taken en rollen van de burgemeester
2.2 Tijdsbesteding van burgemeesters
Hieronder analyseren we de gerapporteerde tijdsbesteding van burgemeesters, zoals die uit de enquête blijkt.
We doen dit in de wetenschap dat zij, zoals ze vaak ook zelf aangeven, 24 uur per dag burgemeester zijn. Ze zijn altijd oproepbaar als opperbevelhebber bij crises, vanwege hun verantwoordelijkheid voor openbare orde en veiligheid en in het kader van een aantal bestuurlijke bevoegdheden, zoals de inbewaringstelling op last van de burgemeester in de Wet bijzondere opnemingen in psychiatrische ziekenhuizen. Ook in de zin van hun vertegenwoordigende functie zijn de ambtsdragers altijd burgemeester. Ook als ze boodschappen doen voor het eigen gezin, kunnen en worden ze met enige regelmaat aangesproken als burgemeester. Een analyse van de tijdsbesteding van burgemeesters als zodanig doet aan dat aspect onvoldoende recht.
50
Het is voor burgemeesters, juist vanwege de hybriditeit van hun ambt, lang niet altijd gemakkelijk om onderscheid te maken tussen de verschillende taken die zij verrichten. Vaak vervullen ze meerdere taken en rollen tegelijk. Tijdens de meeloopdagen bleek dat eens te meer. Het onderscheid tussen het ‘representeren van de gemeente’ en het ‘onderhouden van contacten met maatschappelijke organisaties en bedrijven’ is bijvoorbeeld niet eenvoudig te maken. Ook worden burgemeesters met grote regelmaat in de marge van een gemeenteraadsvergadering aangesproken door burgers of maatschappelijke organisaties. In zo’n geval is het niet makkelijk de besteedde tijd toe te schrijven aan één bepaald type activiteit.
Tegelijkertijd mag in een beschrijving van het burgemeestersambt anno 2013 een analyse van hoe burgemeesters hun tijd besteden niet ontbreken, te meer omdat daar tot voor kort nauwelijks gegevens over beschikbaar waren, en zeker geen actuele gegevens. Vooral onderzoek naar de tijdsbesteding
onderverdeeld naar taak is schaars. Voor zover we weten, stamt het laatste onderzoek daarnaar uit 1982. Ten behoeve van de Commissie-Elzinga is in 1999 wel de relatieve tijdsbesteding van burgemeesters onderzocht, en dat is in 2004 herhaald door Berenschot, maar daarbij was voor verschillende taken geen specifieke aandacht, bijvoorbeeld de inhoudelijke portefeuilles, de ombudsfunctie of het rechtmatigheidstoezicht.
Ook werden ‘voorbereidende activiteiten’ onderscheiden als een aparte taak, waardoor het niet mogelijk was de totale tijdsbesteding aan de overige taken te bepalen. Ook onderzoek naar de totale tijdsbesteding van burgemeesters in uren was destijds geen onderdeel van het onderzoek. Vandaar dat voor dit onderzoek een iets andere vraagstelling is gekozen, die vergelijking op deelonderwerpen overigens wel mogelijk maakt.
2.2.1 Absolute gerapporteerde tijdsbesteding van burgemeesters
Burgemeesters geven aan anno 2013 gemiddeld tussen 30 en 80 uur per week te besteden aan hun werkzaamheden als burgemeester inclusief nevenfuncties die ze uit hoofde van hun functie vervullen.
Gemiddeld besteden Nederlandse burgemeesters 57,5 uur per week aan hun functie.
51 Tabel 8. Gerapporteerde tijdsbesteding van burgemeesters
Aantal uren per week Frequency Percent
30-39 5 2,1
40-49 26 10,7
50-59 82 33,7
60-69 89 36,6
70-79 30 12,3
80 8 3,3
Onbekend 3 1,2
Totaal 243 100
Vraag 1: Hoeveel uur per week besteedt u gemiddeld aan uw werkzaamheden als burgemeester (incl. ne-venfuncties die u uit hoofde van uw functie vervult)?
Figuur 7. Gerapporteerde tijdsbesteding van burgemeesters
0 20 40 60 80 100
80 uur 70 - 79 uur
60 - 69 uur 50 - 59 uur
Uren per week in categorieën
Aantal burgemeesters
40 - 49 uur
52
Ten aanzien van de tijdsbesteding is een aantal significante verschillen tussen groepen burgemeesters te constateren. Zo besteden burgemeesters van gemeenten tot en met 50.000 inwoners statistisch significant minder uur per week aan hun werkzaamheden als burgemeester (gemiddeld tussen 54-58 uur) dan burgemeesters van gemeenten vanaf 50.001 inwoners (gemiddeld tussen 63-67 uur). De absolute
tijdsbesteding van burgemeesters hangt dus samen met de gemeentegrootte. Waarnemend burgemeesters werken daarnaast gemiddeld ruim 8 uur en drie kwartier minder per week dan Kroonbenoemde
burgemeesters (49.45 uur versus 58.23 uur). Ook de ervaring als burgemeester maakt verschil:
burgemeesters met 7 t/m 12 jaar ervaring werken gemiddeld ongeveer 4 uur in de week meer dan burgemeesters met 2 t/m 6 jaar ervaring.
