5 Alternatieve producten
6.3 Toepassing van alternatieven (niet-geneesmiddelen) Belemmeringen
De belangrijkste belemmering betreft de beschikbaarheid: er zijn regelmatig geneesmiddeltekorten voor antibiotica die worden gebruikt als eerste of tweede keuze behandelingen in de eerstelijnszorg. Dit is ook door het College ter Beoordeling van Geneesmiddel als punt van zorg benoemd.16 Voor geneesmiddeltekorten is veel aandacht vanuit de
diverse betrokken partijen in Nederland. Vanuit de werkgroep
Geneesmiddeltekorten zijn diverse maatregelen in gang gezet om (de gevolgen van) tekorten van geneesmiddelen te beperken.17
Evenals bij de microbiologische diagnostiek, zijn factoren gerelateerd aan de arts (ervaring en/of mening van de arts is niet in lijn met de richtlijnen) en aan de patiënt (druk vanuit de patiënt voor gebruik antibioticum) als belemmering genoemd. Het gaat hier wederom om kennis, attitude en perceptie. In welke mate ze belemmerend werken op het al dan niet rationeel inzetten van antibiotica in de eerstelijnszorg is grotendeels onbekend. Het blijft belangrijk voor zorgverleners in de eerstelijnszorg om regionaal/lokaal het gebruik van antibiotica te
monitoren en, op basis van spiegelinformatie over landelijk en regionale gebruik, het gesprek aan te gaan. Regionale resistentiepatronen spelen daarbij ook een rol.
Kansen
Er wordt zowel op nationaal als Europees niveau ingezet op onderzoek naar nieuwe antibiotica en andere typen producten tegen bacteriële infecties (zoals bacteriofagen en vaccins). Het is nog onduidelijk wat dit concreet gaat opleveren.
6.3 Toepassing van alternatieven (niet-geneesmiddelen) Belemmeringen
De belangrijkste belemmering voor het toepassen van alternatieve producten is, vanuit zorgverleners/experts bezien, de gebrekkige bewijsvoering voor werkzaamheid. Dat maakt dat deze alternatieven ook niet gemakkelijk in behandelrichtlijnen worden opgenomen. Ook is er geen perspectief op opname in een vergoedingensysteem. Er lijkt inderdaad ook niet veel geïnvesteerd te worden in hoogwaardig bewijs voor alternatieve producten. Sinds 2006 is er bijvoorbeeld geen nieuwe noemenswaardige bewijsvoering naar voren gekomen over het gebruik van cranberryproducten bij UWI (en de huidige aanbevelingen voor alternatieve producten in richtlijnen zijn daarom nog steeds
gerechtvaardigd).
Kansen
Kansen zijn niet specifiek naar voren gekomen. Voor de huidige kennis en toepassing van bacteriofagen: zie het RIVM Briefrapport
“Bacteriofagen Huidige kennis, onderzoek en toepassingen” (David S. et al., 2018). Om dichter bij therapeutische toepassing van bacteriofagen te komen is meer onderzoek nodig.
7
Conclusie
De overkoepelende vraag van dit onderzoek was: “In hoeverre bevat het
Nederlandse zorgsysteem belemmerende elementen voor rationeel gebruik van antibiotica (denk aan bijbetaling en diagnostiek) en de inzet van alternatieven (zijnde niet-geneesmiddelen) bij preventie en
behandeling van bacteriële infecties? En welke kansen zijn er?”
Voor de beantwoording is kwalitatief onderzoek toegepast. Om met meer zekerheid de bovenstaande vragen te beantwoorden, is
kwantitatief onderzoek nodig, dan wel een meer uitgebreide raadpleging van het veld/betrokkenen. Hieronder staat per deelonderwerp
aangegeven welke inzichten het kwalitatieve onderzoek heeft opgeleverd.
Inzet van microbiologische diagnostiek
Er zijn geen aanwijzingen gevonden dat er in het zorgsysteem
elementen zijn die het goed gebruik van microbiologische diagnostiek belemmeren.
