project somber uit. Belangrijk is het in deze fase betrekken van de uitvoerders van de activiteiten.
In het handhavingsplan zal tamelijk gedetailleerd staan wanneer en
hoe lang er door hoeveel mensen (minimaal) en op welke wijze zal
Bij een snelheidsproject zijn vooral die controles belangrijk: gaat het daar mis dan ziet het er voor het gehele project somber uit. Deze evaluatie is dus van levensbelang voor de campagne en kost relatief weinig inspanning.
worden gecontroleerd. Die "wijze" betreft vooral de opvallendheid van de controle en of met lik-op-stuk is gewerkt. Behalve het aantal gecontroleerde voertuigen wordt vastgelegd hoeveel er bekeurd zijn. Dat aantal, gedeeld op het totaal aantal passanten geeft het percentage overtreders.
Al deze informatie is van levensbelang voor de campagne en kost re-latief weinig inspanning. Beslist altijd doen dus!
Belangrijk bij deze evaluatiefase is dat ook wordt bezien of inderdaad geïntegreerd is gewerkt. Zijn er inderdaad berichten naar de krant gestuurd over de snelheidscontroles? Vonden de in de krant aange-kondigde controles inderdaad plaats?
Ligt, zoals bij de aanpak van snelheid in een woonwijk, het accent op participatie door bewoners dan moet natuurlijk ook dat geëvalueerd worden. Belangrijke criteria zijn dan de opkomst bij besprekingen, de deelname aan werkelijke activiteiten en de mate waarin gemaakte afspraken worden nagekomen.
Bedenk dat het in het kader van de evaluatie peilen van meningen over het project zelf ook weer deel uitmaakt van het betrekken van de bewoners!
3 Doordringen tot de doelgroep: hoeveel procent van de doelgroep heeft iets van de (volgens plan uitgevoerde) actie gemerkt? Deze evaluatiefase vergt een behoorlijke investering in tijd en geld. De be-treffende informatie is alleen van belang als een bepaalde (deel)aan-pak in het betreffende gebied nog niet vaker is toegepast en hij zijn nut nog niet een keer of twee a drie bewezen heeft. Dat zal bij een snelheidsproject meestal niet meer het geval zijn; meestal kan deze evaluatiefase bij een snelheidsa,ctie dus achterwege blijven.
, * Belangrijker is deze evaluatiefase als het gaat om de bewoners van een wijk. Van een dergelijke aanpak kun je bovendien zeggen dat daar nog niet veel ervaring mee is opgedaan. Omdat je hier letterlijk de doelgroep wel weet te vinden is het gemakkelijker om bijvoor-beeld met een enquête rond te gaan dan bij een snelheidsproject op een 80km-weg!
4 Aangenomen dat de doelgroep iets van het snelheidsproject heeft gemerkt: wat vindt die doelgroep van het nut van het project, van de duidelijkheid, presentatie en doordringendheid van de voorlich-ting, etc? Voor deze vraag geldt hetzelfde als voor de vorige evalu-atiefase.
Betreft het een project waarbij bewoners zijn betrokken dan moet ook hun mening worden gevraagd over de wijze waarop zij bij het project zijn betrokken: was duidelijk wat de bedoeling was, konden ze hun ei voldoende kwijt, vinden ze deze manier van werken zin-vol?
Productevaluatie
Productevaluatie beantwoordt de vraag: in hoeverre is het tot stand gekomen wat ik tot stand had willen brengen? Ook dat valt in vier fasen te verdelen, terwille van de overzichtelijkheid doorgenum-merd.
5 Verandering in kennis en houding van de doelgroep: heeft de doel-groep niet alleen iets gemerkt maar ook iets opgestoken van de voorlichting? Is zij zich nu bewust van de gevaren van te hard rijden op de betreffende weg, en van de politiecontroles? Bij een reeds be-proefde aanpak kan ook deze fase achterwege blijven. Uitzondering
7 Evaluatie
Het uur van de waarheid slaat als we meten of de doelgroep inder-daad minder vaak/veel te hard gaan is rijden. Dit is dus essentiële informatie, die eenvoudig boven water is te halen. Altijd doen dus.
vormen natuurlijk weer de bewoners van een wijk; hun gewijzigde kennis en houding is erg interessant.
Worden de fasen 3 t / m 5 wel onderzocht dan moeten terwille van de efficiëntie het bereiken van de doelgroep, de mening van de doel-groep, en de kennis/attitudenverandering van de doelgroep wel in één vragenlijst worden onderzocht. Die wordt dan wel zo lang dat die niet op straat mondeling kan worden afgenomen. Bij het onder-vragen van bewoners is dat niet zo'n probleem. Een voorbeeld van zo'n vragenlijst is als bijlage 1 bij deze handleiding opgenomen.
