• No results found

J. VAN DIJK

In document *Vi iffe^ (pagina 50-62)

De zelfbesturende landschappen in de Residentie Timor en Onderhoorigheden,

L. J. VAN DIJK

(Vervolg en slot van pag. 540).

O E N A L E ( B o t i ) is in 1916, m e t Dehla, vereenigd tot één landschap Bolahaloe. De laatste r a d j a ' s van Oenale w a r e n : Messah Giri 1844— 1868; Jacob Messah Giri 1869—1895; Soleman Messah Giri 1896—1901; Tobias Messah Giri 1901—1911.

O E P A O (Boti) had als laatste r a d j a ' s : L i m a n Sjioen 1844 1868;

Josef Sjioen 1869—1896; Frederik Sjioen 1897—1912.

I n 1912 is Oepao m e t Benggo vereenigd tot één landschap Noesalai, onder b e s t u u r van Frederik Sjioen.

P A L E M A L A M B A ( S o e m b a ) had als laatste radja: Oemboe Wiendi T a n a n g Oendjoe 1893—1912.

I n 1912 is het, m e t Watoepele, vereenigd tot één landschap Melolo.

P A N D A I ( P a n t a r ) is o.a. geregeerd door de r a d j a ' s : S l a m a t 1848—

1877; Benhoekoe 1878—1900; Sinoe (wd.) 1901—1918.

I n 1918 is P a n d a i , m e t Blagar, vereenigd tot één landschap P a n t a r M a t a h a r i Naik.

P A N T A B M A T A H A B I N A I K ( P a n t a r ) is in 1918 ontstaan door de vereeniging van de landschappen Blagar en P a n d a i . H e t wordt b e s t u u r d door: Koliamang Wono 1919

P E K A T (Soembawa) is geregeerd door de volgende v o r s t e n : Intschied 1 6 7 5 — . . . ; Korreh (Abdoel Tjillih Mandarsjah Djeneli) 1707»—...;

Abdoel B a c h m a n 1 7 6 5 — . . . ; Abdoel Alim ...—1794; Abdoel M o h a m a d 1794—...; D e r a (Daeng Malaba) ...—1837.

H e t rijkje is in 1815 door eene uitbarsting van den berg Tam-bora geheel verwoest. I n 1886 is het .noordelijk gedeelte van P e k a t gevoegd bij Sanggar en het zuidelijk gedeelte bij D o m p o .

P O E B E M A N ( m e t E r a n a ) (Alor). D e laatste radja's zijn: Malaek-ari 1892—1917; Besi Lakoe 1918—...

B A I D J O E A ( S a w o e ) . Dit eiland is bestuurd door de volgende r a d j a ' s : A m a Messe Tarie 1830—1868; A m a Loni Koedji 1869—

1915; A m a Medo L a i 1916—1918.

I n 1918 is E a i Djoea gevoegd bij het landschap Sawoe.

E A E A (Soemba) is in 1915 toegevoegd aan h e t landschap Kodi Bengedo-Kodi Belagar.

E E X D I (Soemba) had als laatste r a d j a ' s : Oemboe H i n a M a r o e m a t a alias Oemboe H i n a H a d o e 1893—1918; Oemboe Lili Kani Praing, ook genaamd Oemboe Earaloenggi 1918—...

I n 1912 is Bendi vergroot m e t een deel van het landschap Menjeli, terwijl het in dat jaar bij Waidjeloe gevoegde andere deel van Menjeli in 1916 eveneens bij Bendi is gevoegd.

B E N G G O (Eoti) is o.a. geregeerd door de r a d j a ' s : B a y A m a Taelima 1830—1873; Nahoen Leli 1874—1877; Talima Daoed 1878—1888;

P e t r u s N a h o e m Leli 1889—1911.

Sedert 1912 is Benggo vereenigd m e t Oepao tot één landschap Noesalai.

I Î I O E N G ( F l o r e s ) . B a d j a ' s van Eioeng zijn: Dondo Poea Eenggo 1890—1893; Sila Poea P e t t e r 1894—1917; P o t t e r Sila, ook ge-n a a m d Poea M i m a k 1917—...

B O E A ( S o e m b a ) . Badja van E o e a was o.a.: Oemboe Sau 1892—

1897.