2.2.2 Tijdsbesteding van burgemeesters naar taak
De enquête geeft ook inzicht in de tijdsbesteding van burgemeesters aan de verschillende taken die zij vervullen. De onderscheiden taken zijn gebaseerd op het onderscheid dat Klinkers en anderen (1982, pp.
8-9) hanteerden bij hun onderzoek naar de tijdsbesteding van burgemeesters. Zij onderscheidden zeven taken: de ombudsfunctie, de representatie, het voorzitterschap van raad en college, de handhaving van de openbare orde, het rechtmatigheidstoezicht, de formele vertegenwoordiging en het onderhouden van externe contacten. De formulering van deze taken is enigszins aangepast om ze direct begrijpelijk te maken voor burgemeesters. Bovendien is een aantal taken toegevoegd, namelijk uitvoering geven aan overige delen van de eigen portefeuille, activiteiten in het kader van intergemeentelijke samenwerking en bezoldigde en onbezoldigde nevenfuncties. De bezoldigde nevenfuncties laten we hier verder buiten beschouwing. Gemiddeld besteden burgemeesters daar naar eigen zeggen 1,02 uur per week aan.
De top 10 van concrete taken waaraan de burgemeester zijn tijd spendeert, laat de fundamentele hybriditeit van het ambt mooi zien. De burgemeester is allereerst voorzitter, van zowel raad als college. Hij besteedt daar gemiddeld 16,4% van de tijd aan, ofwel 9,4 uur per week. De burgemeester geeft daarnaast uitvoering aan eigen portefeuilles, niet zijnde veiligheidsbeleid. Het onderhouden van contacten met de samenleving staat ook hoog op de lijst, evenals het representeren van de gemeente. Deze taak wordt in termen van tijdsbesteding gevolgd door de uitvoering van het veiligheidsbeleid. Aan activiteiten in het kader van intergemeentelijke samenwerking besteden burgemeesters ruim 10% van hun tijd. Nevenfuncties, de ombudsfunctie en het rechtmatigheidstoezicht staan lager in de top 10, maar vragen toch altijd nog meerdere uren per week.
Hoewel een vergelijking met de uitkomsten uit 1982 niet tot het primaire doel van dit onderzoek behoort en een directe vergelijking niet mogelijk is (gegeven de aanpassingen die zijn gedaan in de vraagstelling), valt op dat het relatieve belang van de ombudsfunctie substantieel is afgenomen. De burgemeesters van toen vonden de ombudsfunctie aanzienlijk tijdrovender dan de burgemeesters van nu (zie Klinkers et al., 1982, p.
15): deze functie eindigde destijds op de vierde plek van de zeven, nog aanzienlijk boven de handhaving van
53 de openbare orde, het rechtmatigheidstoezicht en de formele vertegenwoordiging. Ook de tijdsbesteding
aan het rechtmatigheidstoezicht is sterk gedaald. Verderop in dit hoofdstuk zal blijken dat burgemeesters anno 2013 ook relatief weinig belang hechten aan deze waarde ten opzichte van andere waarden van goed bestuur. Het rechtmatigheidstoezicht behoort dus minder tot de kern van het burgemeestersambt dan in het verleden. De uitvoering van het veiligheidsbeleid heeft daarentegen in 30 jaar aanzienlijk aan belang en tijdrovendheid gewonnen.
Vergelijken we de relatieve tijdsbesteding met de categorieën die in 1999 en 2004 zijn gehanteerd door respectievelijk SGBO en Berenschot, voor zover die vergelijkbaar zijn, dan lijken zich geen grote veranderingen te hebben voorgedaan sinds die tijd (vergelijk Berenschot, 2004, p. 81).
Tabel 9. Gerapporteerde tijdsbesteding van burgemeesters naar taak Taken
Gemiddeld
aantal uur Percentage
Voorzitterschap van raad en college 9,4 16,4%
Uitvoering geven aan overige delen van de eigen portefeuille 8,1 14,2%
Onderhouden van contacten met maatschappelijke organisaties en bedrijven in het kader van uw rol als burgemeester (dus: functionele/instrumentele contacten)
7,0 12,2%
Representatie van de gemeente 6,9 12,1%
Uitvoering geven aan veiligheidsbeleid, waaronder handhaving van de openbare orde en veiligheid en crisisbeheersing
6,4 11,1%
Activiteiten in het kader van intergemeentelijke samenwerking 6,3 11,0%
Onbezoldigde nevenfuncties 3,6 6,3%
Ombudsfunctie (o.a. contacten t.b.v. het overbruggen van tegenstellingen binnen
de bevolking, zijn van vertrouwenspersoon, optreden als sociaal raadsman) 3,6 6,3%
Rechtmatigheidstoezicht (bewaken van de rechtmatigheid van besluiten van
raad en college) 1,9 3,3%
Overig 4,1 7,1%
Totaal 57,51 100%
Vraag 2: Kunt u -bij benadering- aangeven hoeveel uur u gemiddeld per week besteedt aan de