J: Ik heb van Bram de Ronde vernomen dat u betrokken bent bij IMAGINE 2020 en de 7 Square
Endeavour projecten, kunt u toelichten wat u functie precies is binnen de Rotterdamse
schouwburg en welke werkzaamheden u verricht?
JdL: Ja, IMAGINE 2020 in die zin niet zo, dat is een euh, samenwerkingsverband tussen diverse podia en gezelschappen in Europa die zichzelf tot doel gesteld hebben om een duurzame wereld onder de aandacht te brengen door evenementen te organiseren of de eigen organisatie zo in te richten dat je duurzamer bent of een bijdrage levert aan duurzaamheid. Dat is vooral een onderdeel wat bij ons onder de programmering thuis hoort. Maar daar werk ik, doordat ik hier de portefeuille duurzaamheid heb, wel heel erg mee samen, hè. Wat wij hier doen, om een voorbeeld te geven, een ondertekening van een samenwerkingsverband, voor 7 Square Endeavour gebeurde hier in de schouwburg en daar is een hele dag omheen georganiseerd met ons huisgezelschap Wunderbaum en de programmering rond ook het thema duurzaamheid. Dus die samenwerking is er zeker, alleen ik ben niet verantwoordelijk voor IMAGINE 2020.
J: Maar u weet wel veel van dit project af en kunt er wel wat over toelichten. JvD: Ja inmiddels weet ik er wel veel van af ja.
J: Maar 7 Square Endeavour is wel echt uw project?
JvD: Ja dat hebben Bert Determann, de zakelijk directeur, en ik geïnitieerd. Dat is een
samenwerkingsverband tussen inmiddels acht grote partijen, De Doelen, de Rotterdamse Schouwburg, Hoogheemraadschap van Schieland en Krimpenerwaard, gemeente Rotterdam, TNO, Arcadis, Eneco, Imtech en Dura Vermeer.
J: Dat is een hele lijst.
JvD: Ja, en daar zit, die hebben hem niet ondertekend, maar omdat de Rotterdamse Schouwburg en de Doelen daar bestuursleden van zijn, euh, is er ook een samenwerking met de vereniging verenigd schouwburgplein. Daar zitten weer vertegenwoordigers van de VVE’s, vastgoedeigenaren en ondernemers in. En euh, het project is net gestart, 28 april is de samenwerking ondertekend, en euh, wij zijn nu bezig met een inventarisatieronde, dat gebeurt op twee manieren, 1. Wat staan er aan gebouwen en infrastructuren, en wat is het energieverbruik, wat zijn de kerngetallen daarvan en 2. Hoe is de omgeving, hoe ziet die in elkaar kwa bewoners, vastgoedeigenaren en ondernemers, hoe zijn die al georganiseerd en hoe kunnen we die voor dit project en voor een heleboel andere dingen, beter organiseren voor de toekomst. Met als doel om niet alleen te verduurzamen, maar om een beter stukje Rotterdam te maken. En dat gaat natuurlijk over veel meer aspecten dan alleen minder
energieverbruiken of groene energie opwekken en gebruiken. Het gaat ook over, hoe richt je je leefomgeving in, het is natuurlijk ook zo, diverse onderzoeken van de laatste jaren tonen aan dat mensen eigenlijk helemaal niet gelukkig kunnen worden in een versteende omgeving en wat doe je daar dan aan, dat is dan een beetje de vraag. Euh, wij willen integraal project omdat wij er in geloven dat je niet overal pleistertjes op kunt plakken, als je het een oplost wil dat niet zeggen dat het allemaal beter is geworden. Sterker nog, wij denken dat één plus één, drie is omdat, als je thermisch de isolatie wilt verbeteren, kun je ook nadenken over wateropslag, dus het scheiden van regenwater van riolering en kun je ook nadenken over groen op de daken of juist zonnepanelen op de daken. En als je over zonnepanelen denkt, kun je misschien beter nadenken niet over elektrische voltarische want die zijn niet cradle to cradle uitgevoerd, maar kun je misschien beter over andere soort panelen wat zonlicht vangt en omzet in warmte nadenken. Die zijn nieuw, die zijn wel cradle to cradle en die gaan
levenslang mee. Die zijn wel veel duurder, maar hebben een veel beter perspectief. Dat soort ideeën en gedachten over hoe je dingen aan elkaar hangt en in verband van elkaar ziet, daar gaat 7 Square
Endeavour over.
