6. Conclusie
6.2 Tenslotte
holistische benadering mogelijk leidt tot toename van gedragsdeskundig onderzoek. Dat resulteert enerzijds vanwege het gevaar van confirmation bias in een grotere groep verdachten die tbs boven het hoofd hangt en anderzijds in een toename van ongerechtvaardigd onderscheid ten aanzien van allochtone verdachten. Beide zijn nadelig voor de mate van rechtsbescherming die verdachten genieten. Voor de rechtszekerheid en rechtseenheid zou een samensmelting evenwel waarschijnlijk positief uitwerken.385 In de rechtspraak bestaat geen uniformiteit over het te hanteren ontoerekeningsvatbaarheidscriterium. Een samensmelting met psychische overmacht met bijbehorend toetsingskader zou voor die gevallen die nu onder ontoerekeningsvatbaarheid vallen dan ook tot meer rechtszekerheid en rechtseenheid leiden.
Dit zou in mindere mate voor psychische overmacht gelden, gelet op het reeds bestaande criterium dat brede toepassing vindt in de rechtspraktijk. Voor beide schulduitsluitingsgronden geldt niettemin dat de manier waarop en de mate waarin de stoornis de verwijtbaarheid beïnvloedt nu niet altijd duidelijk wordt uit de rechterlijke motiveringen.
Met een nieuw, overkoepelend toetsingskader wordt de mogelijkheid geboden meer duidelijkheid te scheppen over de factoren die bepalend zijn voor het verwijtbaarheidsoordeel.
Enerzijds is het voor verdachten – en burgers in het algemeen – duidelijker op basis van welke factoren wordt geoordeeld en wat zij kunnen verwachten. Anderzijds is het voor rechters ook helderder op welke manier zij tot een oordeel dienen te komen. Dit zou de rechtszekerheid en rechtseenheid positief beïnvloeden.
Bronnenlijst
Literatuur
Beukers 2017
M.M. Beukers, Over de grenzen van de stoornis (diss. Rotterdam), Rotterdam: s.n. 2017.
Beukers, DD 2019/26
M.M. Beukers, ‘Bruikbaarheid van het stoornisvereiste in het strafrecht’, Delikt en Delinkwent 2019/26, afl. 5.
Bijlsma 2016
J. Bijlsma, Stoornis en strafuitsluiting. Op zoek naar een toetsingskader voor
ontoerekenbaarheid, (diss. Amsterdam VU), Oisterwijk: Wolf Legal Publishers 2016.
Bijlsma, DD 2018/44
J. Bijlsma, ‘M.M. Beukers, Over de grenzen van de stoornis (diss. Rotterdam), Rotterdam:
2017’ (bespreking van: M.M. Beukers, Over de grenzen van de stoornis (diss. Rotterdam), Rotterdam: s.n. 2017), Delikt en Delinkwent 2018/44, afl. 7.
Bijlsma e.a., DD 2020/25
J. Bijlsma, E. Nauta, T. Kooijmans, F. de Jong, L. Dalhuisen & G. Meynen, ‘Stoornis en gevaar. Een aanzet tot onderzoek naar een alternatief voor tbs’, Delikt en Delinkwent 2020/25, afl. 5.
Bijlsma, Ligthart & Nauta, NJB 2022/1135
J. Bijlsma, S.L.T.J. Ligthart & E.E. Nauta, ‘Gaat de Hoge Raad klare wijn schenken over ontoerekenbaarheid? Twee vragen naar aanleiding van de zaak tegen Thijs H. in
rechtsvergelijkend perspectief’, Nederlands Juristenblad 2022/1135, afl. 18.
Bijlsma & Meynen, NJB 2017/262
J. Bijlsma & G. Meynen, ‘Heeft ons strafrecht de ‘verminderde’ toerekeningsvatbaarheid wel nodig?’, Nederlands Juristenblad 2017/262, afl. 5.
Borgers 2003
M.J. Borgers, ‘Wetshistorische interpretatie in de strafrechtspraak’, in: M.S. Groenhuijsen &
J.B.H.M. Simmelink (red.), Glijdende schalen, Nijmegen: Wolf Legal Publishers 2003, p. 51-69.
Dolman 2006
M.M. Dolman, Overmacht in het stelsel van strafuitsluitingsgronden (diss. Amsterdam UvA), Nijmegen: Wolf Legal Publishers 2006.
Fokkens 2016
J.W. Fokkens, ‘Commentaar op artikel 1 Sr’, in: T.J. Noyon, G.E. Langemeijer & J.
