Moskee, moslims en de islam

Moskee

Wat zeggen de bewoners rond de Imam Malik moskee in Leiden-Noord over de moskee, moslims en de islam? Bij het beschrijven van de contacten in de buurt en bij het vragen naar de tevredenheid over de buurt, werd de moskee nauwelijks genoemd. In Leiden kwam de moskee ter sprake bij de vragen over verkeersdrukte en parkeerproblemen. Zo kunnen door de toeloop van bezoekers aan de moskee de bewoners op vrijdagmiddag vaak hun auto niet kwijt. Dit is een veel opgenoemde klacht. Maar wat vinden de bewoners van de moskee? Ervaren ze er naast parkeerproblemen overlast van? En wat is hun mening over de islam?

Een gepensioneerd Nederlands stel dat 17 jaar in het Anna van Burenhof woont vinden dat er geen grote verandering heeft plaats gevonden sinds de komst van de moskee. In het hof woonden al veel buitenlandse mensen. “We kennen die mensen niet. In het hele hof wonen denk ik 7 Nederlandse mensen.” Ze hebben op dit moment geen problemen met de moskee. “Het maakt ons niet zoveel uit. We hebben er nog één en er komt er nog één. Maar je hebt er verder geen last van.” Ze waren in eerste instantie niet tegen de komst van de moskee: “laat maar gaan, laat maar komen. (…) we beleven er ook wel plezier aan met die bruiloften. Het zijn vriendelijke mensen.” Het enige waar ze nog wel eens last van hebben zijn de kinderen die zomers tot midden in de nacht bij de bankjes zitten en luidruchtig zijn. Of dit te maken heeft met de Ramadan heb ik toen niet gevraagd, maar wordt er door een 72- jarige Nederlandse vrouw wel mee in verband gebracht. “Ramadan is het enige waar ik

40 moeite mee heb. De kinderen, daar wordt dan helemaal niet opgelet, want de ouders zijn de hele dag aan het bidden.”

Een Turkse vrouw (43) die tegenover de moskee woont, heeft last van geluidsoverlast tijdens de Ramadan. Ze zegt:

Ik heb geen last van het bidden, maar wel last van de auto’s. Ze komen hier ’s nachts om te bidden en te eten. Dan zitten ze te praten onder mijn raam. Ze mogen bidden, binnen, maar ze moeten er rekening mee houden dat hier mensen liggen te slapen.

Ze is wel blij met het uitzicht dat ze nu heeft, doordat twee flats moesten wijken voor de moskee. Haar buurman (72) vindt ook dat de situatie er beter van is geworden. “Dat er twee flats moesten wijken, ja dat is onderdeel van het plan geweest. Qua uitstraling is het beter geworden. Ja, daar nou met die nieuwe school en de vijver hier. Het ziet er allemaal wat leuker uit.” Hij was ook niet tegen de komst van de moskee, omdat hij vindt dat iedereen het recht heeft om zijn geloof te belijden. “We zitten in een multiculturele samenleving. Als je er maar geen last van hebt.”

Een 52-jarige Nederlandse vrouw die al haar hele leven aan de Willem de

Zwijgerlaan woont, vindt dat de buurt drukker is geworden. “Je ziet heel veel vrouwtjes naar de moskee trekken. En met de feestdagen staat het echt helemaal vol met auto’s. Maar dat is niet zo’n probleem.” Ze is niet tegen de moskee: “wij hebben kerken, deze mensen hebben een moskee.” Ook een 53-jarige Nederlandse vrouw vindt de moskee en de drukte niet zo’n probleem. “Ik hoor hem ook nooit. De Turkse moskee (in De Kooi) hoorde je nog wel eens, maar nu ook niet meer.” Verder vindt ze het een mooi gebouw. Ze zegt:

Het is niet zoals dat afschuwelijke blauwe ding in Rotterdam (Mevlana moskee). Dat integreert niet. Dit is een modern geïntegreerd gebouw. De architect komt uit Leiden- Noord en die heeft gezorgd dat het niet te veel opvalt. (…) Het past erbij, de eerste flat is ook wit.

