4000 kg C a O / h a , a l s

é é n m a l i g e giften in 1948 in het proefplan opgenomen. Met ingang van 1956 w e r d e n d e z e objecten e v e n e e n s om het a n d e r e j a a r

b e m e s t volgens het a l g e m e n e s c h e m a .

R e g e l m a t i g v e r r i c h t g r o n d o n d e r z o e k stelt ons in s t a a t het v e r l o o p voor v e r s c h i l l e n d e g r o o t h e d e n na te gaan. In dit r a p p o r t wordt aandacht geschonken a a n de p H - K C l .

In de j a r e n 1948 en 1949 werd p H - HzO b e p a a l d . Met behulp van de gegevens over 1950, toen zowel pH-H->0 a l s pH-KCl w e r d e n bepaald, werd voor elke proef afzonderlijk het verband t u s s e n beide b e p a l i n g s m e t h o d e n v a s t g e s t e l d . H i e r m e e w e r d e n de u i t k o m s t e n van 1948 en 1949 h e r l e i d tot p H - K C l . Bij de bewerking werd e e r s t de invloed van t w e e j a a r l i j k s e b e m e s t i n g m e t compost op de pH nagegaan. Het effect v a n e e n m a l i g e giften en van p e r i o dieke b e m e s t i n g m e t kalk w e r d d a a r n a v e r g e l e k e n m e t de v e r -k r e g e n u i t -k o m s t e n .

3

-INVLOED VAN COMPOST IN DE JAREN 1948-1967

Bij e e n o r i ë n t e r e n d e beoordeling van de gegevens bleek d e pH-stijging a l s gevolg van t w e e j a a r l i j k s e b e m e s t i n g m e t compost

s t e r k e r n a a r m a t e het niveau in de uitgang s toe stand l a g e r w a s .

Het m a t e r i a a l werd d a a r o m g e s p l i t s t in twee g r o e p e n : pH-1948 van 3,9 tot 4 , 2 en pH-1948 van 4 , 5 tot 4 , 9 . T a b e l I geeft voor de

b e t r o k k e n p r o e v e n d e p H - K C l e n het h u m u s g e h a l t e bij de a a n l e g . T A B E L I

Enkele a n a l y s e cijfer s van het g r o n d o n d e r z o e k bij de a a n l e g van de p r o e v e n in 1948 P r o e f pH-KCl H u m u s P r o e f ( g l o e i v e r l i e s ) pH -KCl Humus ( g l o e i v e r l i e s ) Pr 104.1 Pr 1051 IB 7 IB 10 IB 11 3,95 3,88 4, 12 4,21 3,92 14,4 4,7 7,4 3,9 5,3 Pr 1042 Pr 1502 Pr 1752 Pr 1755 Pr 1756 IB 8 4, 70 4,88 4,49 4, 76 4,63 4,90 7,7 16,5 3,6 4,7 4,3 4,3 g e m . /: mean 4 , 0 2 7, 1 g e m . / m e a n 4, 73 6 , 8 E x p e r i m e n t pH-KCl O r g . m a t t e r E x p e r i m e n t pH-KCl O r g . m a t t e r (loss on (loss on ignition) ignition) Table I. Gome s o i l - a n a l y s i s data a t the beginning of the e x p e r i m e n t s

in 1948

De b e m e s t i n g m e t c o m p o s t werd om het a n d e r e j a a r g e g e v e n . Voor de bewerking v a n de p H - c i j f e r s in de tijd w e r d e n de g e g e v e n s van 2 j a r e n t u s s e n de opeenvolgende b e m e s t i n g e n s a m e n g e n o m e n en g e m i d d e l d . H i e r m e e is dus a a n g e n o m e n dat de pH na b e m e s t i n g m e t c o m p o s t g e d u r e n d e 2 j a a r constant blijft. Het t e g e n d e e l kon uit de b e s c h i k b a r e gegevens niet w o r d e n aangetoond. D o o r d e z e w e r k w i j z e w e r d e n o n r e g e l m a t i g h e d e n , a l s gevolg v a n het feit dat niet elk j a a r bij a l l e p r o e v e n g r o n d o n d e r z o e k werd v e r r i c h t , e n i g s z i n s g e n i v e l l e e r d . In t a b e l II zijn de te b e w e r k e n

