HOOFDSTUK 5. ANALYSE, CONCLUSIES EN AANBEVELINGEN
5.4 A ANBEVELINGEN
Het onderzoek heeft een duidelijke blik geworpen op de huidige mogelijkheden binnen het strafrecht met betrekking tot de verstandelijk beperkte. Met behulp van voorgaande onderzoeksresultaten worden de volgende aanbevelingen gedaan.
Gezien de conclusie uit paragraaf 5.3 verdient het aanbeveling om de voorwaarden voor het adolescentenrecht, uit artikel 77c Wetboek van Strafrecht, met betrekking tot de verstandelijk beperkte verder uit te breiden. Op dit moment is het adolescentenstrafrecht slechts gericht op de jongvolwassene tot 23 jaar oud. Uit dit onderzoek is gebleken dat de mentale ontwikkeling van een verstandelijk beperkte niet zo ver zal ontwikkelen dat het die van een normaal begaafde volwassene zal bereiken. Door de voorwaarden van het adolescentenstrafrecht verder uit te breiden voor deze doelgroep, door de leeftijdsgrens voor deze doelgroep los te laten, worden de mogelijkheden voor de rechter vergroot om met betrekking tot de verstandelijk beperkte maatwerk te leveren ten aanzien van diens beperkingen en gebruik te maken van de meer pedagogische doelen van het jeugdstrafrecht.
Ook verdient het aanbeveling om bij een verstandelijk beperkte geen sancties op te leggen die slechts tot doel hebben te vergelden zoals een boete of kale detentie en taakstraf. Gezien de beperkingen van de verstandelijk beperkte is het immers lastig te bepalen of zij doelbewust bepaalde gedragingen hebben gepleegd of dat die gedraging een gevolg is van de beperking. Bovendien is het daarbij lastig voor de verstandelijke beperkte om te realiseren wat hij fout heeft gedaan, zonder dat daar een daadwerkelijke les bij gegeven wordt die niet slechts bestaat uit het afstraffen van de daad. Juist een sanctie die bestaat uit het onderwijzen, met veel geduld, wat wel en wat niet kan en mag is raadzaam.
Hierbij kan ook gedacht worden aan een vorm van een Halt-straf voor meerderjarigen bij heftigere feiten waarbij voornamelijk het besef van de daad voorop staat. Binnen de Halt-straf is een excuusgesprek of herstel van het toegebrachte leed immers ook een component waardoor ook het slachtoffer bevrediging zal vinden na afloop van dit traject. Daarbij zal wel rekening gehouden moeten worden met de beperkingen die een verstandelijk beperkte heeft met betrekking tot dat excuusgesprek.
Daaropvolgend verdient het een aanbeveling om de mogelijkheden met betrekking tot gedragsbeïnvloedende maatregelen te vergroten en daardoor de mogelijkheid aan de rechter te bieden om, met betrekking tot de verstandelijke beperkte, meer langdurige mogelijkheden op te leggen. Hierdoor kan door middel van maatwerk het gedrag van de verstandelijk beperkte worden verbeterd zonder dat daar vergaande vrijheidsbeperkende maatregelen voor gebruikt dienen te worden zoals de tbs met dwangverpleging. Hierbij dient meer aansluiting te worden gevonden bij de
gedragsbeïnvloedende maatregelen uit het jeugdstrafrecht die een daadwerkelijke behandeling van de dader mogelijk maken.
Ten slotte verdient de algemene aanbeveling om bij een verstandelijk beperkte vooral maatwerk te leveren. Uiteraard probeert een rechter in alle gevallen maatwerk te leveren in een strafzaak. Met betrekking tot een verstandelijk beperkte is dat echter nog meer van belang in de sanctionering om te voorkomen dat een verstandelijk beperkte recidiveert en om het normbesef te vergroten. Door eerder genoemde maatregelen toe te passen en de verstandelijk beperkte meer ruimte te geven binnen de strafrechtelijke sanctiemogelijkheden heeft de rechter ook daadwerkelijk de handvatten die hij nodig heeft om daadwerkelijk maatwerk te kunnen leveren en recht te doen aan de behoeften van de verstandelijk beperkte binnen het strafrecht.
