• No results found

To conclude

In document Domesticating Public Space (pagina 45-68)

Chapter 3: Caring for a square

3.3 To conclude

sell food, drinks or other items to the visitors of the caravan. Moreover, we can see how this afternoon the division of work around the caravan is done in a traditionally gendered way. Tim sees a table and starts thinking about how it could be put in better condition, he assigns the responsibility for sanding and priming the tables to Adam, a male volunteer. Anneke proposes to finish the tables along with children and an artist in order to embellish the table while at the same time making an activity out of it. Moreover, Anneke cleans the tablecloths while Tim bikes to the tool shop. While another female volunteer is making falafel by hand. The women around the caravan are cleaning and catering while a group of men are drinking coffee and tea sitting down.

It is through these caring practices aimed at an effort to improve, restore or sustain the square or neighborhood that my informants temporarily succeed in domesticating the square. It is by for example, filing plans for more greenery or organizing accessible and gezellige activities that they do so. In contrast to how ontological security in domestication is understood as an end station, I argue that ontological security is not an end station but rather a temporal state of security and familiarity as the result of ongoing successful care work that is performed in public space. It is through successfully mobilizing various actors towards a goal that has been valued as good that caring attempts may succeed. Moreover, successful caring depends on tinkering, that is an adaptive way of working by making do with what is available at a specific time and place (Mol & Hardon 2020). It is by putting up flags that conflicting users are warded off, and by handing out buttons that once conflicting users are integrated into a ‘good’ way of using the square. Or it is by scavenging through used stuff in plastic containers to sort out what is still usable around the caravan that Tim and Anneke aim to perform a gezellig square. Moreover, it is by then delegating the refurbishing of worn down tables and improvising activities around that refurbishing that Tim and Anneke try to do ‘good’ for the materials, the square, the residents and the artist who painted a mural.

However, caring attempts do not always succeed. The municipality remains an important actor as one that sets the conditions for improving the square in a more structural way as we have seen in the example of the plan for improvement by Sanne. Moreover, the municipality is also the one who cuts the knot regarding permits, access and money which my informants rely on as participants and carers in the improvement of their neighborhood. As I have shown most informants want to do one thing or another to help out but are not always enabled to do so.

Conclusion

So how do women, as users of the city, domesticate public space? Through a case study of the Transvaalbuurt and Krugerplein more specifically, I have shown that through care practices in which various goods: mooi, safe, clean and gezellig are enacted and negotiated with other situated concerns my informants aim to improve public space and temporarily succeed in making public space into their own.

However, doing good is never unambiguous or straightforward. As Mol and Hardon (2020) argue: ‘The activity of caring is not neutral: it is meant to culminate in something that counts locally as “good.” However, what is “good” in a particular setting, not just in the opinion of the carer, but also from the perspective of other people, creatures, and environments involved, is not always obvious and only rarely unequivocal” (Mol & Hardon 2020: 185). Greenery, for example,

is generally understood as a universal good both by my interlocutors and the municipality, who argue that greenery makes the city a more attractive place to live and work in (Gemeente Amsterdam 2018a: 61). The municipalities’ appreciation for greenery is also reflected in their financial support to initiatives that make the city greenery, on their website they write: ‘Amsterdam wants to be a green city. We support initiatives to make the neighborhood greener.’21 However, through various examples I have shown that greenery is never just unequivocally good. Old trees on the Krugerplein that do mooi have roots that grow in all sorts of directions making the tiles elevate, leading the square to become less safe due to decreased accessibility for those infirm or accompanied by a pram. Moreover, the elevated tiles make the square less clean by giving the square a messy and run-down appearance. Or when bushes grow too tall, they decrease the amount of overview one has in public space leading to increased feelings of unsafety. Moreover, tall bushes create room to practice activities that require invisibility such as peeing and drug dealing.

In order to care, these various goods need to be negotiated and possibly aligned. This requires an adaptive way of working or tinkering (Mol & Hardon 2020: 193). Tinkering is a way of working in which you make do with what is available at a certain time and place. In the stories that I gathered it is clear that it is through figuring out what works while also being flexible in one's definition of what working means that care unfolds. By giving kids buttons, Marijn finds out that she is able to incorporate once conflicting users in a ‘good’ use of the square. Or by putting in place a geveltuintje and maintaining it, Anoushka finds out that she is able to ward off nuisance in front of her apartment. This brings me to my first point that in order for public space to work various actors need to be mobilized. In order for public space to work various users, materials, and knowledge need to be mobilized and the work needed to do so is ongoing. In contrast to perceiving public space as the mere stable decor which users go about their daily lives, we ignore the many ongoing co-occurring activities that users do to adapt public space to themselves. As I have pointed out earlier, public space that is designed and planned for flexible use in which users are able to adapt the script is more successful in catering a wide variety of users (Akrich 1992 in Kim 2019: 252).

