5. Zijn de materialen open beschikbaar? Geldt dat ook voor partijen buiten het huidige samenwer
kingsverband? Van welke licentie maken jullie gebruik?
Het leermateriaal dat tot nu toe verzameld is, is allemaal online gevonden, maar is nog niet struc-tureel bekeken op licentie. Zeker is in ieder geval dat nog niet alles met een Creative Commons-licentie wordt aangeboden door universiteiten/
hogescholen.
6. Waar zijn jullie tegenaan gelopen in dit samen
werkingstraject? Welke tips kunnen jullie geven aan andere groepen die een vergelijkbaar project willen opzetten?
De instellingsoverstijgende samenwerking krijgt vorm door gedeelde goodwill, er is immers geen
‘opdrachtgever’. Een heldere planning en duide-lijk doel maken samenwerken daarbij makkeduide-lijker.
Fysieke (face-to-face) bijeenkomsten zij cruciaal om binding met elkaar te krijgen en met elkaar te communiceren.
7. Wat levert de samenwerking jullie op?
Het netwerk met vakgenoten is van grote toege-voegde waarde. De groep werkt gezamenlijk toe naar een helder advies en een vervolgplan om ook een praktische invulling te geven aan het delen van elkaars leermiddelen op het gebied van infor-matievaardigheden. Daar zullen alle collega’s van de bibliotheken in het hoger onderwijs gebruik van kunnen maken.
Contactpersoon voor meer informatie:
Wilma van den Brink, Hoofd Sector Informatie-diensten HvA - Bibliotheek Universiteit van Amsterdam / Hogeschool van Amsterdam - w.h.a.m.van.den.brink@hva.nl
Good practices Open leermateriaal binnen vakcommunities 22
9. LEERPUNTEN
Uit het voorgaande blijkt dat veel communities nog aan het begin van hun samen-werking staan bij het delen en uitwisselen van open leermaterialen. Toch heeft deze eerste rondgang al waardevolle inzichten gegeven. De volgende tips en leerpunten komen uit de voorbeelden naar voren:
1. Een belangrijke aanleiding voor het gaan maken/delen/hergebruiken van leer-materiaal bij de beschreven projecten is vaak dat docenten bij het ontwikkelen van onderwijs ervaren dat de fragmentatie van bronnen die relevant materiaal bieden (onoverzichtelijkheid) en de uitdaging om de kwaliteit van het beschikbare leerma-teriaal te beoordelen, of andersom juist de schaarste aan geschikt maleerma-teriaal. Dit in combinatie met een hoge werkdruk bij docenten die graag meer willen profiteren van beschikbaar materiaal, en met studenten die materiaal willen gebruiken dat past bij hun leerstijl.
2. Tegelijkertijd zien we voorbeelden van vakcommunities die nieuw leermateriaal ontwikkelen. Het gaat hier bijvoorbeeld om opleidingen waar generieke basiskennis onderwezen wordt, die bruikbaar is bij andere instellingen. Of juist om kleine opleidingen, waar specifieke kennis onderwezen wordt en instellings-overstijgende samenwerking van belang is om de opleiding up-to-date te houden.
3. Een vakcommunity die gezamenlijk investeert in het uitwisselen van leermateriaal, komt niet zomaar van de grond. Bij meerdere van de beschreven cases zijn gesub-sidieerde projecten het startpunt geweest van de geïnstitutionaliseerde samen-werking: de projectsetting biedt de benodigde investering en organisatiestructuur om de samenwerking op te starten. Dit komt zonder extra investering moeilijk van de grond.
4. Projectplannen voorzien vaak in een actieve community, die onderwijsmaterialen intrinsiek gemotiveerd onderling deelt. Maar in de praktijk komt dit niet altijd uit de verf, zo bleek uit de zoektocht naar passende good practices: de benodigde inten-sieve betrokkenheid en draagvlak bij de inhoudsdeskundigen is niet makkelijk te mobiliseren, doorgaans vanwege tijdgebrek. Facetoface bijeenkomsten, eventu-eel in de vorm van workshops over het betreffende platform, kunnen hierin helpen, net als afspraken over workflow en samenwerkingsmodellen.
5. Als een samenwerking vanuit een project start, dan is de uitdaging om de samenwerking ook na afloop van de projectperiode in stand te houden, organisatorisch en financieel. Enkele van deze voorbeelden laten zien dat dit mogelijk is. De betrokkenheid van vakverenigingen, beroepsverenigingen en dergelijke is cruciaal; deze partijen bieden een organisatorische setting om de content met een gezamenlijke inspanning actueel te houden.
6. De stap naar een daadwerkelijke cultuur van delen, samenwerken en synergie door het uitwisselen van leermaterialen wordt initieel vaak niet meegenomen in projec-ten. De focus ligt op het concreet delen (openbaar aanbieden, publiceren) van leer-materialen. De stap naar duurzame samenwerking lijkt lastig te zetten, vermoede-lijk omdat die samenwerking intensieve betrokkenheid en draagvlak vraagt van alle partners of de gehele community. Dit terwijl juist de cultuurverandering lastig te realiseren is: in het onderwijs zijn weinig docenten gewend hun materiaal te delen en is er veel terughoudendheid (bijvoorbeeld door vrees voor kritiek op het eigen materiaal of omdat docenten graag willen weten wat er precies met hun materiaal gebeurt).
Good practices Open leermateriaal binnen vakcommunities 23
7. We zien in de voorbeelden verschillende typen van organisatorische inrichting:
een centraal ingesteld steunpunt dat onder andere workshops aanbiedt, het werken met redactieteams of informele, organische samenwerking met minimale aansturing. Bibliotheken worden genoemd als potentieel belangrijke partij bij de ondersteuning vanwege hun kennis over metadatering en auteursrecht; hun rol kan nader onderzocht worden.
8. Wat de motivatie voor actieve inbreng betreft, helpt het ook als een duidelijk identificeerbaar en breed gedragen doel aanwezig is. Dit kan bijvoorbeeld zijn:
beter en meer materiaal, samenwerking met vakcollega’s, tijdsbesparing bij de uitvoering van de eigen werkzaamheden bij de deelnemende docenten. Als de docenten deze voordelen zelf ervaren, stijgt de motivatie om mee te werken. Aan de voorbeelden valt op dat er weinig gemengde hbo- en wo-vakcommunities lijken te zijn. Hoe vergelijkbaarder de context, hoe duidelijker waarschijnlijk het gemeen-schappelijke doel is en hoe hechter de samenwerking als vakcommunity.
9. Sommige communities vinden het wenselijk om op één platform een repository (waarbij leermaterialen worden ontsloten) te combineren met andere voor het onderwijs benodigde applicaties, bijvoorbeeld voor het samenstellen van toetsen, het aanbieden van complete onderwijsmodules en een peer review workflow voor het beoordelen van elkaars materiaal.
10. Hoe ingewikkeld het organiseren van communityvorming en duurzame samen-werking ook kan zijn, de ervaringsdeskundigen adviseren ook: begin gewoon, maar houd het in het begin klein en overzichtelijk.
Good practices Open leermateriaal binnen vakcommunities 24