Gebruik van antibiotica
Er zijn geen aanwijzingen gevonden dat bijbetaling verkeerd gebruik van antibiotica in de hand werkt.
Uit het onderzoek komt wél naar voren dat beschikbaarheid van antibiotica een belemmering is. Geneesmiddeltekorten, waaronder tekorten aan antibiotica, zijn wereldwijd een probleem en zijn maar voor een deel op nationaal niveau te beïnvloeden. Er zijn sinds 2017 allerlei maatregelen op nationaal niveau in gang gezet om de (gevolgen van) tekorten te beperken. Het effect van deze maatregelen op langere termijn, en specifiek voor antibiotica, moet nog worden afgewacht. Daarnaast blijft het belangrijk voor zorgverleners in de eerstelijnszorg om regionaal/lokaal het gebruik van antibiotica te monitoren en, op basis van spiegelinformatie over landelijk en regionale gebruik, het gesprek met elkaar aan te gaan (bijvoorbeeld bij verschillen in voorschrijfgedrag).
Toepassing van alternatieven
De belangrijkste belemmering voor de toepassing van alternatieve producten (zijnde niet-geneesmiddelen) is de gebrekkige, klinische bewijsvoering. Er zijn geen redenen om de aanbevelingen voor het gebruik van alternatieve producten in de huidige richtlijnen aan te passen. Er is niet onderzocht in welke mate patiënten zelf de alternatieve producten aanschaffen.
Afkortingen
ABR antibioticaresistentie AMR antimicrobiële resistentie
CBG College ter Beoordeling van Geneesmiddelen
EU Europese Unie
GVS Geneesmiddelenvergoedingssysteem
LPS Lipopolysacchariden
LWI Luchtweginfecties
MRSA Meticilline Resistente Staphylococcus Aureus OMV Out Membrane Vesicles
PAC Proanthocyanidines RCT Randomised Clinical Trials
RIVM Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu SWAB Nederlandse Werkgroep Antibioticabeleid UTI Urinary Tract Infection
UWI Urineweginfectie
VWS Ministerie voor Volksgezondheid, Welzijn en Sport WHO World Health Organization
Referenties
Abad CL, Safdar N. The role of Lactobacillus probiotics in the treatment or prevention of urogenital infections - A systematic review.
Journal of Chemotherapy. 2009;21(3):243-52.
Afshar K, Stothers L, Scott H, MacNeily AE. Cranberry juice for the prevention of pediatric urinary tract infection: A randomized controlled trial. Journal of Urology. 2012;188(4 SUPPL.):1584-7. Barbosa-Cesnik C, Brown MB, Buxton M, Zhang L, Debusscher J,
Foxman B. Cranberry juice fails to prevent recurrent urinary tract infection: Results from a randomized placebo-controlled trial. Clinical Infectious Diseases. 2011;52(1):23-30.
Beerepoot MAJ, Geerlings SE, Van Haarst EP, Mensing Van Charante N, Ter Riet G. Nonantibiotic prophylaxis for recurrent urinary tract infections: A systematic review and meta-analysis of randomized controlled trials. Journal of Urology. 2013;190(6):1981-9.
Beerepoot MAJ, Ter Riet G, Nys S, Van Der Wal WM, De Borgie CAJM, De Reijke TM, et al. Cranberries vs antibiotics to prevent urinary tract infections: A randomized double-blind noninferiority trial in premenopausal women. Archives of Internal Medicine.
2011;171(14):1270-8.
Beerepoot MAJ, Ter Riet G, Nys S, Van Der Wal WM, De Borgie CAJM, De Reijke TM, et al. Lactobacilli vs antibiotics to prevent urinary tract infections: A randomized, double-blind, noninferiority trial in postmenopausal women. Archives of Internal Medicine.
2012;172(9):704-12.