In the case of the Krugerplein we have seen how the square's open character, aimed to afford users to organize activities and meet one another on the square, invites all sorts of use. Both those that my informants would value as ‘bad’ like setting off fireworks and ‘good’ such as the placement of Karima’s caravan for more neighborly contact. However, the square’s appearance changes over time due to how it is used and by the lively matter that is present on the square. The old trees lose their leaves in wintertime leading the square to become stonier and barer, the

21 https://www.amsterdam.nl/wonen-leefomgeving/duurzaam-amsterdam/groen/ (17/6/2021)

fountain over time gets overgrown by green tarnish and users that eat on the square attract doves that lead to tiling covered in dove feces. I have shown how the appearance of the Krugerplein as unkempt or run-down may lead some to avoid the square. This cycle in which users start avoiding places that look out of control is theorized in the broken windows theory (Wilson & Kelling 1982).

That states that visible traces of disorder may lead users to start avoiding a public space making the place more prone to further misconduct. This implies that besides efforts in design and planning to create a public space that is inviting, what happens to a design on an everyday basis as well as the visible traces of use are also of importance. Since both influence whether a place is used and by whom. As I have argued, solutions to the cycle of broken windows are regular maintenance and increasing greenery, although it depends what kind of greenery since greenery can also add to disorderly conduct. Besides what Wilson and Kelling (1982) propose, stories in this thesis imply that a run down or unkempt square also leads neighbors to care about a public square.

This brings me to my third point: As I have shown, carers of public space do not just exist out there, they are carefully molded through government strategies that instruct and celebrate specific feelings and expressions of loyalty to the local ‘community’ and living environment (De Wilde 2013: 2016). This form of affective citizenship is built on a celebration of what are traditionally understood feminine values such as ‘intuition, empathy, affection and collaboration’

(De Wilde 2013: 65). Such is the case around the Krugerplein where a group of active female volunteers are taking it upon themselves to improve the square and social cohesion in the neighborhood by filing plans for improvement and organizing activities. This feminine ideal is also present in the appreciation of informal and everyday activities in public space such as cooking and sharing a meal together with neighbors and other nurturing or attending activities that increase gezelligheid and social cohesion (de Wilde 2013: 65). Moreover, cooking is an opportunity through which migrant women are invited to show their ‘hidden talents’ (De Wilde 2013: 53). This is also reflected in the activities done around Karima’s caravan where together Anneke comes up with fun activities for kids to do while another woman voluntarily spends hours making falafel by hand to eat together on the square. It is through providing these informal and accessible activities on the square that a mooi and gezellig square is temporarily done while affective values of being a good member of the local community are also performed in public space. By doing ‘good’ these carers perform being a good member of the local community and try to teach those other conflicting users how to do ‘good’ in public space as well. This is illustrated by the work of ‘Wij van de Wijk’

to reconquer the Krugerplein where Marijn recalls educating migrant children through organizing activities for them. We see here that conflicting users are educated and incorporated into this specific mode of doing good in the neighborhood inspired by neo-communitarian ideals of

citizenship. This is contradictory to the celebration of a mixed neighborhood as a good that was present in the stories of my informants, since doing good required those ‘other’ users to neglect their way of doing a good square and instead join into a specific mode of doing good that Marijn alongside other active volunteers has agreed upon.

However, we have also seen that caring efforts are not always successful. Even though the municipality frames local residents as also responsible for the neighborhood and their own living environment, the municipality remains a crucial actor in deciding over the planning and design of the city as well as deciding on rules and regulations regarding the use of public space. Thereby they can also restrict what goods are celebrated and appreciated by modifying and deciding what plans for improvement are actually executed and which ones are not. Moreover, they offer the financial support and permits needed to organize activities in public space. This is also reflected in their statement on greenery in which they argue to provide financial support to plans that contribute to their desire to make the city greener. In order to allow users to care for the city they need more than a celebration of their hard work of making falafel sandwiches or their efforts to make the Krugerplein greener. They need actual decision power, or simply the key to the electricity and water well in the transformator house on the square. Especially considering that it is through these material temporary interventions that users are able to temporarily domesticate public space.