I n 1913 is E o e a gevoegd bij W a n o k a k a .

B O T E T A L A D A (Eoti) is in 1918 gevormd door samenvoeging van de landschappen Korbafo, Lomakoli en Karadjaän I V ; in 1919 is Lelenoek er aan toegevoegd. De eerste radja is: Christiaan J e r e m i e s Michiel Amalo 1918—...

S A X G G A B (Soembawa) bestaat uit de kampongs B l a m b o , Tloko en Koré zoomede (sedert 1866) uit het noordelijk gedeelte van de in 1815 verwoeste rijkjes T a m b o r a en P e k a t . H e t sloot in 1858 het eerste contract m e t H o l l a n d . H e t rijkje is door de volgende vorsten b e s t u u r d : Kalongkong H a s a n Oedhi ...—1704; D a i n g P a m a l i e 1 7 0 4 — . . . ; Mohamed Dja H o a t a n g 1 7 6 5 — . . . ; Adam Saphie Oellah ...—1790; M o h a m e d Soleiman 1790—1805; I s m a e l Ali Loe Djang 1 8 0 5 — . . . ; D a e n g Malaba . . . — 1 8 4 5 ; Karie D a e n g Leo (regent) 1845—1850; Mangga Daeng M a n a s s e 1850—1869;

L a - K a m e n a D a e n g Andjong 1869—1900; Abdullah 1900—...

S A W O E ( S a w o e ) , in 1915 o n t s t a a n door samenvoeging van de land-schappen Seba, Mesara en Timoe, is in 1918 vergroot m e t de landschappen L i a E en E a i Djoea. De eerste radja van Sawoe i s : Samuel T h o m a s Djawa 1916—...

S E B A (Sawoe) is geregeerd door de volgende r a d j a ' s : Ama Loni

620

Djara 1830—1859; A m a D i m a Talo 1859—1863; A m a Nia Djawa 1864—1868; A m a Doekoe Kahoe 1869—1881; L a z a r u s Eoaie D j a w a1) 1882—1889; Alexander E i h i Djawa 1890—1901; Elias Loedji E a d j a Pono 1901—1906; S a m u e l T h o m a s D j a w a 1907—

1915.

I n 1915 is Seba, m e t eenige andere landschappen, gevormd t o t één landschap Sawoe, onder b e s t u u r van S a m u e l T h o m a s Djawa voornoemd.

SLLAWANG (Timor) h a d als radja's aan het bewind: Nai Atok 1834—...; Datoe Maoek 1900—1914; Ani Berek 1914—1916.

I n 1916 is Silawang, m e t eenige andere landschappen, ver-eenigd t o t h e t nieuwe landschap Beloe Tassi F e t t o h .

S I K K A (Flores) is in 1851 door P o r t u g a l aan Nederland afgestaan.

E a d j a ' s v a n Sikka zijn: Domingo — ; Louis — ; T h o m a s ...—

1878; André Ximines da Silva 1878—1898; J o s e p h u s da Silva alias Non Meak 1898—1921; T h o m a s da Silva 1922—....

S O E D O B (Soemba) is in 1913 gevoegd bij h e t landschap L e w a . H e t is het l a a t s t bestuurd door den radja van Taboendoeng: Oem-boe Toenggoe Namoe P a r a i n g 1901—1913.

S O E M B A W A ( S o e m b a w a ) sloot het eerste contract m e t H o l l a n d in 1674. H e t bestaat uit een deel van het eiland Soembawa, n a m e -lijk alles t e n westen van het landschap Dompo, benevens de eilanden Dewa, Boeraang, E a k i t , Depi, Tai Kebo, L i p a n , San-tigi, Natoe, Dempoe, Tangar, Tapan, Ngali, B a t o e , Liang, Den-gar, Majo, Medang, K r a m a t , Kramoedoe, P a n d j a n g , E a n g e , Kaoeng, Kalong, L a w a n g , Bilang, Kili, P a s a r a n , Oelar, B a t o e , Njamoe, Poejin, Eadja Kepeng en Koewoe. Soembawa erkende in 1858 de Nederlandsche souvereiniteit. S u l t a n s van Soembawa zijn: Datoe Loka 1 7 0 1 — . . . ; D a t o e Taliwang ...—1734; M o h a m e d K a h a n Oedien 1734—1758; Krain Ajan Djene (sultane) 1758—

1762; Datoe Tjerewe 1762—1763; M a p p a Tjonga (Moestapha) — : H a s a n Eachied . . . — 1 7 9 1 ; Saijeh Oedin (sultane) 1791—1796;

M o h a m a d Kahaloedingsa 1 7 9 6 — . . . ; Manjarala 1820—...; Ama-roellah 1837—1883; Mohamed Djalaoedin 1883—...