Boeke AJP. The practice guideline 'Urinary-tract infections' (second revision) from the Dutch College of General Practitioners; a response from the perspective of general practice 2006 De standaard 'Urineweginfecties' (tweede herziening) van het
Nederlands Huisartsen Genootschap; reactie vanuit de
huisartsgeneeskunde. Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde. 2006;150(13):713-4.
Bonetta A, Roviello G, Generali D, Zanotti L, Cappelletti MR, Pacifico C, et al. Enteric-coated and highly standardized cranberry extract reduces antibiotic and nonsteroidal antiinflammatory drug use for urinary tract infections during radiotherapy for prostate carcinoma. Research and Reports in Urology. 2017;9:65-9.
Bosmans JE, Beerepoot MAJ, Prins JM, Ter Riet G, Geerlings SE. Cost- effectiveness of cranberries vs antibiotics to prevent urinary tract infections in premenopausal women: A randomized clinical trial. PLoS ONE. 2014;9(4).
Caljouw MAA, Van Den Hout WB, Putter H, Achterberg WP, Cools HJM, Gussekloo J. Effectiveness of cranberry capsules to prevent urinary tract infections in vulnerable older persons: A double-blind
randomized placebo-controlled trial in long-term care facilities. Journal of the American Geriatrics Society. 2014;62(1):103-10. Chisholm AH. Probiotics in Preventing Recurrent Urinary Tract
Infections in Women: A Literature Review. Urologic nursing. 2015;35(1):18-21, 9.
Cowan CC, Hutchison C, Cole T, Barry SJE, Paul J, Reed NS, et al. A Randomised Double-blind Placebo-controlled Trial to Determine the Effect of Cranberry Juice on Decreasing the Incidence of Urinary Symptoms and Urinary Tract Infections in Patients Undergoing Radiotherapy for Cancer of the Bladder or Cervix. Clinical Oncology. 2012;24(2):e31-e8.
Czaja CA, Stapleton AE, Yarova-Yarovaya Y, Stamm WE. Phase I trial of a Lactobacillus crispatus vaginal suppository for prevention of recurrent urinary tract infection in women. Infectious Diseases in Obstetrics and Gynecology. 2007;2007.
David S, Bijkerk P, van der Vlugt C, Beishuizen B. Bacteriofagen; Huidige kennis, onderzoek en toepassingen. RIVM Briefrapport 2018-0044.
De Jong J, Van Den Berg PB, De Vries TW, De Jong-van Den Berg LTW. More flucloxacillin prescriptions for children in summer and early autumn because of increased impetigo. Meer voorschriften voor flucloxacilline bij kinderen in zomer en vroege herfst door toename van impetigo. Pharmaceutisch Weekblad. 2008;143(38):159-62. De Jong JD, Groenewegen PP, Spreeuwenberg P, Westert GP, de
Bakker DH. Do decision support systems influence variation in prescription? BMC Health Serv Res 2009;9:20
de Jong E, van Oers JA, Beishuizen A, Vos P, Vermeijden WJ, et al. Efficacy and safety of procalcitonin guidance in reducing the duration of antibiotic treatment in critically ill patients: a
randomised, controlled, open-label trial. Lancet Infect Dis. 2016 Jul;16(7):819-827.
Eells SJ, Bharadwa K, McKinnell JA, Miller LG. Recurrent urinary tract infections among women: Comparative effectiveness of 5
prevention and management strategies using a markov chain monte carlo model. Clinical Infectious Diseases. 2014;58(2):147- 60.
Ferrara P, Romaniello L, Vitelli O, Gatto A, Serva M, Cataldi L. Cranberry juice for the prevention of recurrent urinary tract infections: A randomized controlled trial in children. Scandinavian Journal of Urology and Nephrology. 2009;43(5):369-72.
Foxman B, Cronenwett AEW, Spino C, Berger MB, Morgan DM.
Cranberry juice capsules and urinary tract infection after surgery: Results of a randomized trial. American Journal of Obstetrics and Gynecology. 2015;213(2):194.e1-.e8.
