Weten jullie genoeg over begraven worden in Nederland?

Bijlage 8. Bijeenkomsten kwalitatief empirisch onderzoek 2012

8. Weten jullie genoeg over begraven worden in Nederland?

a. Wat voor informatie zou je zoeken?

b. Waar zou je er naar op zoek gaan?

&³1RX]HOI]RXLNKLHUQLHWQDDURS]RHNJDDQ,NEHQLQ0DURNNRJHERUHQ

heb daar een band mee en ik heb mijn keuze qua begraven al gemaakt.

0DDULNGHQNGDWKHWZHOJRHGLVDOVPHQVHQKHWHURYHUKHEEHQ´

%³-DLQGHPRVNHHNDQHHQGLVFXVVLHRSJDQJNRPHQ´

'³0RVNHHsQ]RXGHQKLHUHLJHQOLMNHHQVWXNDFWLHYHULQPRHWHQ]LMQRP dit soort informatie op te zoeken. Daar zou ik me wel meer in moeten verdie-pen, wat de mogelijkheden zijn voor ons in Nederland en hoe we deze in-IRUPDWLHNXQQHQGHOHQ´

$³=HOIJHEUXLNLNRRNKHWLQWHUQHWRPLQIRUPDWLHWHYHUVSUHLGHQELMYRRUEHHOG

via e-mail. Ik denk dat ik over een tijdje wel eens uit ga zoeken wat de moge-lijkheden voor begraven hier zijn. Ik ga er niet vanuit dat ik binnenkort over-OLMGPDDULNKHEHHQNLQGGXVLNZLOZHOGDWLNGHEHVWHNHX]HPDDN´

'³,NEHQELMYRRUEHHOGRRNZHOEHnieuwd hoe dat in Nederland met verzeke-ren zit. Ik ken er wel een paar, zoals DELA, maar ik weet niet hoe duur het is. Volgens mij kun je het wel redelijk goedkoop houden met simpele keu-]HV´

ISLAMITISCH BEGRAVEN IN WEST-BRABANT

144

%³-DZDQWYRRUDOGHKHUGHQNLQJVGLHQVWLVGXXU,N]RXRRNDOOeen niet weten ZDWMHYRRU]R¶QYHU]HNHULQJEHWDDOWPDDUKHWLVYDVWQLHWJRHGNRSHUGDQGH

YHU]HNHULQJGLHZHQXKHEEHQ´

Discussie Marokkaanse vrouwen in Roosendaal, in de Pootlaan op 27 juli 2012.

Vijf Marokkaanse vrouwen uit Roosendaal.

Gemiddelde leeftijd: 36. Van 24 tot en met 45 jaar.

Land van herkomst: Marokko, Nederland en België. Van drie personen zijn de ouders in Marokko geboren, bij twee personen zijn de ouders in Europa (Nederland, België, Spanje), geboren.

Burgerlijke staat: Vier zijn er getrouwd, één niet. Drie vrouwen hebben kinde-ren.

Opleidingsniveau: Varieert van mbo tot aan universiteit.

1. Is er behoefte aan een islamitische begraafgelegenheid in West-Brabant?

a. Hebben jullie al eens serieus nagedacht over om in Nederland be-graven te worden?

b. Is deze behoefte er bij jezelf?

c. Is deze behoefte er bij je directe omgeving?

$³,NSUDDWHUZHOHHQVPHWPLMQNLQGHUHQRYHU1LHWRYHUEHJUDYHQZRUGHQ

maar over de dood. Niet dat ik ze angst probeer aan te jagen, maar ik wijs ze er wel op GDWMHRSMHGDGHQZRUGWEHRRUGHHOGQDMHGRRG´

%³:HSUDWHQHQGHQNHQQLHWHFKWRYHURQ]HEHJUDIHQLV+HWVWDDWDOYDVW

Eigenlijk is dit wel vreemd, want de dood speelt een grote rol bij ons. Maar moslims maken geen testament of een wensenlijst zoals Nederlanders GRHQ´

'³1HHZLMGHQNHQQLHW]RQDRYHUYHUVFKLOOHQGHRSWLHVZDQWKHWLVJHEUXi-NHOLMNRPWHUXJWHJDDQQDDU0DURNNR´

%³We zijn dus continu met de dood bezig, maar niet met de praktische kant YDQGHGRRG´

(³,NKHEHUZHORYHUQDJedacht. Ik heb zelfs de islamitische begraafplaats hier in Roosendaal bezocht. Ik wil me goed oriënteren, voorbereiden. Toen ik er aankwam, leek het wel wat. Het was mooi aangegeven met bordjes.