S O N B A I T (GEOOT-) (Timor) besloeg bijna geheel Zuid-Timor. De laatste keizers (leoerai's) w a r e n : Daniel Taffi 1 7 5 6 — . . . : Nia Sobeh ...—1868; Nassoe Molloh 1870—1885.

N a den dood van Nassoe Molloh is h e t rijk uiteengevallen in de landschappen Amakono en Mollo.

S O N B A I T ( K L E I N - ) ( T i m o r ) . Keizers (leoerai's) van dit rijkje - w a r e n : Messin Nisnoni 1842—1866; Pieter Messi Nisnoni 1867—

J) Broeder van Arna Loedji Dimoe van Melolo.

1875; Isoe Nisnoni 1875—1890; Sait Mis Nisnoni 1891—1904;

B a s t i a a n Mis Nisnoni 1905—1911.

I n 1907 is Klein-Sonbait, m e t eenige andere landschappen, vereenigd tot h e t landschap Koepang.

T A I M A N O E K (Soemba) is de vroegere n a a m van K a n a t a n g . T A B E N O E (Timor) is geregeerd door de volgende r a d j a ' s : Nai Kobe

1756; Nai Nobeh 1850—1873; H a n o c h Tanof 1874—1895; Jacob Tanof 1896—1901; Daoed H a n o c h Tanof 1902—1917.

I n 1917 is Tabenoe, m e t eenige andere landschappen, ge-vormd t o t één nieuw landschap Koepang, onder Daoed H a n o c h Tanof, die echter spoedig overleed en opgevolgd is door Nico-laas Nisnoni.

T A B O E N D O E N G (Soemba) is geregeerd door de r a d j a ' s : Oemboe Woongi S a m a Tain 1892—1897; Oemboe Toenggoe N a m o e Paraing 1900—1918; Oemboe Ndai Biti Ata 1918—...

V a n 1901—1913 was Toenggoe Namoe Paraing tevens bestuur-der van do landstreken K a m b e r a , B a t a Kapedoc, Soedoe en Kadoemboe.

T A H A K A I (Timor) is, na afstand door Portugal, in 1916 gevoegd bij h e t landschap Beloe Tassi F e t t o h .

TAK ATP (Timor) behoorde vroeger t o t het rijk Oroot-Sonbait. D e l a a t s t e bestuurder van Takaip is: Nai Eai Taiboko ...—1912.

I n 1912 is Takaip, m e t eenige andere landschappen, gevormd t o t één nieuw landschap E a t o e Beo.

T A L A E (Eoti) had o.a. de volgende radja's aan het bewind: P e n a D e t a n 1830—1868; Jacob P e n a D e t a n 1869—1889; I s a k Jacob P e n a D e t a n 1890—...; P e t r u s Mezak Saudalé ...—1911.

I n 1911 is T a l a E , m e t Bole, Keka en Bokai, vereenigd tot één landschap Karadjaän A m p a t .

T A M B O E A (Soembawa) is door de volgende vorsten b e s t u u r d : Kalonkong 1675; Diamaloedin ...—1687; Nila an eddin 1687—

1701; D a m a l a (Daeng M a m a n g o n ) 1701—1726; Abdoel E a c h -m a n 1726—1748; Djenelie Kadingding 1748; Abdoel Said 1 7 4 8 — . . . ; Abdoel E a c h i d Tadjoel Arifin 1792—1800; Mohamed Tadjoel Masahor 1800—1801; Abdoel Ga.frer 1 8 0 1 — . . . ; Bolo Marso . . . — 1 8 4 3 ; Amarola 1843—...

I n 1815 is het rijkje door eene uitbarsting van den berg Tambora geheel verwoest. I n 1866 is het zuidelijk gedeelte van T a m -bora gevoegd bij D o m p o en het noordelijk gedeelte bij Sanggar.