Ze vindt dat de moslims zich netjes hebben aangepast aan de omgeving en ze denkt dat er daarom ook nooit bezwaren uit de buurt zijn gekomen. De 72-jarige vrouw vindt het ook geen lelijke moskee, maar hij is volgens haar wel echt aanwezig. Hij staat zo pontificaal langs de doorgaansweg. Wat ze zich bovendien afvraagt, is wie de moskee uiteindelijk betaald. De meeste allochtonen in deze wijk krijgen uitkeringen of zitten in de bijstand. Ze bouwen de moskee dan wel van hun eigen geld, maar er is maar één schatkist in Nederland.

De bewoners worden verder niet betrokken bij, of uitgenodigd voor, de activiteiten die in de moskee plaats vinden. Het is wel mogelijk je aan te melden voor een nieuwsbrief. Op deze manier kan men op de hoogte blijven van activiteiten die er georganiseerd worden. Uit het bovenstaande blijkt dat behalve op vrijdag en tijdens de Ramadan overlast beperkt is, maar de klachten drukte, parkeeroverlast en onrust zoals Landman en Wessels (2005) die beschrijven, worden wel genoemd. Verder vinden de bewoners dat moslims hun geloof

41 moeten kunnen belijden. Er wonen veel moslims in de wijk, dus het is logisch dat zij in de buurt een plek willen hebben om te bidden.

Moslims en de islam

De bewoners van Leiden-Noord blijken niet negatief te staan tegenover de moskee. Is dat tegenover moslims anders? Volgens de bewoners is de buurt niet zo heel erg veranderd door de komst van de moskee. Ze vinden niet dat er na de bouw van de moskee meer moslims zijn komen wonen. Een jongeman (19): “er woonden hier al vrij veel moslims, denk niet dat dat veel meer is geworden.” Op de vraag of de moslims de buurt overnemen

antwoordt hij: “dat is wel zo. Maar dat gaat dan meer over allochtonen in het algemeen.” Toen hij hier met zijn ouders kwam wonen, woonden er meer Nederlanders. Die zijn weg getrokken en daarvoor in de plaats zijn in de meeste gevallen allochtonen gekomen. Een 65- jarige vrouw die 6 jaar in de Charlotte de Bourbonhof woont, vindt het wel jammer.

“Nederlanders zijn toch wat meer open. Maar sinds ik hier woon is het al zo, dus ik weet niet hoe het anders is.” Een 53-jarige vrouw vertelt dat de moslims voor de komst van de moskee al in de buurt woonden. Misschien dat het er wel meer zijn geworden, maar dat geldt voor alle allochtonen. Ze vindt het belangrijk dat er geen cluster komt van één bevolkingsgroep. In haar buurt vindt ze dat het goed gemengd is.

Landman en Wessels (2005) beschrijven in hun artikel dat mensen verwachten dat door de komst van de moskee meer moslims in de wijk zullen komen wonen en dat hierdoor de balans tussen verschillende etnische en religieuze groepen schever zal worden. In Leiden-Noord is het niet de moskee geweest die moslims naar de wijk getrokken heeft. Dat proces was volgens de bewoners al ver voor de komst van de moskee begonnen.

Op de vraag of de moslims worden gezien als bedreiging voor de werkgelegenheid antwoordt een 52-jarige vrouw: “die mensen zijn hier heen gehaald om te werken, maar werkten ze dan ook maar echt. Vooral de jongere generatie. Het wordt ze allemaal maar aangedragen.” Een bedreiging vindt ze de moslims dus niet. Een andere vrouw (72) vindt dat het onterecht is als we daar nu om zeuren. “De Hollanders waren te beroerd om schoon te maken enzo. We hebben het zelf toegelaten. (…) Die mensen hebben niets afgepakt.” De vrouw heeft een duidelijke mening over de moslims en hun geloof in de islam:

Beetje achterbaks. Ik geloof ook in onze lieve heer. Ik denk in hele moeilijke tijden dat er altijd wel iemand is die over me waakt. Maar de islam…je mag alles doen in je leven en als je naar Allah gaat wordt het allemaal wel weer vergeven.