-p H - w a a r d e n s a m e n g e v a t . H e t v a l t o-p d a t d e -pH v a n h e t o b j e c t o n b e h a n d e l d b i j l a g e u i t g a n g s t o e s t a n d s t e e g m a a r b i j h o g e u i t g a n g s -t o e s -t a n d d a a l d e . I n d e g r o e p m e -t h o g e pH w a a r d e n h a d 10 -t c o m p o s t / h a s l e c h t s e e n z e e r g e r i n g e i n v l o e d op d e p H . T A B E L I I I n v l o e d v a n t w e e j a a r l i j k s e b e m e s t i n g m e t V A M - c o m p o s t op d e p H - K C l v a n d e g r o n d J a a r 1948 1 9 4 9 + ' 5 0 1 9 5 1 + ' 5 2 l 9 5 3 + ' 5 4 1 9 5 5 + ' 5 6 1958 I 9 6 0 1 9 6 1 + ' 6 2 1 9 6 3 + ' 6 4 1966 Y e a r p H - 1 9 a a n t a l p r o e v e n 5 8 5 4 4 5 A 9 10 3 n u m b e r of c : : p e r ~ i m e n t s 4 8 : 3 c o m p 0 4 , 0 3 4 , 0 8 4 , 15 4 , 0 5 4 , 2 2 4 , 19 4 , 12 4 , 1 2 4 , 32 4 , 34 0 tow p H (1948) : 2 > y -> o s t , 1 10 4 , 0 3 4 , 0 9 4 , 2 3 4 , 2 0 4 , 4 2 4, 38 4 , 37 4 , 38 4 , 5 6 4 , 6 3 2 : / h a 20 4 , 0 9 4 , 2 5 4 , 4 8 4 , 4 6 4 , 6 6 4 , 71 4 , 72 4 , 74 4 , 7 9 5 , 0 2 10 20 n r e f u s e , t / 1,9-4, 2 4 0 4 , 0 4 4 , 2 3 4 , 6 5 4 , 78 5, 14 5, 17 5 , 2 6 5 , 2 9 5 , 4 5 5 , 6 0 4 0 ha p H -•1948 : 4 a a n t a l p r o e v e n 5 5 5 7 2 6 6 12 12 5 n u m b e r e x p c Al-i m e n t s of pH (IS : , 5 - 4 , < 9 c o m p o s t , t / h ; 0 4 , 6 9 4 , 6 9 4 , 7 8 4 , 69 4 , 6 4 4 , 6 2 4 , 4 8 4 , 4 4 4 , 5 4 4 , 3 5 10 4 , 6 4 4 , 6 5 4 , 8 6 4 , 8 6 4 , 7 8 4 , 8 0 4 , 7 4 4 , 74 4 , 8 4 4 , 7 4 20 4 , 6 9 4 , 8 3 4 , 9 8 5 , 0 0 5 , 0 8 5 , 0 9 5 , 10 5 , 0 8 5 , 18 5 , 0 3 3. 4 0 4 , 6 5 4 , 9 0 5 , 1 2 5 , 2 4 5 , 5 2 5 , 4 9 5 , 5 6 5 , 5 3 5 , 6 8 5 , 5 7 0 10 20 40 t o w n r e f u s e , t / h a 148) : 4, 5 - 4 , 9 T a b l e I I . I n f l u e n c e of t o w n - r e f u s e d r e s s i n g s i n a l t e r n a t e y e a r s o n pH - K C l D e g e g e v e n s van. t a b e l II w e r d e n v e r e f f e n d m e t b e h u l p v a n d e d o o r K o r t l e v e n (1963) o n t w i k k e l d e h u m u s f o r m u l e . V o o r d e b i j n a v l a k v e r l o p e n d e o b j e c t e n w a s d e v e r e f f e n i n g n i e t r e c h t s t r e e k s u i t v o e r b a a r . Ook d e d e n z i c h e n k e l e g e v a l l e n v o o r w a a r b i j n e g a -t i e v e v e r s c h i l l e n -t o -t d e -t e b e r e i k e n e x -t r e m e w a a r d e n w e r d e n - 5 .

-5-gevonden zodat het n e m e n van d e l o g a r i t m e niet mogelijk w a s . Om a a n d e z e b e z w a r e n t e g e m o e t te k o m e n w e r d d e d o o r K o r t l e v e n (1963, b l z . 3 6 e . v . ) v e r m e l d e i n d i r e c t e m e t h o d e gevolgd w a a r b i j e e r s t de s o m p e r j a a r v a n de p H - w a a r d e n van a l l e objecten w e r d b e w e r k t , t e r w i j l d a a r n a a c h t e r e e n v o l g e n s de p H - w a a r d e n v a n d e afzonderlijke objecten w e r d e n afgetrokken. Bij de bewerking werd het a a n t a l p r o e v e n p e r p e r i o d e a l s gewicht in rekening g e b r a c h t .

Uit de voor de s o m m e n gevonden vereffende w a a r d e n w e r d e n d o o r aftrekking vereffende w a a r d e n p e r object afgeleid. D e z e s t a a n v e r m e l d in t a b e l III.