Fu Z, Liska D, Talan D, Chung M. Cranberry reduces the risk of urinary tract infection recurrence in otherwise healthy women: A
systematic review and meta-analysis. Journal of Nutrition. 2017;147(12):2282-8.
Gallien P, Amarenco G, Benoit N, Bonniaud V, Donzé C, Kerdraon J, et al. Cranberry versus placebo in the prevention of urinary infections in multiple sclerosis: A multicenter, randomized, placebo-
controlled, double-blind trial. Multiple Sclerosis Journal. 2014;20(9):1252-9.
Ghouri F, Hollywood A, Ryan K. A systematic review of non-antibiotic measures for the prevention of urinary tract infections in
Grin PM, Kowalewska PM, Alhazzan W, Fox-Robichaud AE.
Lactobacillus for preventing recurrent urinary tract infections in women: meta-analysis. The Canadian journal of urology. 2013;20(1):6607-14.
Groenhof F, Wefers Bettink C, van Dijk L, Van der Veen WJ, Meijboom- de Jong B. Adherence to pharmacotherapeutic advice in the guidelines of the Dutch College of General Practitioners. In:
Westert GP, Jabaaij L, Schuling J (ed). Morbidty, Performance and Quality in Primary Care. Dutch General Practice on Stage. Oxon, UK: Radcliffe publishing, 2006, pp. 219–25.
Gunnarsson AK, Gunningberg L, Larsson S, Jonsson KB. Cranberry juice concentrate does not significantly decrease the incidence of acquired bacteriuria in female hip fracture patients receiving urine catheter: A double-blind randomized trial. Clinical Interventions in Aging. 2017;12:137-43.
Harmsen M, Wensing M, Braspenning JCC, Wolters RJ, Van Der Wouden JC, Grol RPTM. Management of children's urinary tract infections in Dutch family practice: A cohort study. BMC Family Practice. 2007;8.
Harmsen M, Wolters RJ, Van Der Wouden JC, Grol RPTM, Wensing M. How do Dutch general practitioners diagnose children's urinary tract infections? Journal of Evaluation in Clinical Practice. 2009;15(3):464-7.
Hess MJ, Hess PE, Sullivan MR, Nee M, Yalla SV. Evaluation of cranberry tablets for the prevention of urinary tract infections in spinal cord injured patients with neurogenic bladder. Spinal Cord. 2008;46(9):622-6.
Hogenhuis CC, Grigoryan L, Me Numans M, Verheij TJM. Differences in antibiotic treatment and utilization of diagnostic tests in Dutch primary care between natives and non-western immigrants. European Journal of General Practice. 2010;16(3):143-7. Hosseini M, Yousefifard M, Ataei N, Oraii A, Mirzay Razaz J, Izadi A.
The efficacy of probiotics in prevention of urinary tract infection in children: A systematic review and meta-analysis. Journal of Pediatric Urology. 2017;13(6):581-91.
Jepson RG, Craig JC. A systematic review of the evidence for
cranberries and blueberries in UTI prevention. Molecular Nutrition and Food Research. 2007;51(6):738-45.
Jepson RG, Mihaljevic L, Craig JC. Cranberries for treating urinary tract infections. Cochrane Database of Systematic Reviews. 2009(4). Jepson RG, Williams G, Craig JC. Cranberries for preventing urinary
tract infections. Cochrane database of systematic reviews (Online). 2012;10:CD001321.
Jones ML, Martoni CJ, Di Pietro E, Simon RR, Prakash S. Evaluation of clinical safety and tolerance of a Lactobacillus reuteri NCIMB 30242 supplement capsule: A randomized control trial. Regulatory
Toxicology and Pharmacology. 2012;63(2):313-20.
Juthani-Mehta M, Van Ness PH, Bianco L, Rink A, Rubeck S, Ginter S, et al. Effect of cranberry capsules on bacteriuria plus pyuria among olderwomen in nursing homes: A randomized clinical trial. JAMA - Journal of the American Medical Association. 2016;316(18):1879- 87.
