De financiele resulataten v an een aantal fruitteeltbedrijven in 1967 en 1968

DE FINANCIËLE RESULTATEN VAN EEN AANTAL FRUITTEELTBEDRIJVEN IN 1967 EN 1968

I n t e r n e Nota 144

April 1970

Niet v o o r publikatie - Nadruk verboden

Landbouw-Economisch Instituut - Conradkade 175 - Den Haag T e l . 6 1 4 1 6 1

DE FINANCIËLE RESULTATEN VAN EEN AANTAL FRUITTEELTBE-DRIJVEN IN 1967 EN 1968

1, R e p r e s e n t a t i v i t e i t

De cijfers voor dit overzicht zijn afkomstig van bedrijven waarvan door het L.E.I. een bedrijfsboekhouding wordt bijgehouden ten behoeve van het onderzoek. De fruittelers verstrekken aan het L.E.I. gedetailleer-de gegevens betreffengedetailleer-de ontvangsten en uitgaven, arbeid- en materiaal-verbruik en opbrengsten. Daar het verstrekken van deze gegevens en met name het noteren van de gewerkte uren en het materiaalverbruik, veel aandacht vraagt van de fruitteler, zullen slechts die fruittelers bereid zijn aan deze bedrijfsboekhouding deel te nemen, die ook werkelijk belang-stelling hebben voor het economische onderzoek. De cijfers kunnen dus niet gezien worden als representatief voor de gehele Nederlandse fruit-teelt. Door de hierboven vermelde omstandigheden heeft een selectie plaats ten gunste van de betere bedrijven, hetgeen echter niet wil zeggen dat alléén goede en zeer goede bedrijven in het onderzoek zijn betrokken. Verschillende overwegingen hebben tot de keuze van deze bedrijven ge-leid. Ook de verschillen in uitkomsten tussen de gebieden kunnen evenmin als representatief worden gezien.

Daar echter in beide jaren dezelfde bedrijven in het onderzoek zijn op-genomen, gaven de cijfers wel een beeld van de ontwikkeling van de finan-ciële resultaten in beide jaren.

Uit de gemiddelde oppervlakte jonge boomgaard op de bedrijven in het zuidwesten van het land en de Betuwe blijkt wel dat op deze bedrijven op flinke schaal aan de modernisering van de beplantiug wordt gewerkt De relatief jonge bedrijven in de Noordoostpolder zijn nagenoeg geheel in produktie.

2 De b e r e k e n i n g v a n de r e s u l t a t e n

De resultaten zijn berekend overeenkomstig de bij het L.E.I. gebruike-lijke methode. Deze houdt in dat de berekening van de rente en afschrij-ving van de duurzame produktiemiddelen gebaseerd is op de vervangings-waarde en dat de handenarbeid van de ondernemer en andere niet-betaalde krachten is gewaardeerd.

Men kan zich terecht afvragen of waardering op basis van vervangings-waarde bij de huidige gang van zaken in de Nederlandse fruitteelt wel juist i s . Dit geldt vooral voor de waarde van de plantopstanden, ofschoon ook voor de waarde van de overige duurzame produktiemiddelen de hui-dige situatie van invloed i s . Een andere geschikte basis voor de waarde-ring is echter moeilijk te vinden. Ten einde echter de invloed van deze waarderingen op de bedrijfsresultaten duidelijk te laten uitkomen is bij de opbrengsten opgenomen het saldo van de gewaardeerde waarde-aanwas

van jonge beplantingen en de afschrijvingen van in produktie zijnde b e -plantingen. De afschrijvingen van de overige duurzame produktiemiddelen zijn bij de kosten opgenomen.

Men kan dus stellen dat de berekende resultaten betrekking hebben op levensvatbare bedrijven, die ook in de toekomst zullen blijven voortbe-staan.

De rentekosten zijn gebaseerd op een rentepercentage van 6% per jaar.

3. De r e s u l t a t e n

Een samenvatting van de berekende gemiddelde bedrijfsresultaten is gegeven in tabel 1. Voor een nadere specificatie van de diverse cijfers wordt verwezen naar de bijlagen 1 en 2.