T A B E L I E

Vereffende p H - w a a r d e n b e r e k e n d door bewerking van de s o m m e n van de afzonderlijke objecten

J a a r pH-1948 : 3 , 9 - 4 , 2 pH-1948 : 4 , 5 - 4 , 9 compost, t / h a c o m p o s t , t / h a 0 10 20 40 0 10 20 40 1948 4 , 0 4 3,99 4 , 1 4 3,91 4 , 9 2 4 , 6 8 4 , 7 5 4 , 6 7 1949+'50 4 , 0 6 4 , 0 8 4 , 2 7 4 , 2 9 4 , 7 9 4 , 7 1 4 , 8 6 4 , 9 3 1951 + '52 4 , 1 0 4 , 1 6 4 , 3 8 4 , 5 9 4 , 6 9 4 , 7 3 4 , 9 5 5 , 1 3 1953+'54 4 , 1 3 4 , 2 4 4 , 4 9 4 , 8 3 4 , 6 2 4 , 7 5 5 , 0 1 5 , 2 7 1955+'56 4 , 1 5 4 , 3 1 4 , 5 9 5,02 4 , 5 7 4 , 7 7 5,05 5,38 1958 4 , 1 9 4 , 3 8 4 , 6 6 5,17 4 , 5 4 4 , 7 7 5,07 5 , 4 7 1960 4 , 2 2 4 , 4 3 4 , 7 3 5,29 4 , 5 1 4 , 7 8 5,10 5,53 1961+'62 4 , 2 5 4 , 4 8 4 , 8 0 5,37 4 , 4 9 4 , 7 8 5 , 1 1 5,59 1963+'64 4 , 2 7 4 , 5 2 4 , 8 5 5,45 4 , 4 8 4 , 8 0 5,12 5,62 1966 4 , 3 0 4 , 5 6 4 , 8 9 5 , 5 1 4 , 4 6 4 , 8 0 5,13 5,65 0 10 20 40 0 10 20 40 town refuse, t / h a town r e f u s e , t / h a Y e a r pH-1948 : 3 , 9 - 4 , 2 pH (1948) : 4 , 5 - 4 , 9 Table III. p H - v a l u e s calculated from fitted c u r v e s

De gegevens uit t a b e l III l e v e r d e n voor de p a r a m e t e r s van d e functie;

-6-log(y. m y) = mx + q - w a a r i n y = uiteindelijk t e b e r e i k e n pH in de e v e n w i c h t s t o e s t a n d , y = pH, en x = a a n t a l k e r e n dat compost w e r d g e g e v e n - de i n t a b e l IV v e r m e l d e u i t k o m s t e n op. T A B E L IV

P a r a m e t e r s van d e functie log(y

t a b e l i n m y) = m x + q, afgeleid uit pH-1948 Object m m 3 , 9 - 4 , 2 0 10 20 40

compost (town refuse)

i i H 4 , 6 0 4, 80 5,20 5,75 - 0 , 0 3 0 4 8 -0,05902 -0,06016 - 0 , 0 9 8 1 7 0, 76086-1 0 , 9 1 9 0 1 - 1 0,02931 0,26018 4 , 5 - 4 , 9 0 4 , 4 0 - 0 , 1 0 1 7 3 0 , 6 7 4 3 0 - 1 10 compost (town refuse) 4 , 8 5 - 0 , 0 5 8 0 7 0 , 1 9 6 3 4 - 1 20 " 5 , 1 5 -0,14266 0 , 5 9 1 3 7 - 1 40 " 5,75 -0,11502 0,02727 pH (1948) T r e a t m e n t

m m

Table IV. P a r a m e t e r s of the function log(y - y) = m x + q, d e r i v e d from t a b l e III.

Voor y w e r d e n bij de afzonderlijke objecten in beide g r o e p e n nagenoeg dezelfde w a a r d e n gevonden. T u s s e n de t o e g e -diende h o e v e e l h e d e n compost en y blijkt een rechtlijnig verband te b e s t a a n :

y = 4 , 5 1 5 + 0, 313 x ( x = compost in 10 t / h a ) .

Volgens de r e s u l t a t e n l e i d t p e r i o d i e k h e r h a a l d e b e m e s t i n g m e t een bepaalde hoeveelheid compost tot een e v e n w i c h t s t o e s t a n d ; het niveau van deze e v e n w i c h t s t o e s t a n d is niet afhankelijk v a n het pH -niveau bij h e t begin van de b e h a n d e l i n g . T u s s e n de p e r i o d i e k gegeven hoeveelheid c o m p o s t en de uiteindelijk t e b e -r e i k e n pH b e s t a a t e e n ve-rband dat a l s -r e c h t l i j n i g k a n w o -r d e n

opgevat. Geheel i n o v e r e e n s t e m m i n g m e t deze c o n c l u s i e s is t u s s e n de twee g r o e p e n m e t v e r s c h i l in uitgangstoestand geen b e -t r o u w b a a r v e r s c h i l aanwezig indien p e r -t w e e j a a r l i j k s e p e r i o d e de afwijkingen van de behandelde objecten tot het nulobject w o r d e n b e r e k e n d . De twee g r o e p e n kunnen dus w o r d e n s a m e n g e n o m e n indien deze afwijkingen w o r d e n b e w e r k t . Het v e r l o o p i s g r a f i s c h afgebeeld in fig. 1, w a a r b i j voor de c u r v e n de volgende functies gelden:

10 c o m p o s t : l o g ( 0 , 4 5 - v ) = - 0 , 0 6 4 7 3 x + 0 , 6 9 6 0 0 - 1 (s = 0,00610) 20 c o m p o s t : l o g ( 0 , 8 0 - v ) = - 0 , 0 8 0 1 7 x + 0 , 8 8 5 8 8 - 1 (s = 0,00987) 40 c o m p o s t : l o g ( l , 4 0 - w ) = - 0 , 1 0 0 6 6 x + 0,16714 (s = 0,00561) w a a r i n v = v e r s c h i l in pH m e t het n u l o b j e c t , x = a a n t a l m a l e n

dat compost werd gegeven, en s = standaardafwijking van de richting s c oë fficiënt.

De r e s u l t a t e n s t e m m e n goed o v e r e e n m e t d i e welke bij de bewerking v a n de w e r k e l i j k e pH w e r d e n gevonden. Wordt h e t r e c h t e r l i d van de vergelijkingen g e s t e l d op 2 , d a n geeft de b i j -b e h o r e n d e w a a r d e n van x het a a n t a l m a l e n dat e e n t w e e j a a r l i j k s e compostgift m o e t w o r d e n gegeven om de m a x i m a l e pH verhoging tot op 0 , 0 1 eenheid t e b e n a d e r e n . H i e r b i j wordt gevonden:

10 t c o m p o s t / h a : x = 26, 2 20 t c o m p o s t / h a : x = 23, 5 40 t c o m p o s t / h a : x = 2 1 , 5

Bij opklimmende giften compost wordt door s t e r k e r e buiging van de k r o m m e d e m a x i m a l e pH verhoging e e r d e r b e r e i k t .

EENMALIGE E N PERIODIEK HERHAALDE BEMESTING

Voor de beoordeling van de v r a a g of e r bij gelijke h o e v e e l -h e d e n compost of kalk v e r s c -h i l b e s t a a t in pH-effect t u s s e n beide wijzen van toediening, s t a a n gegevens van d r i e p r o e v e n ( P r 1041,

1042 en 1051) t e r beschikking over de j a r e n 1948 t / m 1956. Bij

-o» c « E

ï

s

II

II

I

si

'I

Ie

M

Se

S :

1

ff

$i

•8-d e z e p r o e v e n w e r •8-d e n n a a s t p e r i o •8-d i e k e giften, in •8-de h e r f s t v a n 1948 h o e v e e l h e d e n van 40, 80 en 160 t c o m p o s t / h a en 2000 en 4000 kg C a O / h a a l s e e n m a l i g e b e m e s t i n g gegeven. Zoals bij de voorgaande bewerking w e r d v e r m e l d , kunnen voor h e t v e r s c h i l in pH m e t het nulobject p r o e v e n m e t v e r s c h i l in uitgangstoestand w o r d e n s a m e n g e n o m e n . T a b e l V geeft e e n o v e r z i c h t van de b e -w e r k t e g e g e v e n s . De g r o n d m o n s t e r s -w e r d e n s t e e d s in de h e r f s t g e n o m e n vóór de c o m p o s t b e m e s t i n g .

T A B E L V

V e r s c h i l i n pH m e t het nulobject a l s gevolg v a n e e n m a l i g e en p e r i o d i e k h e r h a a l d e b e m e s t i n g m e t c o m p o s t of kalk O bject Jaren 1948 1950 1952 1954 1956 e e n m a l i g (once) 40 t compost(town r e f u s e ) / h a 80 t compost(town r e f u s e ) / h a 160 t compost(town r e f u s e ) / h a 0,01 0,27 0,28 0,30 0,40 -0,07 0,47 0,46 0,52 0,50 -0,10 1,02 0,97 0,96 0,99 2000 kg CaO/ha 4000 kg CaO/ha -0,06 0 , 5 2 0 , 4 2 0 , 5 0 0 , 5 1 - 0 , 0 7 0 , 9 4 0 , 9 5 0 , 9 7 0 , 7 8 t w e e j a a r l i j k s 10 t compost(town r e f u s e ) / h a (in a l t e r n a t e 20 t compost(town r e f u s e ) / h a y e a r s ) 40 t compost(town r e f u s e ) / h a - 0 , 0 7 - 0 , 0 4 0 , 0 3 0 , 1 7 0 , 2 2 - 0 , 0 5 0,10 0 , 2 7 0 , 4 3 0 , 4 5 0 , 0 1 0 , 2 4 0 , 5 0 0 , 8 4 1,03 250 kg C a O / h a 500 kg C a O / h a 1000 kg C a C / h a - 0 , 0 5 0 , 0 3 0 , 1 0 0 , 2 2 0 , 2 5 -0,09 0, 14 0 , 2 7 0 , 3 0 0 , 4 9 - 0 , 0 1 0 , 3 6 0 , 3 1 0 , 7 1 0 , 9 1 pH nulobject (pH c o n t r o l t r e a t m e n t ) 4 , 2 4 4 , 1 1 4 , 1 5 4 , 0 9 4 , 1 7 T r e a t m e n t 1948 1950 1952 1954 1956 Y e a r s