J: En dan met name dus echt hier rondom het Schouwburgplein. JvD: Ja, echt alles rondom het Schouwburgplein.
J: En ik begreep, dat wat ik op internet las, dat er ook een verbinding is met andere wereldpleinen?
JvD: Ja, dat is het internationale deel van het project. En dat is in een apart verband geregeld. Wij gaan met, Arcadis heeft Big Urban Cliënt project lopen, en dat is een soort euh, kennisuitwisselingsproject waarbij alle, of eigenlijk een heleboel grote steden in de wereld, euh, informatie met elkaar delen over
hoe je toekomstproof wordt. Wij willen daar in mee gaan lopen met dit project, als een soort highlight project, of hoe je het ook wilt noemen, en wij zoeken 6 andere havensteden in de wereld die een plein waaraan een culturele instelling staat, om hetzelfde te gaan doen als wij hier doen.
J: Die zijn nog niet gevonden begrijp ik?
JvD: Daar zijn we nu over in onderhandeling. We hebben eerst op deze locatie een project opgezet, en de volgende stap is dat het internationale deel ook georganiseerd wordt. En dat doen we met Arcadis. J: Kunt u al zeggen aan welke steden jullie zitten te denken?
JvD: San Paolo en Shanghai wordt aan gedacht, en Los Angeles wordt aan gedacht. Er is ook een andere longlist, maar vooral Arcadis heeft daar ideeën over. Daar moeten we eerst met hun nog over nadenken.
J: Ja, dus het is eerst de bedoeling dat het hier goed wordt opgezet en voordat het ...
JvD: Nou, ja voor een deel, maar aan de andere kant ook, dit initiatief is opgezet nu, het moet nu verder georganiseerd worden en euh de eerste successen boeken, maar nu het er staat kun je verder praten met andere steden en daar hè..ik bedoel de gemeente Rotterdam heeft een gesprek gehad met Los Angeles en daar is dit even ter sprake gekomen en euh wellicht is dat de eerste waar we
gemakkelijk mee kunnen praten omdat ook voor elkaar te krijgen.
J: Krijgen jullie daar ook subsidie voor vanuit Europese fondsen?
JvD: Tot nu toe is het daar niet mee begonnen, met een subsidieaanvraag, maar dat is natuurlijk wel het idee erachter en het gaat vooral over ontwikkelingssubsidies, dat betekend ons idee is ook dat we hier nieuwe dingen gaan doen, die nog niet gedaan zijn, technieken die nog niet voldoende
uitontwikkeld zijn, om echt in de markt gezet te worden. Wat wij willen is dat wij hier nieuwe dingen doen, die uit ontwikkelen waardoor er een business model voor dat product of voor die vorm of samenwerkingsvorm ook echt na ons is ontwikkeld en gebruikt kan worden. Dat is het idee van dit project. Dus je kunt als je zoiets doet, kun je zoiets doen omdat je zegt, we moeten verduurzamen en kijken wat er te koop is in de wereld en dat gaan we vast doen, maar wij zijn een stapje verder gegaan en gezegd, wij denken dat het een boost moet krijgen, onze wereld anders inrichten en dat kun je alleen maar doen als je er ook voor gaat om innovatief te zijn en dingen anders aan te pakken en nieuwe technieken te gebruiken die nog nooit ergens gebruikt zijn. Dat geeft een boost, aan verduurzaming of het verbeteren van de wereld.
