i. Dienst der wildhoutbosschen op Java en Madoera
1. Overzicht van de winning van delfstoffen
U i t de volgende tabel blijkt, d a t t e n opzichte van h e t jaar 1936 in 1937 een belangrijke productie-toename heeft plaats gehad van verscheidene in Neder-landsch-Indië gewonnen mijnproducten, zooals tin, steenkool, aardolie, mangaan-erts, fosfaat en bauxiet. D a a r e n t e g e n valt een afname te constateeren bij goud, zilver en asfaltgesteente.
D e l f s t o f Eenheid 1937 1936
kgton Tin
Steenkool Goud Zilver
Aardolie kgton D i a m a n t k a r a a t Mangaan erts kgton Koperjoduur (uitvoer) . . . .
Asfaltgesteente Zwavel : Fosfaat Wolframiet Monaziet-zand Bauxiet
2. Tin
Tin werd in 1937 gewonnen door h e t G o u v e r n e m e n t op h e t eiland B a n g k a , door d e Gemeenschappelijke Mijnbouw Maatschappij „ B i l l i t o n " (in welke onder-neming h e t Gouvernement voor £ aandeelhouder is) op h e t gelijknamige eiland, door de N . V . Singkep Tin Exploitatie Maatschappij „ S i t e m " op h e t eiland Singkep en in een geringe hoeveelheid door de I n l a n d s c h e bevolking nabij B a n g k i n a n g ( S u m a t r a ' s W e s t k u s t ) .
39 793,—
1 363 506,—
1 735 174,—
15 554 700,—
7 262 070,—
957,—
11 083,—
116,—
2 199,—
12 674,—
26 167,—
0,4 370,—
198 970,—
31 221,28 i) 1 147 196,—
2 229 819,— i) 20 610 836,— !) 6 437 798,— ])
754,—
8 619,—
163,—
6 382,—
11 492,— !) 11418,— ])
1,2 668,—
133 731,—
T e r r e i n
Bangka Billiton Singkep Kota
Sebelim-bing
O n t g i n n e r
Gemeenschappelijke Mijnbouw Maatschappij „Billiton" . . . Singkep Tin Exploitatie
Maat-schappij „Sitem"
Totaal . . .
Tinafvoer
(in tonnen van 1000 kg) 1937 2)
23 476 13 938 2 365 14 39 793
1936 3) 18 221,18 10 940,37 2 026,40 33,33 31 221,28
1 ) Verbeterd cijfer.
2) Voorloopige cijfers.
3) Definitieve cijfers.
1 2 8 DB ECONOMISCHE TOESTAND
De wereldproductie bedroeg in 1937 + 206 900 long ton, tegen. 180 000 long ton in 1936. Onder de wereld-tinproductic n e e m t Nederlandsch-Indië sedert 1936 na Malakka de tweede plaats in.
Tinsituatie. H e t productie-quotum volgens h e t op 1 J a n u a r i 1937 in werking getreden „ A g r e e m e n t for t h e I n t e r n a t i o n a l Tin Control Schema 1937—1941"
bedroeg in 1937 gemiddeld 1071 % (v. j . 92-1-) van de standaard-tonnages. H e t aandeel van Nederlandsch-Indië in h e t productie-quotum bedroeg m 1937 39 019 long ton, tegen 33 605 long ton in 1936.
De wereld-tinconsumptie bedroeg in 1937 + 197 300 long ton (v. j . 160 700 long t o n ) . De wereldvoorraden liepen op van 22 700 long ton in h e t begin van bet jaar tot 25 700 long ton op h e t einde van h e t jaar.
H e t jaargemiddelde der prijzen voor standaard-tin prompte levering bedroeg
£ 243,3 (v. j . £ 204,6) per long t o n ; h e t hoogste maandgemiddelde werd bereikt in M a a r t m e t £ 283,3 en h e t laagste in December m e t £ 190,6.
Bangkatinwinning. De netto-productie over 1937 bedroeg 221 423,77 quintalen tin, tegen 181 261,34 quintalen tin in 1936.