T A N A H M A E I N G E (Soemba) had als radja aan het bewind o.a.:

Oemboe Dingleatoe 1892—1902; E a t o e Dingleatoe 1903—1913.

I n 1913 is het bij Wadjewa gevoegd.

T A N A H K O E N O E V (Flores) is in 1915 ontstaan, door de samen-voeging van de landschappen Nggela, Wolo Djita, Mboeli, Ndoeri

622

en L i s e . De eerste radja i s : Rasi Wanggo, alias P i u s 1915—1924.

I n 1924 is het landschap m e t h e t landschap Ndona en de E n d e ' s e h e gemeenschappen B o a Feo en Mao Tenda vereenigd t o t één landschap Lio.

T A N A H E E A (Flores) is geregeerd door: Kakadoepa alias Oewa R a m b a ...—1916; Hadji Abdul Madjid, ook g e n a a m d Adji bin K a l a m a ( w a a r n e m e n d , tijdens de minderjarigheid van den radja Oete) 1917—1923.

I n 1924 is h e t landschap opgeheven en zijn gebied verdeeld over de landschappen E n d e en Nageh.

T A N A H E I W O E (Soemba) is in 1913, m e t Bola B o k a t en Memboro, vereenigd t o t één landschap Memboro.

T E F N A I (Timor) is geregeerd door: Sane Atoean, N o m e s W a â t , Oni W i t i Molo, E n B a n i , Koene P a u t o l a k en Taset None ...—1912.

I n 1912 is Tefnai, m e t eenige andere landschappen, vereenigd t o t één landschap E a t o e Leo.

T E R M A N O E (Boti) is geregeerd door de volgende r a d j a ' s : Fanggi-dai Kloek 1852—1859; Michiel Keloeana 1860—1875; S t e p h a n u s P a u l u s Amalo 1876—1887; Salmon Pella 1888—1892; J o h a n -nes J e r e m i a s Amalo 1894—1908 ; J o h a n n e s J e r e m i e s Michiel Amalo 1909—1912.

I n 1912 is Termanoe vereenigd m e t B a ä tot één landschap Lomakoli, hetwelk in 1918, m e t eenige andere landschappen, is samengevoegd tot één landschap Rote Talada, onder b e s t u u r van J o h a n n e s J e r e m i a s Michiel Amalo.

T H I E (Roti) is door de volgende radja's b e s t u u r d : Thobias Mes-safe 1844—1853; B a t o e M o E 1854—1859; P a u l u s Messak 1860—

1881; J o n a s Nicolaas Messak 1882—1907; Salmoen Messak 1909—1917; David Jacobis Messak 1918—1922; Christiaan J e r e m i a s Michiel Amalo (tijd.) J) 1922—...

T I M O E (Sawoe) had als laatste r a d j a ' s : Ama Sillie Saba 1851—

1858; Ama L a i D a g a 1859—1868; A m a Piga D j a r a alias E d u a r d D j a r a Soedji 1869—1910.

I n 1911 k w a m Timoe m e t Seba onder één bestuurder ( S a m u e l T h o m a s Djawa van S e b a ) . I n 1915 werden Timoe, Seba en Mesara vereenigd t o t één landschap Sawoe.

TRONGr (Adoenara) is b e s t u u r d door: M a u k e m a t 1851—1857:

Liwang 1858—1877 ; P a t i m a n a Pekok 1878—1879 ; K a m A Liwan 1880—1891; P a t i e n g Belo 1892—1920; Kapitan Poera 1 9 2 1 — . . .

*) Bestuurder van Rote Talada.

W A D J E W A ( S o e m b a ) . De laatste radja's zijn: Oemboe Ngilaki-i 1892—1912; Oemboe P a t i 1912—...

T a n a h Maringe is in 1913 aan Wadjewa toegevoegd.

W A I B A N G G A (Soemba) is in 1913 bij Laoeli gevoegd.

W A I D J E L O E ( S o e m b a ) . E a d j a ' s zijn: Oemboe Gaba 1892—1898;

Oemboe Tangga Teoel Atakawawo 1899—...

Van 1912—1916 was een deel van Menjeli aan Waidjeloe toe-gevoegd, w a a r n a dat deel n a a r E e n d i overging.