Tabel 1. De gemiddelde bedrijfsresultaten in 1967 en 1968

Gem. oppervl. in a r e Jonge aanplant in % F r u i t o p b r e n g s t e n Aanwas m in. af s e h r . plantopst. Uitkering h a g e l v e r z . Totaal Kosten N e t t o - r e s u l t a a t in g i d s . Idem in % v.d. kosten Arbeidsinkomen p . manj. Zuidwesten 18 bedrijven 1967 870 22 54 000 4 750 7 400 66150 74 700 -8 550 - 11 5 000 1968 865 17 60 875 -850 1875 61900 74 500 -12 600 17 4 000 N.O.P 8 bedrijven 1967 700 5 74 700 -6 350 600 68 950 72 775 -3 825 5 7 800 1968 880 9 71665 -8 065 -63 600 79 050 -15 450 20 3200 Betuwe 9 bedrijven 1967 950 47 42 350 7 575 2 600 52 525 68 300 -15 775 - 23 2 300 1968 960 31 44000 6 000 11500 61500 75050 -13 550 18 4 000

In het Zuidwesten en de N.O.P. zijn de bedrijfsuitkomsten in 1968 nog verder verslechterd; in de Betuwe iets minder slecht. Hierbij moet ech-t e r worden vermeld daech-t 2 van de 9 bedrijven in de Beech-tuwe een groech-te uiech-tke- uitke-ring ontvingen van de hagelverzekeuitke-ring waardoor de opbrengsten gunstig worden beïnvloed. Bijna 20% van de gemiddelde opbrengst in dit gebied bestaat uit deze hagelschadeuitkering.

Bovendien wordt het gemiddelde resultaat van de bedrijven in de Betu-we in beide jaren gunstig beïnvloed door de relatief hoge aanwas bedragen voor jonge beplantingen. Dit geldt eveneens voor het Zuidwesten in het jaar 1967. In 1968 zouden zowel in de N.O.P. als in het Zuidwesten de r e -sultaten negatief gebleven zijn indien geen afschrijving op de plantopstan-den berekend was.

-T.a.v. de kosten kan worden opgemerkt dat men erin geslaagd i s , on-danks hogere lonen enz., het kostenpeil gelijk te houden. Weliswaar zijn

de kosten in de N.O.P. in 1968 ruim f. 6 000,- hoger per bedrijf, maar dit wordt veroorzaakt door vergroting van de bedrijven (van 700 are tot 880 are), terwijl hierin tevens een bedrag begrepen is van f. 3 600,- bomen en palen. Uitgedrukt per ha (zie bijlage 2) blijkt e r zelfs een flinke kostenda-ling te zijn, die echter voor een groot deel wordt veroorzaakt door de z e e r slechte kwantitatieve opbrengsten in 1968.

Daar op verscheidene bedrijven door de ondernemers geen of slechts weinig handenarbeid is verricht (onderdeel van landbouwbedrijf), geeft het arbeidsinkomen van de ondernemer geen juist beeld. In plaats hiervan is het arbeidsinkomen per manjaar berekend (netto-overschot + arbeidskos-ten gedeeld door de arbeidsbezetting in manjaren). Indien men bedenkt dat de loonkosten voor een volwassen arbeider in 1967 ± f. 10 000,- bedroegen en in 1968 zelfs - f. 12 500,-, dan blijkt dat de inkomens per manjaar die in de fruitteelt behaald zijn, hieraan in het geheel niet kunnen voldoen.

4. L i q u i d e m i d d e l e n

Van de in het onderzoek opgenomen bedrijven zijn geen balansen ter beschikking, zodat ook geen gegevens beschikbaar zijn over aflossingsverplichtingen en besparingen. Wel is in de meeste gevallen bekend welk b e -drag aan rente is betaald. In dit verband moet hier dus volstaan worden met een berekening van de liquide middelen die uit de produktie zijn v r i j gekomen (de z.g. cash flowberekening) mede omdat inkomsten buiten b e -drijf niet bekend zijn. Hierbij wordt het saldo bepaald van de ontvangsten en de betaalde kosten (incl. betaalde rente doch exclusief aflossingen en investeringen). Uit de dan resterende liquide middelen moet de fruitteler het levensonderhoud van zijn gezin bekostigen, zijn aflossingsverplichtingen voldoen en moeten de noodzakelijke investeringen en/of r e s e r v e -ringen voor toekomstige vervangingen plaatshebben. Zoals hiervoor reeds is gesteld werkt op vele bedrijven de ondernemer niet of slechts gedeel-telijk mee, waardoor op deze bedrijven in verhouding meer betaalde krachten en dus hogere betaalde kosten voorkomen. Ten einde voor alle bedrijven gelijke omstandigheden te scheppen, is het berekende loon voor de ondernemer en meewerkende gezinsleden als afzonderlijke post op het saldo in mindering gebracht. Daar de waardering plaatsheeft op basis van het loon van een betaalde arbeider, wordt in feite de post levensonderhoud van de fruitteler en zijn gezin gesteld op het loon van een betaalde a r b e i -der, waarbij in die gevallen dat de ondernemer niet of slechts gedeeltelijk meewerkt, deze post ook in verhouding lager is gesteld, mede omdat in deze gevallen veelal wel sprake zal zijn van inkomsten buiten het fruitbe-drijf. Deze berekening is gegeven in tabel 2. (Zie blz.6 )