Kamps G, Stewart R, van Der WG, Schuling J, Jong BM. Adherence to the guidelines of a regional formulary. Fam Pract 2000;17:254–60.
Kwok WY, de Kwaadsteniet MCE, Harmsen M, van Suijlekom-Smit LWA, Schellevis FG, van der Wouden JC. Incidence rates and management of urinary tract infections among children in Dutch general practice: Results from a nation-wide registration study. BMC Pediatrics. 2006;6.
Ledda A, Belcaro G, Dugall M, Feragalli B, Riva A, Togni S, et al. Supplementation with high titer cranberry extract (Anthocran®) for the prevention of recurrent urinary tract infections in elderly men suffering from moderate prostatic hyperplasia: A pilot study. European Review for Medical and Pharmacological Sciences. 2016;20(24):5205-9.
Lee BB, Haran MJ, Hunt LM, Simpson JM, Marial O, Rutkowski SB, et al. Spinal-injured neuropathic bladder antisepsis (SINBA) trial. Spinal Cord. 2007;45(8):542-50.
Lee SJ, Shim YH, Cho SJ, Lee JW. Probiotics prophylaxis in children with persistent primary vesicoureteral reflux. Pediatric Nephrology. 2007;22(9):1315-20.
Letouzey V, Ulrich D, Demattei C, Alonso S, Huberlant S, Lavigne JP, et al. Cranberry capsules to prevent nosocomial urinary tract bacteriuria after pelvic surgery: a randomised controlled trial. BJOG: An International Journal of Obstetrics and Gynaecology. 2017;124(6):912-7.
Liska DJ, Kern HJ, Maki KC. Cranberries and Urinary Tract Infections: How Can the Same Evidence Lead to Conflicting Advice? Advances in nutrition (Bethesda, Md). 2016;7(3):498-506.
Lugtenberg M, Burgers JS, Zegers-van Schaick JM, Westert GP.
Guidelines on uncomplicated urinary tract infections are difficult to follow: perceived barriers and suggested interventions. BMC family practice. 2010;11(1):51.
Luís Â, Domingues F, Pereira L, Luís Â. Can Cranberries Contribute to Reduce the Incidence of Urinary Tract Infections? A Systematic Review with Meta-Analysis and Trial Sequential Analysis of Clinical Trials. Journal of Urology. 2017;198(3):614-21.
Machowska A, Stålsby Lundborg C. Drivers of Irrational Use of Antibiotics in Europe. Int J Environ Res Public Health. 2018 Dec 23;16(1).
Maki KC, Kaspar KL, Khoo C, Derrig LH, Schild AL, Gupta K.
Consumption of a cranberry juice beverage lowered the number of clinical urinary tract infection episodes in women with a recent history of urinary tract infection. American Journal of Clinical Nutrition. 2016;103(6):1434-42.
Maki KC, Nieman KM, Schild AL, Kaspar KL, Khoo C. The Effect of Cranberry Juice Consumption on the Recurrence of Urinary Tract Infection: Relationship to Baseline Risk Factors. Journal of the American College of Nutrition. 2018;37(2):121-6.
Marschalek J, Farr A, Marschalek ML, Domig KJ, Kneifel W, Singer CF, et al. Influence of Orally Administered Probiotic Lactobacillus Strains on Vaginal Microbiota in Women with Breast Cancer during Chemotherapy: A Randomized Placebo-Controlled Double-Blinded Pilot Study. Breast Care. 2017;12(5):335-9.
McMurdo MET, Argo I, Phillips G, Daly F, Davey P. Cranberry or trimethoprim for the prevention of recurrent urinary tract
Mezzasalma V, Manfrini E, Ferri E, Boccarusso M, Di Gennaro P, Schiano I, et al. Orally administered multispecies probiotic formulations to prevent uro-genital infections: a randomized placebo-controlled pilot study. Archives of Gynecology and Obstetrics. 2017;295(1):163-72.