Maar ik schrok een beetje van het vak. Het zag er niet zo mooi uit. Daar wil LNLQLHGHUJHYDOQLHWNRPHQWHOLJJHQ´

%³'DWKRRUMHQLHWYDDNELM0DURNNDQHQ´

BIJLAGEN 145

(³-DRQ]HIDPLOLHGHQNWHUHFKWRYHUQD,NKHERRNNOHLQHNLQGHUHQGLHKLHU

zijn geboren. Het lijkt me erg lastig voor hen om mijn graf steeds in Marokko te bezoeken. Daarom wil ik ook graag dat mijn ouders hier worden begra-YHQ'DQNDQLNKHWJUDIEHWHURQGHUKRXGHQYDNHUODQJVNRPHQ´

&³,NYLQGRRNGDWKHWPDNNHOLMNPRHW]LMQYRRUPLMQIDPLOLHGDDURPODDWLN

hen ook kiezen. Mijn enige eis is dat het op islamitische grond is, er moeten islamitische regels worden opgevolgd. Maar waar dat is, mogen zij beslis-sen. Ik lig dan toch in de grond. En ik wil daar nu eigenlijk nog niet zo over QDGHQNHQ´

$³0DDUEHQMHQLHWEH]LJPHWZDWMLM]RXZLOOHQGDQ"Denk je alleen aan je IDPLOLH"´

&³1HHGDWLNRSHHQLVODPLWLVFKHEHJUDDISODDWVNRPGDWLVZDWLNZLO'DW

kies ik voor mij. Maar de locatie mag mijn familie kiezen. Als ik ben overle-GHQPRHWHQ]LMRRNDOOHVUHJHOHQ´

%³,NGHQNQLHWGDWEHKDOYHELj een paar Marokkaanse gezinnen, begraven worden in Nederland echt wordt besproken of overwogen. Wel vind ik het belangrijk hier aandacht aan te besteden, want er zijn asielzoekers die hier moeten worden begraven, er zijn gemengde huwelijken, bekeerlingen. Zij PRHWHQRRNHHQJRHGHEHJUDDISODDWVNULMJHQ´

'³:DWJHEHXUWHUQXGDQPHW]H":LHUHJHOWGLWGDQ"´

)RUUD³'HJHPHHQWHLVYHUDQWZRRUGHOLMNYRRUGHEHJUDIHQLVYRRUPHQVHQ

zonder familie of andere nabestaanden. Als het bijvoorbeeld een asielzoeker is waarvan men weet dat hij of zij moslim is, dan wordt een lokale moskee LQJHVFKDNHOGYRRUKXOS´

'³2MDLNNULMJZHOHHQVH-mails voor donaties daarvoor. Maar ik wist nooit RIGDWNORSWH´

% ³.LMN YRRU GLH PHQVHQ PRHWHQ ZLM ]RUJHQ 0DDU YRRU PLM]Hlf heb ik al bepaald dat ik naar Marokko wil. Niet alleen uit gewoonte, maar ook omdat KHWHHQILMQLGHHLVRPLQHHQLVODPLWLVFKHRPJHYLQJWHOLJJHQ´

&³-DGDDURPLVGDWPLMQHQLJHHLV´

2. Zijn er voorbereidingen, bijvoorbeeld in de vorm van een verzekering getroffen?

a. Wat voor afspraken zijn er gemaakt?