Applied report (in Dutch)

Toegepast onderzoeksrapport voor WomenMakeTheCity

Antropologisch onderzoek naar hoe vrouwen, als gebruikers van de stad, de stad eigen maken.

18 juni 2021

Msc Cultural and Social Anthropology (Applied Track)

Door: Eline van Oosten, 10643826 eline.van.oosten@student.uva.nl Academic supervisor: Dr. Mandy de Wilde m.dewilde2@uva.nl Organization supervisor: Marthe Singelenberg

Inhoudsopgave

+ Inleiding………...1

+ Het eigen maken van de publieke ruimte……….2

+ Zorgen voor de publieke ruimte………5

+ Waarden in de publieke ruimte ……….6

Inleiding

Dit project begon als gevolg van een zoom call waarin ik kennis maakte met Marthe Singelenberg, oprichtster van WomenMakeTheCity. WomeMakeTheCity is een vrouwenraad die gemeente Amsterdam adviseert over het ontwerp van de stad. Meteen werd ik geprikkeld door waar WomenMakeTheCity mee bezig is. Zo vroeg ik me af: Hoe zou een stad ontworpen door vrouwen eruitzien? En is er wel zoiets als een vrouwelijke blik op stadmaken? En hoe voorkom je dat je vrouwen een gezamenlijke blik toeschrijft en hen daarmee essentialiseert maar laat je tegelijkertijd wel ruimte voor het feit dat zij in de geschiedenis vaak niet genoeg betrokken zijn bij het ontwerp van de stad en waarschijnlijk wel gedeelde ervaringen hebben in het bewegen door de stad?

Zo delen veel vrouwen een gevoel van onveiligheid in de stad, zoals ook duidelijk werd uit onderzoek van Gemeente Amsterdam gedurende vorig jaar.22 Aangezien WomenMakeTheCity zich richt op het adviseren op het gebied van ontwerp en planning heb ik als antropoloog ervoor gekozen om te onderzoeken hoe het alledaagse leven in deze ontworpen en geplande ruimtes eraan toe gaat. Het is de kracht van de antropoloog om te kijken naar hoe dingen die van bovenaf bepaald zijn zoals het ontwerp van onze stad van dag tot dag eigenlijk beleefd worden door de gebruikers van de stad (Jaffe & de Koning 2015). Daarnaast benadruk ik door te kijken naar de alledaagse activiteiten in de publieke ruimte het ‘werk’ wat de gebruikers van de publieke ruimte dagelijks doen om deze ruimte aangenaam te maken voor henzelf en hoe zij daarin mogelijk belemmerd worden.

De onderzoeksvraag die mij heeft geleid tijdens dit onderzoek is: Hoe domesticeren vrouwen, als gebruikers van de stad, de publieke ruimte? Om dit te onderzoeken heb ik mij gefocust op de Transvaalbuurt in Amsterdam Oost en later meer specifiek het Krugerplein, het centrale plein in de Transvaalbuurt. Deze buurt heb ik gekozen op basis van gegevens van de gemeente Amsterdam over deze buurt. Zo staat de publieke ruimte in deze wijk onder druk door toenemende bezoekers uit andere stadsdelen en toeristen. Daarnaast is het gevoel van veiligheid gemeten onder inwoners van deze buurt beneden gemiddeld vergeleken met andere buurten in de stad. Aangezien veiligheid een probleem is voor veel vrouwen in de stad fungeert de Transvaalbuurt als een interessante case study. Daarnaast heb ik voor deze buurt gekozen vanwege de toegang tot informanten die ik zelf in deze wijk heb doordat ik zelf inwoner van de buurt ben.

Het veldwerk heb ik ingedeeld in twee fases. In de eerste fase, in januari 2021, ben ik met 8 vrouwen van verschillende leeftijden en achtergronden in omgeving Transvaalbuurt gaan wandelen. Tijdens deze wandelingen was het doel erachter te komen wat er speelde voor vrouwen

22

https://www.amsterdam.nl/nieuwsarchief/persberichten/2020/persberichten-burgemeester/zorgen-veiligheid-in de openbare ruimte https://www.amsterdam.nl/nieuwsarchief/persberichten/2020/persberichten-burgemeester/zorgen-veiligheid-in de buurt. Ik was op zoek naar terugkerende patronen en plekken https://www.amsterdam.nl/nieuwsarchief/persberichten/2020/persberichten-burgemeester/zorgen-veiligheid-in de interviews. Een plek die steeds terugkeerde tijdens onze wandelingen was het Krugerplein, dat door de vrouwen tijdens wandelingen omschreven werd als een plek waar zij liever niet kwamen en zij zich niet op hun plek voelden. Daarom heb ik mij in de tweede fase van het onderzoek gefocust op het Krugerplein als focus van het onderzoek. Tijdens de tweede fase van het veldwerk heb ik 12 vrouwen geïnterviewd op het Krugerplein over hoe zij het plein gebruiken, waarom zij er wel of niet komen en wat er verbeterd zou kunnen worden aan het plein.