Literatuurlijst
AAIDD, 2010
AAIDD (2010). Diagnostic Adaptive Behavior Scale. Geraadpleegd op 20 december 2021:
http://www.aamr.org/content_106.cfm?navID=23.
Akbas e.a., 2009
Akbas, S., A. Turla, K. Karabekiroglu, O. Pazvantoglu, T. Keskin en O. Boke (2009). Characteristics of sexual abuse in a sample of turkish children with and without mental retardation, referred for legal appraisal of the psychological repercussions. Sexuality and Disability.
American Psychiatric Association (APA), 2014
American Psychiatric Association (APA) (2014). Diagnostic and statistical manual of mental disorders (5th ed.). Arlington, VA: American Psychiatric Publishing.
Andrews e.a., 1990
Andrews, D.A., I. Zinger, R.D. Hoge, J. Bonta, P. Gendreau & F.T. Cullen (1990) Does correctional treatment work? A clinically relevant and psychologically informed meta-analysis. Criminology, 28, 369-404.
Andrews & Bonta, 2010
Andrews, D.A. & Bonta, J. (2010). The psychology of criminal conduct. Cincinnati, OH: Anderson Publishing Company.
Bakker e.a., 2017
Bakker, P., Kea, R. en Doukakis, A. (2017). Cliënten met een licht verstandelijke beperking en de (jeugd)reclassering. In H. Kaal, N. Overvest & M. Broertjes (Red). Beperkt in de keten, mensen met een licht verstandelijke beperking in de strafrechtketen. Den Haag: Boom Lemma uitgevers blz. 141-153.
Balogh e.a., 2001
Balogh, R., K. Bretherton, S. Whibley, T. Berney, S. Graham en P. Richold, e.a. (2001). Sexual abuse in children and adolescents with intellectual disability. Journal of Intellectual Disability Research.
Barkley, 2012 Barkley, R.A. (2012). Executive functions. New York: Guilford Press.
De Beer, 2011
Beer, Y. de (2011). De kleine Gids. Mensen met een licht verstandelijke beperking 2011. Alphen aan den Rijn/Deventer: Kluwer.
Beijerse, 2013
J. uit Beijerse, Jeugdstrafrecht. Beginselen, wetgeving en praktijk, Apeldoorn/Antwerpen 2013, Maklu.
Bijlsma, 2016
Bijlsma, J., Stoornis en strafuitsluiting; op zoek naar een toetsingskader voor ontoerekenbaarheid.
Oisterwijk: Wolf Legal Publishers Oisterwijk 2016.
Bleichrodt & Vegter, 2020
Bleichrodt, F.W. en Vegter, P.C., Ons Strafrecht, Sanctierecht. Deventer: Kluwer 2020.
Blockstaele & de Clerck 2014, p. 277
Blockstaele, M. & Clerck, B. de (2014). Verhoren van minderjarigen en kwetsbare volwassenen;
Antwerpen-Apeldoorn, Maklu. P. 277.
Bol, 1991
M. Bol, Leeftijdsgrenzen in het strafrecht bezien vanuit de ontwikkelingspsychologie, 1991.
Bol, 1995
Bol, M.W. (1995) Gedragsbeïnvloeding door strafrechtelijk ingrijpen: een literatuurstudie. Arnhem:
Gouda Quint.
Boone e.a., 2008
M. Boone, A. Beijer A.A. Franken, C. Kelk (red.), De tenuitvoerlegging van sancties: maatwerk door de
rechter?, Den Haag: WODC 2008.
Boone, 2012
M. Boone, Schurende mensbeelden. Het verantwoordelijk stellen van gedetineerden voor hun resocialisatie, in: F. de Jong & R.S.B. Kool (red.), Relaties van gezag en verantwoordelijkheid:
strafrechtelijke ontwikkelingen, Den Haag: Boom Lemma uitgevers 2012, p. 291-307.
Boone, 2012 Boone, a.w. (2012), p. 300; M.M. Boone, Effectiviteit van straffen, in: M.M. Boone, C.H. Brants &
R.S.B. Kool, Criminologie en strafrecht, Den Haag: Boom criminologie 2016, p. 215-250.