W A I K A L E (Timor) is in 1916, m e t eenige andere landschappen, ver-eenigd t o t het nieuwe landschap Malakka. Do laatste radja van Waikale w a s : B a r i a Nahak.

"VVAIWIKO (Timor) is in 1916, m e t eenige andere landschappen, vereenigd t o t het nieuwe landschap Malakka. De laatste radja van Waiwiko w a s : Kaberan Dok.

WANOKAKA ( S o e m b a ) . E a d j a ' s van W a n o k a k a zijn: Loedjoe M e r a m b a Dangoe ...—1912; Bodjoe P a d e d a 1915—...

I n 1913 is W a n o k a k a vergroot m e t het landschap E o e a . W A T O E P E L E (Soemba) is in 1912, m e t P a l e m a l a m b a , vereenigd

tot één landschap Melolo. De laatste radja van Watoepele was:

Oemboe H i a H a m a t a k e .

W O L O D J ITA (Flores) is in 1915, m e t eenige andere landschappen, vereenigd tot één nieuw landschap Tanahkoenoe Y.

V A R I A .

H E T A M E E I K A A N S C H - N E D E B L A N D S C H G E E N S G E S C H I L . I n h e t artikel, betreffende het geschil over het eiland Miangas, op-genomen in D. I. G. van Februari, werd reeds melding g e m a a k t van een vondst in het Landsarchief te Weltevreden (blz. 130, zie ook Mei-aflevering, blz. 427), die h e t bewijs heeft gebracht, dat Miangas in 1800 al t o t het Nederlandsch territoir behoorde. E e n nader bericht voegt hieraan toe, dat het eilandje vroeger heeft toebehoord aan E a d j a Taboekan, wiens gebied een deel van de bezittingen van den Neder-landschen s t a a t is geworden na de likwidatie v a n de Oost-Indische Compagnie. Hierin ligt dan zelfs opgesloten, dat het voordien ook al tot het gebied der Compagnie gerekend werd.

N E D E E L A N D - I N D I Ë EN H E T INTERNATIONAAL P E N I T E N T I A I R CONGRES.

Ook in verband m e t het in deze aflevering van D. I. G. voor-komend artikel: I s ook voor Indië een psychopathen-wet noodig?, van de h a n d van den heer J . E. C. Nienhuis, lijkt 't van bijzonder belang hier aandacht te vragen voor het in Augustus a.s. te L o n d e n te houden Internationaal Penitentiair Congres. Tot de daarvoor offi-cieel aangewezen vertegenwoordigers van de Nederlandsche regeering behoort de heer Nienhuis.

Niet lang geleden, in M a a r t of April j . 1 . , gaven de Indische bladen het antwoord van de Indische Regeering op eenige door het Volks-raadlid, den heer Aay gestelde vragen over het benoemen van vertegenwoordigers der Indische Eegeering ter bijwoning van I n t e r n a -tionale Congressen waar onderwerpen worden behandeld, die ook voor Indië van belang zijn. De Indische Eegeering heeft toen o.m. gezegd, dat de s t a a t s r e c h t e l i j k e verhouding tusschen Nederland en Indië niet toeliet afzonderlijke vertegenwoordigers van de Indische Eegeering te benoemen. H e t was echter den l a a t s t e n tijd gebruik en hiermede zou worden voortgegaan, h e t daarheen te leiden, dat bij elle Inter-nationale Congressen als onderwerpelijk bedoeld steeds onder de ver-tegenwoordigers der Nederlandsche Eegeering i e m a n d zou zijn m e t Indische ervaring van de te behandelen onderwerpen.

D a t het de Indische Eegeering ernst was m e t deze toezegging is ook t h a n s weer gebleken. H e t is op H a a r voorstel, d a t de heer Nien-huis bij K . B . van 27 Mei j . 1 . benoemd is t o t vertegenwoordiger van de Nederlandsche Eegeering bij het in Augustus t e houden 9de Inter-nationale Penitentiaire Congres. Bij de vorige 8 congressen was dit nog niet gebeurd, hierbij zij echter ook aangeteekend, dat het laatste congres in 1905 is gehouden en h e t Gevangeniswezen in Neder-landsch-Indië toen nog niet gereorganiseerd was.

P A P A VAN D E E S T E U E .