T a b l e V . D e v i a t i o n s from the pH of the c o n t r o l t r e a t m e n t due t o a

Uit de t a b e l blijkt dat de p H - v e r h o g i n g die voor het e e r s t 2 j a a r na de é é n m a l i g e b e m e s t i n g w e r d g e m e t e n , zowel bij compost a l s bij kalk gedurende de 6 volgende j a r e n constant is g e b l e v e n . Het v e r l o o p van de pH-verhoging in de tijd bij de t w e e j a a r l i j k s b e m e s t e objecten werd vereffend m e t behulp van de e e r d e r genoemde functie w a a r b i j de c o m p o s t , r e s p e c t i e v e l i j k kalkobjecten w e r d e n s a m e n -genomen door a l s onafhankelijk v a r i a b e l e de cumulatief gegeven hoeveelheid te n e m e n . H i e r d o o r i s het effect van 1x40 t compost gelijk g e s t e l d a a n dat van 2x20 t en 4x10 t; voor kalk geldt een soortgelijke a a n n a m e . Voor de b e t r e k k e l i j k k o r t e p e r i o d e van 1948 t/m. 1956 k a n dit a a n v a a r d b a a r w o r d e n g e a c h t . O v e r l a n g e r e t e r -m i j n i s het wellicht niet z o n d e r -m e e r -m o g e l i j k . Het r e s u l t a a t van de vereffening w a s :

compost : log (5, 50-v) = - 0 , 0 0 5 8 0 x + 0,74391 kalk : log ( 5 , 0 0 - v ) = - 0 , 0 0 5 4 8 x^ + 0,70041

w a a r i n v = v e r s c h i l in pH m e t het nulobject, x = compost in 10 t / h a , en x, = CaO in 250 k g / h a .

F i g u u r 2 geeft een beeld v a n deze u i t k o m s t e n . Bij de c u r v e n die zijn b e r e k e n d uit d e gegevens van d e h e r h a a l d e b e m e s t i n g e n zijn t e v e n s de punten g e p l a a t s t die gelden voor de e e n m a l i g e giften. Uit de afwijkingen van de punten tot de c u r v e n kunnen de in t a b e l VI v e r m e l d e k a r a k t e r i s t i e k e n w o r d e n b e r e k e n d .

Het is duidelijk dat enig s y s t e m a t i s c h v e r s c h i l t u s s e n de

twee wijzen van toediening niet b e t r o u w b a a r k a n w o r d e n aangetoond. Binnen een p e r i o d e van 8 j a a r werd bij e e n m a l i g e b e m e s t i n g m e t compost of kalk een zelfde pHverhoging b e r e i k t a l s bij t w e e j a a r -lijks h e r h a a l d e b e m e s t i n g tot in t o t a a l dezelfde h o e v e e l h e i d .

I n het v o o r g a a n d e w e r d g e c o n c l u d e e r d dat bij e e n m a l i g e b e m e s t i n g m e t compost het v e r b a n d t u s s e n de gegeven hoeveelheid en p H - v e r h o g i n g ook v e r l o o p t volgens de a l g e m e n e formule

l°g(y ~ y) = r n x + <1> a l t h a n s m e t deze functie kan w o r d e n b e

-s c h r e v e n . G e z i e n het g e r i n g e a a n t a l gegeven-s w a a r o p deze conclu-sie steunde was n a d e r e t o e t s i n g g e w e n s t . Bij e e n potproef werd a a n 3,5 1 zandgrond m e t 3% h u m u s compost toegevoegd in hoeveelheden van 200, 400, 600, 800 en 1000 g. D r i e m a a n d e n na de b e m e s t i n g , na de oogst v a n het gewas a n d i j v i e , werd de pH bepaald.

