Robert Jooris (Hyla)
Detailkaarten van de onderzochte locaties (met vijvercodes) waar afvangsten, experimenten, proefvangsten en/of veldcontroles gebeurden zijn terug te vinden in bijlages 1 t.e.m.12.
4.1.1 Antwerpse Kempen
IDnr 69756097 of 96010 (waarnemingen.be) – Mol
Op 13/07/2012 werd door Steven De Saeger langs een sloot in de Muizenput
(‘Familiestrand’) in Mol tweemaal een ‘piepgeluid’ gehoord dat sterk op de paniekroep leek van wegspringende juveniele/subadulte stierkikkers. Tijdens een controle op 19/06/2013 werden hier geen stierkikkers gesignaleerd, wel wegspringende individuen van het Groene kikker-complex. Zowel de vijvers als de tussenliggende sloten werden op meerdere plaatsen gecontroleerd. Navraag bij de bewaker van de camping over het al dan niet aanwezig zijn van stierkikker in het gebied, waarbij de typische paringsroep werd beluisterd, leverde geen bijkomende bevestiging op van de aanwezigheid van de soort in het gebied.
IDnr 172501 (Hyla databank) – Retie:
Op 28/07/2001 werd in de vijver van de vissersvereniging ‘De Goudkarper’ in Retie een roepend mannetje gesignaleerd. Op 19/06/2013 kregen we geen respons op het afgespeelde geluid van de paringsroep. Wel werden in een aangrenzende poel bastaardkikkers
waargenomen. De visvijver is weinig geschikt als voortplantingsplaats en langdurig verblijf, dit als gevolg van het ontbreken van geschikte schuilplaatsen (met hout beklede
IDnr 95065 (Hyla databank) – Ravels:
In juli 2006 en 2007 werd door Mark Van Mierlo (Natuurpunt) een roepend mannetje stierkikker gesignaleerd. Het betreft hier een groot mesotroof ven, in de omgeving van het kanaal Dessel-Schoten. Dit kanaal loopt langs het Vlaams Natuurreservaat ‘Goorke-Rode Del’, een bekende voortplantingsplaats van stierkikkers. Stierkikker werd in het verleden al gesignaleerd in een poel (IDnr 96004 Hyla databank) in Arendonk. Bij een bemonstering met schepnet en visueel langs de oevers van het ven (16/07/2013) werden echter geen larven gevonden. Het ven is weinig geschikt als voortplantingsplaats wegens de voedselarme situatie. Waarschijnlijk gebruiken stierkikkers deze locatie wel tijdelijk om te migreren.
IDnr 70840528 (waarnemingen.be) en 74541 (Hyla databank) – Essen:
Op deze locatie zouden op 13/08/2012 door Thijs Nouws een 20-tal juvenielen gesignaleerd zijn. Het betreft hier het Bergenven in Essen. Dit oligotroof/mesotroof ven is niet geschikt als voortplantingsplaats voor stierkikker. Bij navraag bij leden van Natuurpunt, o.a. Joris Pinseel die dit ven en het omliggend gebied zeer goed kent, is de stierkikker er tot op heden nooit waargenomen. Op 19 april 2013 werden hier enkel Bastaardkikkers (mogelijk ook
Poelkikkers) waargenomen.
IDnr 164501 (Hyla databank) – gemeente Geel (langs kanaal Bocholt – Herentals):
In 2001 werden in deze vijver, Larumse heide in Geel en ter hoogte van het kanaal Bocholt-Herentals, door de eigenares gedurende ongeveer twee maanden roepende mannetjes gehoord. Nadien werden geen stierkikkers meer gesignaleerd, ook niet tijdens ons bezoek op 12/06/2013.
IDnr 243037 (Hyla databank) – gemeente Herselt:
In juni 2011 werd een roepend mannetje waargenomen in één van de vijvers van het weekendhuisjes–complex, ten noorden van het natuurreservaat ‘De Langdonken’. Daar de meeste eigenaars tijdens ons bezoek op 12/06/2013 niet ter plaatse waren, kon geen verdere informatie ingewonnen worden. Roepende mannetjes werden niet gehoord.