De directeur van het Opvoedingsgesticht „ O r a n j e - N a s s a u " te Magelang, de bekende papa van der Steur heeft 't hier volgende aan eenige bladen doen toekomen.

Indien God mij het leven spaart hoop ik 10 J u l i e.k. mijn 60sten verjaardag t e vieren, w a a r v a n ik 32 jaren in Indië gewerkt heb. Deze en gene heeft mij gevraagd, of ik ook een wensch h a d tegen dien tijd. J a ! Uitdrukkelijk verzoek ik elk, die dit leest mij niets voor dingen, welke ik toch niet gebruiken k a n , te geven. Ik heb liever niets voor mezelf. M a a r hier hebt gij een wensch. I k h a d vroeger h e t geluk twee fondsen te k u n n e n vormen voor mijn gesticht: een Suppletie-fonds, en een Studiefonds; van dat Studiefonds hebben wij t o t heden alleen de rente gebruikt, m a a r van het Suppletiefonds hebben wij gedurende de laatste moeilijke jaren veel geplukt; voor de tekorten, alleen in 1924 gebruikten wij f 17,000 van het Suppletiefonds, zoo ben ik er in één jaar geheel door, daar is het ook voor. Edoch, h e t is verbazend ingekrompen. N u heb ik dezen wensch. L a a t elk, die dit kan, mij op mijn 60sten verjaardag als een geheel extra gift 60 centen geven voor mijn Suppletiefonds, m a a r dan ook liefst alleen omstreeks die d a t u m . Wie k a n dat nu niet d o e n ? E r zijn m a a r weinig menschen, welke d a t niet k u n n e n en als zeer velen dit doen, dan wordt het een kapitaaltje, waar ik in tijd van nood, weer uit kan p u t t e n : M a a r h e t beste is dan, dat bijvoorbeeld groepjes van 10 m e n s c h e n elk 60 cent geven en op een postwissel verzenden. J a m m e r van de port als elk 60 cent alleen s t u u r t . Ik heb nu 800 kinderen en ieder begrijpt, hoe-veel daarvoor noodig is en ook, dat voor zulk een groot gesticht een Suppletiefonds geen overdaad, en versterking van dit fonds urgent is.

Mocht er deze of gene rijke zijn, die denkt d a t h e t een beleediging is 00 cent te vragen en die iets bepaalds wil geven, welnu ik heb nog een wensch en dat is niet een personen auto, geen luxe ding, m a a r een vrachtauto, die wil ik wel g a a r n e hebben. Ten eerste voor de menage-inkoop op de passer voor 800 kinderen, t e n tweede om

goede-40

626

ren van het station te halen, ten derde om in vacantiedagen een paar banken op te zetten voor bijvoorbeeld een 20-tal kinderen voor uit-stapjes, vervolgens om werkstukken te halen en thuis te brengen. Ik leid dan een jongen op om t e chauffeeren en als deze jongen bekwaam is, weer een ander, zoo leert een aantal smidsjongens een v r a c h t a u t o besturen.

L a a t n u eens niemand vragen: ,,Is P a van der Steur Roomsen of-P r o t e s t a n t s c h , Gereformeerd of M o d e r n ? " , m a a r alleen helpen aan die twee dingen: versterking van het Suppletiefonds door 60 cent te geven en eene v r a c h t a u t o . E l k e e n weet dat ik P r o t e s t a n t s c h e Gods-d i e n s t l e r a a r ben m a a r ik voeGods-d Gods-de kinGods-deren niet Sectarisch op. Vrij-heid blijVrij-heid. L a a t elk als hij groot is God dienen naar de inspraak van eigen h a r t . I k leer ze, dat de Godsdienst de bron is van deugd en moed, van zielenadel, de hefboom om zich op te heffen boven het stof. E n verder. De eenige troost in leven en in sterven. D a a r kan i m m e r s elk welwillend mensch in helpen welke richting hij of zij ook toe gedaan is, " . . .

G a a r n e steunen wij het verzoek van den m a n , die zooveel deed voor degenen, die in Indië het slachtoffer zijn van anderer gebrek f a n ver-antwoordelijkheidsgevoel.

I n Nederland hebben de redactie van Het Vaderland en het H . B . van de Vereeniging „Oost en W e s t " zich bereid verklaard gelden in ontvangst te n e m e n . . . .