10-• 10

T A B E L VI

K e n m e r k e n van s p r e i d i n g berekend uit de afwijkingen van de punten tot d e c u r v e n in figuur 2

Compost Kalk h e r h a a l d e e n m a l i g h e r h a a l d e e n m a l i g

Gemiddelde afwijking

(mean deviation) - 0 , 0 0 4 0 , 0 0 6 0 0 , 0 0 4 g e m . a b s o l u t e afwijking

(mean d e v i a t i o n ignoring sign) 0,032 0,041 0,042 0 , 0 5 6 v a r i a n t i e (variance) 0,0020 0,0037 0,0044 0,0046 g r a d e n van vrijheid

( d e g r e e s of freedom) 13 13 13 8 r e p e a t e d once r e p e a t e d once

Town refuse L i m e Table VI. C h a r a c t e r i s t i c s of d i s p e r s i o n , calculated from the

deviations of the dots from the c u r v e s i n figure 2 Bij de vereffening werd gevonden:

log(9, 5-pH) = -0,03384 x + 0 , 7 2 7 0 8 (x = c o m p o s t in 200 g/pot) Vergelijking van de gevonden en vereffende p H - w a a r d e n geeft het volgende beeld: compost, g/pot pH, gevonden pH, vereffend 0 200 400 600 800 1000 4 , 5 7 4 , 9 3 5,28 5,59 5,89 4 , 1 2 4 , 5 7 4 , 9 4 5,28 5,59 5,89

De curve sluit v r i j w e l foutloos a a n bij de punten die elk a l s gemiddelde 60 w a a r n e m i n g e n v e r t e g e n w o o r d i g e n . De m a x i m a l e pH ligt v e r buiten het w a a r n e m i n g s g e b i e d m a a r s t e m t goed o v e r

een m e t de e e r d e r d o o r b e r e k e n i n g gevonden m a x i m a l e pH v e r hoging ( 5 , 5 , zie b l z . 9 ) . Omdat de pH van c o m p o s t 7 à 8 b e -d r a a g t , i s het niet a a n n e m e l i j k -dat -door toevoeging v a n compost a a n grond bij voldoende g r o t e hoeveelheid een pH van 9, 5 zou w o r d e n b e r e i k t . De w a a r d e 9 , 5 , ove re enkomend m e t een

m a x i m a l e pH-verhoging v a n 5 eenheden, m o e t voorlopig w o r d e n 1 1

1 1

-beschouwd a l s een r e k e n g r o o t h e i d w a a r m e e , bij de g e s t e l d e

functie, een a d e q u a t e b e s c h r i j v i n g van het w a a r n e m i n g s m a t e r i a a l werd v e r k r e g e n .

VERGELIJKING VAN HET E F F E C T VAN COMPOST EN OVER-EENKOMSTIGE HOEVEELHEDEN KALKMESTSTOF

Het pH v e r l o o p bij d e kalk objecten t / m 1958 kan w o r d e n v e r g e l e k e n m e t dat van de c o m p o s t o b j e c t e n .

Voor het gemiddelde v e r s c h i l in pH t u s s e n kalk en compost b e r e k e n d uit de o o r s p r o n k e l i j k e gegevens p e r proef p e r j a a r w e r d e n de i n t a b e l VII v e r m e l d e u i t k o m s t e n gevonden.

T A B E L VII

Gemiddeld v e r s c h i l in pH t u s s e n m e t kalk en m e t compost b e -m e s t e objecten

V e r s c h i l Standaard-in pH, afwijkStandaard-ing,

v °v

pH-1948: 3 , 9 - 4 , 2 (27 p r o e f j a r e n / t r i a l y e a r s ) 250 CaO - 10 compost (town refuse) 500 CaO - 20 compost (town refuse) 1000 CaO - 40 compost (town refuse)

0,019 0,077 0,036 0 , 0 1 9 0,030 0,046 pH-1948: 4 , 5 - 4 , 9 (26 p r o e f j a r e n / t r i a l y e a r s ) 250 CaO - 10 compost (town refuse) 500 CaO - 20 compost (town refuse) 1000 CaO - 40 compost (town refuse)

0, 123 0 , 1 0 5 0, 110 0,029 0 , 0 2 4 0 , 0 34 Difference Standard in pH, d e v i a t i o n * S^

T a b l e VII . Mean difference in pH between objects fertilized with l i m e and with town refuse

•

12-Bij de g r o e p inet lage uitgang st oe stand was het v e r s c h i l in pH o n r e g e l m a t i g en niet b e t r o u w b a a r . De g r o e p m e t hoge uitgang s -toestand toonde e e n duidelijk s t e r k e r e verhoging van de pH door kalk d a n door compost bij elk v a n de d r i e ob je et c o m b i n a t i e s . Het v e r s c h i l in effect was h i e r ook z e e r b e t r o u w b a a r . Voor de g r o e p pH-1948 van 4 , 5 tot 4 , 9 w e r d e n de p H - c i j f e r s van de kalkobjecten v e r g e l e k e n m e t d e voor compost b e r e k e n d e vereffende w a a r d e n uit t a b e l III. De w a a r g e n o m e n afwijkingen s t a a n v e r m e l d in tabel VIII. De r e e k s e n v e r t o n e n a l l e een stijgende lijn, d e s p r e i d i n g is e c h t e r v r i j g r o o t .

