Hoofdstuk 6: Conclusie en Discussie
6.7 Aanbevelingen
a. Scholen
• Scholen kunnen zich meer richten op mogelijkheden om leerlingen op creatieve manieren actiever te laten participeren zowel binnen de school, de maatschappij en de wereld. De digitale mogelijkheden bieden hierin ook nieuwe kansen waar minder fysieke middelen nodig zijn. Scholen kunnen hierbij ruimte creëren om leerlingen zelf initiatieven te laten nemen of bedenken door bijvoorbeeld gebruik te maken van platforms zoals eTwinning.
• Op teamniveau, kunnen scholen meer aandacht besteden om een visie en een samenhangend curriculum te vormen voor het burgerschapsonderwijs. Dit kan aan de hand van de 4 elementen: componenten, domeinen, normactiviteit en contextafhankelijkheid, maar ook de leerdoelen van Biesta (2011): kwalificatie, subjectificatie en socialisatie. Op basis hiervan wordt meer ruimte gemaakt voor burgerschap binnen de school. De VO en PO raad bieden ook ondersteuning hiervoor.6 Deze hebben een QuickScan voor burgerschapsonderwijs gemaakt die verder voor CN kan worden ontwikkeld.
6 PO: https://www.poraad.nl/nieuws-en-achtergronden/burgerschap-op-de-basisschool-officieel-van-start
VO: https://www.vo-raad.nl/themas/515/onderwerpen/wat-speelt-er-1f/hoofdstukken/praktijk-ondersteuning-burgerschap
79
• Scholen kunnen meer aandacht besteden aan multicultureel burgerschap of wereldburgerschap waarin leerlingen kennis, attituden en vaardigheden ontwikkelen die nodig zijn om te kunnen functioneren in zowel hun eigen etnische en culturele gemeenschap, als buiten hun culturele grenzen. Dit daagt leerlingen uit om meer te leren over andere culturen. Echter draagt dit ook bij aan het waarderen en versterken van de eigen culturele identiteit.
• Scholen kunnen meer aandacht besteden aan kritisch wereldburgerschap, wat kansen biedt om huidige maatschappelijke problemen en machtsverhoudingen kritisch te bestuderen. Hierbij kan de complexiteit van de menselijke identiteit, lokale contexten, culturen en ervaringen nader verkend en begrepen worden.
b. Stakeholders binnen de overheid in Caribisch en Europees Nederland
• Stakeholders kunnen projecten faciliteren waarin leerlingen of scholen kunnen participeren om hun burgerschapscompetenties verder te ontwikkelen.
• Stakeholders kunnen een Caribisch netwerk creëren waar verschillende Caribische scholen en organisaties zich aan kunnen sluiten waarin kennisuitwisseling, complexe probleemoplossing en innovatie centraal staan. Hierdoor kan meer worden nagedacht over de praktische invulling van het burgerschapsonderwijs, maar ook over onderwijsontwikkelingen in het algemeen.
• Voor stakeholders in Europees Nederland wordt aanbevolen om zich verder te verdiepen in de context van Caribisch Nederland en welke specifieke ondersteuning nodig is voor het burgerschapsonderwijs daar.
• Voor stakeholders op de eilanden wordt aanbevolen om bestaande initiatieven in de regio, Europees Nederland of wereldwijd te bestuderen om meer inzicht te krijgen in de mogelijkheden die bestaan voor de ontwikkeling van het burgerschapsonderwijs.
80
Literatuur
Andreotti, V. (2006). Soft vs. critical global citizenship education. Policy and Practice:
A Development Education Review, 3, 40-51.
Andreotti, V. (2010). Postcolonial and post-critical ‘global citizenship education. In G. Elliott, C. Fourali, & S. Issler (Eds.), Education and social change: Connecting local and global perspectives. Continuum International Publishing Group: 238–250.
Ary, D., Jacobs, L. C., & Sorensen, C. (2010). Introduction to research in education (8th ed.). Thomson Wadsworth.
Banks, J. A. (1997). Educating citizens in a multicultural society. New York: Teachers College Press.
Banks, J. A. (2001). Citizenship education and diversity: Implications for teacher education.
Journal of teacher education, 52(1), 5-16.
Berg, B. (2009). Qualitative research methods for the social sciences (7th edition).