H E T I N D I S C H E G O E D E E E N G E L D .

De Ondernemersraad voor Nederlandsch-Indië heeft n a a r aanleiding van de ontwerp-ordonnantie op het goederengeld en van het daarbij behoorende „ a l g e m e e n goederengeld-reglement" een adres gericht tot den minister van koloniën.

H e t hoofdbezwaar van den Ondernemersraad tegen de ontworpen ordonnantie is, dat m e n aan de h a n d daarvan in het minst niet kan n a g a a n , welke de financieele consequenties dezer heffing voor den handel zullen zijn.

Dit ontwerp blijft het antwoord schuldig op adle vragen van essen-tieel belang, zooals: in welke havens het goederengeld geheven zal worden; welke goederen er aan zullen zijn onderworpen; volgens welk tarief het recht geheven zal worden; of er klassificatie zal zijn, en, zoo ja, welke grondslag daarbij gelden z a l ; volgens welk criterium de bijzondere vrijstellingen van het recht zullen k u n n e n worden ver-leend, en of voor sommige soorten van goederen een andere maatstaf voor de bepaling der hoeveelheid zal k u n n e n worden aangewezen.

De Ondernemersraad m e e n t zijn principieele bezwaren tegen deze heffing, welke reeds eerder ter kennis van den minister werden ge-bracht, onverkort t e m o e t e n h a n d h a v e n . Die bezwaren zijn in geen enkel opzicht ondervangen door de voorgestelde uitwerking der rege-ling. Integendeel, zij zijn er door vergroot. Dit ontwerp demonstreert helderder dan eenig theoretisch betoog de groote staatsrechtelijke en economische gevaren aan deze heffing verbonden. H e t zal ondanks eventueele pogingen tot verbetering, n a a r het oordeel van den raad, steeds blijven lijden aan zijn vitium originis.

„ P E B S I N G G A H A N " ,

tehuis voor N.-I. bedienden in den Haag (v. Boetzelaerlaan 2).

Over deze, door de Ver. Oost en W e s t in het leven geroepen, in-stelling, brengt het Kol. Wkbl. van 11 J u n i het verslag 1924. H e t k o m t ons n u t t i g voor er 't een en ander aan te ontleenen, om het be-staan en de werkwijze van deze, door h e t Eijk gesubsidieerde, in-richting in al r u i m e r kring te doen waardeeren.

Financiën. D e gezamenlijke inkomsten bedroegen f 10.848.70 en do uitgaven f 10.677.42, zoodat de exploitatierekening sloot m e t een voordeelig saldo van f 171.28.

Huisvesting. I n 1924 werden in het Tehuis 101 bedienden voor-korter of langer tijd opgenomen, n.1. 92 vrouwelijke en 9 mannelijke.

I n 1923 waren deze getallen respectievelijk 107 en 11. H e t gezamen-lijk aantal verblijfdagen bedroeg 2837, tegen 2730 in het vorige jaar.

De gezondheidstoestand was weder g u n s t i g ; slechts voor één baboe moest opneming in het Stedelijk Ziekenhuis worden gevraagd.

Gezellig Samenzijn. Bij gebreke van genoegzame gelegenheid om in betrekking n a a r Indië terug t e keeren was het aantal bedienden, dat in noodhulpdiensten in 's-Gravenhage werkzaam was, dit jaar nog al groot, m e t het gevolg dat de recreatiezaal des avonds voller was dan ooit; h e t gebeurde vaak dat er in de veertig bijeen waren. Bij bijzondere gelegenheid, als bijv. Nieuwjaar, s l a m a t a n s voor n a a r Indië terugkeerende baboes of ter herdenking v a n in Den H a a g overleden bedienden, waren er m e e r m a l e n over de 70 bijeen.

Arbeidsbeurs. De. opgenomen bedienden zijn, op enkele uitzonde-ringen na, allen door tussehenkomst van het Tehuis aan een familie voor de terugreis geholpen. De uitzonderingen betreffen één jongen en twee baboes die voor rekening van de families, waarmede zij her-waarts gekomen waren, als passagiers n a a r Indië zijn teruggekeerd;

en één baboe, die niet m e e r in s t a a t was dienst te doen en daarom

628

als zijnde zonder middel van bestaan, voor rekening van het Depar-t e m e n Depar-t van Koloniën, n a a r h a a r land is Depar-teruggezonden.