Boone & van Hattum, 2014
M. Boone & W. van Hattum, ‘Promoveren en degraderen’ van gedetineerden, NJB 2014, afl. 31, p.
2179-2184 (i.h.b. p. 280).
Borgers en Kooijmans, 2010
M.J. Borgers en T. Kooijmans, ‘Verruiming, vereenvoudiging en verbetering? Het wetsvoorstel verruiming mogelijkheden voordeelontneming’, DD 2010, p. 205-270.
Bosch, 1999
Bosch, E. (1999). Seksualiteit en relatievorming van mensen met een verstandelijke handicap. Een praktijk- en discussieboek (3de ed.). Baarn: H. Nelissen.
Braanker, 2014
M.B. Braanker, „Verstandig recht, recht naar verstand. De rechtspositie van kwetsbaardere verdachten, in het bijzonder verstandelijk beperkten, na Salduz‟, Strafblad 2010-4, p. 310- 311.
Braithwaite, 2002
Braithwaite, J. (2002). Restorative justice and responsive regulation. New York: Oxford University Press. Studies in crime and public policy.
Buysse e.a., 2014
Buysse, W., Rooda, W. & Nauta, O. (2014). Evaluatie observatieafdeling Teylingereind. Amsterdam:
WODC, DJI.
Buysse & Abraham, 2018
Buysse, W., & Abraham, M., 2018, ‘Mijn excuses! – Wat jongeren kunnen leren van het excuusgesprek in de Halt-afdoening’. In: Tijdschrift voor Herstelrecht 2018 (18) 1.
CIZ, 2016
Centrum Indicatiestelling Zorg (2016) Beleidsregels indicatiestelling Wlz 2017. Geraadpleegd op 29 januari 2021 via https://www.ciz.nl/voor-professionals/Documents/Beleidsregels%20indicatiestel-ling%20Wlz%202017.pdf.
Claes & Verduyn, 2011 Claes, L. & Verduyn, A. (2011). SEO-R: Schaal voor Emotionele Ontwikkeling bij mensen met een verstandelijke beperking – Revised. Antwerpen/Apeldoorn: Garant.
Cleiren & Nijboer, 2021
C.P.M. Cleiren en J.F. Nijboer, Tekst en commentaar strafvordering, Deventer: Kluwer 2021.
Cohen & Harvey, 2016
Cohen, G. & Harvey, J. (2016). The use of psychological interventions for adult male seks offenders with a learning disability: A systematic review. Journal of Sexual Aggression, 22, 206-223.
Colemen & Haaven, 1998
Coleman, E., & Haaven, J. (1998). Adult Intellectually Disabled Sexual Offenders; Program
Considerations. In W. Marchall (ed.), Sourcebook of Treatment programs for Sexual Offenders (pp.
273-285). New York: Plenum Press.
Collot d’Escury, 2007
Collot d’Escury, A.C. (2007). Lopen jongeren met een lichte verstandelijke beperking meer kans om in aanraking te komen met justitie?. KIAD 28, 128-137.
Van Daele, 2000
van Daele, E. Psychotherapie met licht verstandelijk gehandicapte plegers van zedendelicten. PSIE 26, 138 (2000).
Dekker, 2014
Dekker, M.D. (2014). Een narratieve review en meta-analyse naar de meest effectieve cognitieve en/of gedragsinterventies of behandelmethoden voor LVB-jongeren met externaliserende gedragsen/of psychiatrische problematiek. Universiteit Utrecht.
Dierx, 2009
Dierx J., ‘Mediation en strafrecht: een proces naast een proces’, Proces, 2009, nummer 6, pag. 344.
Didden & Moonen, 2007
Didden, R., & Moonen, X. (Red.) (2007). Met het oog op behandeling: Effectieve behandeling van gedragsstoornissen bij mensen met een lichte verstandelijke beperking. Utrecht: VOBC LVG/de Borg.
Didden e.a., 2016 Didden, R., Lindsay, W., Lang, R., Sigafoos, J., Deb, S., Wiersma, J., Petters-Scheffer, N., Marschik, P., O’Reilly, M. & Lancioni, G. (2016). Aggression. In N. Singh (Ed.), Clinical handbook of evidence-base practices for individuals with intellectual disabilities (pp. 727-750). New York: Springer.
