Het belang van eerlijke en efficiënte belastingheffing

Uit het bovenstaande blijkt in ieder geval dat de EU en haar lidstaten zich, via de VN, hebben gecommitteerd aan het streven naar een eerlijker en transparanter financieel systeem. Dit streven heeft de Europese Commissie meermaals herhaald. Zo heeft de EC in een mededeling aan onder meer de Raad en het Europees Parlement (EP) het belang geschetst voor het mobiliseren van binnenlandse middelen door betere belastingheffing: “Met externe hulp alleen kan geen enkel land een welvarende samenleving opbouwen. Eigen middelen van de partnerlanden zijn essentieel voor hun ontwikkeling, omdat ze de legitimiteit van de staat versterken, de eigen verantwoordelijkheid voor het ontwikkelingsbeleid vergroten en een stabiele financieringsbron voor het verstrekken van collectieve goederen en het bereiken van de MDG vormen”. 191

Het doel van het heffen van belastingen is gelden bijeen te brengen die kunnen worden aangewend om de uitgaven van de overheid te financieren. Daarmee wordt de particuliere bestedingsruimte ingeperkt, ten faveure van de bekostiging van algemene voorzieningen.192 _Alvin

Mosioma, voorzitter van Tax Justice Network Africa, stelt dat belasting afdragen een sociaal contract is tussen de burgers en de overheid, dat de bevolking in staat stelt de overheid ter verantwoording te roepen. Ook Fair Politics benadrukt dat belastingen de meest zichtbare vorm is van het sociale contract tussen de overheid en de burgers. Effectieve belastinginning versterkt de legitimiteit van overheidshandelen, aangezien de uitgaven moeten worden verantwoord aan de burgers. Dit bevordert weer de democratisering van een land.193 _{In het kader van belastingcompetitie en}

democratie stelt Nicolas Shaxon, onderzoeker van Tax Justice Network en auteur van het boek

189 _{C. von Haldenwang en U. Kerkow, ‘Post 2015: the international battle against tax fraud and evasion’,} German development institute, nr. 16 (2013).

190 _{Strijd tegen belastingontwijking: grootste slachtoffers niet betrokken,} http://www.dewereldmorgen.be/artikels/2013/09/14/strijd-tegen-belastingontwijking-grootste-

slachtoffers-niet-betrokken, geraadpleegd op 1 oktober 2013.

191 _{EUR-Lex, http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=CELEX:52010DC0159:NL:NOT,} geraadpleegd op 2 oktober 2013.

192 _{C.A. de Kam, e.a., Belastingrecht in hoofdlijnen, Deventer: Kluwer 2011, p. 25.} 193 _{Fair politics, ‘Belastingen: fair taxes’, (2011), p. 3.}

68

‘Treasure Islands’, dat de competitie vaak leidt tot ondemocratische praktijken. Landen met een gunstig fiscaal klimaat proberen niet kapitaal aan te trekken van hun inwoners, maar van buitenlanders. Diegene die worden geraakt door de belastingmaatregelen, staan los van diegene die de wetten maken. Er is geen democratische consultatie wanneer deze wetten worden opgesteld.194

Verder dragen belastingen volgens onder meer Tax Justice Network Africa en het Pan Afrikaanse Parlement bij aan de vier R’s: revenu, om te voorzien in de basisbehoeftes van de bevolking; representation, versterkt de relatie tussen overheid en burger; redistribution, tegengaan van ongelijkheid door middel van progressieve belastingen en een sociaal vangnet; re-pricing, verhogen van de kosten van goederen en diensten waarvan niet direct zichtbaar is wat de weerslag op mens en milieu is. Volgens hetzelfde panel is een goede werking van de vennootschapsbelasting cruciaal: en aangezien het leeuwendeel van de vennootschapsbelasting afkomstig is van multinationals, zijn internationale afspraken van cruciaal belang voor een efficiënte en eerlijke inning daarvan.195

Maar belastingcompetitie kan toch ook leiden tot efficiëntere belastinginning, zoals uiteengezet in hoofdstuk twee? Daar zijn inderdaad goede argumenten voor. Shaxson gebruikt echter een vergelijking om aan te geven dat de voordelen van belastingcompetitie vanuit een ander perspectief bekeken moeten worden. Competitie tussen bedrijven in de marktsfeer is absoluut niet te vergelijken met competitie tussen jurisdicties. Wanneer een bedrijf niet concurrerend genoeg is, en het aflegt tegen zijn concurrenten, wordt haar plaats ingenomen door andere bedrijven. Dit ligt anders wanneer een overheid niet concurrerend is. Spreken we dan over een failed state? Je kan niet zomaar een land of een staat sluiten. Nicolas Shaxson vraagt zich af wat dat eigenlijk betekent voor een land om competitief te zijn. De in Geneve gestationeerde World Economic Forum (WEF) komt met een definitie van een competitieve staat: “the set of institutions, policies, and factors that determine the level of productivity of a country”. Hierbij maakt het gebruik van twaalf competitiviteitpijlers, waaronder infrastructuur, instituties, macro-economische stabiliteit en onderwijs. Om goed onderwijs te verzorgen of een goede infrastructuur te garanderen, zijn gelden nodig. Wanneer we kijken naar de pijlers die het WEF aanhaalt om als competitief te worden gekarakteriseerd, zien we dat de top van de ranglijst wordt aangevoerd met landen die een relatief hoge belastingdruk hebben.196

Nu is dat geen argument om belastingcompetitie geheel aan banden te leggen, maar bezien in het licht van de gemaakte commitment van de EU en haar lidstaten aan de MDG en de ‘post 2015 agenda’ wel een punt van aandacht. Veel van de gestelde doelen houden verband met een efficiënter

194 _{N. Shaxson, Treasure Islands: tax havens and the men who stole the world, London: Vintage Books (2011),} p. 280.

195 _{Pan African Parliament, ‘Raising resources to finance the post-2015 development agenda’, Synthesis of the} Johannesburg roundtable of experts, (2013), pp.5-7.

196 _{N. Shaxson, Treasure Islands: tax havens and the men who stole the world, London: Vintage Books (2011),} pp. 197-198.

69

belastingsysteem: democratisering, terugdringen armoede, verminderde afhankelijkheid en een eerlijk financieel klimaat. Als de EU daadwerkelijk wil bijdragen aan de MDG, en onderkent welk belang een efficiënt belastingstelsel daarin inneemt, dan zou dat reden kunnen zijn om de negatieve externaliteiten van hun eigen belastingpolitiek te evalueren. Want dat die negatieve externaliteiten optreden, laten onderstaande onderzoeken duidelijk zien.