De moslims verschuilen zich achter de islam, vindt ze. Dit is een standpunt dat vergeleken kan worden met het antikatholicisme, maar dan gaat het hier om een negatieve houding tegenover de islam. Antikatholicisme deed zich voor bij protestanten die negatief oordeelden over (het gedrag van) katholieken (Van Zuthem, 2001). Ze vertelt verder: “Kleine kinderen

42 van een jaar of 8 lopen al met een hoofddoek op. Dat is toch geen bewuste keuze? Mensen hier houden zich zo vast aan hun geloof.” Ik vraag haar of moslims meer binnen hun eigen gemeenschap blijven door de komst van de moskee. Ze denkt van wel. “Ja, er komen steeds meer buitenlanders. Ze willen graag dicht bij de moskee wonen. Het wordt meer hun wijk en het wordt versterkt door de moskee.”

Concluderend zijn de meeste bewoners niet negatief over de moskee. De

Nederlandse bewoners vinden het geen lelijk of opvallend gebouw en gunnen de moslims een plek om hun geloof te belijden. Volgens de bewoners is de buurt op de drukte na niet veranderd, ook het aantal moslims is volgens hen niet veranderd. De moslims trekken wel met elkaar op, maar wellicht is dat ook wel logisch. Een 82-jarige vrouw vindt dat Hollanders precies hetzelfde zijn. “Mensen gaan altijd met ‘dezelfde’ om.”

6.3.2 Haarlem-Oost

Moskee

Wat zeggen de bewoners rond de Selimiye moskee in Haarlem-Oost over de moskee, moslims en de islam? Ook in Haarlem is de moskee behalve bij de vraag naar

verkeersdrukte en parkeerproblemen nog niet ter sprake gekomen. Zullen ze buiten deze problemen iets van de moskee merken? Hoe denken ze over moslims en de islam?

Een 58-jarige Nederlandse vrouw merkt op de drukte na niets van moskee. Ze was dan ook in eerste instantie niet tegen de moskee. “Ik vind het goed, de mensen wonen hier. (…) Zij willen ook graag in vrijheid leven. Ze willen ook ergens kunnen bidden, laat lekker gaan.” Ook een 52-jarige man staat positief tegenover de moskee en hoort verder geen enkele wanklank. “Alleen mensen die dat ding best mooi vinden. Geen geluidsoverlast ervan. (...), meer een sieraad voor de stad. Prima dat hij er is.” Hij zegt dat er voor de komst van de moskee wel wat discussie over was, maar dat de problemen meer zaten in het park

eromheen. Dat park is aangelegd op een oude vuilnisbelt, die was in gaan klinken waardoor het afval naar boven kwam. Het past nu allemaal mooi bij elkaar, vindt hij. Een Nederlands stel van 69 en 72 jaar merkt niets van de moskee. “Ja vrijdag al die auto’s. Maar als ik naar de kerk zou gaan dan moet ik ook me auto kwijt. Ze zetten rustig hun auto neer, gaan weg, en komen hem rustig weer halen.” Als ik vraag wat hun mening nu over de moskee is, is de vrouw iets minder positief: “ik ben er niet tegen. Ben er tegen dat heel Nederland vol

gebouwd wordt. Wat moeten wij er nou allemaal mee? Wij hebben er niks aan. De moskeeën blijven, ook al moeten die mensen misschien weer terug.“ De vrouw denkt blijkbaar dat de migratie van moslims naar West-Europa iets tijdelijks kan zijn en moslims over een tijdje weer naar hun land van herkomst vertrekken.