Didden & Moonen, 2017
Didden, R. & Moonen, X. (2017). Gedragsinterventies. In H. Kaal, N. Overvest & M. Broertjes (Red).
Beperkt in de keten, mensen met een licht verstandelijke beperking in de strafrechtketen. Den Haag:
Boom Lemma uitgevers blz. 227-239.
Van Dijk, 2002
J.J.M. van Dijk, H.I. Sagel-Grande en L.G. van Toornvliet: Actuele criminologie; Lelystad: Koninklijke Vermande 2002.
DSP-groep, 2016
DSP-groep (2016). Instructie Wegingskader Adolescentenstrafrecht voor adviesrapportage (21 april 2016). Ministerie van Veiligheid en Justitie.
DSP-groep, 2017
DSP-groep, Rapport – werkzaamheid van de Halt afdoening, in opdracht van het WODC, ministerie van Veiligheid en Justitie, Amsterdam 2017.
Došen, 2005
A. Došen, Psychische stoornissen, gedragsproblemen en verstandelijke handicap. Een integratieve benadering bij kinderen en volwassenen, Assen: Koninklijke Van Gorcum 2005.
Douma e.a., 1998
Douma, J., Van Den Bergh, P., & Hoekman, J. (1998). Verstandelijke handicap en seksueel misbruik.
Rotterdam: Lemniscaat.
Drieschner & Hesper, 2007
Drieschner, K.H. & Hesper, B.L. (2007). Dynamic Risk Outcome Scales. Boschoord: Trajectum Hoeve Boschoord.
Elliot & Beech, 2013
Elliot, I.A. & Beech, A.R. (2013). A U.K. cost-benefit analysis of circles of support and accountability interventions. Sexual Abuse: A journal of Research and Treatment, 25(3), 211-229.
Van Esch, 2012 Esch, C.M. van (2012). Gedragsdeskundigen in strafzaken. Assen: Van Gorcum.
Feldman, 2013
Feldman, R.S., ontwikkelingspsychologie, 5e editie, Benelux, Pearson education, 2013, 368.
Frowijn e.a., 2017
Frowijn, A., Benthem, D. van, en Kuipers, M. (2017). De omgang van de Raad voor de
Kinderbescherming met jongeren met een licht verstandelijke beperking. In H. Kaal, N. Overvest & M.
Broertjes (Red). Beperkt in de keten, mensen met een licht verstandelijke beperking in de strafrechtketen. Den Haag: Boom Lemma uitgevers blz. 115-129.
Furey, 1994
Furey, E.M. (1994). Sexual abuse of adults with mental retardation: Who and where. Mental Retardation.
Furey e.a., 1994
Furey, E.M., J.M. Granfield en O.C. Karan (1994). Sexual abuse and neglect of adults with mental retardation: A comparison of victim characteristics. Behavioural Interventions.
Genabeek & Richards, 2017
Genabeek, M. van & Richards, J. (2017). Kwetsbaar in een justitiële jeugdinrichting. In H. Kaal, N.
Overvest & M. Broertjes (Red). Beperkt in de keten, mensen met een licht verstandelijke beperking in de strafrechtketen. Den Haag: Boom Lemma uitgevers blz. 241-250.
Gesel e.a., 2010
Gesell, S., S. Maris, W. van Berlo en P. van Haastrecht (2010). Slapende honden wakker maken?
Quickscan van het interventieaanbod ter bevordering van seksuele gezondheid van mensen met een beperking of chronische ziekte. Utrecht: Rutgers Nisso Groep.
Geus, 2004
Geus, R. (2004) Een verkennend onderzoek in VGN instellingen. In: R. Geus & L. Roelvink (red.), Verstandelijk beperkten in aanraking met politie en justitie (p. 25-36). Utrecht: NIZW.
Goedhard e.a., 2017
Goedhard, L., Geffen, W. van & Roos, J. (2017). Behandelinstellingen voor volwassen delinquenten
met een licht verstandelijke beperking. In H. Kaal, N. Overvest & M. Broertjes (Red). Beperkt in de keten, mensen met een licht verstandelijke beperking in de strafrechtketen. Den Haag: Boom Lemma uitgevers blz. 251-266.