Biesta, G. (2009). Good education in an age of measurement: On the need to reconnect with the question of purpose in education. Educational Assessment, Evaluation and Accountability, 21, 33–46. https://doi.org/10.1007/ s11092-008-9064-9
Biesta, G. (2011). Learning democracy in school and society: Education, lifelong learning, and the politics of citizenship. Sense Publishers.
Bonilla, Y. (2013). Nonsovereign futures? French Caribbean politics in the wake of disen- chantment. In L. Lewis (Ed.) Caribbean sovereignty, democracy and development in an age of globalization (pp. 208-228). New York: Routledge.
Braskamp, L., Braskamp, D. C., & Merrill, K. C. (2008). Global Perspective Inventory (GPI):
Its purpose, construction, potential uses, and psychometric characteristics. Global Perspective Institute.
Braun, V., & Clarke, V. (2006). Using thematic analysis in psychology. Qualitative Research in Psychology, 3(2), 77-101.
Brennan, J. (2012). The Ethics of Voting. Princeton University Press.
Brooks, R. M., & Holford, J. A. K. (2009). Citizenship, learning and education: themes and issues. Citizenship Studies, 13(2), 85–103. doi:10.1080/13621020902749027 CARICOM & UNICEF (2010). Health & Family life education Regional curriculum
Framework. The UNICEF Office for Barbados and the Eastern Caribbean. 1- 43.
CBS (z.j.). Nationaliteit. Geraadpleegd op 20-05-2021 van: https://www.cbs.nl/nl-nl/onze-diensten/methoden/begrippen/nationaliteit
CBS (2020). Van Caribisch Nederland naar Europees Nederland voor studie.
https://www.cbs.nl/nl-nl/nieuws/2020/12/van-caribisch-nederland-naar-europees-nederland-voor-studie.
81 CBS (2021). Caribisch Nederland; bevolking; geslacht, leeftijd, burgerlijke staat 2021
Geraadpleegd op 20-5-2021 van:
https://opendata.cbs.nl/statline/#/CBS/nl/dataset/83698NED/table?ts=1578654405815 Clarke, V., Braun, V., & Hayfield, N. (2015). Thematic analysis. Qualitative psychology:
A practical guide to research methods, 222-248.
Clason, D. L., & Dormody, T. J. (1994) Analyzing data measured by individual Likert-type items. Journal of Agricultural Education, 35(4), 31- 35.
Curriculum.nu (2019). Toelichting Burgerschap: Toelichting op het voorstel voor de basis van de herziening van de kerndoelen en eindtermen van de leraren en schoolleiders uit het ontwikkelteam Burgerschap.
https://www.rijksoverheid.nl/documenten/rapporten/2019/10/10/toelichting-burgerschap
Creswell, J.W. (2013). Educational research: Planning, conducting, and evaluating
quantitative and qualitative research (4th international edition). Pearson Education.
Dalhuisen, L., Donk, R., & Hoefte, R. (2019). Geschiedenis van de Antillen: Aruba, Bonaire, Curaçao, Saba, Sint-Eustatius, Sint-Maarten. Walburg Pers B.V., Uitgeverij.
De Nederlandse Grondwet (z.j.). Artikel 23: Het openbaar en bijzonder onderwijs.
Geraadpleegd van:
https://www.denederlandsegrondwet.nl/id/via0hb5jdkzy/artikel_23_het_openbaar_en _bijzonder
Duarte, J. (te verschijnen). “Global citizenship means different things to different people” – Visions and Implementation of Global Citizenship Education in Dutch secondary education. In: Comparative Journal of Curriculum, Learning, and Assessment:
Special Issue. Values, Knowledge and Curriculum in Global Citizenship Education.
Dijkstra, A.B., Khayati, N. el, & Vosse, A. (2014). Evaluation of social outcomes in the Netherlands, in: A.B. Dijkstra & P.I. de la Motte (Eds.), Social Outcomes of Education.
The assessment of social outcomes and school improvement through school inspections. Amsterdam University Press. 103-118.
Duany, J. (2000). Nation on the move: The construction of cultural identities in Puerto Rico and the diaspora. American Ethnologist, 27(1): 5-30.
Dobson, A. (2003). Citizenship and the Environment. OUP Oxford.
https://curriculum.nu/wp-content/uploads/2018/03/Visie-definitief-NVLM.pdf Eidhof, B. B. F. (2019). Handboek burgerschapsonderwijs: voor het voortgezet onderwijs Faraclas, N., Kester, E.-P., & Mijts, E. (2013). Report of the 2013 research group on
language of instruction in Sint Eustatius. Den Haag/Oranjestad: Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen/Rijksdienst Caribisch Nederland.