$³:LMKHEEHQDOOHPDDOHHQYHU]HNHULQJ]RGDWRQ]HIDPLOLHVQDDU0DURNNR

JDDQ´

ISLAMITISCH BEGRAVEN IN WEST-BRABANT

146

&³2YHUKHWEHWDOHQYDQGHYHU]HNHULQJKHEEHQZHKHWGDQZHHUZHO'DW

moet eens per jaar gebeuren en dan is het LQHHQVHHQJHVSUHNVRQGHUZHUS´

(³0DDUELMGLHYHU]HNHULQJHQNXQMHHURRNYRRUNLH]HQRPHHQ1HGHUODQd-VHXLWYDDUWWHQHPHQ´

'³:RUGWGDDUDOOHVYDQEHWDDOG"´

(³'HEHJUDIHQLVVRZLHVRZHO´

$³0DDULQ0DURNNRNRRSMHJHZRRQHHQVWXNJURQGHQGDQlig je daar voor HHXZLJ'DWLVKLHUQLHW´

' ³:LH EHWDDOW GDQ QD YHUORRS YDQ WLMG MH JUDI" 2S KHW SODWWHODQG KRHI MH

KHOHPDDOQLHWVWHEHWDOHQYRRUGHJURQG´

%³2Q]HIDPLOLHNRPWXLW1DGRU-HZHHWGDDUMHGDDUNRPWWHOLJJHQPDDUMH

weet niet precies waar, op welk stuk grond. Wij hebben dat nog niet bepaald.

-HIDPLOLHUHJHOWGLWQDMHGRRG´

3. Hoe zou een islamitische begraafplaats eruit moeten zien? Hoe geef je er zelf invulling aan?

a. Welke wetten zouden moeten worden gehandhaafd?

%³6RZLHVR de eeuwige grafrust. Ook moet je in je lijkwade worden begra-YHQHQQLHWLQHHQNLVW´

'³(UPDJPDDUppQOLFKDDPLQHHQJUDIOLJJHQULFKWLQJ0HNND´

%³(UPRHWUXLPWH]LMQRPJHEHGHQYRRUGHRYHUOHGHQHXLWWHVSUHNHQ´

$ ³+HW PRHW HU QHWMHV XLW]LHQ. Mensen willen niet door de bush lopen om HHQJUDIWHNXQQHQYLQGHQ´

'³+HWPRHWHHQVWXNLVODPLWLVFKHJURQG]LMQ0HQVHQPRHWHQNXQQHQ]LHQ

dat het islamitisch is, dat er moslims liggen, zodat zij niet de regels overtre-GHQ´

(³=RDOVJUDIVFKHQQLVGDWPHQVHQDDQGHVWHQHQJDDQ]LWWHQELMYRRUEHHOG´

% ³'DDURP LV KHW RRN EHODQJULMN RP WXVVHQ PRVOLPV WH OLJJHQ %H]RHNHUV

weten dan wat gepast is en wat niet. Ook voor de ziel is het belangrijk. Want de ziel krijgt ook de andere begrafenissen mee, en krijgt ook rust van de JHEHGHQGLHGDDUZRUGHQJHKRXGHQ´

BIJLAGEN 147

'³$OVHU]LHOHQYDQRQJHORYLJHQOLJJHQGDQKRRUWGH]LHOGDW:LMKRUHQ]H

schreeuwen. Als er bijvoorbeeld een crematorium is, dan horen wij die zielen VFKUHHXZHQOLMGHQ'DWLVKHHOHUJ´

%³+Ht zal mijn plek in het hiernamaals niet benadelen waar ik lig, maar mijn WLMGLQKHWJUDIZRUGWHUZHOGRRUEHwQYORHG´

(³-DZDQWLQSULQFLSHNXQMHRYHUDOZRUGHQEHJUDYHQGHKHOHZHUHOGLVYDQ

$OODK´

%³+HWPDDNWGDQRRNQLHWXLWZDWRSMHJUDIVWDat. Dat draagt niet bij aan MRXZSOHNLQKHWKLHUQDPDDOV´

$³+HWLVZHOILMQYRRUGHEH]RHNHUVDOVKHWHUQHWMHVELMOLJW0DDUKHWPRHW

ZHOVREHU]LMQ´

%³%LMRQVPDJMHQLHW]LHQRILHPDQGDUPRIULMNLVZLM]LMQJHOLMN´

b. Voor welke stromingen binnen de islam moet de begraafplaats toe-gankelijk zijn?

'³(U]LMQPLVVFKLHQPRVOLPVGLHKHWDQGHUVGRHQGLHDQGHUHJUDIEHGHNNLQJ

SODDWVHQ0DDUGDWNZHWVWGDQDOOHHQGHQDEHVWDDQGHQQLHWGHGRGHQ´

% ³$OV LN DQGHUH JHEHGHQ KRRU GDQ MXLVWH LVODPLWLsche, ja dan hoor ik dat.