In het Zuidwesten en de N.O.P. blijkt e r dus nog een positief saldo te bestaan waaruit aflossingen en vervangingen kunnen worden betaald. Deze saldi zijn echter te gering om het voortbestaan van het bedrijf te kunnen waarborgen. In de Betuwe blijkt zelfs een negatief saldo te zijn. Hier zal men dus moeten putten uit eventueel bestaande reserves (hierover bestaat geen inzicht), of moeten besparen op het bedrag aan levensonderhoud en/ of krediet moeten opnemen. Ofschoon geen inzicht bestaat in de financiële

positie van de bedrijven, geeft deze berekening toch wel aan dat de huidi-ge situatie in de fruitteelt niet lang zal kunnen v o o r t d u r e n , z o n d e r dat in een aantal gevallen bedrijfsbeëindiging zal plaatshebben.

Tabel 2. B e s c h i k b a a r gekomen liquide middelen g e m , p e r bedrijf

Zuidwesten v T P . Betuwe 1967 1968 1967 1968 1967 1968 Bedrijfsopbrengsten 61400 62 750 75 300 71650 44 950 55 500 Betaalde kosten 51850 50 550 44 300 49 050 38 500 43 400 G e w a a r d e e r d loon o n d e r -n e m e r e-n gezi-nslede-n Saldo Saldo p e r ha

Saldo na aftrek van a a n -gekochte bomen en palen

9 550 6150 3 400 390 625 12 200 6 800 5 400 625 800 31000 14 550 16 450 2 350 2 375 22 600 15 450 7 150 800 1250 6 450 10 500 -4 050 - 425 - 325 12100 12 250 - 150 - 15 + 225 5. D e s p r e i d i n g v a n d e r e s u l t a t e n

In bijlage 3 zijn de spreidingen over de 35 bedrijven v e r m e l d van de volgende kengetallen:

- n e t t o - o v e r s c h o t in % van de kosten; - arbeidsinkomen p e r m a n j a a r ;

b e s c h i k b a a r gekomen liquide middelen p e r h a , na aftrek van g e w a a r d e e r d loon van o n d e r n e m e r en gezinsleden en h e t b e d r a g van a a n g e -kochte bomen en palen.

Het blijkt dat zowel in 1967 als in 1968 ongeveer 30 bedrijven (ruim 85%) v e r l i e s g e v e n d w a r e n . W e l i s w a a r was in 1968 het aantal winstgevende bedrijven i e t s g r o t e r , doch het niveau van winstgevendheid lag veel l a g e r , zoals ook van de v e r l i e s g e v e n d e bedrijven het niveau van v e r l i e s g e v e n d -heid veel hoger lag.

Bij het arbeidsinkomen p e r m a n j a a r blijkt in 1967 20% en in 1958 30% van de bedrijven een negatief arbeidsinkomen te hebben behaald. Een a r beidsinkomen van m e e r dan f. 10 0 0 0 , dat te vergelijken is m e t de a r -beidskosten van een volwassen betaalde k r a c h t , w e r d s l e c h t s d o o r r e s p . 5 en 6 bedrijven te worden gehaald. Bij de bedrijven die nog wel een positief arbeidsinkomen behaalden, doch niet kwamen aan het loon van een v o l w a s sen k r a c h t ( r e s p . 23 en 18 bedrijven) was dit arbeidsinkomen in 1968 veel l a -g e r dan in 1967.

De spreidingstabel van de b e s c h i k b a a r gekomen liquide middelen l a a t zien dat r e s p . 12 en 8 bedrijven een tekort aan liquide middelen hadden, e n -kele zelfs m e e r dan f. 2 0 0 0 , - p e r h a . Bij de bedrijven die een positief saldo aan liquide middelen hadden, w a r e n e r s l e c h t s enkele m e t m e e r dan f. 2 5 0 0 , - p e r h a .

f. 1500,- per ha.

