3.2 Europese belastingpolitiek en de beginselen van de Europese Unie
3.2.1 Verdragen van de Europese Unie, de interne markt en schadelijke belastingcompetitie
de Europese Gemeenschap’.
“De Gemeenschap heeft tot taak, door het instellen van een gemeenschappelijke markt en een economische en monetaire unie en door de uitvoering van het gemeenschappelijk beleid of de gemeenschappelijke activiteiten, bedoeld in de artikelen 3 en 4, het bevorderen van een harmonische, evenwichtige en duurzame ontwikkeling van de economische activiteit binnen de gehele Gemeenschap […]”162
159 Oxfam Novib, ‘Tax Havens: releasing the hidden billions for poverty eradication’ Oxfam GB policy papers, (2000), p.4.
160 Deloitte, ‘Bermuda highlights 2013’, http://www.deloitte.com/assets/Dcom- Global/Local%20Assets/Documents/Tax/Taxation%20and%20Investment%20Guides/2013/dttl_tax_highli ght_2013_Bermuda.pdf, geraadpleegd op 1 oktober 2010.
161 Tax Justice Network, ‘Pak ons dan als je kan: een gruwelverhaal over belastingparadijzen’, (2006), p. 30. 162 Artikel 2 EG-verdrag.
58
Met de inwerkingtreding van het Verdrag van Lissabon in 2009, werd het EG-verdrag vervangen voor het Verdrag betreffende de werking van de EU (VwEU) en het Verdrag betreffende de Europese Unie (VEU).163 Is er wat veranderd aan de ambitie zoals uitgesproken in Artikel 2 van het EG-verdrag?
“De Unie brengt een interne markt tot stand. Zij zet zich in voor de duurzame ontwikkeling van Europa, op basis van een evenwichtige economische groei en van prijsstabiliteit, een sociale markt- economie met een groot concurrentievermogen die gericht is op volledige werkgelegenheid en sociale vooruitgang, en van een hoog niveau van bescherming en verbetering van de kwaliteit van het milieu. De Unie bevordert de wetenschappelijke en technische vooruitgang”
en
“De Unie bevordert de economische, sociale en territoriale samenhang, en de solidariteit tussen de Lidstaten”164
De interne markt is zoals terug te vinden in Artikel 3 VEU ook na 2009 nog een belangrijke ambitie van de Europese Unie. De ambitie is op een andere manier verwoord, maar kent dezelfde strekking. Met de interne markt wordt een ruimte bedoeld waarbinnen vrij verkeer van goederen, personen, diensten en kapitaal kan plaatsvinden.165 Het wordt volgens het EG-verdrag gekenmerkt door “afschaffing
tussen de lidstaten van hinderpalen voor het vrije verkeer van goederen, personen, diensten en kapitaal”.166
Het uiteindelijk doel van de interne markt, zoals omschreven in het Witboek uit 1985, was onder meer om te komen tot één grote markt: de nationale markten in Europa moesten samensmelten tot één grote Europese markt.167 Op veel terreinen is vooruitgang geboekt, maar fiscaal gezien blijft de
Europese Unie een lappendeken. De 28 verschillende belastingregelingen brengen veel administratieve rompslomp met zich mee en de kosten van naleving zijn significant hoger dan bij een uniform systeem. In een rapport van Mario Monti, gericht aan de voorzitter van de Europese
163 Als volgt verwoord in het VEU: “De Unie is gegrond op dit Verdrag en op het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie (hierna „de Verdragen” te noemen). Deze twee Verdragen hebben dezelfde juridische waarde. De Unie treedt in de plaats van de Europese Gemeenschap, waarvan zij de opvolgster is”
164 Artikel 3 VEU.
165 Europa Nu, ‘Interne markt’, http://www.europa-nu.nl/id/vh7doti6loy3/interne_markt, geraadpleegd op 28 september 2013.
166 Artikel 3 EG-verdrag.
167 M. Monti, ‘Een nieuwe strategie voor de eengemaakte markt’, Rapport ter attentie van de Voorzitter van de Europese Commissie, (2010), p. 17.
59
Commissie – José Manuel Barroso –, wordt benadrukt dat de interne markt de hoeksteen is geweest voor de Europese integratie. Het heeft nu echter nieuwe politieke vastberadenheid nodig om tot volledige wasdom te komen, aldus Monti. Er zijn echter bepaalde schakels die een volledig geïntegreerde markt bemoeilijken waardoor deze versnipperd blijft.168
Hierbij wordt nadrukkelijk gewezen op de problemen rondom de fiscale politiek binnen de EU. Vooruitgang op dit gebied – dat wil zeggen nauwere samenwerking – zou een goede duw in de juiste richting zijn om de beleidsdoelstellingen van de EU te verwezenlijken. Daarbij wordt benadrukt dat schadelijke belastingcompetitie moet worden tegengegaan. Dit betekent volgens het rapport niet dat de lidstaten niet meer met elkaar kunnen concurreren om bedrijvigheid te trekken: er zijn tal van andere factoren – zoals in hoofdstuk twee beschreven – die bedrijven over de streep kunnen trekken om ergens te investeren.169
Maar wat wordt eigenlijk bedoeld met schadelijke belastingcompetitie? Zowel de Europese Commissie als de OESO heeft zich over deze vraag gebogen. Onderstaande tabel toont de uitkomst van hun bevindingen.
Tabel 3: Definitie schadelijke belastingcompetitie van het OECD en de EC
OECD Europese Commissie
Lage effectieve belastingen. Effectieve belasting die lager ligt dan de statutaire belasting.