Mohseni MJ, Aryan Z, Emamzadeh-Fard S, Paydary K, Mofid V, Joudaki H, et al. Combination of probiotics and antibiotics in the prevention of recurrent urinary tract infection in children. Iranian Journal of Pediatrics. 2013;23(4):430-8.
Navarrete-Opazo A, Cuitiño P, Salas I. Effectiveness of dietary supplements in spinal cord injury subjects. Disability and Health Journal. 2017;10(2):183-97.
Ng QX, Peters C, Venkatanarayanan N, Goh YY, Ho CYX, Yeo WS. Use of Lactobacillus spp. to prevent recurrent urinary tract infections in females. Medical Hypotheses. 2018;114:49-54.
Nys S, van Merode T, Bartelds AIM, Stobberingh EE. Urinary tract infections in general practice patients: Diagnostic tests versus bacteriological culture. Journal of Antimicrobial Chemotherapy. 2006;57(5):955-8.
Occhipinti A, Germano A, Maffei ME. Prevention of Urinary Tract Infection with Oximacro, A Cranberry Extract with a High Content of A-Type Proanthocyanidins: A Pre-Clinical Double-Blind
Controlled Study. Urology journal. 2016;13(2):2640-9.
Ohlsson H, Merlo J. Is physician adherence to prescription guidelines a general trait of health care practices or dependent on drug type? A multilevel logistic regression analysis in South Sweden.
Pharmacoepidemiol Drug Saf 2009;18:682–90
Ong DSY, Kuyvenhoven MM, Van dijk L, Verheij TJM. Antibiotics for respiratory, ear and urinary tract disorders and consistency among GPs. Journal of Antimicrobial Chemotherapy. 2008;62(3):587-92. Philips H, Huibers L, Holm Hansen E, Bondo Christensen M, Leutgeb R,
Klemenc-Ketis Z, et al. Guidelines adherence to lower urinary tract infection treatment in out-of-hours primary care in European countries. Quality in primary care. 2014;22(4):221-31. Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM), 2018. VTV-
2018; Verdiepingen: antibioticaresistentie.
Salo J, Uhari M, Helminen M, Korppi M, Nieminen T, Pokka T, et al. Cranberry juice for the prevention of recurrences of urinary tract infections in children: A randomized placebo-controlled trial. Clinical Infectious Diseases. 2012;54(3):340-6.
Schuetz P, Wirz Y, Sager R, Christ-Crain M, Stolz D, et al. Effect of procalcitonin-guided antibiotic treatment on mortality in acute respiratory infections: a patient level meta-analysis. Lancet Infect Dis. 2018 Jan;18(1):95-107.
Schuijt TJ, Boss DS, Musson REA, Demir AY. Influence of point-of-care C-reactive protein testing on antibiotic prescription habits in primary care in the Netherlands. Family Practice. 2018;35(2):179- 85.
Schwenger EM, Tejani AM, Loewen PS. Probiotics for preventing urinary tract infections in adults and children. Cochrane Database of Systematic Reviews. 2015;2015(12).
Sengupta K, Alluri KV, Golakoti T, Gottumukkala GV, Raavi J,
Kotchrlakota L, et al. A randomized, double blind, controlled, dose dependent clinical trial to evaluate the efficacy of a
proanthocyanidin standardized whole cranberry (Vaccinium macrocarpon) powder on infections of the urinary tract. Current Bioactive Compounds. 2011;7(1):39-46.
Singh I, Gautam LK, Kaur IR. Effect of oral cranberry extract
(standardized proanthocyanidin-A) in patients with recurrent UTI by pathogenic E. coli: a randomized placebo-controlled clinical research study. International Urology and Nephrology.
2016;48(9):1379-86.