Remmelink, Het Wetboek van strafrecht, voortgezet door J.W. Fokkens, E.J. Hofstee &
A.J.M. Machielse, Deventer (online versie, bijgewerkt tot 1 oktober 2016).
Ter Haar & Meijer 2018
R. ter Haar & G.H. Meijer, Elementair materieel strafrecht (Praktijkwijzer strafrecht, deel 8), Deventer: Wolters Kluwer 2018.
Janssen, NJB 2002/1111
S. Janssen, ‘Psychische overmacht; naar een absolute wilsonvrijheid?’, Nederlands Juristenblad 2002/1111, afl. 23.
De Jong 2004
F. De Jong, ‘Facetten van schuld en gronden voor strafuitsluiting’, in de bundel: Discretie in het strafrecht, Den Haag: Boom Juridische uitgevers 2004 (online versie).
Kelk, DD 2006/59
C. Kelk, ‘Het algemeen menselijk karakter van de overmacht’, Delikt en Delinkwent 2006/59, afl. 8.
Kelk/De Jong 2019
C. Kelk, Studieboek materieel strafrecht, bewerkt door F. de Jong, Deventer: Wolters Kluwer 2019.
Kelk & Kool, DD 2004/8
C. Kelk & R.S.B. Kool, ‘(Psychische) overmacht’, Delikt en Delinkwent 2004/8, afl. 1.
Keulen, NJ 2012/591
B.F. Keulen, annotatie bij HR 6 december 2011, ECLI:NL:HR:2011:BR1146, Nederlandse Jurisprudentie 2012/591, afl. 44.
Knoops 1998
G.G.J. Knoops, Psychische overmacht en rechtsvinding. Een onderzoek naar de strafrechtelijke, forensisch-psychiatrische en psychologische grenzen van psychische overmacht (diss. Leiden), Deventer: Gouda Quint 1998.
Ligthart, Kooijmans & Meynen, DD 2018/9
S.L.T.J. Ligthart, T. Kooijmans & G. Meynen, ‘Een juridisch criterium voor
ontoerekeningsvatbaarheid: een uitspraak van het Gerechtshof Den Haag geanalyseerd’,
Delikt en Delinkwent 2018/9, afl. 1.
Machielse 2018
A.J.M. Machielse, ‘Commentaar op artikel 40 Sr’, in: T.J. Noyon, G.E. Langemeijer & J.
Remmelink, Het Wetboek van strafrecht, voortgezet door J.W. Fokkens, E.J. Hofstee &
A.J.M. Machielse, Deventer (online versie, bijgewerkt tot 15 augustus 2018).
Nauta e.a., DD 2021/39
E. Nauta, J. Bijlsma, L. Dalhuisen, F. de Jong & G. Meynen, ‘Is het stoornisvereiste
onmisbaar voor tbs? Een analyse vanuit nationaalrechtelijk en mensenrechtelijk perspectief’, Delikt en Delinkwent 2021/39, afl. 6.
Van Oploo, Strafblad 2017/82
L.E. van Oploo, ‘Het belang van cultuursensitief pro Justitia-onderzoek’, Strafblad 2017/82, afl. 6.
Van Oploo 2021
L.E. Van Oploo, Culturele overwegingen in pro Justitia-rapportages (diss. Tilburg), Den Haag: Boom juridisch 2021.
Pompe 1950
W.P.J. Pompe, Handboek van het Nederlandse strafrecht, derde druk, Zwolle: W.E.J. Tjeenk Willink 1950.
De Rade, DD 2020/32
M.C. de Rade, ‘Over de rol van de stoornis in de psychische overmacht’, Delikt en Delinkwent 2020/32, afl. 6.
Rassin & Merckelbach, NJB 2014/2156
E. Rassin & H. Merckelbach, ‘Forensisch-psychiatrische diagnostiek. Hoog tijd om er een echt vak van te maken’, Nederlands Juristenblad 2014/2156, afl. 42.
Reijntjes, Strafblad 2011/6
J.M. Reijntjes, ‘De implementatie van Straatsburgse uitspraken in de Nederlandse rechtsorde.
Een bewerkte versie van een lezing voor de NVSA op 11 december 2010 te Maastricht’, Strafblad 2011/6, afl. 1.
Van Veen 1986
Th. W. van Veen, ‘Het stelsel der excepties’, in: J.P. Balkema (red.), Gedenkboek 100 jaar Wetboek van Strafrecht, Arnhem: Gouda Quint 1986, p. 349-361.
Ten Voorde 2022
J.M. Ten Voorde, ‘Commentaar op art. 39 Sr’, in: C.P.M. Cleiren, J.H. Crijns & M.J.M.