Marthe heeft in eerdere gesprekken laten weten interesse te hebben in een rapport met aanbevelingen voor het ontwikkelen van een participatieve ontwerpmethode waar zij in samenwerking met architecten momenteel mee bezig is. Daarnaast heeft zij ook interesse getoond op het verbinden van mijn bevindingen aan de JCI. Ik zal mij in dit rapport daarom toespitsen op het geven van aanbevelingen rondom deze twee onderwerpen.

Het eigen maken van publieke ruimte

Stadsplanners en ontwerpers ontwerpen met in hun hoofd een idee over de mogelijke gebruikers van het object of de ruimte die zij ontwerpen. Dit idee kun je ook zien als een script met daarin aannames over de gebruikers en de mogelijke vormen van gebruik die de ontwerper anticipeert.

De gebruikers van een ontwerp kunnen dit script naleven, afwijzen of veranderen doordat zij door middel van hun gebruik nieuwe vormen van gebruik creëren waarbij zowel het script opnieuw ingevuld wordt maar ook het object zelf veranderd (Akrich 1997). Domesticeren is het proces waarin gebruikers een object eigen maken. Tijdens dit proces kan het script van de ontwerper veranderd worden door het alternatieve gebruik van de gebruikers waardoor mede ook het object kan veranderen. Zo is het Krugerplein bedoeld als plek waar buurtbewoners elkaar kunnen ontmoeten en samen fijn kunnen recreëren maar uit mijn interviews kwam naar voren dat mijn informanten het plein vermijden omdat zij zich daar niet op hun plek voelen door het vervallen uiterlijk van het plein alsmede overlast door andere gebruikers. Zo was er vorig jaar ook regelmatig overlast van jongeren op het plein die vuurwerk afstaken en het plein vernielden.23

Wat naar voren kwam tijdens mijn veldwerk is dat hoe een ruimte van dag tot dag gebruikt wordt van even groot belang is als het oorspronkelijke ontwerp van de publieke ruimte voor hoe deze gebruikt wordt. Zo beschreven mijn informanten dat zij het Krugerplein, ontworpen als sociaal plein waar door het open karakter ruimte gelaten werd voor het organiseren van buurtactiviteiten, juist vermeden vanwege het vervallen karakter en overlast door andere

23 https://www.at5.nl/artikelen/205080/terreur-van-hangjongeren-op-krugerplein-in-oost-het-lijkt-wel-een-oorlogsgebied (16/6/2021).

gebruikers. Het gaan vermijden van dit soort plekken kan leiden tot verdere aftakeling waardoor deze plekken alleen maar minder uitnodigend worden. Deze vicieuze cirkel wordt beschreven in een bekende theorie uit de jaren 80; de Broken Windows theorie (Kelling & Wilson 1982). Deze theorie stelt dat zichtbare tekenen van wanordelijker gebruik op een plek zoals veel afval of kapot straatmeubilair ertoe leiden dat mensen minder geneigd zijn deze plekken te gebruiken wat ook kan leiden tot meer wanordelijker gedrag op deze plek. Ondanks dat meerdere informanten het Krugerplein meden waren er meerdere vrouwelijke actieve bewoners die al een aantal jaar bezig waren het plein te verbeteren en te heroveren van overlast gevende gebruikers. Zo organiseerde een groep vrouwen laagdrempelige activiteiten om te zorgen dat buurtbewoners met elkaar in contact kwamen en kinderen uit de buurt wat leuks te doen hadden. Een andere buurtbewoonster had samen met anderen in haar straat net een plan ingediend bij de gemeente om het plein gezelliger en groener te maken. In mijn thesis omschrijf ik wat deze vrouwen doen als zorgpraktijken omdat wat zij doen gericht is op het verbeteren van het plein naar wat zij hebben gedefinieerd als goed.