H e t grondverzet van mijnen en molens bedroeg 26 324 051 m° (in 1936 20 157 401 m3) , terwijl nog 2 772 409 m3 werd verricht door vóórwerktuigen ten behoeve van de baggermolenontginningen. I n totaal werd 11 507 083 m3 machinaal
(door molens en vóórwerktuigen) verzet, terwijl 17 589 377 m3 in handbedrijf werd verwerkt, onder gebruikmaking van grond- en spuitpompen (in 1936 respectievelijk 10 168 830 m3 en 10 670 020 n r ) . De baggermolen Diniang sloeg door een noodlottig ongeval om, doch kon worden geborgen. De nieuwgebouwde baggermolen K a n t o e n g ging op de sleepreis van Nederland naar B a n g k a op de kust van E n g e l a n d verloren. Gedurende 1937 waren 5 eigen baggermolens in bedrijf, benevens 3 vóórwerktuigen, terwijl verder nog werd gewerkt m e t 2 kieine ingehuurde baggermolens van 's L a n d s baggerbedrijf.
De kosten over 1937, inclusief die voor vervoer en verkoop, r e n t e en afschrijving, bedroegen f 14 569 433 (in 1936 f 11 089 021). H e t hierin begrepen bedrag aan r e n t e en afschrijving bedroeg f 3 632 586 (inclusief de afschrijving van de waarde van den Kantoeng-baggermolen).
Verkocht werden 215 024,57 quintalen, w-aarvan de opbrengst f 214,38 per quintaal bedroeg, tegeu 181 487,63 quintalen in 1936 m e t een opbrengst van f 154,46 per quintaal. D e berekende winst, zooals deze op de balans 1931 voorkomt, beliep f 26 314 501, tegen f 19 556 196 in 1936. De boekwaarde van h e t bedrijf bedroeg einde 1937 f 14 243 977, tegen f 13 717 102 einde 1936.
D e ertsreserve op 31 December 1937 bedroeg 4 466 991 quintalen tin, tegen 4 380 899 quintalen tin einde 1936.
I n 1937 waren bij h e t bedrijf gemiddeld werkzaam 14 625 werklieden, van wie 11 889 bij h e t eigenlijke mijnwerk (over 1936 resp. 9325 en 6847 werklieden), terwijl h e t beheer werd gevoerd door den bedrijfsleider m e t een staf van 301 personen (in 1936 240 p e r s o n e n ) . D e gezondheidstoestand van de arbeiders was gunstig; h e t ziektepercentage bedroeg 1,15 % (in 1936 1,22 % ) .
Voor verdere bijzonderheden wordt verwezen naar het jaarverslag der Bangka-tinwinning.
N V Gemeenschappelijke Mijnbouw Maatschappij Billiton". De productie over het werkjaar 1936/1937 ( 1 J u n i 1936—31 Mei 1937) bedroeg 121 297,88 quintalen tin exclusief smeltwinst. Gedurende d a t werkjaar werd geen wolframiet geproduceerd. I n h e t werkjaar 1935/1936 was de productie 89 729,49 quintalen tin. D a a r n a a s t werd een smeltwinst verkregen van 466,33 quintalen, tegen 779,94 quintalen in 1936 en werd eveneens geen wolframiet geproduceerd.
Aan h e t einde van h e t werkjaar 1935/1936 waren 8 emmerbaggers, 3 spuit-baggers en 30 pompspuit-baggers in bedrijf. Door de verhooging van h e t q u o t u m per 1 April 1937 werd h e t aantal pompbaggers m e t 7 vermeerderd. Bovendien werd bij de pompbaggers zooveel mogelijk overgegaan van 16- naar 24-uursbedrijf. H e t aantal emmerbaggers werd vermeerderd m e t 4, waarvan één op 31 December 1937 nog niet bedrijfsklaar was.