82 https://www.eerstekamer.nl/overig/20140619/language_of_instruction_in_sint/docum ent.
Faraclas, N., Kester, E.-P., Mijts, E. (2019) Community Based Research in Language Policy and Planning. The Language of Instruction in Education in Sint Eustatius. Cham, Switzerland: Springer.
Fetters, M. D., Curry, L. A., & Creswell, J. W. (2013). Achieving integration in mixed method design – Principles and practices. Health Services Research, 48, 2134-2156.
doi:10.1111/1475-6773.12117
Field, A. (2013). Discovering Statistics using IBM SPSS Statistics. Londen, Engeland: Sage Publications
Fisher, L., Evans, M., Forbes, K., Gayton, A., & Liu, Y. (2020). Participative multilingual identity construction in the language classroom: A multi-theoretical conceptualisation.
International Journal of Multilingualism, 17(4), 448-466.
Gardner-McTaggert, A., & Palmer, N. (2017). Global citizenship education, technology, and being. Globalisation, Societies and Education, 16(2), 268-281.
Geboers, E., Geijsel, F., Admiraal, W., & Ten Dam, G. (2013). Review of the effects of citizenship education. Educational Research Review, 9, 158-173.
Gellner, E. (1983). Nations and nationalism: New perspectives on the past. Black- well Publishing.
Geijsel, F., Ledoux, G., Reumerman, R., & Ten Dam, G. (2012). Citizenship in young people’s daily lives: differences in citizenship competences of adolescents in the Netherlands.
Journal of Youth Studies, 15, 711-729.
Goren, H., & Yemini, M. (2017). Global citizenship education redefined–A systematic review of empirical studies on global citizenship education. International Journal of Educational Research, 82, 170-183.
Guadeloupe, F. E. (2009). Chanting down the new Jerusalem: Calypso, Christianity, and capitalism in the Caribbean. University of California Press.
Guest, G., Bunce, A., & Johnson, L. (2006). How many interviews are enough? An experiment with data saturation and variability. Field Methods, 18(1), 59-82.
Gunsteren, van H. R. van (1992). Eigentijds burgerschap. SDU.
Haste, H. (2004). Constructing the citizen. Political Psychology, 25, 3, 413-440.
Healey, J. F. (2015). Statistics: A tool for social research 10th edition. Cengage Learning.
Helmers, H.M (2011). Overheid en onderwijsbestel: beleidsvorming rond het Nederlandse onderwijsstelsel (1990-2010). Sociaal en Cultureel Planbureau. 141-145.
ICCS (2020). Lerarenvragenlijst burgerschapsonderwijs voorjaar 2020. ICCS Nederland.
Inspectie van het onderwijs. (2006). Toezicht op burgerschap en integratie.
https://zoek.officielebekendmakingen.nl/kst-29666-13-b1.pdf
83 Inspectie van het onderwijs. (2020). Scholen blijven binnen wettelijke grenzen van
burgerschap. https://www.onderwijsinspectie.nl/actueel/nieuws/2020/03/13/scholen-blijven-binnen-wettelijke-grenzen-van-burgerschap
Joris, M., & Agirdag, O. (2019). In search of good citizenship education: A normative
analysis of the International Civic and Citizenship Education Study (ICCS). European Journal of Education, 54(2), 287–298. doi:10.1111/ejed.12331
Katzarska-Miller, I., & Reysen, S. (2018). Inclusive Global Citizenship Education: Measuring Types of Global Citizens. Journal of Global Citizenship & Equity Education, 6(1).
Kruijt, D., & De Jong, L. (2005). Extended statehood in the Caribbean: Paradoxes of quasi colonialism, local autonomy, and extended statehood in the USA, French, Dutch, and British Caribbean. Purdue University Press.
Kymlicka, W. (1995). Multicultural citizenship: A liberal the- ory of minority rights.
Oxford University Press.
Lammers, M., & Feuerstake, P. (z.j). E-learning Wereldburgerschap. Nuffic Academy.
Leech, N. L., & Onwuegbuzie, A. J. (2007). An array of qualitative data analysis tools: A call for data analysis triangulation. School psychology quarterly, 22(4), 557-580.
