S U Z A N N E L U G E R
Toen ik in mei 2007 een demonstratie zag van een digitaal schoolbord was ik meteen verkocht, het leek wel alsof die digibordmeneer kon toveren! N u ben ik geen digifiel en loop ik zeker niet met iedere nieuwe technologische ont-wikkeling weg - ik neem televisieprogramma's nog op een videorecorder op en ik heb geen Ipod of Ipad - maar dat digibord, dat wilde ik ook!
Het treft gelukkig dat ik werkzaam ben op een school die bereid is te in-vesteren in ICT. Toen we gingen verhuizen naar een nieuw gebouw, werd aan vaksecties de vraag voorgelegd of ze een digitaal schoolbord verlangden. De sectie Klassieke Talen was verdeeld, maar dat was geen probleem: we kregen vaklokalen met en vaklokalen zonder digibord.
In oktober 2008 had ik dan daadwerkelijk zelf de beschikking over een di-gibord en ben ik er voorzichtig mee aan het werk gegaan. Voorzichtig, want niemand wil voor een volle klas met zijn handen in het haar staan. Er volg-de een spannenvolg-de beginfase met af en toe onverwacht kalibreren' en hier en daar technische assistentie van leerlingen. Als digibord-autodidact begon ik met powerpointpresentaties van de Latijnse teksten - Grieks projecteren luk-te mij nog niet - waaraan ik tijdens de les aanluk-tekeningen kon toevoegen. Het mooie van mijn digibord materiaal was dat ik het inclusief aantekeningen -kon opslaan en bewaren of op een electronische leeromgeving zetten.
Ik merkte al snel een verandering op bij mijzelf én bij mijn leerlingen: hun aandacht ging tijdens de les uit naar de (geprojecteerde) tekst in het Latijn in plaats van naar de vertaling in hun schrift en ikzelf bereidde mijn lessen orga-nisatorisch beter voor. Dat was dus didactische winst aan twee kanten.
Hoewel ik best content was met dit gebruik van het digibord, knaagde toch het besef dat er veel meer mee mogelijk moest zijn. Hoe zou ik dat voor mijn vak zinvol kunnen verkennen en inzetten?
I Kalibreren is het regelen van het beamerbeeld zodat de lijnen die je op het bord tekent ook op de plek terecht komen waar je ze bedoeld had
i 8 é LAMI'AS 4 4 ( 2 0 1 1 ) 2
Toen ik in 2009 het handboek Digibord en Didactiek' in handen kreeg was het alsof ik vaste grond onder de voeten kreeg. Dit handboek behandelt alle belangrijke aspecten van het digibord in vier delen:
1 het digibord als didactisch hulpmiddel 2 leerlingactiviteiten op het digibord 3 zelf lessen maken
4 nieuwe didactische mogelijkheden
Zo geeft het handboek houvast vanaf de allereerste stap - schrijven op het di-gibord - tot aan de inzet van het didi-gibord bij vergaderingen, bijvoorbeeld met stemkastjes. Natuurlijk is niet alles in dit handboek geschikt voor de lessen Latijn, Grieks of KCV. Het handboek is bedoeld voor PO, VO en MBO en tel-kens staat duidelijk aangegeven voor welke categorie een toepassing of lesidee bedoeld is. Een sympathiek detail is dat de klassieke talen niet zijn vergeten:
"bij Latijn te gebruiken: virtueel dwalen door het oude Rome".'
In het hoofdstuk "De eerste stappen met het Digibord" worden 5 fases onder-scheiden die nieuwe gebruikers doorlopen. Ik merkte dat ik me in de fase van de "lerende gebruiker" bevond:
Er wordt al meer gebruik gemaakt van aanwezige ICT vaardigheden. De do-cent past bestaande lessen aan en slaat ze op. Powerpoint wordt ingezet en les-sen worden steeds beter voorbereid en gestructureerd. Lesles-sen zijn veelal nog eenrichtingverkeer van docent naar leerling.'»
Het was prettig te lezen dat mijn eigen ervaringen werden gedeeld: ook an-dere docenten zijn hun lessen beter gaan structureren door het gebruik van het digibord. Ook de beschrijving van lessen als eenrichtingsverkeer van do-cent naar leerling was op mijn gebruik van het digibord van toepassing. Ik was op zoek naar meer interactieve, activerende manieren om het digibord te ge-bruiken dan powerpoint.
In het handboek vond ik allerlei goede ideeën, die zo staan beschreven dat je niet alleen instructie krijgt over de techniek, maar ook een aanwijzing hoe je de vorm zo kan inzetten in de klas dat iedereen meedoet. Want het risico van leerlingen zelf bij het digibord actief laten zijn is natuurlijk dat slechts één leerling nadenkt en leert, terwijl de rest van klas kan afhaken.
Voor de onderbouw gebruik ik nu vooral de catcgoriseeropdrachten (bij-voorbeeld werkwoordstijden, woordsoorten, naamvallen) en de combina-tie-opdrachten (bijvoorbeeld congruentie, goden en attributen, Romeinse
2 Bijlsma, A. e n j Mur, 100% Handboek Dtgihord & Didaaiek, üodegruven.
5 p 16, figuur I 16 4
P-36-SUZANNE L U G F R Handboek Digihord & Didactiek 187
en Griekse godennamen), maar ook leren schrijven' is bruikbaar voor begin-onderwijs Grieks. Het digibord biedt, naast de gebruikelijke opdrachten uit werkboeken, een heel nieuwe oefenvorm. Het geeft visueel een sterke im-puls en het interactieve element - leerlingen komen voor de klas en doen zelf iets met het digibord, ze slepen bijvoorbeeld woorden naar de goede plaats -maakt het spannend en snel. Ze krijgen heel direct feedback op wat ze hebben gedaan en daarvan leer je het meest. Het spelelement dat je heel makkelijk, bijna vanzelf, introduceert werkt motiverend en stimulerend. Een leerling uit de tweede klas vroeg "Gaan we weer spelletjes doen?", terwijl ze de hele vo-rige les hard hadden geoefend met congruentie.
Het digibord geeft de mogelijkheid om in te spelen op verschillen in leer-stijlen van leerlingen. De kinderen die graag leren door fysiek iets te doen, le-ven op als ze aan het digibord mogen komen. De mogelijkheid om film en ge-luid zinvol in te zetten stimuleert leerlingen die graag visueel of auditief leren.
De ontwikkelingen op dit gebied gaan razendsnel en voor je het weet is een boek verouderd. Daar zijn de makers van het Handboek zich van bewust ge-weest. De teksten in het boek zijn tamelijk algemeen gehouden, de "tijdge-voelige" informatie staat online. In ieder hoofdstuk staan links, waardoor je altijd up to date informatie krijgt. Kijk vooral eens rond op de website "De Rode Planeet" www.drp.nl/digibord.
Ik ben sinds die eerste demonstatie in 2007 vier jaar verder en het digitale schoolbord is niet meer weg te denken uit mijn dagelijkse lespraktijk. Als ik eens, noodgedwongen, in een lokaal zonder smartboard lesgeef, voel ik mij oprecht onthand. Mede dankzij dit handboek heb ik mij ontwikkeld van een lerende tot een ingewijde gebruiker.
De wil iets te veranderen is dikwijls het begin van ontwikkeling, maar een open houding en de bereidheid vragen te stellen en fouten te maken horen daar ook bij.
5 p.54, lesidee 7.