D e gemiddelde werkliedensterkte bedroeg' in 1937 8360 m a n , van wie 6308 m a n bij de eigenlijke mijnwerken werkzaam waren en d e overigen waren ingedeeld bij verschillende nevenbedrijven; in 1936 waren deze cijfers respec-tievelijk 6568 en 4679.
Singkep Tin Exploitatie Maatschappij. D e productie over h e t jaar 1937 bedroeg 2365 ton tin, tegen 2026,40 ton in 1936. Voorts werden nog geproduceerd 0,408 ton wolframerts en 369,964 ton monaziet-zand, tegen respectievelijk 1,16 en 667,872 t o n in 1936.
Gedurende 1937 waren gemiddeld in bedrijf 3 emm orb agger-, 4 spuitbagger-, 1 pompbagger- eu 1 heuvelspuit-ontginning, tegen respectievelijk 3, 3, 2 en 1 gedurende 1936. In 1937 werd. niet in de Singkep Zoetinconcessie A gewerkt.
D e ertsreserve werd 1 J u n i 1937 gewaardeerd op 40 040 kgton tin, tegen 42 020 t o n op 1 J u n i 1936.
De gemiddelde arbeiderssterkte in 1937 bedroeg 1732, van wie 982 m a n bij het eigenlijke mijnwerk, tegen respectievelijk 1504 en 755 m a n in 1936.
Voor verdere bijzonderheden betreffende den particulieren tinmijnbouw wordt verwezen naar de jaarverslagen der beide maatschappijen.
3. Steenkolen
Steenkolen werden in 1937 gedolven door h e t G o u v e r n e m e n t nabij Sawahloento on Tandjoengenim op S u m a t r a , door particulieren en door Inlanders op Borneo in de volgende hoeveelheden.
Steenkolenproductie (in t o n n e n van 1000 kg) T e r r e i n
1937 463 317 433 027 303 450 83 664 33 450 22 689 749 23 160 1 363 506
1936 400 990 338 292 253 400 76 214 29 936 20 378
.—
27 986 1 147 196 Oembilin-mij nen
Boekit Asem-mijnen E a n t a u p a n d j a n g Batoe P a n g g a l Loa Boekit Loa Teboe Toeajan Borneo
G o u v e r n e m e n t . . . . Idem
Steenkolen Maatschappij
„ P a r a p a t t a n " . . . Oost-Borneo
Maatschap-pij
Erven P a n g e r a n Mangkoe Negoro
F i r m a Swie Gfwan T h a y N. V. Borneo-Sumatra
Handel Maatschappij . I n l a n d e r s
Totaal . . .
D e groote opleving van handel en industrie in h e t begin van 1937 en de d a a r m e d e onmiddellijk s a m e n h a n g e n d e t o e n a m e van h e t scheepvaartverkeer, deed de vraag n a a r steenkolen zeer belangrijk t o e n e m e n . Ook h e t beperken van den uitvoer van Zuid-Afrikaanschc steenkolen deed in de Oost-Aziatische havens zijn invloed gelden, tengevolge waarvan d e prijzen flink aantrokken.
Gouvernementsstcenholenmijncn. D e productie v a n de beide Landssteen-kolenmijnen liep van 739 282 ton in 1936 op t o t 896 344 t o n in 1937. Hoewel het grootste deel der producties van de Gouvernementsmijnen b e s t e m d is voor L a n d s d i e n s t e n en vaste groote afnemers, waarmede contracten waren afgesloten, Icon toch door opvoering van de productie en grooten vraag overigens van de
9
130 DE ECONOMISCHE TOESTAND
verbeterde omstandigheden worden geprofiteerd. Ook de grootere productie oefende een gunstigen invloed op d e bedrijfsresultaten door een verlaging van den kostprijs.
D e afname door L a n d s d i e n s t e n bedroeg in 1937 419 595 ton, tegen 375 117 t o n in 1936, hetgeen voor 1937 een vermeerdering b e t e e k e n t van 12 %. Hoewel voor nagenoeg alle L a n d s d i e n s t e n een hoogere afname kon worden geconstateerd, was de t o e n a m e der behoefte van de B a n g k a t i n w i n n i n g n a a r verhouding h e t grootste als gevolg van de groote activiteit in h e t tinbedrijf in d a t jaar.