4.1.2 Vallei van de Grote Nete
IDnr 243041 (Hyla databank), omgeving Heultje – Westerlo:
In de zomer van 2012 werd op deze locatie een roepend mannetje gehoord. Tijdens ons bezoek werden geen larven, juvenielen, subadulten, noch adulte dieren waargenomen. Een roepend mannetje werd op 4/07/2013 (waarnemer: Dieter Van den Heuvel) waargenomen in een tuinvijver op +/- 115m ten NO van vijver 243041. Mogelijks betreft het hier hetzelfde mannetje dat in 2012 op laatst genoemde locatie werd gesignaleerd. Roepende mannetjes werden ook gevonden in een drietal vijvers aan de Schipperstraat in Westerlo, in de directe omgeving van de Grote Nete.
Poel IDnr 166009 (Hyla databank), op een paar meter van de Grote Nete – Nijlen (Bevel):
In deze vijver werd in 2008 een roepend mannetje gesignaleerd dat een paar dagen later niet meer werd gehoord door de eigenaar. Twee andere vijvers (166011 en 166012) in de directe omgeving scoorden toen negatief. In 2013 vonden hier geen controles plaats.
IDnr 165017 (Hyla databank) – Nijlen (Kessel):
in deze grote vijver (opp. +/- 3ha) werden door Dries Daems op 03/08/2011 drie roepende stierkikkers waargenomen. Tijdens twee veldbezoeken op 17/07 en 06/08/2013 hoorden we respectievelijk één en twee roepende mannetjes, langs de westelijke oever. Door de
deze grote waterplas is relatief helder, ondanks de aanwezigheid van vrij veel karpers. Meer dan waarschijnlijk is hier dus voortplanting. Dit dient gecontroleerd te worden via
proefvangst met schietfuiken. Gelet op de oppervlakte en wisselende diepte van de visvijver zal dit op veel plaatsen niet evident zijn. Indien het stierkikkerlarven betreft, dan is deze vijver momenteel de meest westelijke locatie in Vlaanderen waar de soort zich voortplant (Figuur 47).
IDnrs 165062, 165063, 165064, 165065, 165066 en 165067 (linker oever van de Grote Nete) – Lier:
Dit vijvercomplex werd dit jaar voor het eerst geïnventariseerd (13/08), voorlopig zonder positieve waarnemingen. Het zijn typische karpervijvers. Volgens een eigenaar zou de stierkikker hier nog niet zijn gesignaleerd.
IDnrs 165059, 165060 en 165061 (linker oever van de Grote Nete) – Lier (Neerloop, omgeving NR Mushaagbos):
Ook deze drie vijvers (drie andere konden niet bezocht worden wegens afwezigheid van de eigenaars) scoorden negatief op stierkikker. Wel werden hier wegspringende groene kikkers vastgesteld.
IDnrs 165055, 056, 057 en 058 (rechter oever van de Grote Nete) – Nijlen (Kessel):
In deze vier vijvers van dit vijvercomplex, dat niet minder dan 14 visvijvers omvat, werden roepende stierkikkermannetjes gehoord en gezien. Volgens de eigenaars zijn hier echter nog geen larven waargenomen. Controle met schietfuiken is gewenst daar dit de meest
westelijke locatie is van de stierkikker in de vallei van de Grote Nete.
Figuur 47: Nieuwe vindplaatsen (rode bolletjes) met stierkikker in Nijlen (Kessel) in het westelijk gebied van de vallei van de Grote Nete, 3 ha grote visvijver in de Bartstraat en vijvers ten zuiden van de Salvator kapel.
IDnrs 243021, 243022, 243203 en het vijvercomplex 243215 – Hulshout:
Deze locaties konden dit jaar niet gecontroleerd worden wegens afwezigheid van de eigenaars tijdens de bezoekdag.