Ringfencen, waarbij bepaalde
belastingprakrijken geheel of gedeeltelijk losstaan van de binnenlandse markt van het land in kwestie.
Belastingvoordeel die enkel gelden voor niet ingezetene .
Een gebrek aan informatie-uitwisseling tussen de lidstaten over belastingplichtigen.
Het verlenen van belastingvoordelen, zonder echter economische activiteiten te verlangen. De afwezigheid van echte economische
activiteiten van een bedrijf in een land.
Fiscaal klimaat dat puur dient voor de winstbepalingen voor bedrijven.
Een gebrek aan transparantie.
168 M. Monti, ‘Een nieuwe strategie voor de eengemaakte markt’, Rapport ter attentie van de Voorzitter van de Europese Commissie, (2010), pp 4-5.
169 M. Monti, ‘Een nieuwe strategie voor de eengemaakte markt’, Rapport ter attentie van de Voorzitter van de Europese Commissie, (2010), pp. 93-96.
60
De definitie die gedestilleerd kan worden uit bovenstaande punten is de volgende: schadelijke belastingcompetitie kan het beste omschreven worden als fiscaal beleid van een land dat diverse belastingprikkels biedt om de mobiele factor kapitaal aan te trekken, waarbij het land in kwestie een niet transparante huishouding erop nahoudt en geen adequate informatie-uitwisseling biedt.170
Feit is dat de manier waarop de Europese belastingcompetitie momenteel plaatsvindt, veel elementen bevat die in het rijtje ‘schadelijke belastingcompetitie’ vallen van zowel de OESO als de EC. De lidstaten zijn gezamenlijk doelen overeengekomen, zoals onder meer genoteerd in de Artikelen hierboven. Hun praktijken komen echter niet overeen met de voorgenomen ambitie om gezamenlijk tot één grote markt te komen, wanneer een wezenlijk verschil bestaat of je als bedrijf gevestigd bent in Luxemburg of in Frankrijk. Dit ziet Kiekebeld als een groot probleem voor de interne markt. Het strookt niet met de gedachte van de interne markt dat de allocatie van productiefactoren mede wordt bepaald door fiscale concurrentie. Door de fiscale concurrentie komt de allocatie van mobiele productiefactoren namelijk niet efficiënt tot stand.171
Senior Tax Manager Te Broekhorst, van KPMG, stelt vast dat schadelijke belastingcompetitie, zoals die zich binnen de EU manifesteert, op drie manieren discriminerend kan werken. Zoals in de derde paragraaf van hoofdstuk één staat beschreven, is elke vorm van discriminatie op grond van nationaliteit verboden binnen de werkingssfeer van de EU. Naast deze vorm van discriminatie op basis van nationaliteit –die Te Broekhorst kwalificeert als directe discriminatie – ziet hij nog twee andere vormen van discriminatie. Ten eerste indirecte discriminatie, waarbij andere onderscheidingscriteria worden toegepast dan bij directe discriminatie, maar die eenzelfde resultaat oplevert. Waarom komen sommige bedrijven wel in aanmerking voor ruling met de Nederlandse fiscus en andere niet? Het opwerpen van belemmeringen is tot slot de andere vorm van discriminatie. Een voorbeeld hiervan is dat een overheid economische activiteiten van haar burgers in een ander land zwaarder belast dan dezelfde activiteiten binnen haar eigen landgrenzen. Er is in dit voorbeeld geen sprake van directe discriminatie, omdat iedere inwoner van dat land, ongeacht nationaliteit, zwaarder wordt belast.172
Al deze voorkomende praktijken druisen in tegen de beginselen van de EU, zoals opgesteld in de Verdragen. Er kan geen sprake zijn van een totaal gemeenschappelijk beleid dat harmonische, evenwichtige en duurzame ontwikkeling van de economie nastreeft, wanneer landen los van elkaar hun fiscale beleid vormgeven zonder de negatieve bijeffecten daarvan in hun beleid mee te nemen. Daarnaast ondermijnt de huidige competitie het streven naar solidariteit tussen de lidstaten. Een goed
170 P. Lampreave, ‘Fiscal competitiveness versus harmful tax competition in the European Union’, Bulletin for international taxation, nr. 6 (2011), pp. 3-6.
171 B.J. Kiekebeld, Harmful tax competition in the European Union: Code of Conduct, countermeasures and EU law, Alphen aan den Rijn: Kluwer 2004, p. 10.
172 B.J. te Boekhorst, ‘Fiscale non-discriminatie’, http://www.meijburg.nl/nl/markt/europese- unie/Pages/Fiscalenon-discriminatie.aspx, geraadpleegd op 29 september 2013.
61
voorbeeld hiervan is het recente nieuws dat Nederland een fiscaal lek is voor het al in crisis verkerende Portugal. Negentien van de twintig grootste Portugese bedrijven zijn sinds het uitbreken van de crisis in Portugal – wat gepaard ging met hogere belastingen – inmiddels in Nederland gestationeerd, waardoor Portugal belastinggelden misloopt. Voor een land waar de sociale voorzieningen al achteruitlopen, is kapitaalvlucht zeer onwenselijk.173
Dergelijke prakijken passen niet binnen de agenda van het European Social Model (ESM). In 2008, bij de presentatie van de vernieuwde sociale agenda, stelde Barosso dat de sociale dimensie van Europa nog nooit zo relevant is geweest. Volgens de voorzitter van de EC heeft de EU een moderne sociale agenda nodig, “die inspeelt op snelle economische en sociale veranderingen en de kansen, toegang en solidariteit voor de burgers in de EU bevorderd”.174