M e t d e groote particuliere afnemers (scheepvaart en industrie) werden ook in 1937 wederom contracten afgesloten. Leverantie h a d plaats t o t d e daarin aangegeven m a x i m u m hoeveelheden. Niet door contracten gebonden afnemers n a m e n tegen oploopende prijzen veel grootere hoeveelheden af d a n in vorige jaren.
D e reeds in 1936 geconstateerde geringe verbetering van den export z e t t e zich in 1937 in versterkte m a t e voort. D e export bedroeg 140 000 ton, tegen 96 000 ton in 1936 en 92 000 t o n in 1935. Ook de exportprijzen verbeterden geleidelijk, vooral in de tweede helft van h e t jaar.
Oembilin-steenltolenmijnen. I n de volgende tabel wordt een overzicht gegeven van de producties, enz. over 1937 in vergelijking m e t 1936.
I n t o n n e n van 1000 kg 1936
463 317 27 190 436 127 251 450 125 405 0,912 0,588
400 990 22 376 378 614 203 618 171 703 0,957 0,612 Bruto-productie
Eigen verbruik Netto-productie
Afgeleverd aan G o u v e r n e m e n t s d i e n s t e n . . . .
„ „ particulieren
Hoofdelijke productie per dagdienst der mijn-s t e r k t e
Hoofdelijke productie per dagdienst der totale s t e t k t e
D e ontvangsten bedroegen f 3 699 264, tegen f 2 787 215 in 1936, de bedrijfs-uitgaven (zonder r e n t e en afschrijving) f 2 982 299, tegen f 2 514 307 in 1936.
H e t voordeelig verschil t u s s c h e n directe exploitatiekosten en b a t e n was f 716 965, tegen f 272 908 in 1936. D e aan h e t G o u v e r n e m e n t uit t e keeren r e n t e op het in h e t bedrijf gestoken kapitaal beliep f 183 061, tegen f 267 544 in 1936. D e boekwaarde v a n h e t bedrijf, inclusief h e t kolenetablissement t e E m m a h a v e n , bedroeg einde 1937 f 3 075 302, tegen f 3 554 394 einde 1936.
E i n d e 1937 waren bij h e t bedrijf w e r k z a a m 51 Europeesche, 4 Chineesche en 12 I n l a n d s c h e a m b t e n a r e n , tegen respectievelijk 51, 3 en 8 in 1936. Bovendien waren op dien d a t u m nog 80 I n l a n d s c h e b e a m b t e n in dienst van h e t bedrijf, tegen 81 einde 1936. D e mijnwerkerssterkte bedroeg gemiddeld 2264 m a n , van wie 370 dwangarbeiders, tegen respectievelijk 2140 en 421 in 1936.
Boekit Asem-steenkolenmijnen. I n de volgende tabel wordt een overzicht gegeven van de producties, enz. over 1937 in vergelijking m e t 1936.
I n tonnen van 1000 kg 1936
Bruto-productie Eigen verbruik Netto-productie
433 027 29 258 403 769
338 292 30 340 307 952
Verzonden Afgeleverd
o
Hoofdelijke Hoofdelijke sterkte .