Centrum van het areaal van de stierkikker in de vallei van de Grote Nete en de Grote Laak (informatie uit waarnemingen.be in 2013):
Regelmatige waarnemingen van larven en/of juveniele-subadulte en volwassen stierkikkers op de al bekende plaatsen in het Zammelsbroek (Geel), Trichelbroek (Laakdal, deelgemeente Eindhout), Griesbroek (Balen), Watereinde/Steenrotsen (Laakdal, deelgemeente Varendonk), Heyland (Westerlo, deelgemeente Herselt) en De Roost (Laakdal, deelgemeente Veerle) (periode 30/06 tot 04/10/2013). Het ontbreken van waarnemingen verder oostwaarts langs de Laak, op de waarneming van een mannetje na dat in het verleden (2008) werd
afgevangen in het Makelbroek, wijst erop dat de stierkikkers zich voorlopig beperken tot het gebied De Roost-Steenrotsen en de visvijvers ten oosten van De Roost.
4.1.3 Omgeving Hoogstraten
In Hoogstraten (westelijke Noorderkempen) werden zeven locaties geïnventariseerd op de aanwezigheid van stierkikkers, in het bijzonder 26009, 26010, 26013, 26018, 26020, 26021 en 26030 in de Hyla databank. Op twee locaties werd de soort nog waargenomen: locatie 26009 (de visvijver in het bos op het donk) waar op 10/06 drie adulte dieren zijn
waargenomen en locatie 26018 (driehoekvijver), waar naast enkele larven drie adulte kikkers zijn gespot waaronder twee roepende mannetjes. Het dempen van de visvijver en de omvorming ervan tot een ven op het terrein van Natuurpunt blijkt een goede zaak te zijn geweest. Mits verdere opvolging is de kans zeer groot dat de populatie in Hoogstraten als gevolg van zijn geïsoleerd voorkomen, zal uitgeroeid worden.
4.1.4 Arendonk en de vallei van de Wamp
In tegenstelling tot Hoogstraten blijven de Lokkerse Dammen en Vlaams Natuurreservaat ’t Goorke–Rode Del een probleemkind wat het uitroeien van de lokale stierkikkerpopulatie betreft. De stierkikkers zijn er zeer moeilijk/onmogelijk weg te vangen en veroveren in de toekomst van hieruit wellicht nieuwe gebieden. De Wamp is volgens recente waarnemingen een potentiële verbindingsader tussen Arendonk en de vallei van de Kleine Nete. Getuige hiervan waarnemingen uit het verleden zoals de Hyla databank locaties 95052 (vijver bezet door verschillende adulte stierkikkers in 2006), locatie 95051 (een sloot die aansluit op de Wamp waar in 2008 juveniele dieren werden gesignaleerd) en locatie 95073 (een visvijver in de omgeving van de Wepaloop en de Beemdenloop in de omgeving van de Wamp, waar in 2012 en 2013 twee roepende mannetjes zijn waargenomen. In 2012 werd in deze vijver het mannetje weggevangen met een vislijn. In 2013 werd tijdelijk een nieuw mannetje gehoord. Ten slotte is er een waarneming van een roepend mannetje op 03/07/2013 en 16/07/2013 op locatie 171023, een visvijver die deel uitmaakt van een complex van tien vijvers langs de Wamp in Kasterlee (Figuur 48). Tijdens ons bezoek op 16/07/2013 werden nagenoeg alle vijvers met het schepnet bemonsterd. Stierkikkerlarven werden niet waargenomen.
Figuur 48: Vijver langs de Wamp ter hoogte van de Korsendonkse Loop waar in 2013 een mannetje stierkikker werd waargenomen.
4.1.5 Provincie Vlaams-Brabant
Begijnendijk:Op 23/06/2001 was er een waarneming van een roepend mannetje in een vijver (locatie 243501) van het visvijvercomplex ‘De Putten’ in Begijnendijk. Deze regio werd nadien niet meer gecontroleerd. Zowel in waarnemingen.be als in de Hyla-databank werden nadien geen waarnemingen van stierkikkers uit deze regio meer ingevoerd.