Greenspan, 1999
Greenspan, S. (1999). What Is Meant by Mental Retardation? International Review of Psychiatry, 11, 6-18.
Groenhuijsen & van der Landen, 1990
Groenhuijsen, M. S., & van der Landen, D. (1990). De I.K.V. in het spanningsveld tussen klassieke rechtsbeginselen en moderne rechtsopvattingen. In M. S. Groenhuijsen, & D. van der Landen (editors), De moderne richting in het strafrecht: Theorie, praktijk, latere ontwikkelingen en actuele betekenis (blz. 7-93). Gouda Quint.
Groenhuijsen, 2004
Groenhuijsen, M. S. (2004). Herstel, schadevergoeding en normbevestiging. Naar een processuele vertaling van strafdoeleinden. In B. van Stokkum (Ed.), Straf en herstel. Ethische reflecties over sanctiedoeleinden (pp. 273-286). Den Haag: Boom Juridische Uitgevers.
Hafmann, 1989
CH. Hafmann De berechting van de psychisch gestoorde delinquent. Arnhem 1989.
Harte e.a., 2002
M. Harte, J.M.L. van Mulbregt en A.A.R Kom, 'Klinische Pro Justitia rapportage. Over de werkwijze van het Pieter Baan Centrum', Proces nr. 11/12, 2002 blz. 163-167.
Harte e.a., 2014
J.M. Harte, M. Malsch, D. van Dijk en S.J. Vergouw (red.), De voorwaardelijke straf: Stok achter de deur of vrijbrief voor de verdachte? Amsterdam: NSCR, 2014, blz. 9-10.
Hayes en Snow, 2013
Hayes, H. & Snow, P. (2013). Oral language competence and restorative justice processes: Refining preparation and the measurement of conference outcomes. Trends & issues in crime and criminal justice no. 463, 461-480.
Van den Hazel & Kruikemeier, 2017 Hazel, T. van den & Kruikemeier, H. (2017). Adviseren over toerekeningsvatbaarheid bij mensen met een licht verstandelijke beperking. In H. Kaal, N. Overvest & M. Broertjes (Red). Beperkt in de keten, mensen met een licht verstandelijke beperking in de strafrechtketen. Den Haag: Boom Lemma uitgevers 65-82.
Van den Hazel & van Toorn, 2017
Hazel, T. van den & Toorn, B. van (2017). Diagnostiek in de strafrechtsketen bij mensen met een licht verstandelijke beperking. In H. Kaal, N. Overvest & M. Broertjes (Red). Beperkt in de keten, mensen met een licht verstandelijke beperking in de strafrechtketen. Den Haag: Boom Lemma uitgevers blz.
199-217.
Hesper & Drieschner, 2013
Hesper, B. & Drieschner, K. (2013). Effectevaluatie SGLVG (+) behandeling De Borg 2007-2012.
Amersfoort: Bergdrukkerij.
Hesper & van den Berg, 2017
Hesper, B. & Berg, J.W. van den (2017). Het gebruik van risicotaxatie-instrumenten bij delinquenten met een licht verstandelijke beperking binnen de strafrechtsketen. In H. Kaal, N. Overvest & M.
Broertjes (Red). Beperkt in de keten, mensen met een licht verstandelijke beperking in de strafrechtketen. Den Haag: Boom Lemma uitgevers blz. 219-226.
Hodapp e.a., 1998
Hodapp, R.M., Burack, J.A., & Zigler, E. (1998). Developmental approaches to mental retardation: A short introduction. In J.A. Burack, R.M. Hodapp, & E. Zigler (Eds.), Handbook of mental retardation and development (pp. 319). Cambridge, UK: University Press.
Hofstee, 2021
Hofstee in C.P.M. Cleiren en J.F. Nijboer, Tekst en commentaar strafrecht, Deventer: Kluwer 2021.
Hove & van Loon, 2006
Van Hove, G., & Van Loon, J. ( 2006). Personen met een verstandelijke beperking. In Broekaert, E. &
Van Hove, G., Handboek bijzondere orthopedagogiek. Antwerpen- Apeldoorn: Garant.