Mannitz, S. (2004). Pupils’ negotiations of cultural difference: Identity management and discursive assimilation. In W. Schiffauer, G. Baumann, R. Kastoryano & S. Vertovec (Eds.), Civil enculturation: Nation-state, school and ethnic difference in the Netherlands, Britain, Germany and France. Berghahn Books, 242-303.
Marshall, H. (2011). Instrumentalism, ideals and imaginaries: Theorising the contested space of global citizenship education in schools. Globalisation, Societies and Education, 9, 411–426. http://dx.doi.org/10.1080/14767724.2011.605325.
Mijts, E. (2013). Van Oost-Groningen tot Westpunt Aruba: een Koninkrijk met vele culturen.
Identiteit en identificatie in het Caribisch deel van het Koninkrijk der Nederlanden.
NEERLANDIA WRATISLAVIENSIA, 22, 65–79.
Mijts, E., Kester, E.-P., Lozano-Cosme, J., & Faraclas, N. (2014). Applied linguistics in St.
Eustatius: How can linguists contribute constructively to debates concerning the languages of instruction in Caribbean schools? In N. Faraclas, R. Severing, C.
Weijer, E. Echteld & W. Rutgers (Eds.), Creole connection: Transgressing
neocolonial boundaries in the languages, literatures and cultures of the ABC-islands and the rest of the Dutch Caribbean (pp. 173-194). Fundashon pa Planifikashon di Idioma/University of Curaçao/RPR.
Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (2017). Tweede Onderwijsagenda Caribisch Nederland 2017-2020: samen werken aan de volgende stap, 3-20.
Ministerie van Onderwijs, Cultuur en wetenschap (2020). Bijstelling en
84 aanscherping en vervolgproces actualisatie curriculum primair en voortgezet
onderwijs”. Rijksoverheid:
https://www.rijksoverheid.nl/documenten/kamerstukken/2020/06/10/bijstelling-en- aanscherping-en-vervolgproces-actualisatie-curriculum-primair-en-voortgezet- onderwijs
Morais, D. B., & Ogden, A. C. (2011). Initial development and validation of the global citizenship scale. Journal of studies in international education, 15(5), 445-466.
Munniksma, A., Dijkstra, A. B., van der Veen, I., Ledoux, G., van de Werfhorst, H., & ten Dam, G. (2017). Burgerschap in het voortgezet onderwijs. Amsterdam University Press.
Naaldijk, R., Janssens, F., Evers, E.F., Juliana-Dekker, A.M., De Vries, L., Martis, E.S., Cijntje, G., De Rooy., P.R., Toré., H.P.A. (2017). Onderwijs en meer… Gedenkboek vijftig jaar Curaçao Academy. Curaçao Academy.
Nederlandse Vereniging van Leraren Maatschappijleer (NVLM) (2018). Visie op
maatschappijleer, maatschappijkunde en maatschappijwetenschappen in relatie tot mens & maatschappij en burgerschap.
Nieuwelink, H., Boogaard, M., Dijkstra, A.B., Kuiper, E.J., Ledoux, G. (2016). Onderwijs in burgerschap: wat scholen kunnen doen. Lessen uit wetenschap en praktijk.
Kohnstamm Instituut.
Nieuwelink, H. (2018). Hoe ziet het burgerschapsonderwijs in Amsterdam eruit? Een
onderzoek naar de opvattingen van leraren. Hogeschool van Amsterdam, Kenniscentrum Onderwijs en Opvoeding.
Noddings, N. (2005). Educating citizens for global awareness. Teachers College Press.
Nuffic (2015). Onderwijssysteem Curaçao, St. Maarten en de BES-eilanden beschreven en vergeleken met het Nederlandse systeem.
OECD (2015). PISA: preparing our youth for an inclusive and sustainable
world the OECD PISA global competence framework. OECD Publishing. 1-63.
Onderwijsraad (2012). Verder met burgerschap in het onderwijs. Onderwijsraad.
Oostindie G.J. & Klinkers I. (2012), Gedeeld Koninkrijk. De ontmanteling van de Nederlandse Antillen en de vernieuwing van het trans-Atlantische Koninkrijk der Nederlanden. Amsterdam University Press.
Oxley, L., & Morris, P. (2013). Global citizenship: A typology for distinguishing its multiple conceptions. British Journal of Educational Studies, 61(3), 301-325.