J: De focus ligt dus heel erg op techniek en nieuwe innovatieve technieken?
JvD: Nee daar ligt de focus niet op. Ik denk dat de kracht van 7 Square Endeavour echt is dat wij nieuwe manieren van samenwerken gaan ontdekken. Ik kan mij voorstellen dat hier over tien jaar de gemeente als regievoerder op het plein euh, niet meer de enige is, dat ze één van de regievoerders zijn die verenigd zijn in een daartoe opgerichte public private samenwerkingsvorm. Hoe die er precies uit ziet en hoe die precies werkt, weet ik niet, maar ik hoop dat wij..en tot nu toe hebben wij echt ook ondernemers en bewoners die we gesproken hebben, waren daar heel enthousiast over, nieuwe samenwerkingsvormen en besturen met elkaar ontdekken hierover. En dat is denk ik, eigenlijk de kern van het project. Die technische ontwikkelingen lopen wel, daar zullen we ook nog wel zat problemen mee krijgen, maar die kun je pas echt toepassen en toe besluiten om die toe te passen als iedereen het daar mee eens is. En als iedereen ook ziet dat dat de weg is om te gaan.
J: Ja, ja, en wat zou dan het ultieme einddoel zijn als alle samenwerkingspartners bij elkaar zijn gebracht en er een plan ligt?
Jvd: Nou ja, we zijn daar heel eenvoudig in geweest, we willen 2020 40% energieneutraliteit bereiken en in 2030 100% energieneutraliteit. Persoonlijk denk ik dat een project eerder nog geslaagd is als je die samenwerking kunt bereiken. En de wereld kan laten zien dat er nieuwe vormen van mini democratietjes ontstaan die bijdragen aan de democratische vorm die we nu al hebben.
J: En is het volgens u ook mogelijk om 100% energieneutraal te zijn, of is het meer een soort van richtlijn of utopische gedachte?
JvD: Nee, ik denk dat het echt mogelijk is. Ik denk dat het mogelijk is als we anders denken. En euh, we gaan, als je puur kijkt naar bebouwing oppervlakte, is het onmogelijk om hier je energie op te wekken, al je energie die nodig is, dat gaat gewoon niet, maar wat je wel kunt doen, is je cyclisch
denken, daar waar energie die weggegooid wordt, opnieuw opvangen en weer het systeem in pompen. Je kunt kijken of we wel genoeg energie opwekken. Nee, dat weet je ook wel, wat kun je dan wel doen? Er komt hier, en ik denk, dat is gewoon technisch een krimp in de grond te liggen, waarop euh, energiemix aangesloten kan worden. Dat betekend dus, je kunt als pand wel het idee hebben ik wil 100% neutraal worden, maar dat gaat echt niet lukken. Daar geloof ik niet in. Dat is inmiddels ook wel bewezen in onderzoeken, dat gaat gewoon niet. Je hebt je omgeving nodig. Sterker nog, wij weten dat we zo dicht bebouwd zijn, dat we weten dat we onze omgeving niet kunnen beperken tot het
schouwburgplein, wij zullen een windmolen moeten neerzetten.
J: Of ik zat ook al te denken, laatst was in het nieuws dat ze de restwarmte uit de havens willen gaan gebruiken…
Jvd: Ja maar dat is warmte, en warmte daar geloof ik wel in, wij hebben hier een aantal WKO’s zitten, het idee is om die te gaan koppelen.
J: Wat zijn WKO’s?