I n totaal k w a m e n 420 aanvragen om bedienden binnen. Aan die om een baboe voor de terugreis kon bijna altijd worden voldaan;

slechts wanneer een baboe verlangd werd, die zonder handgeld wilde meegaan, kon het Tehuis niet altijd helpen. Daarentegen kon aan aanvragen om een baboe voor noodhulp hier te lande lang niet altijd worden voldaan. De vraag n a a r die baboes overtreft nog steeds verre het aanbod.

Hulp en Raad. Voor verschillende gevallen waarbij sprake was van mishandeling van baboes, inhouding van loon, te zwaar werk, opgesloten houden in huis e.a. is de t u s s c h e n k o m s t van „Persing-g a h a n " zelden, tever„Persing-geefs in„Persing-geroepen. Om„Persing-gekeerd echter ook voor klachten o m t r e n t misdraging, oneerlijkheid, luiheid en onbetrouw-baarheid van bedienden. Sommigen waren daarom zelfs uit h u n dienst ontslagen en moesten derhalve in het Tehuis opgenomen wor-den. Soms werd een baboe zwervende gevonden en door de politie of door andere naar Persinggahan gebracht.

Uit de voorbeelden, welke het verslag ter illustratie opneemt, blijkt d a t de werkzaamheid zich niet uitsluitend tot h e t tehuis in den H a a g beperkt, m a a r tot zekere hoogte een toeziende voogdijschap over de- Indische bedienden in het geheele land omvat.

D O C U M E N T A I R E F I L M S VAN N E D E B L A N D S C H - I N D I Ë . De wenschelijkheid onze koloniën, meer in h e t bijzonder Neder-landsch-Oost-Indië, wat betreft land en volk in film t e brengen, is zoo-hier t e lande als in Indië zelf, jaren t e r u g reeds herhaaldelijk te kennen gegeven.

Eenige bekende personen in ons land hebben gemeend dat t h a n s h e t tijdstip aangebroken is te meer daar veel in Indië aan h e t verdwijnen is, om stappen te doen tot de oprichting van de N . V . Nederlandsch-Indische F i l m Maatschappij, m e t een maatschappelijk kapitaal van f 200,000, w a a t v a n de helft geplaatst.

De raad van commissarissen van de N . V . b e s t a a t uit de volgende personen: H . B . A. Swart, luit.generaal b . d . , oud-vice-president

van den raad van Indië, p r e s . ; Ir. L . J . M . Feber, lid der Tweede K a m e r , secretaris; Ir. M. C. E . B o n g a e r t s , hoofdingenieur-directeur van den Bijkswaterstaat, lid der Tweede K a m e r ; G. J . H o u t s m a , oud-president van de Factory der Ned. Handel-Mij., oud-directeur van de B a n k voor I n d i ë ; A. Voskuil, oud-gedelegeerde in Neder-landsch-Indië der Mij. S e n t a n e n Lor c.s. ; W . H . Idzerda,

oud-pri-vaat-docent in de Fotografie aan de Technische Hoogeschool te Delft, terwijl t o t directeur is gekozen de heer B . D . Ochse, directeur der N.V. Nederlandsche Maatschappij voor Cinematografie, Filmfabriek Polygoon te H a a r l e m .

D e heer L . van V u u r e n , oud-directeur van het Encyclopaedisch B u r e a u v a n Nederlandsch-Indië, lector aan de gemeentelijke univer-siteit te A m s t e r d a m , verklaarde zich bereid als adviseur van de Neder-landsch-Indische F i l m Mij. op te treden.

De minister van Binnenl. Zaken en L a n d b o u w en die van Onder-wijs, K u n s t e n en Wetenschappen, hebben h u n sympathie en moreelen steun toegezegd, terwijl de minister van Koloniën zijn volle mede-werking heeft toegezegd in dier voege, d a t hij zich bereid heeft ver-klaard de Mij. te introduceeren bij de Indische regeering.

D e cinematografische werkzaamheden in lndië zullen worden uit-gevoerd door den bekenden film-operatuur T. A. Ochse.

E . S,

MAANDELIJKSCHE REVUE VAN BROCHURES EN VAN

In document *Vi iffe^ (pagina 50-62)