In naai aan
»
tonnen van 1000 kg
• de brikettenfabriek . Gouvernementsdiensten . productie per dagdienst productie per dagdienst
der der
mijn-totale
1937 31582 134 730 229 949 0,902 0,603
1936 59 005 111160 149127 0,762 0,515 D e ontvangsten, inclusief die voor afgeleverde briketten, bedroegen f 3 714 428, tegen f 2 717 759 in 1936. D e bedrij f suitgaven (inclusief de brikettenfabriek) waren f 3 142 584, tegen f 2 636 976 in 1936. H e t batig saldo t u s s c h e n directe exploitatiekosten en b a t e n bedroeg f 571 844, tegen f 80 783 in 1936. D e aan h e t G o u v e r n e m e n t uit t e keeren r e n t e op h e t in bedrijf gestoken kapitaal beliep f 2 3 0 839, tegen f 3 1 8 892 in 1936; de afschrijving f 6 5 0 316, tegen f 6 9 5 199 in 1936. D e o n t v a n g s t e n voor afgeleverde briketten bedroegen f 675 919, tegen f 598 309 in 1936. D e productiekosten inclusief vervoerkosten der briketten hebben bedragen f 626 206, tegen f 573 589 in 1936. D e boekwaarde van het bedrijf, inclusief de kolenafscheepplaats t e Kertapati, was einde 1937 f 4 314 786, tegen f 4 774 309 einde 1936.
E i n d e 1937 w a r e n bij h e t bedrijf werkzaam 54 Europeesche a m b t e n a r e n , tegen 34 in 1936. Gemiddeld waren gedurende 1937 tewerkgesteld 381 J a v a a n s c h e c o n t r a c t a n t e n en 1947 vrije heden, tegen respectievelijk 530 en 1652 in h e t jaar tevoren.
Voor verdere bijzonderheden van de Gouvernementskolenbedrijven zij ver-wezen n a a r het jaarverslag van 's Landssteenkolenmijnen.
N. V. Steenkolen Maatschappij ,,Parapattan". De productie werd, op enkele incidenteele levering aan Gouvernementsstoomers en aan derden na, geheel afgenomen door de Koninklijke P a k e t v a a r t Maatschappij, die deze kolen uitsluitend gebruikt op haar eigen schepen.
D e netto-productie bedroeg in 1937 303 450 ton, tegen 253 400 ton in 1936.
Aangezien d e productie-capaciteit van h e t bedrijf grooter is d a n d e afname, werd h e t bedrijf naasi: alle Zon- en feestdagen ook nog op 30 werkdagen stilgelegd. Verkocht werden 279 174 ton, b e s t a a n d e uit stukkolen, nootjeskolen en gruiskolen.
De gemiddelde dagproductie per ondergrondsche arbeider bedroeg in 1937 1550 kg, tegen 1257 kg in 1936.
I n 1937 waren in dit bedrijf 33 E u r o p e a n e n en + 1450 I n h e e m s c h e n en vreemde Oosterlingen werkzaam, tegen respectievelijk 39 en ± 1460 in 1936.
N. V. Oost-Bomeo Maatschappij. I n 1937 vond steenkolenwinning alleen plaats op h e t terrein Loa Koeloe. D e productie bedroeg 83 664 ton, tegen 76 214 t o n in 1936. D e productie werd, als gevolg van de toenemende vraag n a a r steenkool, in h e t 2de halfjaar van 1937 eenigszins verhoogd, terwijl in tegenstelling m e t vorige jaren wederom kolen van d e I n l a n d s c h e ontginningen langs de Mahakam-rivier werden opgekocht.
Hoofdzakelijk h a d afscheep plaats n a a r Singapore, overigens n a a r H o n g Kong en J a v a - h a v e n s . H e t vervoer der kolen geschiedde, behoudens een tweetal f.o.b.
afhalen, uitsluitend m e t schepen van d e Koninklijke P a k e t v a a r t Maatschappij.
E i n d e 1937 bestond h e t personeel u i t 7 E u r o p e a n e n , 16 m a n hooger Aziatisch personeel en 671 arbeiders, tegen respectievelijk 9, 16 en 568 einde 1936.
i. Goud en zilver
Do goud- en zilverproductie, gesplitst n a a r de verschillende mijnwerken of terreinen en ontginners, blijkt uit de volgende tabel.
132 DB ECONOMISCHE TOESTAND
„Moeara Sipongi" . . Mijnbouw Maatschappij Exploratie-Maatschappij
„Bengkalis" . . . . N. V. „ S u m a t r a ' s Goud-F. G. 0 . Kniepf te Ponti-Bong Neu Tjhong te
S i n g k a w a n g . . . .