Jvd: Warmte Koude Opslag. En de balans moet hersteld worden, zodat ze veel efficiënter benut kunnen worden. En wij met WKO’s het hele gebied van warmte koude kunnen voorzien. Ik heb de berekeningen nog niet gezien maar, ik geloof dat we dat kunnen gaan organiseren. Punt is alleen dat elektriciteit geen warmte is. En dat wordt wel heel veel verbruikt in deze omgeving. En het is onmogelijk om voldoende elektriciteit op te wekken in deze omgeving zelf. Dat zal je op een andere manier moeten doen, en ergens anders vandaan moeten halen. En ja, als je per gebied dat op een andere plek wel op kunt wekken dan denk ik als ieder gebied dat voor zichzelf doet…en wat ook een voorbeeld is dat wij in Nederland wel ruimte gebrek zullen hebben, dat we dan met andere landen moeten gaan samenwerken. Maar voor als nog denk ik, dat is wel heel ver doorgedacht, dat we hier in staat zijn om in 2030 energieneutraal te zijn, maar een innovatieve bijzondere vorm.
J: En die zullen dus de komende jaren uitgewerkt moeten worden. Met als eerste doelstelling 2020, en gaat er dan een evaluatie plaatsvinden, hoe het er dan voor staat?
Jvd: Nou ik denk, we zijn nu bezig ook de communicatie te organiseren rond het project en natuurlijk komt er zoiets. Kijk, TNO is ook betrokken en wij gaan meelopen ICC onderzoek en euh er gaan dus sowieso stukken gepubliceerd worden. We zijn bezig om na te gaan of we een tijdelijk paviljoen op het plein neer kunnen zetten waar permanent een overzichtstentoonstelling komt van waar we nou staan en wat we nu gedaan hebben. En de hoofd communicatie er gaat komen, zal best wel ideeën hebben hoe we dat verder kunnen organiseren en beter in de picture te krijgen, zeker als het een internationaal project gaat worden.
J: En dat kan dan ook een bijdrage leveren aan het bewustzijn creëren van de mensen..
Jvd: Ja dat is de doelstelling wel ook, dat wij de wereld laten zien wat kan. En dat je kan bereiken door samen te werken en dat in de meest verstedelijkte omgeving die je kunt bedenken hier midden in Rotterdam tussen de hoge gebouwen, dat dit toch mogelijk is.
J: En wat zijn de ideeën om de Rotterdammers hierbij te betrekken?
Jvd: Dat is door er te zijn, om te beginnen. De wow-factor van dit project zijn de culturele instellingen, wij gaan euh, zoals de ondertekening sessie op het plein samen met de VVS, de Doelen en de Pathé gaan wij een evenement organiseren waarin duurzaamheid centraal zal staan. De Rotterdamse schouwburg is al begonnen zich te profileren als een groene schouwburg en daadwerkelijk in de programmering en met het Medialab enzovoort, om dat ook duidelijk te maken en te laten zien dat we dat zijn en we er aan doen. We hebben een aantal sessies bedacht die dit jaar nog zullen gaan
plaatsvinden, waarbij we de mensen in de omgeving, die een huis hebben, een onderneming hebben helpen na te denken hoe je eenvoudig kunt doen om te verduurzamen. Wat er allemaal al te koop is in de wereld. Want het is echt heel lastig, als je er in duikt, is het echt heel lastig om te bedenken wat nu goed is en wat niet goed is. Het klinkt heel stom, maar op het gebied van schoonmaken is al heel veel, kun je al heel veel doen. Op het gebied van energiebesparing kun je al heel veel doen. Als mensen daar gewoon bewust van kunnen worden door leuke culturele evenementen dan denk ik dat je op een hele prettige en bijzondere manier mensen bewust maakt.
J: Dat speelt er dus ook wel in mee, samenwerking, innovatie en bewustzijn van de Rotterdammers, het is het complete plaatje.
J: U bent ook in overleg met de gemeente Rotterdam, zij zijn ook partner hierin, bent u ook op de hoogte van de programma duurzaam? Het zijn er twee inmiddels die er gemaakt zijn.
JdL: Ja, ik heb er zelfs een beetje aan mee gewerkt.
J: oh, wat goed. En hoe vindt u dit project daar dan binnen passen?