T A B E L V i n

Afwijkingen van de pH van d e k a l k o b j e c t e n tot de voor c o m p o s t b e r e k e n d e c u r v e n bij pH-1948 = 4 , 5 tot 4 , 9 J a a r 250 CaO -10 c o m p o s t 500 CaO -20 c o m p o s t 1000 CaO - A a n t a l 40 compost p r o e v e n 1948 1949+'50 1951+'52 1953+'54 1956 1958 - 0 , 0 1 0 , 0 8 0 , 2 1 0, 14 0, 18 0 , 2 0 0 , 0 3 0 , 0 2 0,18 0,06 0 , 2 5 0 , 1 9 0 , 0 3 0,06 0,05 0,06 0,24 0,29 5 5 5 7 2 6

250 CaO - 500 CaO - 1000 CaO - N u m b e r Y e a r 10 town r e f u s e 20 town refuse 40 town refuse of e x p .

Table VIII. Deviations of pH of t r e a t m e n t s with l i m e from the c u r v e s indicating the influence of town refuse on pH a t pH (1948) = 4 , 5 - 4 , 9 .

De gegevens uit t a b e l VIII w e r d e n rechtlijnig vereffend m e t de functie :

y = b , x . + b?x? + b , x , + c '1Ä1 2Ä2 _{3 3}

w a a r i n y = p H - v e r s c h i l , en x = a a n t a l m a l e n d a t compost en kalk w e r d gegeven m e t indices 1,2 en 3 voor d e afzonderlijke o b j e c t

-c o m b i n a t i e s . D e u i t k o m s t i s :

-

-13-y = 0,0429 x1 + 0,0354 x2 + 0,0421 x3 + 0 , 0 1 74

m e t voor de coëfficiënten de standaardafwijkingen: s , . = 0,0051 en s = 0 , 0 1 1 9 . _c

Z o a l s t e v e r w a c h t e n was het v e r s c h i l in de uit gang s toe stand, c, niet b e t r o u w b a a r . Na v e r w e r p i n g van c ontstaat:

y = 0,0477 Xj + 0,0402 x2 + 0,0470 x3 (s = 0,0081) Het v e r s c h i l t u s s e n de r i c h t i n g s c o ë f f i c i ë n t e n voor de afzonderlijke object combi nat ie s was evenals bij de voorgaande b e -w e r k i n g niet b e t r o u -w b a a r . Het i s mogelijk dat dit het gevolg i s van de v r i j grote s p r e i d i n g i n h e t m a t e r i a a l . In elk geval kon uit de b e s c h i k b a r e gegevens niet w o r d e n afgeleid of de gegeven h o e -veelheid de grootte van de v e r s c h i l l e n heeft beïnvloed. De d r i e r e e k s e n w e r d e n d a a r o m s a m e n g e n o m e n w a a r b i j a l s e i n d r e s u l t a a t werd gevonden:

y = 0,0450 x (s = 0,0044)

D e z e u i t k o m s t geeft a a n dat voor elke k e e r dat compost en kalk w o r d e n gegeven het p o s i t i e v e v e r s c h i l in pH van kalk t e n

opzichte van c o m p o s t , m e t 0,045 eenheden t o e n e e m t , ongeacht de hoeveelheid. Het is opmerkelijk dat bij de g r o e p m e t hoge u i t -gangstoestand een belangrijk v e r s c h i l in effect z e e r b e t r o u w b a a r kon w o r d e n v a s t g e s t e l d t e r w i j l bij pH-1948 = 3,9 tot 4 , 2 geen v e r s c h i l w e r d gevonden. Het w a a r n e m i n g s m a t e r i a a l laat niet t o e h i e r v o o r een v e r k l a r i n g t e geven.

SAMENVATTING

Bij elf v e e l j a r i g e v e l d p r o e v e n op z a n d - en veenkoloniale grond, w a a r b i j om het a n d e r e j a a r 0, 10, 20 en 40 t

VAM-c o m p o s t / h a en 250, 500 en 1000 kg C a O / h a werd gegeven, werd het v e r l o o p van de p H - K C l van de grond n a g e g a a n over de p e r i o d e van 1948 tot 1967.