Verpalen (red.), Tekst & Commentaar Strafrecht, Deventer (online versie, bijgewerkt tot 24 maart 2022).
Ten Voorde 2022a
J.M. Ten Voorde, ‘Commentaar op art. 40 Sr’, in: C.P.M. Cleiren, J.H. Crijns & M.J.M.
Verpalen (red.), Tekst & Commentaar Strafrecht, Deventer (online versie, bijgewerkt tot 24 maart 2022).
Jurisprudentie
HR 27 juni 1887, W 5449.
HR 16 juni 1913, W 9513, NJ 1913/1080.
HR 14 februari 1916, NJ 1916/81.
HR 15 oktober 1923, NJ 1923/1329.
HR 20 februari 1933, NJ 1933/918.
HR 24 april 1939, NJ 1939/939.
HR 9 juni 1981, NJ 1983/412, m.nt. Van Veen.
HR 30 november 2004, ECLI:NL:HR:2004:AR:2067, NJ 2005/94, m.nt. Mevis.
HR 11 oktober 2005, ECLI:NL:HR:2005:AU2053.
HR 12 december 2006, ECLI:NL:HR:2006:AY8330, NJ 2007/245, m.nt. Keijzer.
HR 22 januari 2008, ECLI:NL:HR:2008:BC1311, NJ 2008/193, m.nt. Reijntjes.
HR 6 december 2011, ECLI:NL:HR:2011:BR1146, NJ 2012/591, m.nt. Keulen.
HR 9 oktober 2012, ECLI:NL:HR:2012:BX6734, NJ 2012/594.
HR 18 december 2012, ECLI:NL:HR:2012:BY5355, NJ 2013/466, m.nt. Keulen.
HR 30 oktober 2018, ECLI:NL:HR:2018:2005.
Conclusie A-G A.J.M. Machielse, ECLI:NL:PHR:2011:BR1146, bij HR 6 december 2011, ECLI:NL:HR:2011:BR1146, NJ 2012/591, m.nt. Keulen.
Conclusie A-G W.H. Vellinga, ECLI:NL:PHR:2012:BX6734, bij HR 9 oktober 2012, ECLI:NL:HR:2012:BX6734, NJ 2012/594.
Conclusie A-G G. Knigge, ECLI:NL:PHR:2013:895, bij HR 8 oktober 2013, ECLI:NL:HR:2013:891.
Conclusie A-G A.E. Harteveld, ECLI:NL:PHR:2018:719, bij HR 3 juli 2018, ECLI:NL:HR:2018:106.
Conclusie A-G E.J. Hofstee, ECLI:NL:PHR:2021:96, bij HR 30 maart 2021, ECLI:NL:HR:2021:307.
HMG 18 september 1903, W 7981.
Hof Amsterdam 17 september 2010, ECLI:NL:GHAMS:2010:BN7345.
Hof ’s-Hertogenbosch 7 maart 2016, ECLI:NL:GHSHE:2016:813.
Hof Den Haag 16 maart 2017, ECLI:NL:GHDHA:2017:684.
Hof Arnhem-Leeuwarden 8 mei 2020, ECLI:NL:GHARL:2020:3624.
Hof Arnhem-Leeuwarden 29 mei 2020, ECLI:NL:GHARL:2020:4122.
Hof ’s-Hertogenbosch 14 juli 2020, ECLI:GHSHE:2020:3990.
Hof Den Haag 2 oktober 2020, ECLI:NL:GHDHA:2020:1846.
Hof Arnhem-Leeuwarden 5 maart 2021, ECLI:NL:GHARL:2021:621.
Hof Den Haag 22 oktober 2021, ECLI:NL:GHDHA:2021:2181.
Hof Den Haag 1 december 2021, ECLI:NL:GHDHA:2021:2618.
Hof Den Haag 1 maart 2021, ECLI:NL:GHDHA:2021:312.
Hof Den Haag 11 mei 2021, ECLI:NL:GHDHA:2021:856.
Hof Amsterdam 15 november 2021, ECLI:NL:GHAMS:2021:3516.
Hof ’s-Hertogenbosch 17 maart 2022, ECLI:NL:GHSHE:2022:868.
Hof Arnhem-Leeuwarden 13 april 2022, ECLI:NL:GHARL:2022:2969.
Rb. Tiel 21 maart 1907, W 8745.
Rb. Rotterdam 18 juli 1913, NJ 1913/1133.
Rb. Assen 3 oktober 2001, ECLI:NL:RBASS:2001:AD3989.
Rb. Groningen 2 maart 2006, ECLI:NL:RBGRO:2006:AV3055.