De Hullu, 2018 Hullu, J. de, Materieel strafrecht: over algemene leerstukken van strafrechtelijke aansprakelijkheid naar Nederlands recht. Deventer: Wolters Kluwer 2018.
Hummelen & Aben, 2015
Hummelen, K. & Aben, D. (2015). Functionele diagnostiek in plaats van een advies over toerekeningsvatbaarheid. Expertise en Recht, 5, 17-28.
Intermetzo, 2015
Intermetzo (2015). Factsheet Brains4Use. Zutphen: Intermetzo.
Janssens e.a., 2009
Janssens, K., W. Schakenraad M. Lammers en L. Brants. Seks: waar ligt de grens? Jongeren en docenten uit het Amsterdamse praktijkonderwijs aan het woord. Utrecht: MOVISIE 2009.
Janssens e.a., 2010
Janssens, K., H. Felten en E. Frans. Seksueel (grensoverschrijdend) gedrag: Balanceren tussen openheid en normen stellen. In: R. Groot, de, e.a. (eds.), Grensoverschrijdend gedrag van pubers.
Antwerpen-Apeldoorn: Garant 2010.
Jörg, Kelk & Klip, 2013
N. Jörg, C. Kelk & A.H. Klip, Strafrecht met mate, Deventer: Kluwer 2013.
Kaal, 2010
Kaal, H.L. (2010). Beperkt en gevangen? De haalbaarheid van prevalentieonderzoek naar verstandelijke beperking in detentie (Cahier 2010-11). Den Haag: WODC.
Kaal e.a., 2011
Kaal, H.L., Negenman, A., Roeleveld, E., & Embregts, P., (2011) De aard van de problematiek van gedetineerden met een LVB in het gevangeniswezen. Tilburg: Tilburg University/Prismaprint.
Kaal, 2016
Kaal, H.L. (2016). Prevalentie licht verstandelijke beperking in het justitiedomein. Leiden: Expertise-centrum Jeugd Hogeschool Leiden.
Kaal & Jong, 2017
Kaal, H., & Jong, B. D. (2017).Registratie van LVB-problematiek in het justitiële domein Onderzoek
naar de haalbaarheid van en mogelijkheden voor het schatten van de prevalentie van LVB binnen het justitiële domein op basis van bestaande registraties; Onderzoek uitgevoerd door het lectoraat ‘LVB en jeugdcriminaliteit’ van Hogeschool Leiden/Expertisecentrum William Schrikker in opdracht van het WODC, ministerie van Veiligheid en Justitie. ©2017 WODC, Ministerie van Veiligheid en Justitie.
Kaal e.a., 2017
Kaal, H., Smits, D. & Vrij, P. (2017). Licht verstandelijke beperking en crimineel gedrag: samenhang en prevalentie. In H. Kaal, N. Overvest & M. Boertjes (red.), Beperkt in de keten. Mensen met een licht verstandelijke beperking in de strafrechtketen (pp. 51-64). Den Haag: Boom Criminologie.
Kaal, 2019
Kaal, H. (2019). Met zorg naar de politie: Over besluitvorming rond aangifte van strafbaar gedrag binnen de LVB-zorg (p. 25). Amsterdam: Brave New Books.
Kaldenbach, 2015
Kaldenbach, Y. (2015) De verstandelijke beperking (verstandelijke-ontwikkelingsstoornis) in de DSM-5. DSM-5 White Paper.
Kars & Zwets, 1998
Kars, H., & Zwets, J. (1998). Problemen met het gedrag van mensen met een verstandelijke handicap. Houten/Diegem: Bohn Stafleu Van Loghum.
Kelk & de Jong, 2019
Kelk, C., & Jong, F. (2019). Studieboek materieel strafrecht (Zevende druk.). Deventer: Wolters Kluwer.
Kemme, 1995
Kemme, G. (1995). Effectiever voorlichten: ‘voor en door’-methode. Utrecht: Lemma.
Knigge & Wolswijk, 2015
G.Knigge & H.D. Wolswijk, Het materiële strafrecht, Deventer: Kluwer 2015.
Kommer, 2016
M.M. Kommer, ‘Verantwoorde sancties – paneldiscussie’, Sancties 2016/5.