Zorg moet hier niet begrepen worden zoals we dat alledaags kennen. Ik heb het hier over het analytische begrip van de term zorg; als alle dingen die we doen met als doel iets te herstellen, in stand te houden of te verbeteren naar wat een individu of groep mensen in een bepaalde plaats op een bepaalde tijd hebben besloten dat goed is (Mol & Hardon 2020). Dit is waar het analytische begrip zorg afwijkt van zorg zoals wij dat in het alledaagse kennen, waar zorg normaal gesproken positieve connotaties heeft over het beter maken van iemand of vanuit empathie er voor iemand zijn behelsd het analytische begrip zorg alle praktijken die erop gespitst zijn te verbeteren. Dit kan ook betekenen dat praktijken die wij traditioneel niet als goed zouden bestempelen zorg praktijken kunnen zijn.

Om zorg praktijken te laten slagen zijn deze afhankelijk van een netwerk van actoren. Dit kan ik het best illustreren aan de hand van een voorbeeld uit mijn veldwerk. Tijdens een interview met Marijn vertelt zij mij hoe ze samen met andere vrijwilligers uit bewonersgroep ‘Wij van de Wijk’ het Krugerplein heeft weten te ‘heroveren’:

Ik heb heel veel op dit plein gedaan. Want ik heb een tijd bij de. In de bewonersgroep ‘Wij van de Wijk’ gezeten. En die is echt opgezet ehm om het plein te heroveren, om de dealers en de balletje-balletje spelers... het was echt s avonds helemaal unheimisch plein. En dus we zijn met die groep buurtbewoners, zijn we dingen gaan organiseren hier. En het is echt alles zodra er vlaggetjes hangen dan zijn dealers en zo weg. Dat mengt niet en dat (lacht).

Dat heeft niks met elkaar te maken dat is wederzijds dus godzijdank.

Wat we zien in dit verhaal is dat er verschillende actoren gemobiliseerd zijn om het plein te heroveren. Zo is er een bewonersgroep opgezet en is die groep dingen gaan organiseren op het plein. Daarnaast zijn er materialen ingezet zoals vlaggetjes die werkten om de conflicterende gebruikers weg te jagen omdat zij vermoedelijk niet op een plein met vlaggetjes wilden komen.

Marijn voegt eraan toe:

Dat [het organiseren van dingen] had ook een doel voor de buurt eigenlijk; de kinderen een beetje op te voeden. Ehm. Vooral de ehm migrantenkinderen om ze zo maar even te noemen. Ehm welke generatie ze ook waren. Dat was hier, die waren erg, die konden niet gewoon meedoen, die moesten altijd verpesten, kapotmaken, ballonnen werden kapot gemaakt alles weet je wel?

Hier zien we hoe naast andere conflicterende gebruikers de bewonersgroep via het organiseren van activiteiten ook als doel had de migrantenkinderen in de wijk ‘een beetje op te voeden’ omdat zij altijd slecht gebruik wilden maken van het plein door dingen kapot te maken en te verpesten.

Wat duidelijk wordt uit deze quote is dat het heroveren van het plein ook betekent dat conflicterende gebruikers of het plein verlaten of geïntegreerd worden in wat Marijn en de andere vrijwilligers als goed gebruik van het plein hebben bestempeld. Het integreren van verschillende vormen van goed en deze met elkaar op een lijn te brengen is ook onderdeel van zorgen. Marijn vertelt over hoe ze hierin slaagde:

Die kinderen, we zijn toen op een gegeven moment ze gaan betrekken en dat was blijkbaar de gouden sleutel. Ehm want toen hadden we zoiets, we hadden toen ook buttons als je meehielp dan kreeg je een button. Oh dat vonden ze mooi een button van medewerker en we hadden ook plantjesmarkt nou de kleinste [waren] mee zakken aan het sjouwen en op een gegeven moment als er andere kinderen van [een] andere plek, andere buurt hier kwamen, waren ze zo van: Nee ons feest he! Want het is ons feest he, ons feest. Zo heel erg ehm: ja ons feest!

Hier zien we dat door het inzetten van buttons Marijn erin slaagde om de eerst conflicterende gebruikers te betrekken en integreren in een ‘goed’ gebruik van het plein. Zoals ik eerder zei is het integreren van verschillende vormen van ‘goed’ centraal in zorg praktijken. Deze zorg praktijken kunnen ook worden gezien als een manier van adaptief werken waarbij gebruik wordt gemaakt van wat er op dat moment beschikbaar is op een bepaalde plek of tijd. Zo zien we hier, dat door te

In document Domesticating Public Space (pagina 45-68)