Porto, M. (2014). Intercultural citizenship education in an EFL online project in Argentina. Language and Intercultural Communication, 14(2), 245-261.
Raad van State (2019). Voorlichting over de bestaande vormgeving tussen de Caribisch en Europees Nederland en de coördinerende rol van BZK.
85 https://www.raadvanstate.nl/@113253/w04-18-0286-vo/
Rijksoverheid (2018). Nieuwe wet als kompas voor burgerschapsonderwijs.
Rijksoverheid (2019). Voorstel van Wet tot wijziging van een aantal onderwijswetten in Verband met verduidelijking van de burgerschapsopdracht aan scholen in het funderend Onderwijs.
https://www.rijksoverheid.nl/documenten/kamerstukken/2019/11/29/voorstel- van-wet-in-verband-met-verduidelijking-van-de-burgerschapsopdracht-aan-scholen-in-het-funderend-onderwijs.
Rijksoverheid (z.j.). Toekomstgericht curriculum. Geraadpleegd van:
https://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/toekomst-onderwijs/toekomstgericht- curriculum
Rijsoverheid (z.j.). Waaruit bestaat het Koninkrijk der Nederlanden?
https://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/caribische-deel-van-het-koninkrijk/vraag-
en-antwoord/waaruit-bestaat-het-koninkrijk-der-nederlanden#:~:text=Het%20Koninkrijk%20der%20Nederlanden%20bestaat%20uit%
204%20landen%3A%20Nederland.,Zij%20heten%20Caribisch%20Nederland.
Rijksdienst Caribisch Nederland (z.j.) CXC Onderwijssysteem
https://www.rijksdienstcn.com/onderwijs-cultuur-wetenschap/ouders-leerlingen/cxc- onderwijssysteem
Roberts, J. T., Hite, A., & Chorev, N. (2012). The globalization and developement reader:
Perspective on development and global change (2e ed.), Wiley Blackwell.
Schulz, W., Ainley, J., Fraillon, J., Losito, B. & Agrusti, G. (2016). IEA International Civic and Citizenship Education Study 2016. Assessment Framework. IEA.
SDGnederland. (z.j). Doel 4. Kwaliteitsonderwijs. https://www.sdgnederland.nl/sdgs-2/doel- 4-goed-onderwijs/
SLO (2018). Burgerschap: Meewerken aan het onderwijs van morgen. Nationaal expertisecentrum leerplanontwikkeling. 1-11.
Subedi, B. (2009). Critical global perspectives: rethinking knowledge about global societies.
Information Age Publications.
Ten Dam, G., Geijsel, F.,Ledoux, G., Reumerman, R., Keunen Anton Visser, M. (2014) Burgerschap Meten: Handleiding Voortgezet Onderwijs Versie 1.2. Universiteit van Amsterdam & Rovict. 1-60.
UNESCO. (2014). Global Citizenship Education: Preparing learners for the challenges of the 21st century. Verkregen van https://unesdoc.unesco.org/ark:/48223/pf0000227729 Unicef Nederland (2019). Situatieanalyse kinderen en jongeren in caribisch nederland.
86 https://www.rijksoverheid.nl/documenten/rapporten/2019/09/20/situatieanalyse-kinderen-en-jongeren-in-caribisch-nederland.
Van der Pijl, Y., & Guadeloupe, F. (2015). Imagining the nation in the classroom: Belonging and nationness in the Dutch Caribbean. European Review of Latin American and Caribbean Studies/Revista Europea de Estudios Latinoamericanos y Del Caribe, 87-98.
Van der Ploeg, P., & Guérin, L. (2016). Questioning participation and solidarity as goals of citizenship education. Critical Review, 28(2), 248-264.
Verenigde Naties (z.j). SDG 4 - Verzeker gelijke toegang tot kwaliteitsvol onderwijs en
bevorder levenslang leren voor iedereen.
https://unric.org/nl/duurzameontwikkelingsdoelstellingen/sdg-4/
VO-Raad (2019). Definitief wetsvoorstel ‘Verduidelijking burgerschapsopdracht’ naar
Tweede Kamer. https://www.vo-raad.nl/nieuws/definitief-wetsvoorstel-verduidelijking- burgerschapsopdracht-naar-tweede-kamer
Wilschut, A. (2012). Burgerschapsvorming en de maatschappijvakken. Landelijk Expertisecentrum Mens- en Maatschappijvakken, 1-113.
87