Kool, 2018 Kool, R. S. B. (2018) "Terugkeer naar Assen: Over de meerwaarde van een herstelgerichte forensische benadering voor LVBers." P. 339-349.
Kraijer 2006, p. 53-65
Kraijer, D. (2006). Mensen met een lichte verstandelijke beperking: psychodiagnostisch een
tussencategorie. In R. Didden (red.), In perspectief. Gedragsproblemen, psychiatrische stoornissen en lichte verstandelijke beperking (pp. 53-65). Houten: Bohn Stafleu van Loghum.
Van der Laan e.a., 2010
P.H. van der Laan, A. Slotboom en G.J. Stams; Wat werkt? Bijdragen aan het terugdringen van recidive in: Van Koppen, P.J., Merckelbach, H., Jelicic, M., de Keijser, J.W., Reizen met mijn rechter, psychologie van het recht, Deventer, Kluwer, 2010. Blz. 987-1002.
Van der Landen, 1992
D. van der Landen, Straf en maatregel, 1992, p. 26.
Lammers & Houdijk, 2005
Lammers, M. en N. Houdijk. Een weerbaar kind – handreiking voor ouders van een kind met verstandelijke beperkingen over seksualiteit en weerbaarheid. Utrecht: Federatie van Ouderverenigingen 2005.
Leenarts e.a., 2017
Leenarts, L.E.W., van Wijngaarden, S. & van der Giessen, L. (februari, 2017) Gedragsinterventies voor jongeren met een licht verstandelijke beperking Een inventarisatie van het huidige aanbod binnen de jeugdstrafrechtketen.
Mevis & Vegter, 2011
Mevis, P.A.M. en Vegter, P.C (2011), Rapportage over stoornis en gevaar en de betekenis van nieuwe wetenschappelijke inzichten daaromtrent voor die rapportage, in: Leun, van der J.P. e.a. (red.).
Mijnarends, 2017
Mijnarends, I. (2017). Het Jeugdstrafrecht en jeugdigen met een licht verstandelijke beperking: ‘Ik zie, ik zie wat jij niet ziet?’. In H. Kaal, N. Overvest & M. Broertjes (Red). Beperkt in de keten, mensen met een licht verstandelijke beperking in de strafrechtketen. Den Haag: Boom Lemma uitgevers blz. 155-169.
Ministerie van Justitie, 1991 Justitie: de concurrentie tussen beveiliging, behandeling en bescherming van de rechtspositie (Nota TBS, een bijzondere maatregel), ’s-Gravenhage: Ministerie van Justitie 1991.
Ministerie van Veiligheid en Justitie & Raad voor de Kinderbescherming, 2015a Ministerie van Veiligheid en Justitie & Raad voor de Kinderbescherming (2015a ). Leerstraf So-Cool:
Informatie voor jongeren. Den Haag: Ministerie van Veiligheid en Justitie.
Ministerie van Veiligheid en Justitie & Raad voor de Kinderbescherming, 2015b Ministerie van Veiligheid en Justitie & Raad voor de Kinderbescherming (2015b ). Leerstraf TACt:
Informatie voor jongeren. Den Haag: Ministerie van Veiligheid en Justitie.
Ministerie van Justitie en Veiligheid, 2017
De gedragsbeïnvloedende maatregel (GBM). Den Haag: Ministerie van Justitie en Veiligheid, 2017.
Moffitt, 1993
Moffitt, T.E. (1993). Adolescence-limited and life-course-persistent antisocial behavior: A developmental taxonomy. Psychological Review, 100(4), 674-701.
Moonen & Verstegen, 2006
Moonen, X. en D. Verstegen (2006). LVG-jeugd met ernstige gedragsproblematiek in de verbinding van praktijk en wetgeving. Onderzoek & Praktijk. Tijdschrift voor de LVG-zorg, 1: 23-28.
Morano, 2001
Morano, J.P. (2001). Sexual abuse of the mentally retarded patient: Medical and legal analysis for the primary care physician. Primary Care Companion Journal Clinical Psychiatry.
Mulder e.a., 2006
Mulder, M., Didden, R., Lenderink, A., & Enserink, J. (2006). ‘Behandeling van gedragsproblemen en psychiatrische stoornissen bij adolescenten en volwassenen: een aanzet tot deeltijdbehandeling’, In R. Diddens (ed.), In perspectief (p. 225-248). Houten: Bohn, Stafleu, van Lochum.