6 Verandering gedrag van de doelgroep: is de doelgroep als gevolg van de vorige stappen inderdaad minder vaak/veel te hard gaan rij-den? Natuurlijk is dit belangrijke informatie, die in elk geval op verkeersaders meestal vrij eenvoudig boven water is te halen. Beslist altijd doen dus. Er wordt, bij voorkeur steeds op dezelfde plaats en op hetzelfde tijdstip, regelmatig een aantal uren snelheid gemeten.
In het begin gebeurt dat een- of tweewekelijks, later maandelijks of zelfs jaarlijks. Nog mooier is het als gebruik kan worden gemaakt van continue metingen via in het wegdek aangebrachte lussen.
Natuurlijk moet kunnen worden beschikt over een nulmeting als ver-gelijkingsmateriaal: het percentage overtreders vóór het project be-gon, juister gezegd: vóór bekend werd dat er een project zou komen.
In elk geval moet objectieve gedragsregistratie plaatsvinden, die bo-vendien niet door het onderzoek wordt beïnvloed. Dus niet meten vanuit een opvallend onopvallende witte Volvo of Volkswagen, en niet tevreden zijn met de verzekering van de weggebruikers in de enquête dat zij en de andere weggebruikers nóóit meer te hard rij-den!
Ook moet gelet worden op al dan niet gewenste neveneffecten van het project zoals verschuiving van het sluipverkeer van de ene naar de andere woonwijk.
In verblijfsgebieden zal deze evaluatie wat moeilijker zijn. Er is rela-tief weinig verkeer waardoor het langer duurt voor je een betrouw-bare meting hebt verricht. Aan de andere kant kun je ook hier weer kijken in hoeverre de bewoners zelf kunnen meehelpen. Een ochtend met een radargun in een auto zitten is iets wat de modale huisvrouw of -man uitstekend op zich kan nemen. Een "vreemde" auto van waaruit wordt gemeten is hier natuurlijk eens temeer uit den boze!
7 Gevolgen van het veranderd gedrag voor de doelgroep. Doelstelling van het project is het voorkómen van slachtoffers, als gevolg van de nagestreefde verlaging van de snelheden. De wenselijkheid van deze evaluatiefase is duidelijk, de gegevens zijn gemakkelijk te verkrijgen.
In verblijfsgebieden zul je door de geringere aantallen niet altijd een betrouwbaar beeld kunnen krijgen. Het effect ligt daar meer in ter-men van afgenoter-men dreiging; die valt onder de volgende evaluatie-fase.
8 Consequenties voor de maatschappij: wat levert de verbetering van de verkeersveiligheid de maatschappij op? Het is nog niet erg ge-bruikelijk om de ellende van verkeersongevallen in financiële waar-den uit te drukken, laat staan om dat te doen met het "rendement"
van verkeersveiligheidsmaatregelen zoals een snelheidsproject. Na-tuurlijk gaat het dan om zeer ruwe indicaties maar het is een erg dankbare exercitie. Uit diverse onderzoeken komen ruwe indicaties
voor de gemiddelde maatschappelijke kosten van een ongeval met materiële schade (ƒ 4.000), voor een gewonde (ƒ 40.000) en voor een dode (alles bij elkaar, dus bijvoorbeeld inclusief de kosten van zijn educatie en zijn gederfde arbeidsproductiviteit ƒ 1.000.000).
Gebeuren er op de projectroute minder ongevallen dan voorheen en vallen er minder doden en gewonden, spaar je dus doden en gewon-den uit, dan kan dat dus miljoenen "winst" opleveren! Dat is een goed argument om het project te continueren, andere op te starten, en bij een snelheidsproject een deel van de "winst" te steken in in-frastructurele maatregelen.
Bij het werken in verblijfsgebieden waar de absolute slachtofferaan-tallen vrij laag liggen is van belang in hoeverre de wijkbewoners vin-den dat de situatie verbeterd is. Het gaat dan dus om het in cijfers uitdrukken van de subjectieve indruk van de gezamenlijke bewo-ners.
In elk geval moet bij een snelheidscampagne dus geëvalueerd worden:
- Uitvoering van controles en voorlichting conform de afspraak?
- Veranderingen in rijsnelheid
- Veranderingen in slachtofferaantallen
- Eventueel de "tevredenheidsscore" van bewoners.
Betreft het een project waarbij hetzij als doelgroep hetzij als participan-ten de bewoners van een wijk een belangrijke rol spelen dan is het zaak om ook te onderzoeken wat zij van hun betrokkenheid vinden in ter-men van het tijdstip van betrekken, de mate van betrokkenheid, de mate waarin met hun ideeën rekening werd gehouden en de zinvolheid van het gehele project en van hun inbreng daarin.
Bij eten belangrijk deel van de evaluatie, bijvoorbeeld bij het verrichten van snelheidsmetingen en het afnemen van enquêtes kunnen die be-woners een groot deel van het werk doen.