43 Kijk echt blij ben ik er niet mee. We begonnen net een beetje van die kerken af te

komen… Het moet van je handelen uit gaan, niet van wat je doet of waar je heen gaat. Wees goed voor je medemens. Nu staat er weer zo’n stalen ding en dat wordt dan verlicht.

Hij heeft wel een idee hoe men meer respect kan krijgen voor andermans geloof of heiligdom. “Er zou eigenlijk een uitwisseling van gebouwen moeten zijn. Op zondag een opblaasklok erboven, op vrijdag een opblaasminaret. Dan krijgen ze verantwoording voor hetzelfde gebouw. Dan laten ze het wel uit hun kop het plat te branden.” Maar eigenlijk ziet de man de Selimiye moskee niet als een heiligdom. Het is volgens hem meer een

ontmoetingscentrum, waar wordt gefrituurd en waar ze staan te roken. “Het is zot om op je knielen te vallen en daarna in de frituurwalm een sigaret te roken.” Een Turkse man die dagelijks in de moskee te vinden is, beschrijft de moskee ook meer als een

ontmoetingsplaats. “Biljarten, praten, koffie drinken. Sommigen gaan bidden. Het is niet verplicht om te gaan bidden. Het is er gezellig.”

Een Nederlandse vrouw (70) en man (71) vertellen dat ze met het Suikerfeest een keer uitgenodigd zijn om naar de moskee te komen. Ze voelden zich een beetje

buitenstaander. De man zegt:

Er was ook een man toen daar, een extremist, en die wou mijn vrouw geen hand geven. En ja, van ons hoeft dat niet zo, dat soort mensen. Hij zet een stempel op de mensen die naar de moskee komen… terwijl er hier ook hele aardige mensen wonen.

Hoewel ze zich niet helemaal welkom voelden in de moskee, vinden ze het wel een mooi gebouw en een aanwinst voor de buurt. Overlast hebben ze met de Ramadan. “Dan word je ’s nachts wakker. Dan komen ze uit de moskee en dan praten ze nog even als ze naar de auto lopen. Maar het is zo gehorig, dat komt je slaapkamer binnen. Maar ja, dat duurt een maand.”

Naast deze toch hele verschillende meningen en argumenten, uit een 62-jarige man zijn ontevredenheid met de plek. “Waarom moet dat hier in dat park, precies op een hoek?” Hij vertelt dat er voor de renovatie van het park een tennisbaan was, waar iedereen gebruik van mocht maken. Nu is er een moskee, in eerste instantie alleen voor moslims, met een kleine parkeerplaats die ook alleen voor bezoekers bedoeld is. Ook twee oudere dames zijn niet zo blij met de locatie. Een 87-jarige vrouw zegt: “ik heb er geen last van, absoluut niet. Het had van mij niet gehoeven hoor, dat ding daar. Ik vind het uitzicht nou niet nee… (…) Wel jammer van het uitzicht, zo mooi vind ik hem ook weer niet.” Haar buurvrouw van 72 jaar zegt er het volgende over: “het staat niet mooi daar in het park. Toen alle bomen er nog waren had je er niet zo’n erg in. Maar nu is het echt een blokkendoos daar. Het neemt echt een plek in. Dat is wel jammer.” Ze heeft de moskee bezocht toen er een open dag was en vond het van binnen wel erg mooi.

44 Er is vanuit de wijkraad verzet geweest tegen de plek waar de moskee gebouwd zou worden, omdat de huidige plek te prominent in het park zou zijn, vertelt de 65-jarige man die voormalig wijkraadslid is. “En sinds het park gerenoveerd is, is dat helemaal zo. In de oude situatie viel het nog weg tussen de bomen, het valt nu wel erg op.” Maar hij is er niet zeker van of de plek de werkelijke rede van verzet tegen de moskee was. Wellicht was het een goede smoes om aversie tegen de moskee te maskeren. Hij is blij het geen ‘groot megalomaan wit gebouw’ is geworden. De moskee is, net als de moskee in Leiden, ontworpen door een architect uit de stad zelf. De man ziet de moskee ook meer als een ontmoetingsplaats. “Het is voornamelijk mannenruimte, een soort theehuis, mannen die roken.” Hij voelde zich aangekeken en niet helemaal welkom toen hij er een keer binnen kwam lopen. “Ja, die moskee, het blijft een vreemd ding hier in de samenleving.”