Rb. Breda 20 maart 2009, ECLI:NL:RBBRE:2009:BH7053.
Rb. Overijssel 15 juni 2016, ECLI:NL:RBOVE:2021:2406.
Rb. Amsterdam 24 maart 2020, ECLI:NL:RBAMS:2020:1909.
Rb. Amsterdam 7 april 2020, ECLI:NL:RBAMS:2020:2272.
Rb. Amsterdam 24 april 2020, ECLI:NL:RBAMS:2020:2593.
Rb. Gelderland 9 juli 2020, ECLI:NL:RBGEL:2020:3428.
Rb. Zeeland-West-Brabant 24 juli 2020, ECLI:NL:RBZWB:2020:3300.
Rb. Amsterdam 12 augustus 2020, ECLI:NL:RBAMS:2020:3912.
Rb. Amsterdam 22 september 2020, ECLI:NL:RBAMS:2020:4640.
Rb. Rotterdam 15 oktober 2020, ECLI:NLRBROT:2020:10670.
Rb. Limburg 20 oktober 2020, ECLI:NL:RBLIM:2020:8072.
Rb. Overijssel 3 november 2020, ECLI:NL:RBOVE:2020:3608.
Rb. Den Haag 3 december 2020, ECLI:NL:RBDHA:2020:12282.
Rb. Amsterdam 23 december 2020, ECLI:NL:RBAMS:2020:6643.
Rb. Gelderland 19 januari 2021, ECLI:NL:RBGEL:2021:318.
Rb. Zeeland-West-Brabant 25 januari 2021, ECLI:NL:RBZWB:2021:268.
Rb. Amsterdam 29 januari 2021, ECLI:NL:RBAMS:2021:263.
Rb. Amsterdam 2 februari 2021, ECLI:NL:RBAMS:2021:378.
Rb. Amsterdam 12 februari 2021, ECLI:NLRBAMS:2021:563.
Rb. Zeeland-West-Brabant 25 februari 2021, ECLI:NL:RBZWB:2021:788.
Rb. Amsterdam 5 maart 2021, ECLI:NL:RBAMS:2021:1121.
Rb. Rotterdam 12 mei 2021, ECLI:NL:RBROT:2021:4254.
Rb. Amsterdam 12 mei 2021, ECLI:NL:RBAMS:2021:6669.
Rb Rotterdam 18 mei 2021, ECLI:NL:RBROT:2021:6012.
Rb. Overijssel 31 mei 2021, ECLI:NL:RBOVE:2021:2152.
Rb. Noord-Nederland 22 juni 2021, ECLI:NL:RBNNE:2021:2503.
Rb. Den Haag 25 juni 2021, ECLI:NL:RBDHA:2021:6509.
Rb. Midden-Nederland 8 juli 2021, ECLI:NL:RBMNE:2021:2895.
Rb. Gelderland 21 juli 2021, ECLI:NL:RBGEL:2021:4171.
Rb. Zeeland-West-Brabant 1 september 2021, ECLI:NL:RBZWB:2021:4434.
Rb. Zeeland-West-Brabant 1 september 2021, ECLI:NL:RBZWB:2021:4437.
Rb. Den Haag 10 september 2021, ECLI:NL:RBDHA:2021:9931.
Rb. Gelderland 17 september 2021, ECLI:NL:RBGEL:2021:4989.
Rb. Midden-Nederland 21 september 2021, ECLI:NL:RBMNE:2021:4525.
Rb. Gelderland 21 oktober 2021, ECLI:NL:RBGEL:2021:5743.
Rb. Rotterdam 28 oktober 2021, ECLI:NL:RBROT:2021:10776.
Rb. Amsterdam 5 november 2021, ECLI:NL:RBAMS:2021:6306.
Rb. Amsterdam 11 november 2021, ECLI:NL:RBAMS:2020:6425.
Rb. Amsterdam 28 december 2021, ECLI:NL:RBAMS:2021:7944.
Rb. Midden-Nederland 12 januari 2022, ECLI:NL:RBMNE:2022:51.
Rb. Amsterdam 26 januari 2022, ECLI:NL:RBAMS:2022:2610.
Rb. Amsterdam, 4 februari 2022, ECLI:NL:RBAMS:2022:823.
Rb. Zeeland-West-Brabant 22 februari 2022, ECLI:NL:RBZWB:2022:843.
Rb. Oost-Brabant 22 maart 2022, ECLI:NL:RBOBR:2022:1026.
Rb. Limburg 28 maart 2022, ECLI:NL:RBLIM:2022:2418.
Rb. Noord-Holland 12 april 2022, ECLI:NL:RBNHO:2022:3770.