Maar ik word er niet per se door benadeeld. Het geeft alleen rust als het LVODPLWLVFKHJHEHGHQ]LMQ´

4. Welke onzekerheden zijn er met betrekking tot begraven worden in Nederland?

a. Bijvoorbeeld: Niet naleven van islamitische wetgeving?

( ³+HW LV JHHQ NHX]H YRRU PHQVHQ =H ]LMQ YHU]HNHUG HQ JDDQ GDDUPHH

DNNRRUG´

%³'DWLVQLHWKHWHQLJH,HGHUHHQGLHLNVSUHHNKHHIWHHQHQRUPHDQJVWRP

geruimd te worden. Iedereen weet dat je hier in Nederland voor moet blijven EHWDOHQ´

D: ³'DWLVGDQRRNHHQILQDQFLsOHODVWGLHMHMHIDPLOLHRSOHJW´

(³-DPDDUMHNXQWHULHWVYRRUYHU]LQQHQHU]HOIYRRUVSDUHQELMYRRUEHHOG

En trouwens, wie zegt dat deze problemen niet opgelost kunnen worden?

Moslims zijn daar toch mee bezig! Andere groepen mensen, zoals Joden, KHEEHQGLWWRFKRRN"´

ISLAMITISCH BEGRAVEN IN WEST-BRABANT

148

5. Aan welke voorwaarden/ eisen moet een islamitische begraafplaats voldoen?

$³+HWLVJHZRRQJHHQILMQLGHHGDWMHJHUXLPGNXQWZRUGHQ$OVGLWYHU]e-NHUG]RX]LMQ]RXKHW]R]RYHHOVFKHOHQYRRUPHQVHQ´

% ³9ROJHQV PLM PDJ LQ HHQQRRGVLWXDWLH ± ruimtegebrek bijvoorbeeld ± het stoffelijk overschot na veertig jaar wel verplaatst worden. Je kunt het dan ELMYRRUEHHOGGLHSHUEHJUDYHQ´

6. Wat zijn de voor- en nadelen van begraven worden in Nederland?

%³'e begraafplaatsen op het platteland in Marokko vind ik een beetje eng.

Hier staat het duidelijk aangegeven waar een begraafplaats is, daar zie je KHWQLHWPHWHHQ´

'³(UVWDDQZHOVWHQHQPHWHHQQDDPPDDUKHWLVKHHORQRYHU]LFKWHOLMN-H

kunt ook heel lastig graven terugvinden. Dat is hier wel een voordeel. Van RQYHU]RUJGHEHJUDDISODDWVHQZRUGHQQDEHVWDDQGHQYHUGULHWLJ´

$³,QGHVWDG]LMQGHEHJUDDISODDWVHQGDQZHHUHQRUPHQRQRYHU]LFKWHOLMN

=H]LHQHUQLHW]RPRRLXLWDOVKLHULQ1HGHUODQG´

( ³0LM gaat het echt om mijn familie in Nederland. Het is veel makkelijker YRRUKHQRPKLHUPLMQJUDIWHEH]RHNHQ´

% ³0DDU MH NXQW ZHO RYHUDO WHU ZHUHOG YRRU HHQ RYHUOHGHQH ELGGHQ ,N ]RX

liever in Marokko liggen omdat de graven van anderen dan ook worden bezRFKWHQLNGDDURRNUXVWYDQNULMJ´

(³'DWNDQGDQWRFKKLHURSHHQJHJHYHQPRPHQWRRN´

7. Welke instantie is voor welke taak verantwoordelijk?

a. Wat moet de gemeente doen?

b. Wat moeten de moskeeën doen?

c. Wat moeten zelforganisaties doen?

d. Wat zou de rol van uitvaartmaatschappijen moeten zijn?

(³,NGHQNGDWKHWEHODQJULMNLVGDWLVODPLWLVFKHRUJDQLVDWLHVVDPHQDDQHHQ

plan werken en dit aan de gemeente kunnen voorleggen. Dan kunnen zij VDPHQGHPRJHOLMNKHGHQEHVSUHNHQ´

%³,NYLQGGLWYRRUDl belangrijk voor mensen zonder keuze, voor machteloze mensen zoals vluchtelingen. Het zou belangrijk zijn dit thema aan hen voor WHOHJJHQLQEXXUWKXL]HQELMYRRUEHHOG´