Op 23/07/2013 werden vijf vijvers in de regio bezocht, o.a. drie visvijvers ter hoogte van ‘De Putten’ (locaties 243212, 243213 en 243214) aan de Raambeekse vijver in de Raamstraat (243501) waar het mannetje stierkikker destijds werd gesignaleerd en het vijvercomplex 243503. Op geen enkele locatie werden stierkikkers waargenomen, wel bastaardkikkers en mogelijks ook meerkikkers. Ook navraag bij vissers waarbij telkens de paringsroep van de stierkikker werd afgespeeld, konden de aanwezigheid van stierkikkers in deze regio niet bevestigen. Wellicht betrof de waarneming van het roepend mannetje in 2001 een uitgezet exemplaar dat zich tijdelijk kon handhaven. In die periode werden stierkikkers in diverse tuincentra regelmatig te koop aangeboden.
Vierkensbroek in Scherpenheuvel-Zichem (Averbode):
Op 28/05/2012 werden twee foto’s gepubliceerd op waarnemingen.be, respectievelijk van een larve en een juveniele kikker. De waarnemer vermeldde stierkikker als soort. Op basis van de vlektekening van de larve en het ontbreken van ruglijsten bij de juveniele kikker werd die waarneming goedgekeurd. Er was echter enig voorbehoud bij terreinkenners aangezien in het Vierkensbroek tot op heden nog nooit stierkikker gesignaleerd was. Op 23/07/2013 werden twee locaties (244063 en 244064) in de Demerbroeken, locatie 244524 en de bewuste poel 244217 in het Vierkensbroek bezocht en kon aanwezigheid van stierkikkers niet bevestigd worden, wel Europese meerkikker en bastaardkikker. Hier werd dan ook besloten een proefvangst uit te voeren. Deze leverde evenmin bewijs van
aanwezigheid van stierkikker in de bewuste waterpartij. Mogelijks is de foto op een andere locatie genomen en niet in het Vierkensbroek een heeft de waarnemer zich van locatie vergist.
Andere locaties in Vlaams-Brabant:
Nagenoeg alle waarnemingen van stierkikkers in de provincie Vlaams-Brabant concentreren zich in het natuurreservaat Grootbroek te Sint-Agatha-Rode. De soort werd in het verleden ook vermeld in Roosbeek. Bij deze waarneming staat op waarnemingen.be een foto van een blauwe reiger met een kikker in de snavel. Meer dan waarschijnlijk betreft het hier een bruin gekleurde Anatolische meerkikker (Pelophylax bedriagae), een taxon dat in Vlaams-Brabant relatief goed vertegenwoordigd blijkt te zijn. Deze waarneming werd dan ook niet
goedgekeurd. Dergelijke bruine (meer?)kikkers werden in 2012 ook gesignaleerd bij ruimingswerken van een afwateringsgracht in de IJsebroeken in Overijse en dit jaar in Heverlee (Egenhoven–Arenberg). Op deze locatie konden de waarnemers twee kikkers vangen die gedetermineerd werden als stierkikker. De dieren werden ter plaatse terug uitgezet. Deze locatie in Heverlee werd de week nadien door twee Hyla-medewerkers bezocht maar aanwezigheid van stierkikkers kon niet bevestigd worden. Zowel de
waarneming in Overijse als die in Heverlee werden op waarnemingen.be tot nader order in
behandeling geplaatst.
In 18 juni 2013 werd door INBO na een telefonische melding van stierkikker een
terreinbezoek uitgevoerd aan een vijver te Wilsele (Jef Scherensstraat) (Figuur 46). Er werd enkel bastaardkikker vastgesteld dus vermoedelijk betrof het een foute determinatie. In het verleden werden stierkikkers ook gesignaleerd in Neerijse (Doode Bemde,
Kliniekvijvers) en Heverlee (Abdij van het Park). Op al die plaatsen leven mengpopulaties van bastaardkikkers en meerkikkers. Voorzichtigheid bij de determinatie is dus geboden.