JvL: Ja dat past er perfect binnen. Sterker nog, het programma duurzaamheid haakte aan als eerste. Inmiddels zijn er een heleboel andere ambtenaren van de gemeente aangehaakt. En het is sterker nog zo dat het ministerie van binnenlandse zaken en ministerie van Rijkswaterstaat nu kennis hebben genomen van het project, en dat ook als een soort bijzonder project binnen Nederland zien. Wat wij hopen is dat wij daardoor, euh, wat meer steun kunnen krijgen bij het ontwikkelen, van met name de wat ingewikkelde PPS constructie die er aan ten grondslag ligt. En euh, en aan de andere kant ook bijdragen aan het ontwikkelen in Nederland van PPS constructies en daartoe ook eigenlijk gewoon het veranderen van de maatschappij, want dat is wel waar ik heel erg in geloof. Ik zie mensen om mij heen afhaken op politiek, je ziet mensen het gevoel krijgen dat ze oneerlijk behandeld worden en euh, het ongrijpbaar vinden om in de directe leefomgeving iets voor elkaar te krijgen. Ik denk dat wij daar aan bij kunnen dragen dat wij daar wel wat aan kunnen doen. En euh, met gewoon het idee van een betere toekomst. Dat niet, dat is per definitie een duurzame toekomst, dat kan niet anders, dat is ook wel wat iedereen zich nu realiseert. Alleen hoe je daar handen en voeten aan geeft dat is, heel veel mensen nemen de houding aan van, dat wordt technisch allemaal wel opgelost, en ik wacht wel af, het freeridersgedachte, het wachten op mensen die mij iets aanbieden waar ik ja op kan zeggen. Ja, zo werkt het niet.
J: Ja, het initiatief moet altijd bij een ander liggen, is het idee.
JdL: Ja, en zo werkt het niet. Het moet ook uit jou komen. Als je een betere wereld wilt, begin je bij jezelf. Dat is gewoon zo.
J: En hoe denkt u over..het is een nieuw project, het staat nog niet in het programma duurzaam, verwacht u dat het project wel in een volgend programma duurzaam meer genoemd zal
worden?
JdL: dat weet ik niet, maar als je het aan mij vraagt; zou je dat willen? Dan zeg ik nee. Niet persé. Ik vind dat dit project, is een initiatief van een heleboel partijen en met name van de partijen rondom het schouwburgplein, dat zou de gemeente sowieso in de armen moeten sluiten, los van of ze het hebben gedaan of niet, gelukkig hebben ze het gedaan. Het is een initiatief van burgers uit Rotterdam en euh, ik denk dat de overheid in zijn algemeenheid moet gaan wennen aan een nieuwe rol die ze gaan krijgen. De rol die ik zie voor de overheid is juist ondersteunen bij dit soort projecten en er voor zorgen dergelijke projecten de ruimte krijgen om te ontstaan, maar ook GOED te ontstaan. Dat
betekend dat de kennis die al bij de overheid aanwezig is over dit soort projecten, over nieuwe vormen van samenwerken, dat ze die, en dat doet de ministerie van binnenlandse zaken nu ook door
ambtenaren in een kernteam PPS constructies samen te voegen en die ook gewoon vrij als adviseurs op pad sturen, en dat moet de overheid doen. En ik denk dat de overheid, euh, moet gaan nadenken over hoe ze haar nieuwe rol wil gaan invullen en dit soort projecten toestaan om ook zeggenschap te geven over de omgeving. Maar dat betekend dat ik snap dat ze dan ook wat euh, vinden over de kwaliteit van organiseren. En, en, over de wijze waarop medezeggenschap democratisch georganiseerd moet zijn. Dus dat snap ik. En ik denk dat de Rijksoverheid daar echt heel snel vaart mee moet maken, om daar wetgeving op aan te passen, want die is er niet of niet goed genoeg. En dat lokale overheden daar ook de regelgeving op moet aanpassen. En en, zich er ook toe moeten instellen dat de wereld zo