Zoals uit het bovenstaande blijkt, noemen de bewoners van Haarlem-Oost hele verschillende dingen op als ik vraag naar wat ze merken van de moskee en wat hun mening erover is. Zo blijft het overlast beperkt tot drukte en parkeerproblemen. Maar dit neemt niet weg dat de mensen soms negatief zijn over de moskee. Er zijn bewoners die de plek te prominent vinden of die het niet als een heiligdom zien, maar als een ontmoetingsplaats. Maar is dat per se verkeerd? Wel als de moslims hierdoor in hun gemeenschap blijven en het de integratie tegen gaat, vinden sommige bewoners. “Ze creëren zo wel hun eigen wereldje, dat kan een negatief punt zijn.”, vertelt een 27-jarige man. “Het is wel Nederland, geen moslimland. (…) Ik heb er niks tegen, maar het is wel belangrijk dat er ook wordt aangepast. En dat gebeurt niet.”, vindt een 57-jarige man. Dat vindt ook de 87-jarige vrouw als ik vraag wat ze van de moskee vindt. “Nou wel een beetje negatief. (…) Ik vind dat ze zich niet makkelijk aanpassen. Jullie wonen in Nederland, pas je dan een beetje aan. Ze blijven zo bij elkaar in hun eigen gemeenschap.”

Moslims en de islam

De inwoners van Haarlem-Oost blijken niet allemaal positief te zijn over de moskee.

Daarnaast vinden sommige dat het de integratie van de moslims tegen gaat. Wat vinden de bewoners verder van moslims en wat is hun mening over de islam? De toeloop van

allochtonen naar Haarlem-Oost speelt al langer dan de komst van de moskee. De wijken waren blank, maar veel Nederlanders zijn weggetrokken. Volgens een man (65) komt dit omdat ze niet naast buitenlanders willen wonen. Maar deze mensen kunnen niet goed motiveren waarom ze dat niet willen. Voor de man zelf maakt het niets uit, het heeft geen invloed op zijn woonplezier.

Een 72-jarige vrouw is niet tegen mensen die in de islam geloven. Ze zegt dat ze liever heeft dat ze geloven, in de moskee zitten en goede dingen leren dan dat ze gaan stelen. Ook een 71-jarige man is niet negatief over de moslims. Hij vindt het fantastisch dat

45 ze naar de moskee kunnen, die ze ook nog eens zelf bekostigd hebben. “Een positieve groep mensen die dat over heeft voor hun overtuiging.” Een man (62) maakt zich nog wel zorgen om het park. Er gaat volgens hem het gezoem in de buurt dat Turken en Marokkanen het hele park gaan opeisen. Hij zegt:

Dan gaan ze in park zitten picknicken. Met vloerkleden, tafels en stoelen. Dat kan gezellig zijn, maar er zijn ook mensen die hun hond uitlaten. Ze zijn weer niet zo op honden, dat vinden ze onrein. Daar kun je problemen over krijgen. De Nederlanders ja... daar gaan ze soms een beetje vervelend tegen doen. Er wordt geprovoceerd door de jongeren.

Hij is bang dat de allochtonen te veel samenscholen. Volgens een 57-jarige man zijn de allochtonen niet alleen zelf verantwoordelijk voor de samenscholing. Dat gebeurt ook door de overheid en de woningbouw die de mensen hier bij elkaar in de sociale huurwoningen zetten. Wat een 65-jarige man erg jammer vindt van de islam gemeenschap is dat ze zich niet