„Moeara Sipongi" . . Mijnbouw Maatschappij N.V. „ S u m a t r a ' s Goud-F. G. 0 . Kniepf te Ponti-Exploitatie Maatschappij
„Manado"
Bong Nen Tjhong te S i n g k a w a n g . . . . ' ) Verbeterd cijfer.
WINNING VAN DELFSTOFFEN
Goud- en zïlvcrwaarde. D e gemiddelde goudwaarde in 1937 bedroeg f 2020,17 per kg goud, tegen f 1 747,86 in 1936. D e zilverprijs was in 1937 gemiddeld f 25,60 per kg zilver, tegen f 22,27 in 1936.
Mijnbouw Maatschappij „Rcdjang Lebong1'. N a d a t de mijn Lebong Donok einde 1936 was stilgelegd, werd de productie na bot gereedkomen der meest noodzakelijke voorbereidende w e r k z a a m h e d e n op 2 Augustus 1937 h e r v a t . E e n uitgebreid devcloppeer-programma is in uitvoering, hetwelk m e d e t o t de productie bijdragende, echter oorzaak was, dat nog ertsen m e t een relatief laag gehalte moesten worden verwerkt. D e uitvoering van h e t bedrijfsplan ondervond ver-traging door de buitengewoon lange levertermijnen voor materialen u i t E u r o p a .
Geproduceerd werd in 1937 65 814 gram goud en 388 544 gram zilver, tegen respectievelijk 483 040 gram en 2 899 711 gram in 1936.
D e personeelssterkte bedroeg einde 1937 23 E u r o p e a n e n en 1150 Inlanders, tegen respectievelijk 30 en 982 einde 1936.
Mijnbouw Maatschappij ,,8im.au". Gedurende 1937 werden geproduceerd 1 201 536 gram goud en 13 529 347 gram zilver, tegen respectievelijk 1 315 528 gram goud en 16 254 073 gram zilver in 1936.
D e extractie van allo producten (concentraten, zand en slik) bedroeg 96,82 % voor h e t goud en 94,51 % voor hot zilver. Tengevolge van h e t verwerken van erts uit d e oxydatie-zône van de mijn Lebong B a r o c steeg h e t verbruik aan c y a a n - n a t r i u m v a n 1,13 t o t 1,22 kg per ton.
E i n d e 1937 bestond h e t personeel u i t 45 E u r o p e a n e n , 32 schrijvers en 1485 vrije arbeiders, tegen respectievelijk 45, 30, 1538 vrije arbeiders en 30 contrac-t a n contrac-t e n einde 1936.
Mijnbouw Maatschappij ,,Moeara Sipongi". H e t aan deze maatschappij toebehoorend mijnwerk „ P a g a r a n Si Ajoe" produceerde in 1937 156 597 gram goud en 71 184 g r a m zilver, tegen respectievelijk 114 331 gram en 44 992 gram in 1936.
D o personeelssterkte bedroeg einde 1937 15 E u r o p e a n e n , 31 m a n hoogcr Aziatisch personeel en 565 vrije arbeiders, tegen respectievelijk 14, 35 en 627 einde 1936.
Mijnbouw Maatschappij „Barisan". H e t aan deze maatschappij toebehoorend mijnwerk „Goenoeng A r o o m " produceerde in 1937 185 400 gram goud en 1 558 000 gram zilver (tegen respectievelijk 205 681 gram en 1 406 871 gram in. 1936) in den vorm van concentraat, d a t ter vordere bewerking n a a r A m s t e r d a m werd verscheept. Do goud-extractie steeg t o t gemiddeld 91,5 % en die van het zilver t o t gemiddeld 84,4 % . Bijna 23 000 ton erts werd in 1937 verwerkt.
E i n d e 1937 waren op h e t bedrijf werkzaam 9 E u r o p e a n e n en 314 Inlandscho arbeiders, togen respectievelijk 9 en 302 einde 1936.