Spoorenberg V, Geerlings SE, Geskus RB, de Reijke TM, Prins JM, Hulscher MEJL. Appropriate antibiotic use for patients with complicated urinary tract infections in 38 Dutch Hospital
Departments: A retrospective study of variation and determinants. BMC Infectious Diseases. 2015a;15(1).
Spoorenberg V, Hulscher MEJL, Akkermans RP, Prins JM, Geerlings SE. Appropriate antibiotic use for patients with urinary tract infections reduces length of hospital stay. Clinical Infectious Diseases. 2014;58(2):164-9.
Spoorenberg V, Hulscher MEJL, Geskus RB, De Reijke TM, Opmeer BC, Prins JM, et al. A cluster-randomized trial of two strategies to improve antibiotic use for patients with a complicated urinary tract infection. PLoS ONE. 2015b;10(12).
Stapleton AE, Au-Yeung M, Hooton TM, Fredricks DN, Roberts PL, Czaja CA, et al. Randomized, placebo-controlled phase 2 trial of a lactobacillus crispatus probiotic given intravaginally for prevention of recurrent urinary tract infection. Clinical Infectious Diseases. 2011;52(10):1212-7.
Stapleton AE, Dziura J, Hooton TM, Cox ME, Yarova-Yarovaya Y, Chen S, et al. Recurrent urinary tract infection and urinary Escherichia coli in women ingesting cranberry juice daily: A randomized controlled trial. Mayo Clinic Proceedings. 2012;87(2):143-50. Takahashi S, Hamasuna R, Yasuda M, Arakawa S, Tanaka K, Ishikawa
K, et al. A randomized clinical trial to evaluate the preventive effect of cranberry juice (UR65) for patients with recurrent urinary tract infection. Journal of Infection and Chemotherapy.
2013;19(1):112-7.
Toh SL, Boswell-Ruys CL, Lee BSB, Simpson JM, Clezy KR. Probiotics for preventing urinary tract infection in people with neuropathic bladder. Cochrane Database of Systematic Reviews.
2017;2017(9).
Uberos J, Nogueras-Ocana M, Fernandez-Puentes V, Rodriguez-
Belmonte R, Narbona-López E, Molina-Carballo A, et al. Cranberry syrup vs trimethoprim in the prophylaxis of recurrent urinary tract infections among children: A controlled trial. Open Access Journal of Clinical Trials. 2012;4:31-8.
Van Bergeijk H, Berger M. Behandeling van urineweginfecties binnen en buiten praktijkuren. Huisarts en Wetenschap. 2008;51(9):430- 4.
Van Den Hout WB, Caljouw MAA, Putter H, Cools HJM, Gussekloo J. Cost-effectiveness of cranberry capsules to prevent urinary tract infection in long-term care facilities: Economic evaluation with a randomized controlled trial. Journal of the American Geriatrics Society. 2014;62(1):111-6.
Van dijk L, de jong JD, Westert GP, de bakker DH. Variation in formulary adherence in general practice over time (2003-2007). Family Practice. 2011;28(6):624-31.
Van Roosmalen MS, Braspenning JC, De Smet PA, Grol RP. Antibiotic prescribing in primary care: first choice and restrictive prescribing are two different traits. Qual Saf Health Care 2007;16:105–9. Vostalova J, Vidlar A, Simanek V, Galandakova A, Kosina P, Vacek J, et
al. Are high proanthocyanidins key to cranberry efficacy in the prevention of recurrent urinary tract infection? Phytotherapy Research. 2015;29(10):1559-67.
Wan KS, Liu CK, Lee WK, Ko MC, Huang CS. Cranberries for Preventing Recurrent Urinary Tract Infections in Uncircumcised Boys.
Alternative therapies in health and medicine. 2016;22(6):20-3. Wang CH, Fang CC, Chen NC, Liu SSH, Yu PH, Wu TY, et al. Cranberry-
containing products for prevention of urinary tract infections in susceptible populations: A systematic review and meta-analysis of randomized controlled trials. Archives of Internal Medicine.