Nieuwenhuijzen e.a., 2006
Nieuwenhuijzen, M. van, Orobio de Castro, B., & Matthys, W. (2006). Problematiek en behandeling
van LVG jeugdigen: Een literatuurreview. Nederlands Tijdschrift voor de Zorg aan mensen met verstandelijke beperkingen, 32(4), 211-228.
Van Nieuwenhuijzen & Elias, 2006
Nieuwenhuijzen, M. van, & Elias, Chr. (2006). ‘Probleemoplossingsvaardigheden en
competentiebeleving van kinderen met een lichte verstandelijke beperking’, In R. Didden (ed.), In perspectief (p.85-100). Houten: Bohn, Stafleu, van Lochum.
Nieuwenhuijzen e.a., 2007
Nieuwenhuijzen, M. van, Bijman, E., Lamberix, I., Wijnroks, L., Orobio de Castro, B., Vermeer, A. &
Matthys, W. (2007). Sociale informatieverwerking van kinderen met lichte verstandelijke beperkingen. Kind en adolescent, 28(3), 97-103.
Van Nieuwenhuijzen e.a., 2009
Nieuwenhuijzen, M. van, Orobio de Castro, B., Van Aken, M.A.G., & Matthys, W. (2009). ‘Impulse control and aggressive response generation as predictors of aggressive behaviour in children with mild intellectual disabilities and borderline intelligence.’ Journal of Intellectual Disability Research, 53, 233-242.
Oei & Groenhuijsen, 2003
Oei, T.I. en Groenhuijsen, M.S. Forensische psychiatrie anno 2000: Actuele ontwikkelingen in breed perspectief. Gouda Quint: 2003.
Openbaar Ministerie, 2010
Jeugddetentie en Plaatsing in een inrichting voor jeugdigen (PIJ-maatregel). Openbaar Ministerie.
December 2010.
Orobio de Castro e.a., 2008
Orobio de Castro, B., Embregts, P., Nieuwenhuijzen, M. van, & Stolker, J.J. (2008). Samen op zoek naar effectieve behandeling van gedragsproblemen bij cliënten met een licht verstandelijke beperking: Het Consortium Effectieve Behandeling Gedragsproblemen LVG. Onderzoek en Praktijk, 6(1), 5-12.
Ponsioen, 2001
Ponsioen, A.J.G.B (2001). Cognitieve Vaardigheden van Licht Verstandelijk Gehandicapte Kinderen en Jongeren. Amsterdam, Faculteit Maatschappij- en Gedragswetenschappen.
RSJ, 2018
Raad voor Strafrechtstoepassing en Jeugdbescherming, Advies uitvoering gevangenisstraffen; Reactie op de kabinetsvisie Recht doen, kansen bieden, Den Haag: RSJ, 2018.
RSJ, 2011
Raad voor Strafrechtstoepassing en Jeugdbescherming, Het jeugdstrafproces: toekomstbestendig!, d.d. 14 maart 2011.
RSJ, 2012
Raad voor Strafrechtstoepassing en Jeugdbescherming, Wetsvoorstel adolescentenstrafrecht. Een gemiste kans, d.d. 14 maart 2012.
Reiter e.a., 2007
Reiter, S., D.N. Bryen en I. Shachar (2007). Adolescents with intellectual disabilities as victims of abuse. Journal of Intellectual Disabilities, 11.
Roef, 2012
D. Roef, Heeft het strafrecht wel nodig, wat de neurowetenschap ontkent? Een compatibilistisch perspectief op vrije wil, controle en verantwoordelijkheid, in: J. Claessen & D. de Vocht, Humaan strafrecht, Nijmegen: Wolf Legal Publishers 2012, p. 302-304.
D. Roef, Heeft het strafrecht wel nodig, wat de neurowetenschap ontkent? Een compatibilistisch perspectief op vrije wil, controle en verantwoordelijkheid, in: J. Claessen & D. de Vocht, Humaan strafrecht, Nijmegen: Wolf Legal Publishers 2012, p. 302-304.