-•

14-D o o r t w e e j a a r l i j k s e b e m e s t i n g m e t een bepaalde hoeveelheid compost steeg de pH in de tijd k r o m l i j n i g . Het v e r l o o p kon z e e r goed w o r d e n b e s c h r e v e n m e t de door K o r t l e v e n (1963) ontwikkelde humus formule :

l og ( ym - y) = mx + q

v/aarin y = uiteindelijk t e b e r e i k e n pH in de evenwichtstoestand, y = pH, en x = a a n t a l k e r e n dat compost w e r d gegeven.

D e bij v e r s c h i l l e n d e compostgiften uiteindelijk t e b e r e i k e n pH in de evenwichtstoestand gaf een rechtlijnig v e r b a n d m e t de toegediende h o e v e e l h e i d :

y = 4 , 5 1 5 + 0 , 3 1 3 * (x = c o m p o s t in 10 t / h a )

Met d e z e formule w e r d e n voor de afzonderlijke objecten de volgende m a x i m a b e r e k e n d ;

c o m p o s t , t / h a : 0 10 20 40 pH in de e v e n w i c h t s t o e s t a n d : 4 , 5 1 4 , 8 2 5 , 1 3 5,75

Het niveau van de m a x i m a bleek niet afhankelijk t e zijn van de hoogte van de pH bij het begin van d e behandeling.

Binnen een p e r i o d e van acht j a a r w e r d bij e e n m a l i g e b e m e s -ting m e t compost of kalk eenzelfde p H - v e r h o g i n g gevonden a l s bij t w e e j a a r l i j k s h e r h a a l d e b e m e s t i n g tot in t o t a a l dezelfde h o e v e e l -heid.

I n d e j a r e n t / m 1958 w e r d bij lage u i t g a n g s t o e s t a n d (pH-1948 = 3 , 9 - 4 , 2 ) geen v e r s c h i l t u s s e n het effect v a n . v e r g e l i j k b a r e h o e v e e l h e d e n c o m p o s t en kalk w a a r g e n o m e n . Bij pH-1948 = 4 , 5 tot 4, 9 was de invloed van kalk op d e pH g r o t e r d a n die van c o m p o s t . H e t v e r s c h i l steeg m e t 0,045 voor elke k e e r d a t de b e m e s t i n g w e r d gegeven ongeacht de toegediende hoevteelheid.

-15-

•15-SUMMARY

Influence of town refuse on p H - K C l of sandy and r e c l a i m e d peat soil

In eleven l o n g - t e r m field e x p e r i m e n t s , s t a r t e d in 1948, the influence of f e r m e n t e d town refuse and l i m e on soil acidity was i n v e s t i g a t e d . D r e s s i n g s of 10, 20, and 40 tons town refuse and 250, 500, and 1000 kg CaO p e r ha w e r e applied e v e r y second y e a r .

The i n c r e a s e of pH with t i m e due to r e p e a t e d a p p l i c a t i o n s of town r e f u s e could be d e s c r i b e d by the h u m u s formula developed by K o r t l e v e n (1963):

l og ( ym - y) = m x + q

w h e r e y = final pH l e v e l a t t h e e q u i l i b r i u m p h a s e , y = pH, and x = n u m b e r of town refuse a p p l i c a t i o n s .

The r e l a t i o n s h i p b e t w e e n q u a n t i t i e s of town r e f u s e g i v e n e v e r y second y e a r and the final pH l e v e l w e r e shown t o b e :

y = 4 , 5 1 5 + 0, 313.x (x = town r e f u s e in 10 t / h a )

Calculated from t h i s equation t h e pH m a x i m a would b e : c o m p o s t , t / h a : 0 10 20 40 y : 4, 51 4 , 8 2 5, 13 5 , 7 5

' m ' ' ' '

No r e l a t i o n s h i p between the pH in 1948 and t h e final l e v e l s at e q u i l i b r i u m could be e s t a b l i s h e d .

D u r i n g a p e r i o d of 8 y e a r s from t h e beginning of t h e e x p e r i m e n t s fertilizing once with town refuse or lime had the s a m e effect on soil a c i d i t y a s applying one quarter of the s a m e quantity i n a l t e r n a t e y e a r s .

I n the e x p e r i m e n t a l fields with pH (1948) 3 , 9 - 4 , 2 no difference between the effects of town r e f u s e and l i m e could be o b s e r v e d

-•

16-during t h e p e r i o d 1948 to 1959. In the field t r i a l s with pH (1948) 4 , 5 - 4 , 9 pH was i n c r e a s e d m o r e by l i m e than by town r e f u s e . With e v e r y a p p l i c a t i o n the difference i n c r e a s e d by 0,045 p H

-u n i t s .

LITERATUUR

KORTLEVEN, J a c . , 1963.Kwantitatieve a s p e c t e n van humusopbouw en h u m u s a f b r a a k . V'ersl. Landbouwk. O n d e r z . 6 9 . 1 : 109 p p .