De enkele bedrijven die nog zeer bevredigende resultaten behaalden, hadden dit vooral te danken aan de opbrengsten van klein fruit en aard-beien of aan een uitkering van de hagelverzekering.

April 1970 Afd. Tuinbouw, Sectie Fruit, S, Koppe r t

***+ ù TS <D .O C l <0

I

_QJ m oo CD C l r H t > CO C l t - l O CO OS O i n <31 O iH o co co o t -m •>* -* u •VS X CO ft

ó

u cu Xi 00 N © m e i 0 0 C -oo o m m O 00 o t -m i-i © w CM 00 iH cu d d f_l - H -r-l cd 73 >rH Cd . 2 b0 5 S3 •^ O #•« & a>3 O o S > <D . o £ o m

9

o m o o o o o o m o m <N ( C H H m o o c - o o m co o O o m T - l C D m CM m m m CM CO O t -i n CD o oo I 1 o o 1-1 o o CD eo «o o o 00 CO o m eo CD 1 O o o o CD Cl o m e i 00 co o in in e i in o m in oo oo eo o o eg co m o m E--tf O O t -o o 00 T H o m r-l CD CO O o C l i H CO bX) d u u C «M 0) Cd £ to _ bo C ö £ CD bo-S

8 S

•8.

E

O CM d co

»e

(ü ° S So N T-l u u <D CU bo d cd cu co

I'S

s 5

to co a cd O | d b0

•Î

CU J4 3

2%

O U3 W U ) O u ï O O N t - t - W N O C l CD © 0 0 0 0 t - © • ^ ( D t - H H t - W r-l i—I CSl o o o o o o o m m m in in o m m Tfr1 t- eo eo «o CM ^ 'o m H o m ^ i-I H N O O co 00 CD m co C - Cd in r-l O O co CM O in o i n O 00 in rH m eo I I o o o • * o o o o o o o in in in o o c - m (M •<* O <M ^ m r-l i n t > t - c o c o Tt< o o i H r-l CM O O O in O O O o o m CM o m m eo t> CM © co oo © M m CO O) N CO Cft i - I CM o o m o o o m i f l i n t - m o u 5 N cn os co o i n • * H •<*< c o t - c i © © t > r-l CM rH m m m o o o m (M t - t - o m o t > 0 0 fc- C l t - CD 0 0 C l Tf CO CD i H C l O CD O O m Ö cd •4-> CO & -4-> d cd "o. d . a> _< ^ o Ë X • ö d O .i-i cd > a - w cu cu £1 *J -y o O CU <+-4 N5 « < d co

M

2

ca cd > d cu cd ? CU XJ d d cu A'S cu cd .SP'C f-i CU V 'M O S d cu ^-» co o b o d cu > u co • ö cd Cd 4 0 JH O I I o m o C51 o o m CM m r-l O O CM CO I I m t -CM t -i n -i n CM oo eo I i o o 00 l >

§ ^

CM r-l I I d ai co o CU elR O M U co

ë s

> CU I rt o CU o o o o o t -O r-l in r-t in 00 i i o o o i n u cd cd •»—» S u CU

a

d eu

a

o d CO TS •|H CU

•e

< OÙ CM I H O O i H C» CM i H o " O*" r-J CM O CM O N M i-H O r-l O_C0 1-4 i-l O rH i n CM CM* M M » O O r-l O* O* r-T «S CM" CM" d eu u ed d cd S bO d a u eu

1

CQ U *- 2 eu eu eu Ë T3 a CD Si r - TJ o P W g 42 eu -S eu E pj m L • eu <3 i <D U a bO > jS O i i H

0 0 co. C i U CU -Q C i CD

I

00 CO ci u "O cu oo ft

d

oo co C i • O CD . O oo N cd CD

a

ä S cd -M a 03 (U U W 0)

-s

, » 1 bO (U Q CM W O »-a H-1 M O O r H co o n C i CO O O t -m -m T f OS •"*! o m A oo c-oo o m in o co c-in o fr-ee in TH 0 0 i - I o m co t - os CM oo i-t CD d d ^ . ^ . M Cd 7 3 S bO £ g 'S o fi > g o o s S > CD . Ü & o m •>* m o m CM o CM ( D N H 1-1 O O co o m o m o o t- o 0 0 CM ( M m CM in in m o oo o o C i 1 O o 1-1 m CM CM c-o m m o o o Ci o o O O 1-t o m oo <y> o o C i CD O O O o o m i H CM r H O o o CO o in in o in oo o o CM o o co t -fafi d u xi u co co oo

S"!

a i

m O «S O f i * » » •*•» O fc < ft d eu co faß d eu ° . M CD d CD £ «5 CD bo d 0) 'S « — eu d 5 ^ - H es o o o o m o o m o m i n t - o o m c- t - CM CM oo m i - I i - I CM m m o o o o o CM t - o o m o m m co co CM r-t co •<* r-i i H CM o o o o o o m m m o o m o CM c- oo oo m co m es I H H M o o o o in m o O O O O CM C- O Ci 00 Ci CO CM Ci co iH rH CO 1-1 in CM oo fr-in oo CM i - l < * rH O O CM O o o o o fr-1-1 o i n o o o in C i i H 1-i i n eo CM o m O CM CM 0 0 i H O O co oo o c-i n I H i - i o m o o o o o o CM o m i n m o t> • * oo eo CM CM oo r H r H CM 1-1 i n i n oo m 1-1 t - i - i C i i i d cet - u CO a 2 d cd -1 »H o, d n\ • -W f-> O o d x Si A CD . ^ - ' CD pacht , ijvin g e vas b d « u ho CD CD Xi T* Ä j s 73 pH C0 d m CU

x

«<:o

d eu i—« cd 0) * J -M (H O CO + _d eu u cd & CU - Q d d eu skost e l. der d T 3 T 3 X2 fc TO j _ , u; d eu * J to o

•a

d eu > d

I

C0 . 3 cd cd O i i m o t - CM co r-t i i i n fr-C i 0 0 o o m <M t > i H 1 CO I CM

1 °

I I o in in in i i d a> co  •8 > es o Xi o co

ö s

> eu i M o eu S5 co co CM in CM

e

.3 bo d cu N CU Xi co T3 . 1 - 1 CU o o in o fr- C i O CM o <2 in in co m CM O O m m t - > * co O O o m m — CO fr-m c o CM CM o o o o i n CO co o o C i CM o o • * o CM m o o o o o o o m m in CM fr-o co CU Xi cd xi u S O-J-> co bo d d cu cu U i—• W M< ^ Ô - S cd bO O M i i H m fr-eo CM o co

s

CS CM * # CO o» in CO co i n CM T$l 0 0 m eo co co N •i-n "fi

a

eu T3 d eu

•I'S

d ^O O- u g ed O. cu O i i

BIJLAGE 3 . Spreiding van de r e s u l t a t e n N e t t o - o v e r s c h o t in % van de kosten 1967 1968 > min min min min min 50 40 30 20 10 0 0 10 20 30 - min 50 - min 40 - min 30 - min 20 - min 10 - 10 - 2 0 - 30 - 4 0 > 40 1 3 2 4 9 12 1 1 31 (89%) 4 (11%) 1 5 3 5 10 5 , 3 ) 1 1 35 30 (86%) 5 (14%) Arbeidsinkomen p e r m a n j a a r 1967 1968 min 6 000 min 5 000 m i n 4 000 min 3 000 min 2 000 min 1000 0 1 1000 2 000 3 000 4 000 5 000 6 000 7 000 8 000 9 000 - min 6 000 - min 5 000 - min 4 000 - min 3 000 - min 2 000 - min 1 000 - 1000 - 2 000 - 3 000 - 4 000 - 5 000 - 6 000 - 7 000 - 8 000 - 9 000 -10 000 10 000 1 1 1 1 1 1 1 3 3 3 3 6 1 3 5 35 7 (20%) 23 (66%) 5 (14%) 2 2 1 1 2 3 2 4 1 4 11 (31%) )18 (51%) 6 (17%) 10

BIJLAGE 3 (vervolg)

Beschikbaar gekomen liquide middelen per ha

(na aftrek van loon ondernemer en gezinsleden en gekochte bomen en palen)

1967 1968 > min 2 000 1 ) 3 m!n } f™ - m m \ °™ ! 12 (34%) } \ 8 (23%) mm 1000 - min 1500 1 / 1 / ' min 500 - min 1000 2 1 1 0 - min 500 6 j 2 1 - 5 0 0 4 \ 9 500 - 1000 3 / 2 1 000 - 1500 8 3 1 500 - 2 000 1 5 2 000 - 2 500 - ) 23 (66%) 3 ) 27 (77%) 2 5 0 0 - 3 000 2 [ 1 3 0 0 0 - 3 500 1 2 3 500 - 4 000 ] 1 > 4 000 4 / 1